TEXTOS SELECTIVIDAD DE CÉSAR

DE BELLO GALLICO

1. Enterado César del movimiento enemigo, de madrugada sale del campamento.

Ubi per exploratores Caesar certior factus est tres iam partes copiarum Helvetios id flumen traduxisse,

quartam vero partem citra flumen Ararim reliquam esse, de tertia vigilia cum legionibus tribus e castris

profectus ad eam partem pervenit quae nondum flumen transierat. (1, 12, 2).

2. César sabe que los enemigos han acampado cerca, pero necesita información sobre las condiciones del

terreno que ocupan.

Eodem die ab exploratoribus certior factus hostes sub monte consedisse milia passuum ab ipsius castris octo,

qualis esset natura montis et qualis in circuitu ascensus qui cognoscerent misit. renuntiatum est facilem esse. (1,

21, 1).

3. Inicio de una batalla.

Prima luce, cum summus mons a Tito Labieno teneretur, ipse ab hostium castris non longius mille et

quingentis passibus abesset neque, ut postea ex captivis comperit, aut ipsius adventus aut Labieni cognitus esset,

Considius equo admisso ad eum accurrit. (1, 22, 1).

1
4. César narra en estas líneas la gratitud que se le demuestra por su generosidad.

Eo concilio dimisso, idem principes civitatum, qui ante fuerant, ad Caesarem reverterunt petieruntque, uti sibi

secreto in occulto de sua omniumque salute cum eo agere liceret. ea re impetrata, sese omnes flentes Caesari ad

pedes proiecerunt. (1, 31, 1).

5. César observa las diversas reacciones tras un discurso.

Hac oratione ab Diviciaco habita omnes qui aderant magno fletu auxilium a Caesare petere coeperunt.

animadvertit Caesar unos ex omnibus Sequanos nihil earum rerum facere quas ceteri facerent, sed tristes capite

demisso terram intueri. (1, 32, 1).

6. César piensa las medidas que debe tomar para que Ariovisto no ocupe Vesoncio, ciudad de los secuanos.

Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariovistum cum suis omnibus copiis ad occupandum

Vesontionem, quod est oppidum maximum Sequanorum, contendere triduique viam a suis finibus processisse.

id ne accideret, magnopere sibi praecavendum Caesar existimabat. (1, 38, 1).

7. El miedo a la corpulencia y destreza de los germanos contagió incluso a los soldados más veteranos.

Hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere poterant; abditi in tabernaculis aut suum fatum

querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur. vulgo totis castris testamenta

obsignabantur. horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui magnum in castris usum habebant, milites

centurionesque quique equitatui praeerant, perturbabantur. (1, 39, 4).

2
8. César arenga a sus tropas de la Legión X con un encendido discurso.

Hac oratione habita mirum in modum conversae sunt omnium mentes summaque alacritas et cupiditas belli

gerendi iniecta est, princepsque decima legio per tribunos militum ei gratias egit, quod de se optimum iudicium

fecisset, seque esse ad bellum gerendum paratissimam confirmavit. (1, 41, 1).

9. César y Ariovisto parlamentan.

Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. hic locus aequum fere spatium a castris utriusque,

Ariovisti et Caesaris, aberat. eo, ut erat dictum, ad conloquium venerunt. legionem Caesar, quam equis

devexerat, passibus ducentis ab eo tumulo constituit; item equites Ariovisti pari intervallo constiterunt.

10. Anuncian a César que los jinetes de Ariovisto se acercan.

Dum haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariovisti propius tumulum accedere et ad

nostros adequitare, lapides telaque in nostros conicere. Caesar loquendi finem fecit seque ad suos recepit.

11. Preparativos de César antes de entrar en combate.

Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit, uti eos testes suae quisque virtutis haberet;

ipse a dextro cornu, quod eam partem minime firmam hostium esse animadverterat, proelium commisit. ita

nostri acriter in hostes signo dato impetum fecerunt, itaque hostes repente celeriterque procurrerunt, ut

spatium pila in hostes coniciendi non daretur. (1, 52, 1).

