Pensaernïaeth Edwardaidd
Arddull bensaernïol boblogaidd yn Ymerodraeth Brydeinig (1901 i 1910) yw pensaernïaeth Edwardaidd. Gellir disgrifio pensaernïaeth hyd at y flwyddyn 1914 hefyd yn yr arddull hon.[1]
Yn gyffredinol, mae pensaernïaeth Edwardaidd yn llai addurnol na phensaernïaeth Fictoraidd,[2] ar wahân i is-arddull, a ddefnyddid ar gyfer adeiladau mawr, a elwir yn bensaernïaeth Faróc Edwardaidd.
Mae'r Gymdeithas Fictoraidd yn ymgyrchu i warchod pensaernïaeth a adeiladwyd rhwng 1837 a 1914, ac felly mae'n cynnwys pensaernïaeth Edwardaidd yn ogystal â phensaernïaeth Fictoraidd o fewn ei chylch gwaith.[3]
Disgrifiad
[golygu | golygu cod]Dylanwadwyd nodweddion yr arddull Baróc Edwardaidd o ddwy brif ffynhonnell: pensaernïaeth Ffrainc yn ystod y 18fed ganrif, a phensaernïaeth Syr Christopher Wren yn Lloegr yn ystod yr 17eg - rhan o Faróc Lloegr. Am y rheswm hwn weithiau cyfeirir at Baróc Edwardaidd fel "Wrenaissence". Roedd Syr Edwin Lutyens yn pleidiwr pwysig, yn ddylunio llawer o adeiladau masnachol yn y steil a alwai'n y 'Grand Style' yn ystod y 1910au hwyr a'r 1920au. Mae'r cyfnod hwn o hanes pensaernïol Prydain yn cael ei ystyried yn un arbennig o ôl-syllol, oherwydd datblygodd ar yr un pryd ag Art Nouveau modern.
Mae manylion nodweddiadol pensaernïaeth Baróc Edwardaidd yn cynnwys:
- golwg wedi rhydu, fel arfer yn fwy eithafol ar y lefel isod, yn aml yn datblygu i mewn i, ac yn gorliwio, voussoirs yr agoriadau bwaog (sy'n deillio o fodelau Ffrengig);
- pafiliynau gyda toeau cromennog, gyda twr ganolog yn creu silwét to bywiog;
- elfennau Baróc Eidalaidd fel maenau clo wedi'u gorliwio, pedimentau bwa cylchrannol, ac amgylchoedd ffenestri megis bloc wedi rhydu;
- colonnadau o golofnau (weithiau mewn parau) yn y drefn ïonig a thyrau cromennog wedi'u modelu'n debyg i Coleg y Llynges Frenhinol yn Greenwich gan Wren.
Mae rhai adeiladau Baróc Edwardaidd yn cynnwys manylion wedi eu ysbrydoli o ffynonellau eraill, megis talcenni Iseldireg yng Ngwesty Piccadilly gan Norman Shaw yn Llundain.
Nodweddion
[golygu | golygu cod]- Lliw: defnyddiwyd lliwiau ysgafnach; roedd y defnydd o oleuadau nwy ac yn ddiweddarach trydan yn peri i ddylunwyr fod yn llai pryderus am yr angen i guddio huddygl ar waliau o'i gymharu â phensaernïaeth o oes Fictoria.[2]
- Patrymau: "Roedd patrymau addurniadol yn llai cymhleth; roedd y papur wal a'r dyluniadau llenni'n fwy plaen."[2]
- Annibendod: "Roedd llai o annibendod nag yn oes Victoria. Efallai bod addurniadau wedi'u grwpio yn hytrach na'u gosod ym mhob man."
