Jump to content

Արյան խմբերի ABO դասակարգում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արյան խմբերի ABO դասակարգում
Human blood group system Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• դաս
 • տեսակ
  • արյան խումբ Խմբագրել Wikidata
Կազմված էA, B, AB, O Խմբագրել Wikidata
Արյան ABO խմբերի անտիգեններ, առկա արյան կարմիր բջիջների վրա և IgM հակամարմիններ շիճուկում

Արյան խմբերի ABO դասակարգում, գործածվում է էրիթոցիտների (արյան կարմիր բջիջների) վրա առկա մեկ, երկու կամ ոչ մի հակածինների առկայությունը ցույց տալու համար։ Այդ հակածինները կոչվում են A և B[1]։ Արյան փոխներարկումների ժամանակ այն ամենակարևորն է 44 արյան խմբերից՝ Արյան փոխներարկման միջազգային միության (ISBT) կողմից ճանաչված դասակարգման համաձայն, 2022 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ[2][3]։ Անհամապատասխանությունները փոխներարկման ժամանակ կարող են հանգեցնել հնարավոր մահացու ռեակցիաների կամ օրգանի փոխպատվաստման դեպքում՝ անցանկալի իմունային ռեակցիայի[4]։ Ժամանակակից բժշկության մեջ այսպիսի անհամապատասխանությունները հազվադեպ են։ Հակա-A և հակա-B հակամարմինները սովորաբար IgM են, սինթեզվում են կյանքի առաջին տարիների ընթացքում, ի պատասխան արտաքին միջավայրի, սննդի, բակտերիաների և վիրուսների։

Արյան ABO դասակարգումը հայտնաբերվել է Կարլ Լանդշտայների կողմից, 1901 թվականին, որի համար 1930 թվականին նա ստացել է Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակ[5]։ ABO դասակարգումը առկա է նաև տարբեր տեսակի կապիկների մոտ[6]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնաբերում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ABO արյան խմբերը հայտնաբերվել են ավստրիացի բժիշկ Կարլ Լանդստեյների կողմից, ով աշխատում էր Վիեննայի ախտաբանական-անատոմիական ինստիտուտում (հիմա Վիեննայի պետական բժշկական համալսարան)։ 1900 թվականին նա դիտարկեց, որ տարբեր մարդկանց արյան շիճուկները խառնելիս արյան կարմիր բջիջները կուտակվում են (ագլյուտինացիա)։ Մարդու արյան բջիջները նույնպես ագլյուտինացիայի են եթարկվում կենդանու արյան հետ խառնելիս[7]։ Այդ առիթով թողեց այս գրառումը․

Առողջ մարդուց վերցրած շիճուկը ոչ միայն ագլյուտինացվում է կենդանիների արյան կարմիր բջիջների հետ խառնելիս, այլ երբմեն նաև այլ մարդուց վերցրած արյան հետ։ Դեռ պետք է պարզել, արդյո՞ք սա կապված է անձանց միջև տարբերությունների հետ, թե բակլտերիալ աղտոտվածության արդյունք է։ [8]

Սա առաջին ապացույցն էր մարդկանց արյան տարբեր լինելու մասին։ Մինչ այս բոլորը վստահ էին, որ մարդիկ ունեն նույն արյունը։ Հաջորդ տարի, 1901 թվականին, նա արեց հստակ դիտարկում, որ շիճուկը ոչ միշտ է ագլյուտինացվում։ Սրա հիման վրա նա դասակարգեց արյունը երեք խմբերի՝ A, B և C խմբեր։ A խումբը ագլյուտինացվում է B խմբի հետ, սակայն ոչ ինքն իր խմբի հետ։ Նմանապես B խումբը ագլյուտինացվում է A խմբի հետ. C խումը տարբեր է, և ագլյուտինացվում է և՛ A և B խմբի հետ[9]։

Այս հայտագործության շնորհիվ Լանդստեյներին շնորհվել է Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակ 1930 թվականին։ Իր աշխատությունում, արյան խմբերի միջև այս փոխազդեցությունը նա անվանել է իզոագլյուտինացիա, և առաջ է քաշել ագլյուտինինների (հակամարմիններ) գաղափարը, որը իրականում ընկած է ABO համակարգի հակածին-հակամարմին ռեակցիայի հիմքում [10]։ Նա պնդել է․

Կարող ենք ասել, որ կան երկու տարբեր տեսակի ագլյուտինիններ․ մեկը A խմբում, մյուսը B, և երկուսը միասին C խմբում. Կարմիր բջիջները իներտ են ագլյուտինինների նկատմամբ, որոնք առկա են նույն շիճուկում։[9]

Այսպիսով, նա հայտնագործել է երկու անտիգեն (ագլյուտինոգեն A և B) և երկու հակամարմին (ագլյուտինին– հակա-A և հակա-B)։ Երրորդ՝ C խումբում բացակայում է և՛ A, և՛ B անտիգենները, բայց պարունակում են հակա-A և հակա-B[10]։ Հաջորդ տարի նրա աշակերտներ Ադրիանո Ստուրլին և Ալֆրեդ վոն Դեկաստեյոն հայտնաբերեցին չորրորդ խումբը[11][12]։

Ուկրաինացի ծովային համաձգեստ, որի վրա նշված է կրողի արյան խումբը՝ B (III) Rh+

1910 թվականին, Լյուդվիգ Հիրսֆելդը և Էմիլ վոն Դունգերնը առաջ քաշեցին 0 տերմինը, Լանդստեիների C խմբի համար, և AB Ստյուրլիի և վոն Դեկաստեյոյի հայտնաբերած խմբի համար։ Նրանք նաև առաջինը բացատրեցին արյան խմբերի ժառանգական փոխանցումը[13][14]։

Դասակարգում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Յան Յանսկին, որը հայտնագործել է I, II, III, IV համակարգը

