Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1966

Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1966 eða HM 1966 var haldið í Englandi dagana 11. júlí til 30. júlí. Þetta var áttunda heimsmeistarakeppnin. Heimamenn urðu heimsmeistarar og urðu þar með þriðju gestgjafarnir ásamt Úrúgvæ og Ítalíu til að ná þeim árangri. Aldrei áður höfðu svo margir áhorfendur mætt á leiki heimsmeistaramóts að meðaltali og var það met ekki slegið fyrr en á HM 1994.

Val á gestgjöfum

Þrjú lönd föluðust eftir að halda keppnina: England, Spánn og Vestur-Þýskaland. Þegar kom að FIFA-þinginu 1960 drógu Spánverjar sig til baka. Kosið var á milli hinna tveggja og hlutu Englendingar 34 atkvæði gegn 27 atkvæðum Þjóðverja.

Undankeppni

Gestgjafar Englands og heimsmeistarar Brasilíumanna fengu sjálfkrafa sæti. Önnur 72 lið hugðust keppa um lausu sætin 14. Norður-Kórea þurfti einungis að vinna Ástralíu í tveimur leikjum til að komast í sína fyrstu úrslitakeppni, en önnur lið sem áttu að keppa í Asíu- og Eyjaálfukeppninni drógu sig í hlé. Engin óvænt úrslit urðu í Ameríkukeppnunum, þótt Síle hafi þurft aukaleik til að slá Ekvador úr keppni.

Íslendingar skráðu sig til leiks og drógust í riðil með Vestur-Þjóðverjum, Svíum og Kýpverjum. Líkt og fjórum árum fyrr hætti Ísland við keppni, en Þjóðverjar komust áfram. Portúgal komst í úrslitakeppnina á kostnað Tékkóslóvakíu, silfurliðsins frá HM 1962. Norður-Írar með George Best í broddi fylkingar veittu Svisslendingum harða keppni, en gerðu óvænt jafntefli gegn Albönum í lokaleik og þar með var HM-draumurinn úti. Spánn og Írland þurftu oddaleik til að skera úr um hvort liðið kæmist til Englands og höfðu Spánverjar betur. Asíuríkið Sýrland átti að vera þriðja liðið í riðlinum en dró sig úr keppni.

Sniðganga Afríkuríkja

Fulltrúar knattspyrnusambanda í Afríku voru afar ósáttir við að heimsálfunni væri ekki tryggt neitt öruggt sæti í úrslitakeppninni, sem og að Suður-Afríkumönnum hefði verið veitt aðild að FIFA þrátt fyrir kynþáttaaðskilnaðarstefnuna í landinu. Ákváðu ríki álfunnar því að sniðganga mótið. FIFA féllst á að vísa Suður-Afríku á dyr en allt kom fyrir ekki. Frá og með HM 1970 var Afríku tryggt sæti. Þrátt fyrir sniðgönguna var metfjöldi þjóða sem tók þátt í undankeppninni.

Lukkudýr

World Cup Willie var fyrsta lukkudýr HM-sögunnar. Það var teiknimyndaljón í treyju með breska fánanum og áletruninni football yfir brjóstinu að sparka í bolta. Var þetta eitt fyrsta dæmið um slíkt lukkudýr í tengslum við íþróttakeppni.

Þátttökulið

Sextán þjóðir mættu til leiks frá fjórum heimsálfum.

Leikvangar

Átta vellir voru notaður á HM og var enginn þeirra nýr eða sérbyggður fyrir keppnina. Þannig var Wembley-leikvangurinn yngstur, byggður árið 1923. Flytja þurfti viðureign Úrúgvæ og Frakklands frá Wembley þar sem leikvangurinn var upptekinn fyrir hundaveðhlaup á keppnisdeginum. Wembley hýsti flesta leikina, níu í allt, þar af allar viðureignir heimamanna.

London		Birmingham
Wembley	White City Stadium	Villa Park
Áhorfendur:98,600	Áhorfendur:76,567	Áhorfendur:52,000

Liverpool	Manchester
Goodison Park	Old Trafford
Áhorfendur:50,151	Áhorfendur:58,000

Sheffield	Sunderland	Middlesbrough
Hillsborough Stadium	Roker Park	Ayresome Park
Áhorfendur:42,730	Áhorfendur:40,310	Áhorfendur:40,000

Keppnin

Riðlakeppnin

Keppt var í fjórum riðlum með fjórum liðum í hverjum.