12. Huida de los germanos. Algunos intentan pasar el Rhin.

Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius fugere destiterunt, quam ad

flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque pervenerunt. ibi perpauci aut viribus confisi tranare

3
contenderunt aut lintribus inventis sibi salutem reppererunt. (1, 53, 1).
13. Familiares de Ariovisto.

Duae fuerunt Ariovisti uxores, una Sueba natione, quam domo secum duxerat, altera Norica regis Voccionis

soror, quam in Gallia duxerat a fratre missam: utraque in ea fuga periit; duae filiae: harum altera occisa, altera

capta est. (1, 53, 4).

14. Acciones al final de una campaña.

Hoc proelio trans Rhenum nuntiato Suebi, qui ad ripas Rheni venerant, domum reverti coeperunt. quos ubi,

qui proximi Rhenum incolunt, perterritos senserunt, insecuti magnum ex his numerum occiderunt. Caesar una

aestate duobus aximis bellis confectis maturius paulo quam tempus anni postulabat, in hiberna in Sequanos

exercitum deduxit. hibernis Labienum praeposuit et ipse in citeriorem Galliam profectus est. (1, 54, 1).

15. Los soldados regresan al campamento. César llega al territorio de los Suesiones y a la plaza fuerte de

Novioduno.

Ita, sine ullo periculo sub occasumque solis destiterunt seque in castra, ut erat imperatum, receperunt. Postridie

eius diei Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent, in fines Suessionum, qui proximi Remis

erant, exercitum duxit et, magno itinere confecto, ad oppidum Noviodunum contendit. (2, 11, 6).

16. Rápida maniobra de los enemigos, que se dirigen a nuestro campamento.

His facile pulsis ac proturbatis incredibili celeritate ad flumen decucurrerunt, ut paene uno tempore et ad silvas

et in flumine et iam in manibus nostris hostes viderentur. eadem autem celeritate adverso colle ad nostra castra

atque eos, qui in opere occupati erant, contenderunt. (2, 19, 7).

4
17. Los aduáticos vuelven a casa.

Atuatuci, de quibus supra diximus, cum omnibus copiis auxilio Nerviis venirent, hac pugna nuntiata ex itinere

domum reverterunt; cunctis oppidis castellisque desertis sua omnia in unum oppidum egregie natura munitum

contulerunt. (2, 29, 1).

18. César da orden de preparar una flota.

Quibus de rebus Caesar a Crasso certior factus, quod ipse aberat longius, naves interim longas aedificari in

flumine Ligeri quod influit in Oceanum, remiges ex provincia institui, nautas gubernatoresque comparari

iubet. (3, 9, 1).

19. César decide cambiar de estrategia y esperar a la flota.

Compluribus expugnatis oppidis, Caesar, ubi intellexit frustra tantum laborem sumi neque hostium fugam

captis oppidis reprimi neque iis noceri posse, statuit exspectandam classem. quae ubi convenit ac primum ab

hostibus visa est, circiter CCXX naves eorum paratissimae atque omni genere armorum ornatissimae ex portu

profectae nostris adversae constiterunt. (3, 14, 1).

20.César manda a Galo que se haga pasar por prófugo y vaya al campamento enemigo. Galo informa al

enemigo de la situación del campamento romano.

Hac confirmata opinione timoris idoneum quendam hominem et callidum delegit Gallum ex iis, quos auxilii

causa secum habebat. huic magnis praemiis pollicitationibusque persuadet uti ad hostes transeat et quid fieri

velit edocet. qui ubi pro perfuga ad eos venit, timorem Romanorum proponit, quibus angustiis ipse Caesar a

Venetis prematur docet. (3, 18, 1).

5
21. Los bárbaros envían emisarios.

Mittuntur etiam ad eas civitates legati quae sunt citerioris Hispaniae finitimae Aquitaniae; inde auxilia ducesque

arcessuntur. quorum adventu magna cum auctoritate et magna cum hominum multitudine bellum gerere

conantur. duces vero ii deliguntur, qui una cum Q. Sertorio omnes annos fuerant. (3, 23, 3).

