Фудань университеты битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Карточка университета
 |название             = Фудань университеты
 |сокращение           = 
 |эмблема              = 
 |изображение          = Fudan university.jpg
 |оригинал             = 复旦大学
 |междуназвание        = Fudan University
 |прежнее              = 
 |девиз                = 博学而笃志，切问而近思
 |основан              = [[1905]]
 |закрыт               = 
 |реорганизован        = 
 |год реорганизации    = 
 |тип                  = дәүләт
 |наименование должности =Ректор
 |фио должности        = Ян Юйлян
 |президент            = 
 |научный руководитель = 
 |студенты             = 44 300
 |иностранные студенты = 
 |специалитет          = 
 |бакалавриат          = 15 700
 |магистратура         = 
 |аспирантура          = 11 000
 |докторантура         = 
 |доктора              = 
 |профессоры           = 
 |преподаватели        = 2 300
 |расположение         = [[Шанхай]], [[Файл:Flag of the People's Republic of China.svg|20px]] [[Ҡытай]]
 |кампус               = 
 |адрес                = 
 |сайт                 = http://www.fudan.edu.cn/
 |награды              = 
 |lat_dir = N |lat_deg = 31 |lat_min = 17 |lat_sec = 56
 |lon_dir = E |lon_deg = 121 |lon_min = 29 |lon_sec = 57
 |CoordScale          =  
 |edu_region          =  
}}

'''Фудань университеты''' ({{Китайский|復旦大學|复旦大学|Fùdàn Dàxué}}) — [[Ҡытай]]ҙың иң престижлы һәм боронғо юғары уҡыу йорттарының береһе. [[Шанхай]]ҙа урынлашҡан. Донъяның иң яҡшы университеттарының топ-100 исемлегенә даими рәүештә инә<ref>{{Cite web|url=http://www.topuniversities.com/qs-world-university-rankings|title=QS World University Rankings|accessdate=2016-06-30}}</ref>. C9 лигаһы һәм Universitas 21 ағзаһы булып тора<ref>{{Статья|заглавие=Universitas 21|ссылка=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Universitas_21&oldid=724834543|язык=en|издание=Wikipedia, the free encyclopedia|год=2016-06-11}}</ref>. 4 кампустан тора. 1905 йылда [[Цин империяһы|Цин династияһы]] хакимлыҡ итеү осоронда нигеҙләнә.

Университетта физика-математика, гуманитар, социаль һәм медицина фәндәрен өйрәнеү һәм тикшереү алып барыла.

== Тарихы ==
Университетҡа 1905 йылда нигеҙ һалына һәм ул ваҡытта Фудань асыҡ мәктәбе исемен йөрөтә. Яңы уҡыу йортоноң атамаһы тип ике иероглиф һайлап алына — «фу» (復) һәм «дань» (旦), берләшкәндә ''«көндән көн күк йөҙө яҡтырта»'' тип тәржемә ителә. XX быуат башының күренекле ҡытай фәләсәфәсеһе һәм педагогы [[Ма Сянбо]] ({{lang-cn|马相伯}} мәктәптең тәүге етәксеһе булып китә. Университет девизы ({{lang-cn|博学而笃志，切问而近思}}) һүҙмә-һүҙ тәржемә иткәндә ''«Учиться усердно и быть верным устремлениям, спрашивать настойчиво и отвечать с рвением»'' («Лунь юй» конфуциан ҡомартҡының «Цзы Чжан…» 16.6 бүлегенән һүҙҙәр: [Цзы Ся әйтте:] Углублять знания, закалять волю, пытливо расспрашивать, всесторонне обдумывать [- все это основа человеколюбия]. Пер. Л. С. Переломова).

[[Файл:Fudan-building3.jpg|thumb|250px|left|Фудань университетының тарихи ҡапҡалары]]
1911 йылда [[Синьхай инҡилабы]] ваҡытында университет биләмәләрендә Гуанфу инҡилаби армияһы дислокациялана. 1917 йылда уҡыу йорто шәхси университет статусын ала һәм Фудань шәхси университеты ({{lang-cn|私立復旦大學}}) тип атала башлай, бында шулай уҡ урта һәм әҙерләү мәктәптәре эшләй. 1927 йылда университетта журналистика, хоҡуҡ һәм педагогика факультеттары асыла, шулай итеп факультеттарҙың дөйөм һаны 17-гә барып етә.