Riðill 1

Eitt einkenni HM 1966 var að þátttökuliðin léku flest mun varfærnari leikaðferð og lögðu meiri áherslu á agaðan varnarleik en tíðkast hafði í fyrri keppnum. Það sást greinilega í riðli gestgjafanna. Englendingar fóru auðveldlega upp úr riðlinum án þess að fá á sig mark. Úrúgvæ fylgdi þeim í fjórðungsúrslitin.

Sæti	Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.hlutf	Stig
1	England	3	2	1	0	4	0	-	5
2	Úrúgvæ	3	1	2	0	2	1	2,00	4
3	Mexíkó	3	0	2	1	1	3	0,33	2
4	Frakkland	3	0	1	2	2	5	0,40	1

11. júlí 1966
	England	0-0	Úrúgvæ	Wembley, London Áhorfendur: 87.148 Dómari: Istvan Zsolt, Ungverjalandi

13. júlí 1966
	Frakkland	1-1	Mexíkó	Wembley, London Áhorfendur: 69.237 Dómari: Menachem Ashkenazi, Ísrael
	Hausser 62		Borja 48

15. júlí 1966
	Úrúgvæ	2-1	Frakkland	White City leikvangurinn, London Áhorfendur: 45.662 Dómari: Karol Galba, Tékkóslóvakíu
	Rocha 26, Cortés 31		De Bourgoing 15 (vítasp.)

16. júlí 1966
	England	2-0	Mexíkó	Wembley, London Áhorfendur: 92.570 Dómari: Concetto Lo Bello, Ítalíu
	B. Charlton 37, Hunt 75

19. júlí 1966
	Mexíkó	0-0	Úrúgvæ	Wembley, London Áhorfendur: 61.112 Dómari: Bertil Lööw, Svíþjóð

20. júlí 1966
	England	2-0	Frakkland	Wembley, London Áhorfendur: 98.270 Dómari: Arturo Yamasaki, Perú
	Hunt 38, 75

Riðill 2

Vestur-Þjóðverjar og Argentínumenn höfðu lítið fyrir að komast í fjórðungsúrslitin. FIFA áminnti þó argentínska liðið fyrir grófan leik, einkum í viðureigninni gegn Vestur-Þýskalandi. Sigur Þjóðverja á Svisslendingum, 5:0, reyndist sá stærsti í keppninni.

Sæti	Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.hlutf	Stig
1	Vestur-Þýskaland	3	2	1	0	7	1	7,00	5
2	Argentína	3	2	1	0	4	1	4,00	5
3	Spánn	3	1	0	2	4	5	0,80	2
4	Sviss	3	0	0	3	1	9	0,11	0

12. júlí 1966
	Vestur-Þýskaland	5-0	Sviss	Hillsborough Stadium, Sheffield Áhorfendur: 36,127 Dómari: Hugh Phillips, Skotlandi
	Held 16, Haller 21, 77 (vítasp.), Beckenbauer 40, 52

13. júlí 1966
	Argentína	2-1	Spánn	Villa Park, Birmingham Áhorfendur: 42.738 Dómari: Dimitar Rumenchev, Búlgaríu
	Artime 65, 79		Pirri 71

15. júlí 1966
	Spánn	2-1	Sviss	Hillsborough Stadium, Sheffield Áhorfendur: 32.028 Dómari: Konstantin Zečević, Júgóslavíu
	Sanchís 57, Amancio 76		Quentin 31

16. júlí 1966
	Argentína	0-0	Vestur-Þýskaland	Villa Park, Birmingham Áhorfendur: 46.587 Dómari: Tofiq Bahramov, Sovétríkjunum

19. júlí 1966
	Argentína	2-0	Sviss	Hillsborough Stadium, Sheffield Áhorfendur: 32.127 Dómari: Joaquim Campos, Portúgal
	Artime 52, Onega 79

20. júlí 1966
	Vestur-Þýskaland	2-1	Spánn	Villa Park, Birmingham Áhorfendur: 42.187 Dómari: Armando Marques, Brasilíu
	Emmerich 39, Seeler 84		Fusté 23

Riðill 3

Brasilíumenn mættu til leiks sem tvöfaldir heimsmeistarar með Garrincha og Pelé, báða í fullu fjöri. Velgengnin reyndist þó tvíeggjað sverð. Öfugt við fyrri keppnir fóru stjórnarmenn í brasilíska knattspyrnusambandinu að hlutast til um valið á liðinu og gerð var krafa til að öll helstu félög landsins ættu fulltrúa. Ómarkviss undirbúningur og leikmannahópur með of mörgum miðlungsmönnum og mönnum sem komnir voru af léttasta skeiði reyndist taka sinn toll. Brasilíumenn féllu úr keppni eftir að hafa tapað fyrir bæði Ungverjum og spútnikliði Portúgala sem mætti til leiks á sitt fyrsta heimsmeistaramót. Markahrókurinn Eusébio skoraði tvívegis í lokaleiknum gegn Brasilíumönnum.