22. César retira el ejército a los cuarteles de invierno tras asolar los campos enemigos.

Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis, Caesar exercitum reduxit et in Aulercis,

Lexoviis reliquisque item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis conlocavit. (3, 29, 3).

23. Los germanos, sorprendidos por las tropas de César, huyen despavoridos hacia la confluencia de los ríos

Mosa y Rhin, sufriendo en su huida bastantes bajas más.

Germani post tergum clamore audito cum suos interfici viderent, armis abiectis signisque militaribus relictis se

ex castris eiecerunt et, cum ad confluentem Mosae et Rheni pervenissent, reliqua fuga desperata magno

numero interfecto reliqui se in flumen praecipitaverunt atque ibi timore lassitudine vi fluminis opressi

perierunt. (4, 15, 1).

24. César, tras devastar un territorio, pasa a la región de los Ubios.

Caesar paucos dies in eorum finibus moratus omnibus vicis aedificiisque incensis frumentisque succisis se in

fines Ubiorum recepit atque his auxilium suum pollicitus, si ab Suebis premerentur. (4, 19, 1).

25. César manda explorar la situación del enemigo.

Ad haec cognoscenda, priusquam periculum faceret, idoneum esse arbitratus C. Volusenum cum navi longa

praemittit, huic mandat uti exploratis omnibus rebus ad se quam primum revertatur. ipse cum omnibus copiis

in Morinos proficiscitur. (4, 21, 1). 6

secundar la acción, y eso impidió que la buena suerte de César continuara. Aun así, los enemigos se vieron

obligados a pedir la paz.

Nostri simul in arido constiterunt, suis omnibus consecutis in hostes impetum fecerunt atque eos in fugam

dederunt, neque longius prosequi potuerunt, quod equites cursum tenere atque insulam capere non potuerant.

hoc unum ad pristinam fortunam Caesari defuit. Hostes, proelio superati, ad Caesarem legatos de pace

miserunt. (4, 26, 5).

27. El ejército romano combate con los britanos.

Dum haec geruntur, nostris omnibus occupatis, qui erant in agris reliqui discesserunt. secutae sunt complures

dies continuae tempestates, quae et nostros in castris continerent et hostem a pugna prohiberent. interim

barbari nuntios in omnes partes dimiserunt. (4, 34, 3).

28. Debido a las incursiones de los Pirustas en territorio bajo el control de los romanos, César adopta diversas

medidas militares.

Ipse, conventibus Galliae citerioris peractis, in Illyricum proficiscitur, quod a Pirustis finitimam partem

provinciae incursionibus vastari audiebat. eo cum venisset, civitatibus milites imperat certumque in locum

convenire iubet. qua re nuntiata Pirustae legatos ad eum mittunt. (5, 1, 5).

29. César acude al puerto de Itio. Allí se entera de lo que le ha acontecido a parte de su escuadra.

His rebus constitutis Caesar ad portum Itium cum legionibus pervenit. ibi cognoscit lx naves, quae in Meldis

factae erant, tempestate reiectas cursum tenere non potuisse atque eodem unde erant profectae revertisse.

reliquas paratas ad navigandum atque omnibus rebus instructas invenit. eodem equitatus totius Galliae convenit

numero milia quattuor principesque ex omnibus civitatibus. (5, 5, 1).

Nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum, sed eius exigua est copia; aere

utuntur importato. materia cuiusque generis, ut in Gallia est praeter fagum atque abietem. leporem et gallinam

et anserem gustare fas non putant. (5, 12, 5).

31. Costumbres de los britanos.

Omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horribiliores sunt in pugna

adspectu; capilloque sunt promisso atque omni parte corporis rasa praeter caput et labrum superius. uxores

habent deni duodenique inter se communes et maxime fratres cum fratribus parentesque cum liberis. (5, 14, 2).

32. César lleva el ejército hasta el Támesis.

Caesar cognito consilio eorum ad flumen Tamesim in fines Cassivellauni exercitum duxit; quod flumen uno

omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest. eo cum venisset, animadvertit ad alteram fluminis ripam

magnas esse copias hostium instructas. (5, 18, 1).

