Konkrecija
Konkrecija je čvrsta, kompaktna masa materije nastala taloženjem mineralnog cementa unutar prostora između čestica, a može se pronaći u sedimentnim stijenama ili tlu.[1] Konkrecije su često oble ili sferoidnog oblika, mada nisu rijetki i nepravilni oblici. Riječ konkrecija izvedena je iz latinskih riječi con u značenju "zajedno" i crescere u značenju "rasti". Konkrecije nastaju unutar slojeva sedimentnog sloja koji je već depozitovan. One su često nastale u ranoj historiji nastanka sedimenta, prije nego što je ostatak sedimenta očvrsnuo u stijenu. Ovaj konkrecijski cement često čini konkreciju čvršćom i otpornijom na vremenske utjecaje od "domaćinskog" sloja (stratuma).
Postoji vrlo važna distinkcija između konkrecija i nodula. Konkrecije nastaju taloženjem minerala oko nekog oblika jezgra, dok su nodule zamjenska tijela. Zapisi koji potječu iz 18. vijeka spominju činjenicu da su konkrecije dugo vremena smatrane geološkim kuriozitetom. Zbog širokog spektra neobičnih oblika, veličina i sastava, konkrecije su smatrane čak i jajima dinosaurusa, životinjskim i biljnim fosilima (zvani pseudofosili), vanzemaljskim ili ljudskim artefaktima i slično.
Porijeklo
[uredi | uredi izvor]
Detaljne studije (Mozley i Davis 2005;[2] Chan et al. 2005;[3] Mozley i Burns, 1993[4] i drugi) objavljene u recenziranim naučnim časopisima su pokazale da su konkrecije formirane nakon potonuća sedimentnog materijala tokom dijageneze. One vrlo često nastaju taloženjem znatne količine cementnog materijala oko jezgra, vrlo često i organskog poput listova, zuba, dijelova kostura ili fosila. Iz ovog razloga, sakupljači fosila obično razbijaju i otvaraju konkrecije u potrazi za fosilima životinja ili primjercima biljaka. Neke od najneobičnijih jezgara konkrecija bile su čahure, bombe ili geleri iz Drugog svjetskog rata, pronađeni unutar sideritskih konkrecija na obali Engleske.[5]
U zavisnosti od uslova okoline, prisutnih u vrijeme njihovog nastanka, konkrecije mogu nastati bilo koncentričnim ili pervazivnim rastom. U koncentričnom rastu, konkrecija raste postepenim nastankom slojeva minerala koji se "lijepe" na njenu površinu. Ovim procesom se tokom vremena povećava obim konkrecije. U slučaju pervazivnog rasta, cementacija domaćinskih sedimenata dešava se simultano cijelom zapreminom tijela, tako što se prostor pora sedimenta popunjava taloženim mineralima, što vremenom postaje konkrecija.
Malehne konkrecije hematita, nazvane borovnice zbog sličnosti sa tim voćem, pronađene su pomoću rovera Opportunity u krateru Eagle na Marsu.
Izgled
[uredi | uredi izvor]Konkrecije postoje u veoma raznolikim izgledima, veličinama, različitih tvrdoća, počev od objekata koji zahtijevaju povećalo da bi se jasno vidjeli do ogromnih tijela 3 metra ili više u promjeru, težine i do nekoliko hiljada kilograma. Tako, naprimjer, zabilježena je ogromna, crvena konkrecija u Nacionalnom parku "Theodore Roosevelt" u Sjevernoj Dakoti, prečnika gotovo 3 metra. Oblik konkrecije može biti sferični, cjevast, u obliku diska, mjehura sapunice, oblik zrna grožđa i slično. Sferoidne konkrecije veličine 9 metara u promjeru, pronađene su erodirane u sklopu formacije Kasr el-Saga u egipatskoj depresiji Faijum. Konkrecije su po boji vrlo često slične stijenama koji ih okružuju.
Sastav
[uredi | uredi izvor]One su obično sastavljene iz karbonatnih minerala poput kalcita, amorfnih ili mikrokristalnih oblika silike poput kremena, oksida ili hidroksida željeza poput hematita i getita i drugih. Također su sastavljene i iz drugih minerala uključujući dolomit, ankerit, siderit, pirit, markasit, barit i gips.
Iako se konkrecije često sastoje iz samo jednog, dominantnog minerala, u njima mogu biti prisutni i drugi minerali u zavisnosti od uslova okoline kada su nastale. Naprimjer, karbonatne konkrecije koje nastaju kao odgovor na redukciju sulfata putem bakterija, često sadrže malehni udio pirita. Druge konkrecije, koje su nastale kao rezultat mikrobske redukcije sulfata, sadrže mješavinu kalcita, barita i pirita.
Galerija
[uredi | uredi izvor]-
Konkrecije raznih oblika -
Konkrecija u obliku topovske kugle Jameson Land, istočni Grenland. -
Konkrecija iz Kentuckyja -
Konkrecija u obliku čajnika, Kettle Point, Ontario, unakažena grafitom. -
Konkrecija Vltava, Praha
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Glossary of terms in soil science (PDF). Ottawa: Agriculture Canada. 1976. str. 13. ISBN 0662015339.
- ^ Peter S. Mozley; J. Matthew Davis (2005): Internal structure and mode of growth of elongate calcite concretions: Evidence for small-scale, microbially induced, chemical heterogeneity in groundwater, Geological Society of America, vol. 117 br. 11-12 str. 1400-1412, doi:10.1130/B25618.1
- ^ Marjorie A. Chan, Brenda Beitler Bowen, W.T. Parry et al. (2005): Red rock and red planet diagenesis: Comparisons of Earth and Mars concretions, GSA Today, august 2005, doi:10.1130/1052-5173(2005)15[4:RRARPD]2.0.CO;2
- ^ Peter S. Mozley, Stephen J. Burns (1993): Oxygen and Carbon Isotopic Composition of Marine Carbonate Concretions: An Overview, Journal of Sedimentary Petrology, vol. 63 (1993) br. 1. (januar), str. 73-83, doi:10.1306/D4267A91-2B26-11D7-8648000102C1865D
- ^ M. R. Al-Agha, S. D. Burley; C. D. Curtis; J. Esson (1995): Complex cementation textures and authigenic mineral assemblages in Recent concretions from the Lincolnshire Wash (east coast, UK) driven by Fe(0) to Fe(II) oxidation, Journal of the Geological Society, vol. 152 br. 1 str. 157-171, doi:10.1144/gsjgs.152.1.0157