Арнашт Барт
| Арнашт Барт | |
|---|---|
| в.-луж.: Arnošt Bart | |
 | |
| Род дзейнасці | палітык, купец, будзіцелі |
| Дата нараджэння | 29 жніўня 1870[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 15 лютага 1956[1] (85 гадоў) |
| Месца смерці |
|
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Член у | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Арнашт Барт, псеўданім — Брэзічанскі (в.-луж.: Arnošt Bart, Brězynčanski, 29 жніўня 1870, вёска Летонь, камуна Кубшыцы, Саксонія, Германія — 15 лютага 1956, вёска Брызінг, Саксонія, Германія) — лужыцкі палітык і грамадскі дзеяч. Адзін з заснавальнікаў лужыцкага культурна-грамадскага таварыства «Домавіна»[2][3] і яе першы старшыня (1912-1927).
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Нарадзіўся 29 жніўня 1870 года ў сербскай сялянскай сям'і ў лужыцкай вёсцы Летань, камуна Кубшуц. З 1885 па 1888 год навучаўся ў рамесным вучылішчы ў Баўтцэне. Затым здзейсніў падарожжа па Еўропе, сярод іншага наведаў Францыю, Расію і Аўстра-Венгрыю. У 1890 годзе вярнуўся на радзіму і ў гэтым жа годзе ўступіў у лужыцкую асветніцкую арганізацыю «Маціца сербская». Удзельнічаў у культурных і сацыяльных мерапрыемствах сярод сербскага сялянства. У гэты ж час прымаў удзел у палітычнай дзейнасці, падтрымліваючы погляды саксонскіх кансерватараў.
У 1912 годзе быў адным з заснавальнікаў лужыцкай грамадскай арганізацыі «Домавіна». Падчас лістападаўскай рэвалюцыі ў Саксоніі 1918 года стаў заснавальнікам Нацыянальнага сербалужыцкага камітэта. Спасылаючыся на праект мірнага праекта «Чатырнаццаць пунктаў» амерыканскага прэзідэнта Вудра Вільсана, заклікаў надаць лужычанам больш правоў на нацыянальнае самавызначэнне і палітычную аўтаномію. Заклікаў стварыць лужыцкую аўтаномію ў рамках Германскай імперыі або ў створанай Чэхаславацкай Рэспублікі. У снежні 1918 года вёў перамовы з чэхаславацкім урадам аб падтрымцы лужыцкіх інтарэсаў. У сваёй палітычнай барацьбе за лужыцкую аўтаномнасць яму ўдалося прыцягнуць на свой бок некалькіх членаў Нацыянальнага сербскага камітэта. Разам з Янам Брылем выступаў на мірнай канферэнцыі ў Версалі, дзе заклікаў даць незалежнасць Лужыцы[4].
У студзені 1919 года адправіўся праз Прагу на Парыжскую мірную канферэнцыю. У Празе спрабаваў увайсці ў склад чэхаславацкай дэлегацыі, аднак яму гэта не ўдалося ажыццявіць, пасля чаго ў красавіку 1920 года вярнуўся ў Германію, дзе ён быў арыштаваны за сваю дзейнасць і асуджаны Вярхоўным судом у Лейпцыгу на тры гады пазбаўлення волі. Пасля свайго вызвалення ўдзельнічаў у дзейнасці Народнай лужыцкай партыі.
У 1933 годзе пасля прыходу да ўлады нацыстаў быў арыштаваны і асуджаны на кароткі час. У 1935 годзе быў высланы з Верхняй Лужыцы. З 1944 года па 1945 год знаходзіўся ў зняволенні.
Пасля Другой сусветнай вайны прымаў ва ўдзеле ў аднаўленні лужыцкіх арганізацый. Прытрымліваючыся кансерватыўных поглядаў, удзельнічаў у палітычнай дзейнасці сярод лужычанаў.
У пасляваенныя гады пражываў у вёсцы Брэзінка, ад якой узяў сабе псеўданім «Брэзічанскі». Памёр 15 лютага 1956 года ў вёсцы Брэзінка.
Зноскі
- ↑ а б Brozović D., Ladan T. Arnošt Bart // Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 с.
- ↑ 100 Jahre Domowina — Bund Lausitzer Sorben, von Dr. Peter Schurmann, Sorbisches Institut/Zweigstelle für niedersorbische Forschungen Cottbus Архівавана 27 кастрычніка 2018.
- ↑ Zur Geschichte der Domowina Архівавана 26 кастрычніка 2018.
- ↑ Bart (Bart-Brězynčanski, Barth), Arnošt (Ernst), Sächsische Biografie
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Хартмут Zwahr: Arnost Bart-Brězynčanski. Z dokumentaciju wo cesćenju. 2. Aufl. Bautzen 1981.
- Edmund Pech: Ernst Bart (1870-1956), Sächsische Biografie. Herausgegeben vom Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde, bearb. von Martina Schattkowsky.
- Хартмут Zwahr: Bart, Arnošt. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, s. 37ff.
| ||||