Չեխ շճաբան Յան Յանսկին 1907 թվականին տեղական ամսագրում ինքնուրույն ներկայացրեց արյան խմբերի դասակարգում[15]։ Նա օգտագործեց հռոմեական I, II, III և IV թվերը (համապատասխանում են այսօրվա O, A, B և AB խմբերին). Նույն ժամանակ ամերիկացի բժիշկ Ուիլիամ Լ․ Մոսսը նույնպես հորինեց մի փոքր այլ դասակարգում[16]։ Նրա I, II, III և IV խմբերը համապատասխանում են այսօրվա AB, A, B և O խմբերին[12]։

Այս երկու համակարգերը ստեղծեցին շփոթություն և պոտենցիալ վտանգ բժշկական պրակտիկայում։ Մոսսի համակարգը ընդունվեց Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում և ԱՄՆ-ում։ Մինչդեռ Յանսկիի համակարգը՝ Եվրոպական երկրների մեծամասնության կողմից և ԱՄՆ-ի մի մասի։ Իրարանցումը հանդարտելու համար Ամերիկյան Իմունաբանների ասոցիացիան, Ամերիկյան մանրէաբանների ասոցիացիան և Ամերիկյան ախտաբանների ասոցիացիան 1921 թվականին արեցին համատեղ առաջարկություն, ըստ որի՝ Յանսկիի դասակարգումը համարվի առաջնահերթ[17]։ Բայց դրան չհետևեցին հատկապես այն վայրերում, որտեղ օգտագործվում էր Մոսսի դասակարգումը[18]։

1927 թվականին Լանդշտայները տեղափոխվեց Նյու Յարքի Ռոքֆելլերի բժշկական հետազոտությունների ինստիտուտ։ Որպես արյան խմբավորման հետ կապված Ազգային հետազոտության խորհրդի անդամ, նա առաջարկեց փոխարինել Յանսկիի և Մոսսի համակարգերը O, A, B և AB-ով[18]։ Այս դասակարգումը ընդունվեց Ազգային հետազոտության խորհուրդի կողմից և դարձավ հայտնի որպես Ազգային հետազոտության խորհուրդի դասկարգում, միջազգային դասակարգում և ամենահայտնին՝ Լանդստեյներյան «նոր» դասակարգում անվանումներով։ Նոր համակարգը աստիճանաբար, իսկ 1950-ականներին վերջնականապես ընդունվեց[19]։

Այլ զարգացումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արյան խմբավորման առաջին գործնական կիրառումը փոխներարկման ժամանակ եղել է ամերիկյան բժիշկ Ռոյբեն Օտենբերգի կողմից, 1907 թվականին։ Լայնածավալ կիրառումը սկսվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ (1914–1915), երբ կիտրոնաթթուն սկսվեց օգտագործվել արյան մակարդունը կանխելու համար[10]։ Ֆելիքս Բերնստեյնը 1924 թվականին ցուցադրեց արյան խմբերի ճիշտ ժառանգումը մեկ լոկուսի տարբեր ալելներում[20]։ Ուոթկինսը և Մորգանը, Անգլիայում, հայտնաբերեցին, որ ABO էպիտոպները ստացվել են շաքարներից N-ացետիլգալակտոզամինը՝ A-տիպի համար և գալակտոզը՝ B-ի համար[21][22][23]։

  • ABO արյան խմբերը որոշող ածխաջրային շղթաները ներկայացված դիագրամով
    ABO արյան խմբերը որոշող ածխաջրային շղթաները ներկայացված դիագրամով
  • Ուսանողների արյան խմբի ստուգում։ Երեք կաթիլ խառնված է հակա -B (ձախ) և հակա-A (աջ) շիճուկների հետ.Հակա-A-ի ագլյուտինացիան ցույց է տալիս արյան խմբի A լինելը։
    Ուսանողների արյան խմբի ստուգում։ Երեք կաթիլ խառնված է հակա -B (ձախ) և հակա-A (աջ) շիճուկների հետ.Հակա-A-ի ագլյուտինացիան ցույց է տալիս արյան խմբի A լինելը։
  • Մարդկանց մեջ կան իմունոգլոբուլինի անտիգենների երեք հիմնական տարբերակներ, որոնք ունեն շատ նման քիմիական կառուցվածք, բայց հստակորեն տարբեր են: Կարմիր շրջանակները ցույց են տալիս, թե որտեղ կան տարբերություններ քիմիական կառուցվածքի մեջ մարդու իմունոգոլոբուլինի անտիգենը կապող տեղում (երբեմն կոչվում է հակամարմինների համակցման վայր): O-տիպի անտիգենը կապող տեղ չունի[24]
    Մարդկանց մեջ կան իմունոգլոբուլինի անտիգենների երեք հիմնական տարբերակներ, որոնք ունեն շատ նման քիմիական կառուցվածք, բայց հստակորեն տարբեր են: Կարմիր շրջանակները ցույց են տալիս, թե որտեղ կան տարբերություններ քիմիական կառուցվածքի մեջ մարդու իմունոգոլոբուլինի անտիգենը կապող տեղում (երբեմն կոչվում է հակամարմինների համակցման վայր): O-տիպի անտիգենը կապող տեղ չունի[24]

Գենետիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
A և B կոդոմինանտ են, տալով AB ֆենոտիպը
Երեխաների հնարավոր ֆենոտիպը և գենոտիպը նկարագրող Պանետի աղյուսակ, հաշվի առնելով մոր (հորիզոնական) և հոր (ուղղհայաց) ֆենոտիպերը և գենոտիպերը