1937 йылда университет [[Чунцин]] ҡалаһына күсә. Был [[Гоминьдан]] хөкүмәтенең илдең эске райондарына күсеү һәм Чунцин ҡалаһының ваҡытлы баш ҡала функцияларын үтәү менән бәйле. 1941 йылдың декабрендә Гоминьдан етәкселегендәге Милли хөкүмәт ҡарары буйынса, Чунцинда урынашҡан Фудань шәхси университеты дәүләт милкенә күсә һәм Фудань милли университеты ({{lang-cn|國立復旦大學}}) атамаһын ала, уның ректоры [[У Наньсюань]] була. 1946 йылда университет кире [[Шанхай]]ға ҡайта.

1949 йылда [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы]] ойошторолғас, университет атамаһынан «милли» тигән ҡушымта алына һәм ул хәҙерге исемен ала. Фудань университетында илдә тәүгеләрҙән булып юғары елемдең совет моделе индерелә. Университеттың структураһы тулыһынса үҙгәртеп ҡорола. Көнсығыш Ҡытайҙың тиҫтәгә яҡын башҡа уҡыу йорттарының бер нисә факультеты Фудань университеты составына индерелә. Юғары уҡыу йорто күпкә ҙурая, уның дөйөм майҙаны 7 тапҡырға арта<ref>{{статья|заглавие=Фуданьский университет|ссылка=https://books.google.ru/books?id=Nl5OAAAAYAAJ&q=Фуданьский+университет&dq=Фуданьский+университет&hl=ru&sa=X&ei=WIpTVZCtKIn8ywPV_4CoCA&ved=0CC0Q6AEwAw|издание=Вестник высшей школы|том=17|издательство=Высшая школа|год=1959|страницы=910}}</ref>.

1970-се йылдарҙа университет әкренләп мәғарифтың совет моделенән ситләшә һәм хәҙерге (шул иҫәптән көнбайыш) белем ысулдарын индерә.

2000 йылдың апрелендә университетҡа Шанхай медицина университеты ҡушыла.

== Структурһы ==
[[Файл:Fudan-guanghualou.jpg|thumb|200px|left|Гуанхуа уҡыу корпусы]]
Фудань университеты 17 институттан һәм 69 факультеттан тора. 73 бакалавр, 156 магистр һәм 201 докторант һөнәрҙәре буйынса уҡыу алып барыла. Шулай уҡ университет составына 7 социал фәндәрҙе тикшеренеү үҙәктәре, 9 фундаменталь фәндәрҙе тикешеренеү үҙәктәре керә. Ҡытай Халыҡ Республикаһы Мәғариф министрлығының 40-ҡа яҡын дәүләт программалары университетта тормошҡа ашырыла. Хәҙерге ваҡытта университет структураһы дөйөм алғанда 77 тикшеренеү институттарын, 112 дисциплина-ара институттарын һәм 5 фәнни лабораторияларҙы үҙ эсенә ала.

Йыл һайын университетҡа 45 меңдән ашыу студенттар һәм аспиранттар, шул иҫәптән дистанцион белем алыу программалары буйынса уҡыған студенттар, уҡырға керә. Бынан башҡа университетта 1800-гә яҡын сит ил студенттары уҡый.

[[Файл:Fudan-building4.jpg|thumb|250px|right|Ханьдань кампусының төп ҡапҡалары]]
Университет юғары квалификациялы уҡытыусылар составына эйә, ул 2400-ән ашыу уҡытыусыларҙан, шул иҫәптән 1350 профессорҙан һәм Ҡытай Фәндәр академияһының һәм Ҡытай инженерия академияһының 30 академигынан тора.

Бынан тыш университет составына 10 госпиталь инә, улар араһында халыҡты медицина хеҙмәте менән тәьмин иткән Чжуншань һәм Хуашань госпиталдәре бар. Госпиталдәр базаһында университеттың медицина һөнәрҙәре буйынса уҡытыу алып барыла.

