Jassir Arafat

Jassir Arafat
	; Irudi gehiago
Palestinian Authority Government of 1996 (en) Q117225148
; Palestinar Aginte Nazionaleko presidente
1. Palestinako Estatuko Presidentea
3. Chairman of the Executive Committee of the Palestine Liberation Organization (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	محمد ياسر عبد الرحمن عبد الرؤوف عرفات
Jaiotza	Kairo, 1929ko abuztuaren 4a
Herrialdea	Palestina
Bizilekua	Al-Maghariba Quarter (en)
Talde etnikoa	Arabiarra
Lehen hizkuntza	arabiera
Heriotza	Hôpital d'instruction des armées Percy (en) eta Clamart, 2004ko azaroaren 11 (75 urte)
Hobiratze lekua	Mukata
Heriotza modua	: garuneko odoljarioa; autoimmune thrombocytopenic purpura (en)
Familia
Aita	Abdel Raouf al-Qudwa al-Husseini
Ama	Zahwa Abul Saud
Ezkontidea(k)	Suha Arafat (en) (1990eko uztailaren 17a - 2004ko azaroaren 11)
Haurrideak	ikusi Khadija Arafat (en) ; Fathi Arafat (en) ; Jamal Arafat (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Kairoko Unibertsitatea ; (1944 - 1950) gradu : Herri-lan ingeniaritza
Hizkuntzak	arabiera; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria eta ingeniari zibila
Jasotako sariak	ikusi Knight Grand Cross with Collar of the Order of Merit of the Italian Republic (1999ko otsailaren 19a) ; Bakearen Nobel Saria (1994) ; Jawaharlal Nehru Award for International Understanding (1988) ; Félix Houphouët-Boigny Peace Prize (1993) ; Nazioarteko lankidetzaren Asturiasko Printzesa Saria ; Doublespeak Award (1975) ; Grand Collar of the Order of Good Hope (1998) ; Order of Prince Yaroslav the Wise, 1st class (1999) ; Order of Playa Girón ; honorary doctor of the University of Patras ; Order of the Republic ; Order of Ouissam Alaouite ; Grand cross of the Order of the White Lion ; Grand Collar of the State Of Palestine (2018) ; Order of the State of Palestine ; Order of Good Hope ; Italiar Errepublikako Merituaren Ordena ; Order of the Great September Revolution 1969 ; Meritu Zibileko Ordena ; Order of the White Lion ; Order of the Grand Conqueror ; Order "13 Centuries of Bulgaria" ; Asturiasko Printzea Sariak ;
Zerbitzu militarra
Gradua	komandante buru
Parte hartutako gatazkak	1948ko Arabiar-israeldar Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	sunismoa
Alderdi politikoa	Al-Fatah

Mohammed Jassir Abdel Rahman Abdel Raouf Arafat al-Qudwa (arabieraz: محمد ياسر عبد الرحمن عبد الرؤوف عرفات‎), ezagunagoa Jassir Arafat izenaz^[1] (arabieraz: ياسر عرفات‎ , Yāsir `Arafāt, Jaser edo Jasser idazten da batzuetan) eta Palestinan Abu Ammar (1929ko abuztuaren 24a - 2004 azaroaren 11) politikari palestinarra izan zen. Israelen kontrako ekintza armatuak egin zituen, geroago Palestinako Aginte Nazionaleko burua izatera iritsi zen. Bakea lortzeko egindako saiakerengatik, Isaac Rabin eta Shimon Peresekin batera Bakearen Nobel saria lortu zuen 1994an.

1969an Palestinaren Askapenerako Erakundea sortu zuen, baita bertako talde garrantzitsuena izan zen Al Fatah alderdia ere. 1993an Osloko Hitzarmena sinatu zuen Israelekin, eta hortik sortu zen Palestinako Aginte Nazionaleko buru izan zen 1996tik bere heriotza eguneraino. Nazioarteko pertsonaiarik ezagunenetarikoa izan zen XX. mendearen bigarren erdian; askorentzat bere herriaren askatasun ikur eta gidari izan zen, baina beste askok terrorista odolzaletzat zuten. Arabiarren artean joera gogorrenekoek Israelen aurrean izandako balizko malgutasun gehiegia salatu zioten. Horrez gain, bere agintaldiko azken urteetan argi geratu zen Aginte Nazionalaren inguruan zegoen ustelkeria maila handia.

Jatorria

Oihal saltzaile famatu baten semea izan zen. Berak zioenez, Jerusalemen jaio zen 1929ko abuztuaren 4an, baina argitara atera den jaiotze agiri baten arabera, baliteke Arafat Kairon edo Gazan jaio izana, abuztuaren 24an.