Արյան խմբերը ժառանգվում են երկու ծնողներից։ ABO արյան դասակրգումը վերահսկվում է մեկ գենի միջոցով (ABO գեն), երեք տեսակի ալելներով՝ i, IA և IB. I մասնիկը նշանակում է իզոագլյուտինոգեն, կամ այլ կերպ՝ անտիգեն[25]։ Գենը կոդավորում է գլիկոզիլտրանսֆերազը, որը արյան կարմիր բջիջների անտիգենների ածխաջրերի պարունակությունը փոխող ֆերմենտ է։ Գենը տեղակայված է 9-րդ քրոմոսոմի երկար հատվածում (9q34)[26]։

IA ալելը տալիս է արյան A, IB ալելը՝ B իսկ i -ը O. Քանի որ և՛ IA և IB դոմինանտ են i նկատմամբ, միայն ii ունեցող մարդիկ ունեն O արյուն։ IAIA կամ IAi ունեցող մարդիկ A խմբի արյուն ունեն, իսկ IBIB կամ IBi ունեցողները՝ B խմբի։ IAIB մարդիկ ունեն երկու ֆենոտիպեր, քանի որ A-ն և -ն յուրահատուկ դոմինանտ հարաբերությունն՝ կոդոմինանտություն, ինչը նշանակում է A խումբ և B խումբ ունեցող անձինք կարող են ունենալ AB խմբով երեխա։ A և B արյան խումբ ունեցող անհատները կարող են նույնպես ունենալ O արյան խմբով երեխա, եթե երկուսն էլ հետերոզիգետ են (IBi և IAi)[27]։

Արյան խմբի ժառանգում
Արյան խումբ O A B AB
Գենոտիպ ii (OO) IAi (AO) IAIA (AA) IBi (BO) IBIB (BB) IAIB (AB)
O ii (OO) O

OO OO OO OO

O or A

AO OO AO OO

A

AO AO AO AO

O or B

BO OO BO OO

B

BO BO BO BO

A or B

AO BO AO BO

A IAi (AO) O or A

AO AO OO OO

O or A

AA AO AO OO

A

AA AA AO AO

O, A, B or AB

AB AO BO OO

B or AB

AB AB BO BO

A, B or AB

AA AB AO BO

IAIA (AA) A

AO AO AO AO

A

AA AO AA AO

A

AA AA AA AA

A or AB

AB AO AB AO

AB

AB AB AB AB

A or AB

AA AB AA AB

B IBi (BO) O or B

BO BO OO OO

O, A, B or AB

AB BO AO OO

A or AB

AB AB AO AO

O or B

BB BO BO OO

B

BB BB BO BO

A, B or AB

AB BB AO BO

IBIB (BB) B

BO BO BO BO

B or AB

AB BO AB BO

AB

AB AB AB AB

B

BB BO BB BO

B

BB BB BB BB

B or AB

AB BB AB BB

AB IAIB (AB) A or B

AO AO BO BO

A, B or AB

AA AO AB BO

A or AB

AA AA AB AB

A, B or AB

AB AO BB BO

B or AB

AB AB BB BB

A, B, or AB

AA AB AB BB

Հազվադեպ Բոմբեյի ֆենոտիպ (hh) ունեցող անձիք սինթեզում են հակամարմիններ A, B և O խմբերի նկատմամբ և կարող են փոխներարկում ստանալ միայն այլ hh ֆենոտիպ ունեցողներից։ Ներկայացված աղյուսակում ներկայացված են տարբեր արյան խմբերը, որոնք երեխաները կարող են ժառանգել ծնողներից[28][29]։ AO–ն և AA–ն երկուսն էլ A խումբ են։ BO–ն և BB–ն երկուսն էլ B խումբ են։ Չորս տարբերակները ներկայացնում են համակցումը, երբ յուրաքանչյուր ծնողից վերցվում ՝ մեկ ալել։ Այդ ալելներից յուրաքանչյուրը ունի 25% հավանականություն։

Արյան խմբի ժառանգումը պայմանավորված միայն ֆենոտիպով
Արյան խումբ O A B AB
O O O or A O or B A or B
A O or A O or A O, A, B or AB A, B or AB
B O or B O, A, B or AB O or B A, B or AB
AB A or B A, B or AB A, B or AB A, B or AB

Պատմականորեն, ABO արյան թեստերը օգտագործվել են հայրությունը հաստատելու համար, սակայն 1957 թվականին հայրության մեջ կեղծ մեղադրված ամերիացի տղամակրդկանց միայն 50%-ն է կարողացել այն օգտագործել որպես ապացույց[30]։ Երբեմն երեխաների արյան խումբը չի համապատասխանում ասելիքներին, օրինակ՝ O արյան խմբով երեխան կարող է ծվել AB խմբով ծնողներից[31]։

Ենթախմբեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

A խումբը ունի մոտ 20 ենթախումբ, որից A1-ը և A2-ը ամենատարածվածն են (99%)։ A1-ը կազմում է 80%-ը, իսկ A2-ը մնացած մասը[32]։ Այս երկու ենթախմբերը միշտ չէ, որ փոխանակելի են փոխներարկման ժամանակ, քանի որ որոշ A2 ենթախմբով անձիք սինթեզում են հակամարմիներ A1 անտիգենի նկատմամբ։ Հազվադեպ կարող են առաջանալ բարդություններ, արյունը տիպավորելու ժամանակ[32]։

ԴՆԹ հաջորդականացման զարգացման հետ միասին հնարավոր է դարձել ABO լոկուսում ճանաչել ավելի շատ ալելներ, որոնցից յուրաքանչյուրը դասվում է A, B կամ O։ Կան ABO գենի հիմնական վեց ալելներ, որոնք որոշում են մարդու արյան պումբը[33][34]․

A B O
A101 (A1)

A201 (A2)

B101 (B1) O01 (O1)

O02 (O1v) O03 (O2)

Նույն ուսումնասիրության ընթացքում հայտնաբերվել են 18 հազվագյուտ ալելներ, որոնք ունեն ավելի թույլ գլիկոզիլացման ակտիվություն։ Թույլ A ալել ունեցող մարդիկ երբեմն կարող են սինթեզել հակա-A հակամարմիններ, չնայած սա կլինիկորեն նշանակալից չէ, մարմնի ջերմաստիճանում նրանք համարյա չփոխազդելու պատճառով[35][36]։