Sæti	Lið	L	U	T	Sk	Fe	M.hlutf	Stig
1	Portúgal	3	3	0	9	2	4,50	6
2	Ungverjaland	3	2	1	7	5	1,40	4
3	Brasilía	3	1	2	4	6	0,67	2
4	Búlgaría	3	0	3	1	8	0,13	0

12. júlí 1966
	Brasilía	2-0	Búlgaría	Goodison Park, Liverpool Áhorfendur: 47.308 Dómari: Kurt Tschenscher, Vestur-Þýskalandi
	Pelé 15, Garrincha 63

13. júlí 1966
	Portúgal	3-1	Ungverjaland	Old Trafford, Manchester Áhorfendur: 29.886 Dómari: Leo Callaghan, Wales
	José Augusto 2, 67, Torres 90		Bene 60

15. júlí 1966
	Ungverjaland	3-1	Brasilía	Goodison Park, Liverpool Áhorfendur: 16.027 Dómari: Ken Dagnall, Englandi
	Bene 2, Farkas 64, Mészöly 73 (vítasp.)		Tostão 14

16. júlí 1966
	Portúgal	3-0	Búlgaría	Old Trafford, Manchester Áhorfendur: 16.027 Dómari: José María Codensal, Úrúgvæ
	Vutsov 7 (sjálfsm.), Eusébio 38, Torres 81

19. júlí 1966
	Portúgal	3-1	Brasilía	Goodison Park, Liverpool Áhorfendur: 16.027 Dómari: George McCabe, Englandi
	António Simões 15, Eusébio 27, 85		Rildo 73

20. júlí 1966
	Ungverjaland	3-1	Búlgaría	Old Trafford, Manchester Áhorfendur: 24.129 Dómari: Roberto Goicoechea, , Argentínu
	Davidov 43 (sjálfsm.), Mészöly 45, Bene 54		Asparuhov 15

Riðill 4

Einhver óvæntustu úrslit knattspyrnusögunnar sáu dagsins ljós þegar Norður-Kóreumenn fóru áfram á kostnað Ítala eftir 1:0 sigur. Norður-Kórea varð þannig fyrsta liðið utan Evrópu og Suður-Ameríku til að komast upp úr riðlakeppninni. Tuttugu ár áttu eftir að líða uns Marokkó lék sama leik á HM 1986. Sovétmenn unnu alla leiki sína í riðlinum og hlutu toppsætið.

Sæti	Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.hlutf	Stig
1	Sovétríkin	3	3	0	0	9	2	4,50	6
2	Norður-Kórea	3	1	1	1	2	4	0,50	3
3	Ítalía	3	1	0	2	2	2	1,00	2
4	Síle	3	0	1	2	2	5	0,40	1

12. júlí 1966
	Sovétríkin	3-0	Norður-Kórea	Ayresome Park, Middlesbrough Áhorfendur: 23.006 Dómari: Juan Gardeazábal Garay, Spáni
	Malofeyev 31, 88, Banishevskiy 33		Bene 57

13. júlí 1966
	Ítalía	2-0	Síle	Roker Park, Sunderland Áhorfendur: 27.199 Dómari: Gottfried Dienst, Sviss
	Mazzola 8, Barison 88

15. júlí 1966
	Síle	1-1	Norður-Kórea	Ayresome Park, Middlesbrough Áhorfendur: 13.792 Dómari: Ali Kandil, Sameinaða Arabalýðveldinu
	Marcos 26 (vítasp.)		Pak Seung-zin 88

16. júlí 1966
	Sovétríkin	1-0	Ítalía	Roker Park, Sunderland Áhorfendur: 27,793 Dómari: Rudolf Kreitlein, Vestur-Þýskalandi
	Chislenko 57

