Ugaztunak
Ugaztunak (Mammalia) ugatz-guruinak eta ilea duten ornodunen talde amniota homeotermoa da. Gehienak lurtarrak badira ere, badaude espezie urtarrak (zetazeoak, fokak...). Talde honetako 6.000 espezie baino gehiago ezagutzen dira, 1.200 genero, 152 familia eta 46 ordenatan banaturik, eta hainbat izaera eta forma har ditzakete. Bere tamaina 4 cm-tik hasi eta 30 metrorainokoa (baleak, esaterako) izan daiteke. Azala ilez estalita izan ohi dute gehienetan, eta gorputzeko tenperatura konstante eta altua daukate. Lau gorputz-adarrez osatuta daude gehienetan, eta arnasa beti biriketatik hartzen dute.
Taxoi monofiletiko bat da, hau da, taldean dauden guztiek arbaso komun bakarra dute. Arbaso hau Triasikoan bizi izan zen, orain dela 200 milioi urte. Sinapsidoen kladoaren barruan daude, desagertutako pelikosaurio eta zinodontoekin batera.
Gehiago irakurtzeko sakatu hemen...
| Nabarmendutako artikulua | Ba al zenekien? |
 Ipar-katamotza (Lynx lynx) Europa eta Siberiako tamaina ertaineko katu basatia da. Europako felidorik handiena da ipar-katamotza, basakatua baina hiru-lau handiz handiagoa. Europako hirugarren harrapari handiena da, otsoa eta hartz arrearen atzetik. XIX. mendearen erdi aldera banaketa zabala zuen Europa osoan, baina giza jardueraren eraginez, leku ezkutu eta helezinenetara baztertua izan da. Egiaztatutako datuen arabera, Euskal Herrian 1936an ehizatu zen azken katamotza. Nafarroako Alaitz mendi-multzoan harrapatu zuten hain zuzen. Hala ere, badirudi oraindik Euskal Herriko Pirinioetan, Nafarroan zein Zuberoan katamotzak geratzen omen direla, azken urteetan arrasto-behaketak eta behaketa zuzenak aipatu baitira Iratin, Santa Grazin eta Pirinioetako beste hainbat lekutan. Ez bakarrik Euskal Pirinioetan, baizik eta mendi multzo osoan barrena. Edonola ere, oraindik baleude, Pirinioetara erabat mugatuta leudeke eta galtzeko arrisku larrian. Pirinioetako balizko katamotz hauen iraupenak eztabaida bizia pizten du oraindik ere adituen artean. Batzuek erabat defenditzen dute presentzia hau eta beste hainbatek berriz zeharo ukatu. Ipar katamotzaren azpiespezie ugari dago, eta haren ondorioz aldakortasun handia dago kolore zein tamainetan. Kondaira eta sinismen askoren protagonista Erdi Arotik, egun bere berreskurapenak eztabaida bizia pizten du ehiztari, artzain eta naturazaleen artean Europan barrena. |
|
| Kladograma | |
|
| |
| Mamalogia | |
Johann Heinrich Blasius • Georges-Louis Leclerc de Buffon • Elliott Coues • Frédéric Cuvier • Georges Cuvier • Anselme Gaëtan Desmarest • John Edward Gray • Joseph Grinnell • Richard Harlan • Bernard Heuvelmans • Johann Karl Wilhelm Illiger • Carl von Linné • Gerrit Smith Miller, Jr • Alphonse Milne-Edwards • Guy G. Musser • Émile Oustalet • Étienne Geoffroy Saint-Hilaire • Ernst Schwarz • George Kearsley Shaw • George Gaylord Simpson • Henri Jacob Victor Sody • Michael Rogers Oldfield Thomas
Gamelulogia • Zetologia • Zinologia • Glirologia • Hipologia • Primatologia
| |
 |
 |
 |
| Wiktionary | Wikibooks | Commons |
|---|---|---|
| Definizioa | Testua | Irudiak |