Տարածվածություն և էվոլյուցիոն պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

A, B, O և AB խմբերի տարածվածությունը աշխարհում տարբեր է՝ կախված բնակչության քանակից։

Մեծ Բրիտանիայում արյան խմբի բաշխվածությունը բնակչության շրջանում փոխկապակցված է տեղանվանաբանության և կելտերի, սկանդինավների, դանիացիների, անգլո-սաքսոնների, նորմանների արշավանքների և միգրացիայի հետ։ Բնիկ կելտերը հակված էին ունենալու O արյան խումբ, մինչդեռ մոյւս պոպուլյացիաները՝ ավելի շատ A խումբ[37]։

Որոշ էվոլուցիոն կենսաբաններ կարծում են, որ կան ABO գենի չորս հիմնական ծագում, և որ մարդկանց մոտ տեղի են ունեցել ամենաքիչը 3 մուտացիա՝ ստեղծելով O խումբը[38]։ Ենթադրվում է, որ O ալելի շարունակակն առկայությունը հավասարակշիռ ընտրության արդյունք է։ Այս վարկածները հակասում են նախկինում՝ O արյան խմբի առաջինը ծագելու վերաբերյալ վարկածին[38]։

Ծագման տեսություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնարավոր է որ սննդի և շրջապատի անտիգենները (բակտերիալ, վիրուսային կամ բույսերի անտիգենները) ունեն A և B գլիկոպրոտեինային անտիգեններին նման են։ Շրջապատի անտիգենների դեմ սինթեզված հակամարմինները կյանքի առաջին տարիներին կարող են կարող են խաչաձև փոխազդել ABO անհամատեղելի կարմիր բջիջների հետ։ Ենթադրվում է, որ հակա-A հակամարմինները ծագել են օրթոմիքսովիրուսների նկատմամբ զարգացած իմուն պատասխանի շնորհիվ։ Հակա-B հակամարմինները, ենթադրվում է, որ Գրամ բացասական բակտերիաների նկատմամբ իմուն պատասխանի շնորհիվ[39][40]։

Կլինիկական կարևորություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արյան կարմիր բջիջների մակերեսին տեղակայված ածխաջրերի մոլեկուլները ունեն տարբեր գործառույթներ՝ բջջաթաղանթի ամբողջականության պահպանում, բջջի ադհեզիա, մոլեկուլների մեմբրանային փոխադրում և արտաբջջային լիգանդների համար ռեցեպտորների դեր։ ABO անտիգենները ունեն նմանատիպ դեր էպիթելային բջիջների և արյան կարմիր բջիջների վրա[41][42]։

Արյունահոսություն և թրոմբոզ (Վիլեբրանդի գործոն)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ABO անտիգենը առկա է նաև Վիլեբրանդի գործոնի (vWF) գլիկոպրոտեինի վրա[43], որը մասնակցում է հեմոստազին՝ արյունահոսության դադարեցմանը։ Փաստացիորեն, O խմբի արյուն ունենալը նախատրամադրում է արյունահոսությանը[44], քանի որ O խմբի անհատների արյան մեջ պլազմայի vWF-ի և VIII գործոնի մակարդակները ավելի ցածր են, քան O արյան խումբ չունեցողներինը[45][46]։ Բացի այդ Վիլեբրանդի գործոնը ավելի արագ է քայքայվում O խմբում[47]։ Վիլեբրանդի գործոնի բարձր մակարդակը տարածված է արյան մակարդման պատճառով, առաջին անգամ իշեմիկ կաթված տարած անձանց շրջանում[48][49]։

Նորածնի ABO հեմոլիտիկ հիվանդություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոր և նորածնի ABO խմբերի միջև անհամապատասխանությունը սովորաբար չի առաջացնում նորածնի հեմոլիտիկ հիվանդություն(HDN), քանի որ ABO խմբի հակամարմինները IgM-երն են, որոնք չեն անցնում ընկերքային պատնեշը։ Սակայն O խմբով մոր մոտ սինթեզվում են IgG-ի հանդեպ ABO հակամարմիններ, և երեխան կարող է զարգացնել ABO հեմոլիտիկ հիվանդություն[50]։

Կլինիկական կիրառություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու բջիջներում ABO ալելները և նրանց կոդավորած գլիկոզիլտրանֆերազները նկարագրվել են ի քանի ուռուցքաբանական ախտաբանություններում[51]։ Օգտագործելով հակա-GTA/GTB մոնոկլոնալ հակամարմիններ, պարզվել է որ այդ ֆերմենտների կորուստը կապված է միզապարկի և բերանի էպիթելի չարորակացմանը[52][53]։ Բացի այդ, ABO արյան խմբերի անտիգենների էքսպրեսիան մարդու նորմալ հյուսվածքում կախված է էպիթելի տարբերակումից։ Մարդկանց քաղցկեղի հիմնական դեպքերում՝ ներառյալ բերանի քաղցկեղը, զարգացման հիմքում ընկած մեխանիզմ է հանդիսանում A և B անտիգենների արտահայտման նվազումը[54]։ Տարբեր հետազոտություններ դիտարկել են, որ բերանի խոռոչի կարցինոմայի և ուռուցքի զարգացման մեջ կարևոր է GTA-ի և GTB-ի անկումը[54][55]։ Վերջերս, գենոմային հետազետության ասոցիացիան (GWAS) հայտնաբերել է ABO լոկուսում վարացիաներ, կապված ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղի հանդեպ զգայունության[56]։ GWAS-ի մեկ այլ խոշոր հետազոտություն պարզեց, որ ABO արյան խմբերը և FUT2-ի, և աղիքային միկրոֆլորայի որոշ բակտերիաների միջև կա կապ[57][58]։ Այսպիսով, հետազոտությունը ցույց է տալիս ABO արյան խմբերի անտիգենների կարևոր դերը մարդու միկրոֆլորայում փոփոխություններ անելու մեջ[59]։