Kairoko unibertsitatean ingeniaritza ikasi omen zuen. 1956-1965 bitartean Kuwait eta Egipton lan egin zuen. Suezko krisian parte hartu zuen Frantzia eta Erresuma Batuaren aurka. Ondoren ejertzitoan sartu zen eta etxegintzako enpresario izan zen.

Talde palestinarrak

Bigarren Mundu Gerraren amaieran Palestinako arabiarren mugimenduan sartu zen, Britainia Handiaren mandatuan estatu arabiarra sortzeko asmoz. Horrek sionismoaren aurka jarri zuen erabat. 1969an Al-Fatah eta Palestinaren Askapenerako Erakundea gidatzera iritsi zen. Bere helburua Israelen aurka borrokatzea zen beraien lurraldean ekintza terroristak eginez, baita gainerako estatu arabiarren nahi anexionistei aurre egitea ere.

Mendebaldeko herriek gaitzetsi egin ohi zuten gehienetan, terrorismoarekin zuen lotura zuzena zela eta. Hala ere, momentu batzuetan bakezaletasunaren ikur ere bihurtu zen, besteak beste Nazio Batuen Erakundearen aurrean egin zuen hitzaldi famatuaren ondoren.

Tunisia

1982an Israelek Libano hegoaldea erasotu zuen, bertan zeuden talde palestinarren borroka gunean deusezteko. Orduan Tunisian erbesteratu behar izan zen, PAEko buruzagi eta borrokalari gehienekin batera. 1988an Gaza, Zisjordania eta Jerusalem ekialdean Intifada deituriko altxamendua burutu zuten bertako ekintzaile palestinarrek.

Arafatek mugimendu hori gidatu nahi izan zuen, eta sinbolikoki Palestinako estatua aldarrikatu zuen. 60 herrialdek baino gehiagok onartu zuten estatu hori, nahiz eta nazioarteko aldaketa berriek (SESBen porrota, Golkoko Gerra...) taktika berriak eskatzen zituzten: Israelekin bake akordiora heltzea.

Israelekin bakea

Yitzhak Rabin, Bill Clinton eta Arafat Osloko hitzarmenaren garaian (1993ko irailaren 13an

AEBren ekinbidez bake prozesu bat abian jarri zen Israel eta Palestinaren arteko bakea lortzeko. Washingtoneko Camp Daviden egin ziren akordio horien ondorioz, Arafat Palestinara itzuli zen, Palestinako Aginte Nazionala gidatzeko (hasieran Gaza eta Jerikon zeukan aginpidea soilik).

Akordioak zailtasun eta atzerapen ugari izan zuen, bereziki gai korapilatsuak zirela eta (Jerusalemen egoera, errefuxiatu palestinarrak...). Horiek, eta alde biek beraien baitan zeuzkaten muturreko taldeek prozesua pikutara eraman zuten.

Palestinako lehendakari

1996an egindako hauteskundeetan botoen % 87 lortuta, Aginte Nazionaleko buruzagitzara iritsi zen. 2001tik aurrera, Ramalako egoitzan itxita egon zen, Israelgo armadaren erasoaren mehatxuei aurre eginez. Horrek nazioartean haren irudia indartzeko balio izan zuen (erresistentzia baketsua bultzatzen zuela aditzera emanez) eta ezkutatu egin zuen nolabait 2000ko Intifada lehertzean izan zuen erantzukizuna.

Heriotza

2004an gaixorik eta azkenetan zela, Frantziara eraman zuten, bere emazte eta alaba bakarra erbesteratuta zeuden lekura. Paris ondoko Clamart ospitale militarrean sartu zuten urriaren 29an, eta azaroaren 3an koman erori zen.

Azaroaren 11 goizaldean hil zen. Zurrumurru batzuen arabera, Arafat HIESak jota hil zen.^[2] Horrez gainera, bera hildakoan bere ustezko homosexualitatearen gaineko esamesak hedatu ziren. Edonola ere, kausa ezezaguna da baina onartuena pozoia izan zen.^[3]

Erreferentziak

↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.
↑ BBC News. (2005-9-8). Cause of Arafat death 'unknown' Medical records of former Palestinian leader Yasser Arafat appear to show that doctors could not determine the underlying cause of his death.. .
↑ Kapeliouk, Amnon. (2005-11-2). «Yasser Arafat a-t-il été assassiné?» Le Monde diplomatique.

Kanpo estekak

Datuak: Q34211
Multimedia: Yasser Arafat / Q34211

[1] EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.

[AIDS-2] BBC News. (2005-9-8). Cause of Arafat death 'unknown' Medical records of former Palestinian leader Yasser Arafat appear to show that doctors could not determine the underlying cause of his death.. .

[Kapeliouk-3] Kapeliouk, Amnon. (2005-11-2). «Yasser Arafat a-t-il été assassiné?» Le Monde diplomatique.

[1]

[2]

[3]