33. Éxito de las cohortes de César.

At barbaris consilium non defuit. nostri tametsi ab duce et a fortuna deserebantur, tamen omnem spem salutis

in virtute ponebant, et quotiens quaeque cohors procurreret, ab ea parte magnus numerus hostium cadebat. (5,

34, 1).

34. Cicerón envía una carta a César.

Mittuntur ad Caesarem confestim a Cicerone litterae, magnis propositis praemiis, si pertulissent; obsessis

omnibus viis missi intercipiuntur. noctu ex ea materia quam munitionis causa comportaverant, turres ad

modum centum viginti excitantur incredibile celeritate.8(5, 40, 1).

Septimo oppugnationis die maximo coorto vento ferventes fusili ex argilla glandes fundis et iacula fervefacta in

casas, quae more Gallico stramentis erant tectae, iacere coeperunt. hae celeriter ignem comprehenderunt et

venti magnitudine in omnem castrorum locum distulerunt. (5, 43, 1).

36. César da una orden a Craso.

Caesar acceptis litteris hora circiter undecima diei statim nuntium in Bellovacos ad M. Crassum quaestorem

mittit, cuius hiberna aberant ab eo milia passuum XXV; iubet media nocte legionem proficisci celeriterque ad

se venire. (5, 46, 1).

37. Ambos ejércitos se mantienen en sus posiciones, los Galos esperando refuerzos, César intentando atraer a

los Galos a un lugar más favorable.

Eo die parvulis equestribus proeliis ad aquam factis utrique se suo loco continent: Galli quod ampliores copias,

quae nondum convenerant, exspectabant, Caesar si forte timoris simulatione hostes in suum locum elicere

posset, ut citra vallem pro castris proelio contenderet; si id efficere non posset, ut exploratis itineribus minore

cum periculo vallem rivumque transiret. (5, 50, 1).

38. César tiene conocimiento de que las tropas enemigas se acercan para atacarle.

In his ab L. Roscio quaestore, quem legioni tertiae decimae praefecerat, certior factus est magnas Gallorum

copias earum civitatum, quae Aremoricae appellantur, oppugnandi sui causa convenisse neque longius milibus

passuum octo ab hibernis suis afuisse. (5, 53,7).

9
39. El envío de tropas a Labieno por parte de César obstaculiza los planes de los tréveros, que se disponían a

atacar a aquél.

Dum haec a Caesare geruntur, Treveri magnis coactis peditatus equitatusque copiis Labienum cum una legione,

quae in eorum finibus hiemarat, adoriri parabant. iamque ab eo non longius bidui via aberant, cum duas

venisse legiones missu Caesaris cognoscunt. positis castris a milibus passuum quindecim auxilia Germanorum

exspectare constituunt. (6, 7, 1).

40. César decide cruzar el Rhin.

Caesar, postquam ex Menapiis in Treveros venit, duabus de causis Rhenum transire constituit; quarum una

erat quod auxilia contra se Treveris miserant, altera, ne ad eos Ambiorix receptum haberet. (6, 9, 1).

41. César describe la práctica de sacrificios humanos por parte de los Galos.

Natio est omnis Gallorum admodum dedita religionibus, atque ob eam causam, qui sunt adfecti gravioribus

morbis quique in proeliis periculisque versantur, aut pro victimis homines immolant aut se immolaturos

vovent, administrisque ad ea sacrificia druidibus utuntur. (6, 16, 1).

42. Dote y herencia dentro del matrimonio entre los Galos.

Viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis aestimatione facta cum

dotibus communicant. huius omnis pecuniae coniunctim ratio habetur fructusque servantur; uter eorum vita

superarit, ad eum pars utriusque cum fructibus superiorum temporum pervenit. viri in uxores sicuti in liberos

vitae necisque habent potestatem. (6, 19, 1).

10
43. Las ceremonias funerarias entre los Galos.