Կլինիկական մարկեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գենետիկական ռիսկի գնահահատման ուսումնասիրությունը հիմնված 27 լոկուսի վրա, ներառյալ ABO գենը, նույնականացրել են և՛ մեկանգամյա, և՛ կրկնակի կորոնար հիվանդությունների ռիսկով մարդկանց և ստատինային թերապիայի կլինիկական օգուտը։ Հետազոտությունը հիմնված է եղել համայնքային կոհորտային ուսումնասիրության վրա և չորս լրացուցիչ ռանդոմիզացված կառավարվող փորձերի վրա[60]։

Փոխներարկման համար ABO անտիգենների փոփոխություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007 թվականի ապրիլին, հետազոտողների միջազգային թիմը «Nature Biotechnology» ամսագրում հրատարակեց էժան և արդյունավետ տարբերակ A, B և AB արյան խմբերը O-ի վերածելու վերաբերյալ[61]։ Սա արվում է յուրահատուկ բակտերիաներից վերցված գլիկոզիդային ֆերմենտների միջոցով՝ արյան կարմիր բջիջներից անտիգենները պոկելով։ A և B անտիգենների հեռացումը, սակայն, դեռևս չի լուծում Rh դրական արյան անտիգենի առկայությունը, հետևաբար փոխներարկման ժամանակ պետք է օգտագործվի Rh բացասական դոնորից արյուն։ Փոփոխված արյունը կոչվում է «ֆերմենտ, փոխակերպված O-ի» (ECO արյուն)։ Չնայած նախնական հաջողության և կլինիկական փորձարկումներում կողմնակի ազդեցությունների բացակայության[62], այս մեթոդը դեռ չի կիրառվում[63]։

Արյան անտիգենների տարբերության խնդրի մեկ այլ լուծում է արհեստական արյունը, որը կարող է փոխարինել իրականին արտակարգ իրավիրճակներում[64]։

Կեղծ գիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճապոնիայում և Արևելյան Ասիայի մի շարք երկրներում տարածված է արյան խմբի անհատականության մասին տեսակետը, ըստ որի՝ արյան խմբերը ազդեցություն ունեն մարդու բնավորության վրա։ Այս պնդումը գիտականորեն հաստատված չէ և գիտական համայնքը այն համարում է կեղծ գիտություն և սնահավատություն[65]։

Հավատը ծագել է 1930-ականներին, երբ ներդրվել է Ճապոնիայի եվգենիստական ծրագրում[66]։ Նրա տարածվածությունը նվազեց Ճապոնիայի՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում պարտությունից հետո, երբ եվգենիստների համար աջակցությունը նվազեց։ Այն կրկին առաջ եկավ 1970-ականներին, Մասահիկո Նոմի լրագրողի միջոցով։ Չնայած կեղծ գիտություն համարվելուն, այն դեռևս հայտնի է Արևելյան Ասիայում[67]։

