Morena
Morene spadaju u glacijalne akumulativne oblike reljefa. To su odlomci stijena koje lednik nosi sa sobom. Oni se djelomično sakupljaju u pukotinama po ivici lednika, stvarajući ivične morene.[1][2] Na mjestu gdje se lednik završava sav stjenoviti materijal, koji je on transportovao, taloži se u obliku velikih lučnih bedema ili čeonih morena.
Ovaj izraz izvorno je koristilo stanovništvo s područja Chamonixa za označavanje naslage stijena koje su stvorili lednici. U geologiju je taj naziv uveo Horace Bénédict de Saussure 1799.
Nagomilavanjem nanosnog morenskog materijala nastaju karakteristični oblici akumulativnog glacijalnog reljefa, zaobljena uzvišenja u vidu izduženih brežuljaka. Zavisno od položaja ovih oblika razlikuju se bočne i čeone morene.
Bočne nastaju nagomilavanjem ivičnih morena. One se pružaju s obje strane ledničke doline, paralelno s ledničkim jezikom. Ima slučajeva kada prate lednik gotovo na cijeloj njegovoj dužini. Sastoje se od siparskog i drobinskog materijala koji je nastao mraznim razoravanjem i nivacijskim procesima na planinskim stranama ledničkih dolina. Najbolje morfološki predstavljene morene imaju današnji valovi. U fosilnim valovima one su razorene i raznesene postglacijalnom riječnom erozijom.
Čeone morene javljaju se na čelu lednika, na mjestu gdje se on otapa. Imaju oblik lučnog nanosnog bedema koji okružuje čelo lednika i pregrađuje ledničku dolinu. Izgrađene su od podinskih morena, ali i od materijala drugih pokretnih morena (stjenoviti blokovi, drobina, pijesak, glina, nanos podledničkih potoka). Njihova visina može dostići i 100 m, a širina više desetaka metara. Unutrašnja strana čeonih morena konkavna je i okrenuta uzvodno ka valovu. Konveksna strana okrenuta je niz riječnu dolinu u kojoj teče rijeka nastala od vode sočnice. S unutrašnje strane morene, uokviren njenim lučnim bedemom, nalazi se preizdubljeni, plitki dio ledničkog korita u kojem se otapa lednik. To je terminalni bazen. Njegovi dijelovi mogu biti ispunjeni jezerima. U terminalnom bazenu pleistocenskog Plavskog lednika nalazi se Plavsko jezero.[3]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ D. I. Benn, D. J. A. Evans, Glaciers & Glaciation, Oxford University Press, New York City, 1998.
- ^ "Moraine", Columbia Electronic Encyclopedia, 6. izdanje, 2009; pristupljeno: 6. 10. 2010.
- ^ D. Petrović, P. Manojlović, Geomorfologija, Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 2003.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- D. J. Easterbrook, Surface processes and landforms (drugo izdanje), Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey, 1999.
- D. I. Benn, D. J. A. Evans, Glaciers & Glaciation, Oxford University Press, New York City, 1998.