Funera sunt pro cultu Gallorum magnifica et sumptuosa; omnia quaeque vivis cordi fuisse arbitrantur in ignem

inferunt, etiam animalia, ac paulo supra hanc memoriam servi et clientes, quos ab iis dilectos esse constabat,

iustis funeribus confectis una cremabantur. (6, 19, 4).

44. Descripción de las costumbres de los germanos.

Germani multum ab hac consuetudine differunt. nam neque druides habent, qui rebus divinis praesint, neque

sacrificiis student. deorum numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur, Solem et

Vulcanum et Lunam. (6, 21, 1).

45. Modo de vida de los germanos. Reparto anual de tierras.

Germani agri culturae non student, maiorque pars eorum victus in lacte, caseo, carne consistit. neque quisquam

agri modum certum aut fines habet proprios, sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus agros

distribuunt atque anno post alio transire cogunt. (6, 22, 1).

46. Los germanos atacan al desprevenido ejército de César.

Inopinantes nostri re nova perturbantur, ac vix primum impetum cohors in statione sustinet. circumfunduntur

hostes ex reliquis partibus, si quem aditum reperire possint. aegre portas nostri tuentur. (6, 37, 3).

47. Heroicidad del primipilo Publio Sextio Báculo, que se había quedado en la guarnición por estar enfermo.

Erat aeger in praesidio relictus P. Sextius Baculus, qui primum pilum apud Caesarem duxerat, cuius

mentionem superioribus proeliis fecimus, ac diem iam quintum cibo caruerat. hic diffisus suae atque omnium
11
saluti inermis ex tabernaculo prodit; videt imminere hostes atque in summo rem esse discrimine; capit arma a

proximis atque in porta consistit. (6, 38, 1).

48. Medidas tácticas de César.

Castris ad eam partem oppidi positis Caesar, quae intermissa a flumine et a palude aditum ut supra diximus

angustum habebat, aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere coepit. (7, 17,1).

49. César, antes de marchar, hace saber a los heduos que él ha perdonado la vida a quienes podía haber matado,

de acuerdo con el derecho de guerra.

Caesar nuntiis ad civitatem Haeduorum missis, qui suo beneficio conservatos docerent quos iure belli

interficere potuisset, tribusque horis noctis exercitui ad quietem datis castra ad Gergoviam movit. medio fere

itinere equites a Fabio missi quanto res in periculo fuerit exponunt. (7, 41, 1).

50. Palabras de un centurión a sus soldados en un momento crítico.

M. Petronius cum portas excidere conatus esset, a multitudine oppressus ac sibi desperans multis iam

vulneribus acceptis, manipularibus suis, qui illum erant secuti ‘quoniam’ inquit ‘me una vobiscum servare non

possum, vestrae quidem certe vitae prospiciam, quos cupiditate gloriae adductus in periculum deduxi’.

51. Vercingetorix huye, César le persigue hasta Alesia.

Fugato omni equitatu Vercingetorix copias suas, ut pro castris conlocaverat, reduxit protinusque Alesiam,

quod est oppidum Mandubiorum, iter facere coepit celeriterque impedimenta ex castris educi et se subsequi

iussit. Caesar impedimentis in proximum collem deductis, duabus legionibus praesidio relictis secutus,

quantum diei tempus est passum, circiter tribus milibus hostium ex novissimo agmine interfectis altero die ad

Alesiam castra fecit. (7, 68, 1). 12

Ille ex castris prima vigilia egressus prope confecto sub lucem itinere post montem se occultavit militesque ex

nocturno labore sese reficere iussit. cum iam meridies adpropinquare videretur, ad ea castra, quae supra

demonstravimus, contendit. (7, 83, 7).

53. César envía a Bruto y a Fabio a luchar. Él se va con Labieno.

Mittit primum Brutum adulescentem cum cohortibus Caesar, post cum aliis C. Fabium legatum; postremo

ipse, cum vehementius pugnaretur, integros subsidio adducit. restituto proelio ac repulsis hostibus eo quo

Labienum miserat contendit; cohortes iiii ex proximo castello deducit, equitum partem se sequi, partem

circumire exteriores munitiones et a tergo hostes adoriri iubet. (7, 87, 1).

13