Այլ հայտնի կարծիքներից են արյան խմբի հետ կապված սննդային կարիքները՝ O խմբին բնորոշ են առողջ ատամները, իսկ A2–ին՝ բարձր IQ թեստերը[68]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Schreiber BA, Curley R, Gaur A, Rodriguez E, Rogers K, Sinha S (2017-07-18). «ABO blood group system». Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. Վերցված է 2017-10-26-ին.
  2. ↑ «ISBT: Red Cell Immunogenetics and Blood Group Terminology». www.isbtweb.org (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2 February 2022-ին. Վերցված է 2023-04-25-ին.
  3. ↑ Storry JR, Castilho L, Chen Q, Daniels G, Denomme G, Flegel WA, և այլք: (August 2016). «International society of blood transfusion working party on red cell immunogenetics and terminology: report of the Seoul and London meetings». ISBT Science Series. 11 (2): 118–122. doi:10.1111/voxs.12280. PMC 5662010. PMID 29093749.
  4. ↑ Muramatsu M, Gonzalez HD, Cacciola R, Aikawa A, Yaqoob MM, Puliatti C (March 2014). «ABO incompatible renal transplants: Good or bad?». World Journal of Transplantation. 4 (1): 18–29. doi:10.5500/wjt.v4.i1.18. PMC 3964193. PMID 24669364.
  5. ↑ Maton A, Hopkins J, McLaughlin CW, Johnson S, Warner MQ, LaHart D, Wright JD (1993). Human Biology and Health. Englewood Cliffs, New Jersey, USA: Prentice Hall. ISBN 978-0-13-981176-0.
  6. ↑ Ségurel L, Thompson EE, Flutre T, Lovstad J, Venkat A, Margulis SW, և այլք: (November 2012). «The ABO blood group is a trans-species polymorphism in primates». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 109 (45): 18493–18498. arXiv:1208.4613. Bibcode:2012PNAS..10918493S. doi:10.1073/pnas.1210603109. PMC 3494955. PMID 23091028.
  7. ↑ Landsteiner K (1900). «Zur Kenntnis der antifermentativen, lytischen und agglutinierenden Wirkungen des Blutserums und der Lymphe». Zentralblatt für Bakteriologie, Parasitenkunde und Infektionskrankheiten. 27: 357–362.
  8. ↑ Kantha SS (September 1995). «The blood revolution initiated by the famous footnote of Karl Landsteiner's 1900 paper» (PDF). The Ceylon Medical Journal. 40 (3): 123–125. PMID 8536328. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 30 August 2018-ին. Վերցված է 1 June 2018-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 Landsteiner K (1961) [1901]. «On agglutination of normal human blood». Transfusion. 1 (1): 5–8. doi:10.1111/j.1537-2995.1961.tb00005.x. PMID 13758692. S2CID 40158397.Originally published in German in Wiener Klinische Wochenschrift, 46, 1132–1134
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Durand JK, Willis MS (2001). «Karl Landsteiner, MD: Transfusion Medicine». Transfusion Medicine and Hemotherapy. 28 (4): 206–208. doi:10.1159/000050239. ISSN 1660-3796. S2CID 57677644.
  11. ↑ Von Decastello AS, Sturli A (1902). «Concerning isoagglutinins in serum of healthy and sick humans». Munchener Medizinische Wochenschrift. 26: 1090–1095.
  12. ↑ 12,0 12,1 Farr AD (April 1979). «Blood group serology--the first four decades (1900--1939)». Medical History. 23 (2): 215–226. doi:10.1017/S0025727300051383. PMC 1082436. PMID 381816.
  13. ↑ Farhud DD, Zarif Yeganeh M (2013). «A brief history of human blood groups». Iranian Journal of Public Health. 42 (1): 1–6. PMC 3595629. PMID 23514954.)
  14. ↑ Von Dungern E, Hirschfeld L (1910). «Über Vererbung gruppenspezifischer Strukturen des Blutes». Zeitschrift für Immunitätsforschung und Experimentelle Therapie. G. Fischer.: 284–292. «Die Vererbung der durch Isoagglutinine nachweisbaren spezifischen Strukturen A und B der menschlichen Blutkfirper erfolgt nach der Mendelschen Regel, wobei die Eigenschaft der Struktur dominant ist, das Fehlen der Struktur rezessiv. Die Tatsache, dafi die nachweisbaren Bestandteile der Blutkorper niemals rezessiv sind und daher bei den Kindern nie erscheinen, wenn nicht einer der Eltern sie enthait, ist forensisch zu verwerten.»
  15. ↑ Janský J (1907). «Haematologick studie u. psychotiku». Sborn. Klinick (չեխերեն). 8: 85–139.
  16. ↑ Moss WL (1910). «Studies on isoagglutinins and isohemolysins». Bulletin of the Johns Hopkins Hospital. 21: 63–70.
  17. ↑ Doan CA (1927). «The Transfusion problem». Physiological Reviews. 7 (1): 1–84. doi:10.1152/physrev.1927.7.1.1. ISSN 0031-9333.
  18. ↑ 18,0 18,1 Schmidt P, Okroi M (2001). «Also sprach Landsteiner – Blood Group 'O' or Blood Group 'NULL'». Transfusion Medicine and Hemotherapy. 28 (4): 206–208. doi:10.1159/000050239. ISSN 1660-3796. S2CID 57677644.
  19. ↑ Garratty G, Dzik W, Issitt PD, Lublin DM, Reid ME, Zelinski T (April 2000). «Terminology for blood group antigens and genes-historical origins and guidelines in the new millennium». Transfusion. 40 (4): 477–489. doi:10.1046/j.1537-2995.2000.40040477.x. PMID 10773062. S2CID 23291031.
  20. ↑ Crow JF (January 1993). «Felix Bernstein and the first human marker locus». Genetics. 133 (1): 4–7. doi:10.1093/genetics/133.1.4. PMC 1205297. PMID 8417988.
  21. ↑ Morgan WT, Watkins WM (January 1969). «Genetic and biochemical aspects of human blood-group A-, B-, H-, Le-a- and Le-b-specificity». British Medical Bulletin. 25 (1): 30–34. doi:10.1093/oxfordjournals.bmb.a070666. PMID 5782756.
  22. ↑ Watkins WM (1980). «Biochemistry and Genetics of the ABO, Lewis, and P Blood Group Systems». In Harris H, Hirschhorn K (eds.). Advances in Human Genetics 10 (անգլերեն). Vol. 10. New York: Plenum. էջեր 1–136. doi:10.1007/978-1-4615-8288-5_1. ISBN 9781461582885. PMID 6156588.
