Payızgülü

Payızgülü
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Astraçiçəklilər Fəsilə: Mürəkkəbçiçəklilər Yarımfəsilə: Asteroideae Triba: Anthemideae Cins: Payızgülü
Beynəlxalq elmi adı
Chrysanthemum L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   35791 NCBI   13422 EOL   38388

Payızgülü (lat. Chrysanthemum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Botaniki xarakteristikası

Növün adı yunancadan "qızıl gül" kimi tərcümə olunur. Bu onunla izah olunur ki, taclı payızgülünün çiçəkləri sarı rəngdədir. Çoxillik payızgülülərdən gülçülükdə ən çox istifadə olunanı Koreya payızgülüsüdür. Bu, hündürlüyü 100 sm-ə qədər olub, sentyabrın əvvəllərindən soyuqlar düşənə qədər çiçəkləyən çoxillik bitkidir. Növün hamaşçiçəkləri sadə, çoxləçəkli və müxtəlif rəngli olur. Toxumları aprelin əvvəlində şitilliyə əkilir. Böyüyən şitilləri mayın ortalarında daimi yerə əkirlər. Payızgülünün bəzi növlərinin toxumlarını payızda torpağa əkməklə də çoxaldırlar. Yazda cücərtiləri seyrəltmək lazımdır. Yaşıllaşdırmada geniş istifadə olunan sortlar aşağıdakılardır. Apollo (qonur-qırmızı, sadə), Sitrus (sarı, az ləçəkli), Xerbstsauber (qırmızı, az ləçəkli), İzabellaroza (sarımtıl-çəhrayı, sadə). Çoxillik payızgülləri əsasən hər hissədə 3–4 zoğun olması şərtilə qələmlərlə ya da, kolun bölünməsi ilə çoxaldırlar. Qurumuş və bərkimiş hissələri kəsmək lazımdır. Əgər qışda zoğları şaxtaya davam gətirməzsə, yazda bitki kök sisteminin tumurcuqlarından yenidən bərpa olunacaqdır. Bu məqsədlə qış mövsümündə bitkinin zoğlarını torpaqdan 15 sm hündürlükdə kəsib, budaq və yarpaqlarla örtürlər. Payızgülülər uzun müddət çiçəkləyən bitkilərə aiddir. Üzərində çoxlu gülləri olarkən qar altında qalsa, belə məhv olmur.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

• Arctanthemum (Tzvelev) Tzvelev
• Dendranthema (DC.) Des Moul.
• Hulteniella Tzvelev

Növləri

• Chrysanthemum × aphrodite Kitam.
• Chrysanthemum arcticum L.
• Chrysanthemum argyrophyllum Y.Ling
• Chrysanthemum arisanense Hayata
• Chrysanthemum bizarre C.Z.Shen
• Chrysanthemum chalchingolicum Grubov
• Chrysanthemum chanetii H.Lév.
• Chrysanthemum crassum (Kitam.) Kitam.
• Chrysanthemum × cuneifolium Kitam.
• Chrysanthemum dabieshanense Z.X.Fu, A.G.Zhen & Y.P.Ma
• Chrysanthemum dichrum (C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
• Chrysanthemum foliaceum (G.F.Peng, C.Shih & S.Q.Zhang) J.M.Wang & Y.T.Hou
• Chrysanthemum glabriusculum (W.W.Sm.) Hand.-Mazz.
• Chrysanthemum horaimontanum Masam.
• Chrysanthemum hypargyreum Diels
• Chrysanthemum indicum L.
• Chrysanthemum integrifolium Richardson
• Chrysanthemum japonense (Makino) Nakai
• Chrysanthemum lavandulifolium (Fisch. ex Trautv.) Makino
• Chrysanthemum × leucanthum (Makino) Makino
• Chrysanthemum longibracteatum (C.Shih, G.F.Peng & S.Y.Jin) J.M.Wang & Y.T.Hou
• Chrysanthemum makinoi Matsum. & Nakai
• Chrysanthemum maximoviczii Kom.
• Chrysanthemum × miyatojimense Kitam.
• Chrysanthemum × morifolium (Ramat.) Hemsl.
• Chrysanthemum morii Hayata
• Chrysanthemum naktongense Nakai
• Chrysanthemum nankingense Hand.-Mazz.
• Chrysanthemum neo-oreastrum C.C.Chang
• Chrysanthemum okiense Kitam.
• Chrysanthemum oreastrum Hance
• Chrysanthemum ornatum Hemsl.
• Chrysanthemum parvifolium C.C.Chang
• Chrysanthemum potentilloides Hand.-Mazz.
• Chrysanthemum rhombifolium (Y.Ling & C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
• Chrysanthemum × shimotomaii Makino
• Chrysanthemum sinuatum Ledeb.
• Chrysanthemum vestitum (Hemsl.) Stapf
• Chrysanthemum yantaiense M.Sun & J.T.Chen
• Chrysanthemum yoshinaganthum Makino ex Kitam.
• Chrysanthemum zawadzkii Herbich
• Chrysanthemum zhuozishanense L.Q.Zhao & Jie Yang