19. júlí 1966
	Norður-Kórea	1-0	Ítalía	Ayresome Park, Middlesbrough Áhorfendur: 17.829 Dómari: Pierre Schwinte, Frakklandi
	Pak Doo-ik 42

20. júlí 1966
	Sovétríkin	2-1	Síle	Roker Park, Sunderland Áhorfendur: 16.027 Dómari: John Adair, Norður-Írlandi
	Porkujan 28, 85		Marcos 32

Fjórðungsúrslit

Einhver magnaðasta viðureign í sögu HM leit dagsins ljós á Goodison Park þar sem Portúgalir lentu 0:3 undir en unnu að lokum spútniklið Norður-Kóreu 5:3. Vestur-Þjóðverjar unnu Úrúgvæ sannfærandi eftir að Suður-Ameríkuliðið missti tvo leikmenn af velli. Dómarinn þurfti einnig að grípa til brottvísunar í leik Englands og Argentínu. Antonio Rattín var rekinn af velli en vegna tungumálaörðugleika reyndist dómaranum erfitt að gera honum það skiljanlegt. Í kjölfarið kviknaði sú hugmynd að útbúa gul og rauð spjöld til að nota í milliríkjaleikjum. Sovétmenn voru svo fjórða liðið til að tryggja sér sæti í undanúrslitum.

23. júlí 1966
	Sovétríkin	2-1	Ungverjaland	Roker Park, Sunderland Áhorfendur: 26.844 Dómari: Juan Gardeazábal Garay, Spáni
	Chislenko 5, Porkujan 46		Bene 57

23. júlí 1966
	England	1-0	Argentína	Wembley, Lundúnum Áhorfendur: 90.584 Dómari: Rudolf Kreitlein, Vestur-Þýskalandi
	Hurst 78

23. júlí 1966
	Vestur-Þýskaland	4-0	Úrúgvæ	Hillsborough Stadium, Sheffield Áhorfendur: 40.007 Dómari: Jim Finney, Englandi
	Haller 11, 83, Beckenbauer 70, Seeler 75

23. júlí 1966
	Portúgal	5-3	Norður-Kórea	Goodison Park, Liverpool Áhorfendur: 40.248 Dómari: Menachem Ashkenazi, Ísrael
	Eusébio 27, 43 (vítasp.), 56, 59 (vítasp.), José Augusto 80		Pak Seung-zin 1, Li Dong-woon 22, Yang Seung-kook 25

Undanúrslit

Öll undanúrslitaliðin voru frá Evrópu. Viðureignunum var víxlað frá því sem ætlað var til þess að gestgjafarnir léku á Wembley. Báðar viðureignir fóru 2:1.

25. júlí 1966
	Vestur-Þýskaland	2-1	Sovétríkin	Goodison Park, Liverpool Áhorfendur: 38.273 Dómari: Concetto Lo Bello, Ítalíu
	Haller 43, Beckenbauer 67		Porkujan 88

26. júlí 1966
	England	2-1	Portúgal	Wembley, Lundúnum Áhorfendur: 94.493 Dómari: Pierre Schwinte, Frakklandi
	B. Charlton 30, 80		Eusébio 82 (vítasp.)

Bronsleikur

Eusébio skoraði sitt níunda mark í keppninni og var langmarkahæstur. Portúgal hlaut bronsverðlaunin, sem var besti árangur nýliða í keppninni frá árinu 1934.

28. júlí 1966
	Portúgal	2-1	Sovétríkin	Wembley, Lundúnum Áhorfendur: 87.696 Dómari: Ken Dagnall, Englandi
	Eusébio 12 (vítasp.), Torres 89		Malofeyev 43

Úrslitaleikur

Vestur-Þjóðverjar jöfnuðu í blálokin af venjulegum leiktíma, 2:2 svo grípa þurfti til framlengingar. Englendingar náðu forystunni með umdeildu marki Geoff Hurst, en töldu margir að boltinn hefði í raun ekki farið yfir marklínuna. Hurst fullkomnaði svo þrennu sína í blálokin og er enn í dag eini maðurinn sem skorað hefur þrjú mörk í úrslitaleik.

30. júlí 1966
	England	4-2 (e.framl.)	Vestur-Þýskaland	Wembley, Lundúnum Áhorfendur: 96.924 Dómari: Gottfried Dienst, Sviss
	Hurts 18, 101, 120, Peters 78		Haller 12, Weber 89