  23. ↑ Watkins WM, Morgan WT (April 1959). «Possible genetical pathways for the biosynthesis of blood group mucopolysaccharides». Vox Sanguinis. 4 (2): 97–119. doi:10.1111/j.1423-0410.1959.tb04023.x. PMID 13669421. S2CID 45265348.
  24. ↑ Hara A, Imamura A, Ando H, Ishida H, Kiso M (December 2013). «A new chemical approach to human ABO histo-blood group type 2 antigens». Molecules. 19 (1): 414–437. doi:10.3390/molecules19010414. PMC 6270767. PMID 24384923.
  25. ↑ Klug WS, Cummings MR (1997). Concepts of Genetics (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. էջ 83. ISBN 978-0135310625.
  26. ↑ Ferguson-Smith MA, Aitken DA, Turleau C, de Grouchy J (September 1976). «Localisation of the human ABO: Np-1: AK-1 linkage group by regional assignment of AK-1 to 9q34». Human Genetics. 34 (1): 35–43. doi:10.1007/BF00284432. PMID 184030. S2CID 12384399.
  27. ↑ Yazer MH, Olsson ML, Palcic MM (July 2006). «The cis-AB blood group phenotype: fundamental lessons in glycobiology». Transfusion Medicine Reviews. 20 (3): 207–217. doi:10.1016/j.tmrv.2006.03.002. PMID 16787828.
  28. ↑ «ABO inheritance patterns». Inheritance patterns of blood groups. Australian Red Cross Blood Service. Վերցված է 30 October 2013-ին.
  29. ↑ «ABO blood group system». Abobloodtypes.webnode.com. Վերցված է 2015-02-02-ին.
  30. ↑ Cited in «Misattributed paternity rates and non-paternity rates». Արխիվացված է օրիգինալից 26 August 2023-ին. Վերցված է 10 February 2022-ին.
  31. ↑ Starr, D. Barry (18 May 2007). «I'm concerned that my child doesn't have traits I expected. Should I do a paternity test?». The Tech Interactive. Ask a Geneticist. Վերցված է 5 August 2024-ին.
  32. ↑ 32,0 32,1 Blood Group A Suptypes, The Owen Foundation. Retrieved 1 July 2008.
  33. ↑ Seltsam A, Hallensleben M, Kollmann A, Blasczyk R (October 2003). «The nature of diversity and diversification at the ABO locus». Blood. 102 (8): 3035–3042. doi:10.1182/blood-2003-03-0955. PMID 12829588.
  34. ↑ Ogasawara K, Bannai M, Saitou N, Yabe R, Nakata K, Takenaka M, և այլք: (June 1996). «Extensive polymorphism of ABO blood group gene: three major lineages of the alleles for the common ABO phenotypes». Human Genetics. 97 (6): 777–783. doi:10.1007/BF02346189. PMID 8641696. S2CID 12076999.
  35. ↑ Shastry S, Bhat S (October 2010). «Imbalance in A₂ and A₂B phenotype frequency of ABO group in South India». Blood Transfusion = Trasfusione del Sangue. 8 (4): 267–270. doi:10.2450/2010.0147-09. PMC 2957492. PMID 20967168.
  36. ↑ Chun S, Choi S, Yu H, Cho D (March 2019). «Cis-AB, the Blood Group of Many Faces, Is a Conundrum to the Novice Eye». Annals of Laboratory Medicine. 39 (2): 115–120. doi:10.3343/alm.2019.39.2.115. PMC 6240514. PMID 30430772.
  37. ↑ Potts WT (1979). «History and Blood Groups in the British Isles». In Sawyer PH (ed.). English Medieval Settlement. St. Martin's Press. ISBN 978-0-7131-6257-8.
  38. ↑ 38,0 38,1 Calafell F, Roubinet F, Ramírez-Soriano A, Saitou N, Bertranpetit J, Blancher A (September 2008). «Evolutionary dynamics of the human ABO gene». Human Genetics. 124 (2): 123–135. doi:10.1007/s00439-008-0530-8. PMID 18629539. S2CID 12450238.
  39. ↑ van Oss CJ (August 2004). «"Natural" versus regular antibodies». The Protein Journal. 23 (6): 357, author reply 359-357, author reply 360. doi:10.1023/B:JOPC.0000039625.56296.6e. PMID 15517982. S2CID 189929325. Արխիվացված է օրիգինալից 14 July 2011-ին. Վերցված է 28 November 2009-ին.
  40. ↑ Seymour RM, Allan MJ, Pomiankowski A, Gustafsson K (May 2004). «Evolution of the human ABO polymorphism by two complementary selective pressures». Proceedings. Biological Sciences. 271 (1543): 1065–1072. doi:10.1098/rspb.2004.2674. PMC 1691687. PMID 15293861.
  41. ↑ Reid ME, Mohandas N (April 2004). «Red blood cell blood group antigens: structure and function». Seminars in Hematology. 41 (2): 93–117. doi:10.1053/j.seminhematol.2004.01.001. PMID 15071789.
  42. ↑ Mohandas N, Narla A (March 2005). «Blood group antigens in health and disease». Current Opinion in Hematology. 12 (2): 135–140. doi:10.1097/01.moh.0000153000.09585.79. PMID 15725904. S2CID 19866834.
  43. ↑ Sarode R, Goldstein J, Sussman II, Nagel RL, Tsai HM (June 2000). «Role of A and B blood group antigens in the expression of adhesive activity of von Willebrand factor». British Journal of Haematology. 109 (4): 857–864. doi:10.1046/j.1365-2141.2000.02113.x. PMID 10929042. S2CID 25343413.
  44. ↑ O'Donnell J, Laffan MA (August 2001). «The relationship between ABO histo-blood group, factor VIII and von Willebrand factor». Transfusion Medicine. 11 (4): 343–351. doi:10.1046/j.1365-3148.2001.00315.x. PMID 11532189. S2CID 23603864.
  45. ↑ Gill JC, Endres-Brooks J, Bauer PJ, Marks WJ, Montgomery RR (June 1987). «The effect of ABO blood group on the diagnosis of von Willebrand disease». Blood. 69 (6): 1691–1695. doi:10.1182/blood.V69.6.1691.1691. PMID 3495304.
  46. ↑ Shima M, Fujimura Y, Nishiyama T, Tsujiuchi T, Narita N, Matsui T, և այլք: (1995). «ABO blood group genotype and plasma von Willebrand factor in normal individuals». Vox Sanguinis. 68 (4): 236–240. doi:10.1111/j.1423-0410.1995.tb02579.x. PMID 7660643. S2CID 11582510.
  47. ↑ Bowen DJ, Collins PW, Lester W, Cumming AM, Keeney S, Grundy P, և այլք: (March 2005). «The prevalence of the cysteine1584 variant of von Willebrand factor is increased in type 1 von Willebrand disease: co-segregation with increased susceptibility to ADAMTS13 proteolysis but not clinical phenotype». British Journal of Haematology. 128 (6): 830–836. doi:10.1111/j.1365-2141.2005.05375.x. PMID 15755288. S2CID 45434815.
