Oedmoersje
| Autonome Republyk Oedmoersje
Удму́ртия республика (Russysk) | |
|---|---|
| |
| flagge | wapen |
|
|
| polityk | |
| soarte gebiet | autonome republyk |
| lân |  Ruslân
|
| federaal distrikt | Wolga |
| ekonomyske regio | Oeral |
| haadplak | Izjevsk |
| grutste plak | Izjevsk |
| taal | Russysk, Oedmoertysk |
| Etnyske groepen | Russen 62,2%% Oedmoerten 28,0% Tataren 1,68%, Tataren 6,7% (Stân 2010) |
| sifers | |
| ynwennertal | 1.484.460 (2022) |
| oerflak | 42.061 km² |
| befolkingstichtens | 35,29 ynw./km² |
| oar | |
| stifting | 4 novimber 1920 |
| tiidsône | UTC+4, MSK+1 |
| koördinaten | 57° 17' N 52° 45' E |
| webside | www.udmurt.ru |
Oedmoersje (Russysk: Удму́ртия республика; Udmoertija respûblika; Oedmoertysk: Удмурт Элькун; Udmoert Elkûn) is in autonome republyk yn de Russyske Federaasje. Oedmoersje grinzget oan de autonome republiken Basjkortostan en Tatarije, de oblast Kirov en de kraj Perm. De grutste stêd fan de autonome republyk Izjevsk.
Geografy
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Oedmoersje leit yn Europeeske diel fan Ruslân westlik fan de Oeral tusken de rivieren de Kama en de Vjatka. It klimaat is tuskenbeide kontinintaal. De taiga oerhearsket yn it lânskip.
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Tsjin it ein fan de 16e iuw waard it noardlike diel fan Oedmoersje in ûnderdiel fan Ruslân, wylst it súdlike diel by it Kazan-kanaat hearde. Nei de oermastering fan Kazan troch Ivan de Grousume yn 1552 waard ek it súdlike diel ûnderdiel fan it Russyske keninkryk. Yn 1731 waard foar de bisdommen Kazan en Niznji Novgorod in kommisje oprjochte mei de súksesfolle opdracht de Oedmoerten te kristenjen.
Yn de jierren 1774-1775 namen de bewenners fan Prikamne, in gebiet dat grinzget oan de Kama, diel oan de boereoarloch ûnder lieding fan Jemeljan Pûgatsjov.
De twadde helte fan de 19e iuw betsjutte in gaueftige ûntwikkeling. Der waarden fabriken, skoallen en oare foarsjennings boud. Yn 1899 waard oer it gebiet ek it spoar fan Perm nei Kotlas oanlein.
Tusken de 18e en 20e iuw waarden de Oedmoertyske lannen troch it gûvernemint Vjatka bestjoerd. De 'Oedmoertyske Autonome Oblast' waard op 4 novimber 1920 oprjochte (ynearsten as 'Votjaakske Autonome Oblast', mar om't de Oedmoerten de namme 'Votjaken' as in skelname ûnderfûnen, waard de namme letter feroare). Op 28 desimber 1934 krige it gebiet de namme 'Autonome Sosjalistyske Sovjetrepublyk Oedmoersje'. Sûnt 11 oktober 1991 hjit it gebiet de 'Autonome Republyk Oedmoersje'.
Befolking
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Russen foarmje de mearderheid fan de befolking. Oedmoerten binne in Finsk-Ugrysk folk en foarmje in minderheid. Oare minderheden yn Oedmoersje binne Tataren, Oekraïners en Mari. Dêrnjonken binne der ek Besermenen, dy't foar in hiel ein hinne assimilearre binne en ûnder Oedmoerten rekkene waarden, mar sûnt 2002 wer as in apart folk sjoen wurde.
De talen yn it offisjele ferkear binne Oedmoertysk en Russysk. Njonken oanhingers fan de Russysk-Otterdokse Tsjerke binne der ûnder de Tataren en Besermenen ek moslims.
Untwikkeling fertsjintwurdiging grutste folken fan Oedmoersje 1926-2010
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| Folk | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Russysk | 43,3% | 55,7% | 56,8% | 57,1% | 58,3% | 58,9% | 60,1% | 62,2% |
| Oedmoertysk | 52,3% | 39,4% | 35,9% | 34,2% | 32,1% | 30,9% | 29,3% | 28,0% |
| Tataarsk | 2,8% | 3,3% | 5,3% | 6,1% | 6,6% | 6,9% | 6,9% | 6,7% |
* Gegevens ôfkomstich fan it Russysktalige lemma, oproppen op 3 augustus 2022
Bestjoerlike yndieling en stêden
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De republyk telt 25 rajon's en fiif stedsdistrikten, dy't fanút de haadstêd Izjevsk bestjoerd wurde. Njonken Izjevsk binne de grutste stêden: Sarapûl, Votkinsk, Glazov en Mozjga. Meiïnoar binne der seis stêden en fiif plakken mei in stedsk karakter.
| Stêd */ Delsetting mei stedsk karakter | Russysk | Ynwennertal | Wapen | Lokaasje |
|---|---|---|---|---|
| Balezino | Балезино | 14.569 (2021) | 57° 58' N 53° 00' E | |
| Glazov* | Глазов | 91.921 (2021) |  |
58° 08' N 52° 40' E |
| Igra | Игра | 20.264 (2021) | 57° 33' N 53° 05' E | |
| Izjevsk* | Ижевск | 645.183 (2022) |  |
56° 51' N 53° 12' E} |
| Jar | Яр | 6.242 (2021) | 58° 14' N 52° 06' E | |
| Kambarka* | Камбарка | 10.048 (2021) |  |
56° 16' N 54° 12' E |
| Mozjga* | Можга | 48.750 (2021) |  |
56° 27' N 52° 13' E |
| Novy | Новый | 5.951 (2021) | 56 48' N 54° 02' E | |
| Sarapûl* | Сарапул | 94.554 (2021) |  |
56° 28' N 53° 48' E |
| Uva | Ува | 19.934 (2021) | 56 58' N 52° 10' E | |
| Votkinsk* | Воткинск | 96.861 (2021) |  |
57° 03' N 54° 00' E |
* Ynwennertallen binne ôfkomstich fan it Russysktalige lemma, oproppen op 3 augustus 2022
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dútsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: de:Udmurtien
|