Фудань университеты 4 кампустан тора — Ханьдань ({{lang-cn|邯鄲}}), Фэнлинь ({{lang-cn|楓林}}), Чжанцзян ({{lang-cn|張江}}) һәм Цзянвань ({{lang-cn|江灣}}). Бөтә дүрт кампустар ҙа Шанхайҙың үҙәгендә урынлашҡан.

== Университет менән бәйле шәхестәр ==

=== Ректорҙар ===
* [[Ма Сянбо]] (马相伯) — 1905—1906 йй.
* [[Ян Фу]] (严复) — 1906—1907 йй.
* [[Ся Цзингуань]] (夏敬观) — 1907—1909 йй.
* [[Гао Фэнцянь]] (高凤谦) — 1909—1910 йй.
* Ма Сянбо (马相伯) — 1910—1912 йй.
* Ли Дэнхуэй (李登辉) — 1913—1918 йй.
* [[Тан Луюань]] (唐路园) — 1918 й.
* Ли Дэнхуэй (李登辉) — 1918—1936 йй.
* [[Го Жэньюань]] (郭任远) — 1924—1925 йй.
* [[Цянь Синьчжи]] (钱新之) — 1936—1940 йй.
* [[У Наньсюань]] (吴南轩) — 1940—1943 йй.
* [[Чжан И]] (章益) — 1943—1949 йй.
* [[Чэнь Вандао]] (陈望道) — 1949—1977 йй.
* [[Су Буцин]](苏步青) — 1977—1983 йй.
* [[Се Сидэ]] (谢希德) — 1983—1988 йй.
* [[Хуа Чжунъи]] (华中一) — 1988—1993 йй.
* [[Ян Фуцзя]] (杨福家) — 1993—1999 йй.
* [[Ван Щэнхун]] (王生洪) — 1999—2009 йй.
* [[Ян Юйлян]] (杨玉良) — 2009 йылдан

=== Университетты тамамлаған билдәле шәхестәр ===
Хәҙерге ваҡытта Фудань университетын тамамлаусылар ассоциациялары Ҡытайҙа, [[АҠШ]]-та, [[Япония]]ла, [[Австралия]]ла, [[Канада]]ла, [[Тайвань]]дә күп кешеләрҙе берләштерә. Университетты тамамлаусылар араһында Ҡытайҙа һәм сит илдәрҙә билдәле булған күп кенә сәйәсмәндәр, ғалимдәр һәм бизнесмендар бар.

* [[Юй Южэнь]] (于右任), ҡытай сәйәсмәне
* [[Ли Ланьцин]] (李岚清), ҠХР Дәүләт советы вице-премьеры
* [[Тан Цзясюань]] (唐家璇), ҠХР сит ил эштәре министры
* [[Чэнь Чжили]](陈至立), ҠХР мәғариф министры
* [[Ли Юаньчао]] (李源潮), ҠХР рәйесенең урынбаҫары
* [[Сюй Фанчэнь]](徐梵澄), Ҡытай фәлсәфәсеһе, шағиры һәм рәссамы
* [[У Цзинлянь]] (吴敬琏), иҡтисадсы
* [[Ян Фуцзя]] (杨福家 Yang Fujia), физик, [[Ноттингем университеты]]ның почетлы ректоры
* [[Шэнь Чжисюнь]] (沈志勋), физик, [[Стенфорд университеты]]ның профессоры
* [[Чэнь Даюэ]] (陈大岳), математик, [[Пекин университеты]]ның профессоры
* [[Дэвид Яо]], [[Колумбия университеты]]ның профессоры
* [[Чэнь Чжунвэй]] (陈中伟), Ҡытай хирургы
* [[Гуо Гуанчан]], компании Fosun компанияһын нигеҙләүсе, миллиардер
* [[Ци Лу]],  [[Microsoft|«Microsoft»]] корпорацияһының онлайн хеҙмәте етәксеһе
* [[Жорж Швицгебель]], Швейцария аниматоры, 1983 йылда стажировка үткән.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.fudan.edu.cn/ Фудань университетының рәсми веб-сайты]
* [http://school.cucas.edu.cn/HomePage/47/ Подать заявку онлайн] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150919071336/http://school.cucas.edu.cn/HomePage/47/ |date=2015-09-19 }}

<!-- Комментарий -->

[[Категория:Ҡытай университеттары|*]]
[[Категория:C9 лигаһы]]