Dylanwadau pensaernïol
[golygu | golygu cod]Adeiladau nodweddiadol
[golygu | golygu cod]Y Deyrnas Unedig
[golygu | golygu cod]- Arch y Morlys, Llundain (1912)
- Albert Hall, Manceinion (1910)
- Albert Hall, Nottingham (1910)
- Cofeb Ashton, Lancaster, gan John Belcher (1909)
- Asia House, Manceinion (1909)
- Tŷ Awstralia, Llundain (1918)
- Neuadd Ddinas Belffast, Belffast, gan Brumwell Thomas (1906)
- Tŷ Blythe, Llundain, gan Henry Tanner (1903)
- Tŷ Bridgewater, Manceinion (1912)
- Neuadd y Ddinas, Caerdydd, gan Henry Vaughan Lanchester, Edwin Alfred Rickards & James A. Stewart, (1906)
- Llys y Goron, Caerdydd, gan Henry Vaughan Lanchester, Edwin Alfred Rickards & James A. Stewart, (1906)
- Llys Troseddol Canolog (Old Bailey), Llundain, gan Edward William Mountford (1902–07)
- Neuadd y Sir, Llundain (1922)
- Electric Cinema, Llundain (1910)
- Swyddfeydd y Llywodraeth Great George Street, Llundain, gan John Brydon, (1908-17)
- Adeilad Hanover, Manceinion (1909)
- Llyfrgell Hove, Hove (1907–08) [5]
- Tŷ India , Manceinion (1906)
- Oriel Gelf Laing, Newcastle upon Tyne (1904)
- Tŷ Lancaster, Manceinion (1910)
- Gorsaf Dân a Heddlu London Road, Manceinion (1906)
- Banc Lloyds ar King Street, Manceinion gan Charles Heathcote (1915)
- Gorsaf Manceinion Victoria, Manceinion (1909)
- Gorsaf Marylebone, Llundain. (1899)
- Adeilad prif swyddfa Banc Midland, Llundain gan Edwin Lutyens (1922)
- Llyfrgell Mitchell, Glasgow, William B Whitie (1906–11)
- Sefydliad Technegol Dinesig, aka Blackman Tech, Belffast (1906)[6]
- Gorsaf reilffordd Nottingham, Nottingham (1904)
- 163 North Street, Brighton (1904) [7]
- Adeilad Porthladd Lerpwl, Lerpwl, gan Syr Arnold Thornely, FB Hobbs, Briggs a Wolstenholme (1903–07)
- Ralli Hall, Hove (1913)
- Adeiladau St James, Manceinion (1912)
- Neuadd y Dref, South Shields (1905-10)
- Neuadd y Dref, Stockport, gan Brumwell Thomas (1908)
- Swyddfa Ryfel, Llundain (1906)
- Neuadd Ganolog Westminster, gan Henry Vaughan Lanchester, Edwin Alfred Rickards & James A. Stewart, Llundain (1912)
Rhyngwladol
[golygu | golygu cod]- Thompson Muebles Ltd, Buenos Aires (1914)
- Harrods - Bs.As. Cyf, Buenos Aires (1914)
- Gorsaf reilffordd Retiro Miter, Buenos Aires (1914)
- Ysbyty'r Frenhines Victoria, Melbourne (prif bafiliwn, Canolfan Merched y Frenhines Victoria bellach)
- Gorsaf reilffordd ganolog, Sydney
- Swyddfa'r Post (bellach yn rhan o Ganolfan Sinclair), Vancouver
- Prif Adeilad Prifysgol Hong Kong, Hong Kong
- Neuadd y Dref Auckland, Auckland, Seland Newydd
- Swyddfa Bost Gyffredinol (hen), Auckland, Seland Newydd
- Neuadd Goffa Victoria, Singapore (1905)
- Yr Orsaf Dân Ganolog, Singapore (1908)
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Long, Helen C. (1993), The Edwardian House: The Middle-class Home in Britain, 1880-1914, Manchester: Manchester University Press, http://trove.nla.gov.au/work/23580585?selectedversion=NBD9817605
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 "Bricks & Brass: Edwardian Style". Bricksandbrass.co.uk. Cyrchwyd 2016-10-25.
- ↑ "What we do". The Victorian Society. Cyrchwyd 2016-10-25.
- ↑ Evans, Ian (1999) [1986]. The Federation House. Mullumbimby, NSW: Flannel Flower Press. t. 8. ISBN 1-875253-11-4.
- ↑ Antram, Nicholas; Pevsner, Nikolaus (2013). Sussex: East with Brighton and Hove. The Buildings of England. London: Yale University Press. t. 247. ISBN 978-0-300-18473-0.
- ↑ http://www.belfastmet.ac.uk/about-us/history-of-the-college/
- ↑ Antram, Nicholas; Morrice, Richard (2008). Brighton and Hove. Pevsner Architectural Guides. London: Yale University Press. t. 165. ISBN 978-0-300-12661-7.
Darllen pellach
[golygu | golygu cod]- Gray, A. S., Edwardian Architecture: a Biographical Dictionary (1985).
- Long, H., The Edwardian House: the Middle-Class Home in Britain 1880-1914 (1993).
- Service, A., Edwardian Architecture: Edwardian House Style Handbook (2007) David & Charles ISBN 0-7153-2780-1 (1977) Thames & Hudson ISBN 0-500-18158-6
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- www.buildinghistory.org Pensaernïaeth Edwardaidd (1901-14)
- www.bbc.co.uk Arddull Cyfnod: Edwardaidd (1901 i 1910)