  48. ↑ Bongers TN, de Maat MP, van Goor ML, Bhagwanbali V, van Vliet HH, Gómez García EB, և այլք: (November 2006). «High von Willebrand factor levels increase the risk of first ischemic stroke: influence of ADAMTS13, inflammation, and genetic variability». Stroke. 37 (11): 2672–2677. doi:10.1161/01.STR.0000244767.39962.f7. PMID 16990571.
  49. ↑ Hollenhorst, Marie A.; Tiemeyer, Katherine H.; Mahoney, Keira E.; Aoki, Kazuhiro; Ishihara, Mayumi; Lowery, Sarah C.; Rangel-Angarita, Valentina; Bertozzi, Carolyn R.; Malaker, Stacy A. (April 2023). «Comprehensive analysis of platelet glycoprotein Ibα ectodomain glycosylation». Journal of Thrombosis and Haemostasis (անգլերեն). 21 (4): 995–1009. doi:10.1016/j.jtha.2023.01.009. PMC 10065957. PMID 36740532.
  50. ↑ Ares SM, Nardozza LMM, Araujo Júnior E, Santana EFM. Non-RhD alloimmunization in pregnancy: an updated review. Rev Bras Ginecol Obstet. 2024 Mar 15;46:e-rbgo22. doi: 10.61622/rbgo/2024AO22. PMID 38765509; PMCID: PMC11075387.
  51. ↑ Goldman M (February 2007). «Translational mini-review series on Toll-like receptors: Toll-like receptor ligands as novel pharmaceuticals for allergic disorders». Clinical and Experimental Immunology. 147 (2): 208–216. doi:10.1111/j.1365-2249.2006.03296.x. PMC 1810467. PMID 17223960.
  52. ↑ Kay HE (November 1982). «Bone marrow transplantation: 1982». British Medical Journal. 285 (6351): 1296–1298. doi:10.1136/bmj.285.6351.1296. PMC 1500229. PMID 6812684.
  53. ↑ Hakomori S (December 1999). «Antigen structure and genetic basis of histo-blood groups A, B and O: their changes associated with human cancer». Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - General Subjects. 1473 (1): 247–266. doi:10.1016/s0304-4165(99)00183-x. PMID 10580143.
  54. ↑ 54,0 54,1 Dabelsteen E, Gao S (January 2005). «ABO blood-group antigens in oral cancer». Journal of Dental Research. 84 (1): 21–28. doi:10.1177/154405910508400103. PMID 15615870. S2CID 16975373.
  55. ↑ Dabelsteen E (February 2002). «ABO blood group antigens in oral mucosa. What is new?». Journal of Oral Pathology & Medicine. 31 (2): 65–70. doi:10.1046/j.0904-2512.2001.00004.x. PMID 11896825.
  56. ↑ Amundadottir LT (2016-01-01). «Pancreatic Cancer Genetics». International Journal of Biological Sciences. 12 (3): 314–325. doi:10.7150/ijbs.15001. PMC 4753160. PMID 26929738.
  57. ↑ McGovern DP, Jones MR, Taylor KD, Marciante K, Yan X, Dubinsky M, և այլք: (September 2010). «Fucosyltransferase 2 (FUT2) non-secretor status is associated with Crohn's disease». Human Molecular Genetics. 19 (17): 3468–3476. doi:10.1093/hmg/ddq248. PMC 2916706. PMID 20570966.
  58. ↑ de Lange KM, Moutsianas L, Lee JC, Lamb CA, Luo Y, Kennedy NA, և այլք: (February 2017). «Genome-wide association study implicates immune activation of multiple integrin genes in inflammatory bowel disease». Nature Genetics. 49 (2): 256–261. doi:10.1038/ng.3760. PMC 5289481. PMID 28067908.
  59. ↑ Rühlemann MC, Hermes BM, Bang C, Doms S, Moitinho-Silva L, Thingholm LB, և այլք: (February 2021). «Genome-wide association study in 8,956 German individuals identifies influence of ABO histo-blood groups on gut microbiome» (PDF). Nature Genetics. 53 (2): 147–155. doi:10.1038/s41588-020-00747-1. PMID 33462482. S2CID 231641761.
  60. ↑ Mega JL, Stitziel NO, Smith JG, Chasman DI, Caulfield M, Devlin JJ, և այլք: (June 2015). «Genetic risk, coronary heart disease events, and the clinical benefit of statin therapy: an analysis of primary and secondary prevention trials». Lancet. 385 (9984): 2264–2271. doi:10.1016/S0140-6736(14)61730-X. PMC 4608367. PMID 25748612.
  61. ↑ Liu QP, Sulzenbacher G, Yuan H, Bennett EP, Pietz G, Saunders K, և այլք: (April 2007). «Bacterial glycosidases for the production of universal red blood cells». Nature Biotechnology. 25 (4): 454–464. doi:10.1038/nbt1298. PMID 17401360. S2CID 29804004.
  62. ↑ Kruskall MS, AuBuchon JP, Anthony KY, Herschel L, Pickard C, Biehl R, և այլք: (November 2000). «Transfusion to blood group A and O patients of group B RBCs that have been enzymatically converted to group O». Transfusion. 40 (11): 1290–1298. doi:10.1046/j.1537-2995.2000.40111290.x. PMID 11099655. S2CID 22740438.
  63. ↑ Rahfeld P, Withers SG (January 2020). «Toward universal donor blood: Enzymatic conversion of A and B to O type». J Biol Chem. 295 (2): 325–334. doi:10.1074/jbc.REV119.008164. PMC 6956546. PMID 31792054.
  64. ↑ «Scientists create 'plastic' blood». BBC. 11 May 2007. Վերցված է 2019-04-07-ին.
  65. ↑ Yamaguchi, Mari (2005-05-06). «Myth about Japan blood types under attack». AOL Health. Provided by the Canadian Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-12-28-ին. Վերցված է 2024-06-24-ին.
  66. ↑ «In Japan, you are what your blood type is». Associated Press. NBC News. 2009-02-01.{{cite news}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  67. ↑ Wu, Kunher; Lindsted, Kristian D.; Lee, Jerry W. (2005-03-01). «Blood type and the five factors of personality in Asia». Personality and Individual Differences. 38 (4): 797–808. doi:10.1016/j.paid.2004.06.004. ISSN 0191-8869.
  68. ↑ Klein HG (7 March 2005). «Why Do People Have Different Blood Types?». Scientific American. Վերցված է 16 November 2007-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արյան_խմբերի_ABO_դասակարգում&oldid=10106445» էջից