Osmanlıların kurduğu devletin -üç kıtada- Asya, Afrika ve Avrupa’da altı asırdan fazla bir dönem ... more Osmanlıların kurduğu devletin -üç kıtada- Asya, Afrika ve Avrupa’da altı asırdan fazla bir dönem devam etmesinde adalet anlayışı içindeki yönetim elitleriyle dürüst iş insanları ve gönüllü öncülerin bu coğrafyalarda yaşayan milletlerin iktisadi, sosyal, kültürel, dini, ilmi vb. alanlardaki ihtiyaçlarını karşılama konusundaki başarıları ile doğrudan ilgisi bulunduğu günden güne daha iyi anlaşılmaktadır. Dini, dili, kültürü ve milliyetine bakılmaksızın insana sadece “eşref-i mahlukat” olarak yaratıldığı için verilen değer temelinde bir arada yaşayan insanların ihtiyaçlarının giderilmesi noktasında Osmanlıların kurup geliştirdikleri müesseselerin ve onların icra ettikleri fonksiyonların önemli bir rolü bulunduğunda kuşku yoktur. Osmanlıların geliştirdiği müesseselerin başında vakıflar gelmektedir. İnsanların hatta diğer varlıkların ihtiyaçlarını dikkate alan Osmanlılar, eğitimden sanata, sağlıktan bayındırlık hizmetlerine, kültürden ticaret ve finansa kadar birçok alanda vakıflar kurmuşlardır. Vakıflar içinde yer alan ve Osmanlıların özgün icatları olarak kabul edilen vakıf türlerinden biri de para vakıflarıdır (vakf-ı nukud). Osmanlıları diğer devlet ve medeniyetlerden ayıran belirgin özelliklerinden biri de modern zamanlarda tüm dünyayı hakimiyeti ve etkisi altına alan modern kapitalizmin ve onun faizli finans kurumları olan modern bankalar karşısında kendi değerler sistemi ve dünya görüşlerine uygun ve medeniyet anlayışlarıyla uyumlu finans kurumları olan para vakıflarını kurmuş, geliştirmiş ve süreç içerisinde ülkenin neredeyse her tarafına yaygınlaştırmış olmalarıdır. Bu kurumlar kamu ve özel sektörün dışında üçüncü sektör olarak rol oynayan vakıf anlayışıyla sosyal, kültürel, ekonomik ve finansal alandaki bireysel ve kurumsal ihtiyaçları giderme yanında Osmanlıların en çok önemsediği toplumsal “denge” ile uzun dönemde (long term) ekonomik ve finansal “istikrar”ın sürdürülmesinde hayati derecede rol oynadığı söylenebilir. Osmanlılar, para vakıflarını Avrupa’da modern bir sistem olarak kapitalizmin inşa edilmeye ve onun en temel kurumlarından ve sistemin motoru olarak kabul edilen faizli finans kurumlarının şekillenmeye başladığı dönemlerde kurup geliştirdiler. Bu kurumlar önce Avrupa’nın yanı başında, Osmanlı Rumelisi’nde ortaya çıktı ve sonraki dönemlerde Anadolu başta olmak üzere Batı Asya, Kuzey Afrika ve devletin diğer bölgelerinde de yaygınlaştı ve son zamanlara kadar gelişmeye devam etti. Osmanlı döneminde kurulan para vakıfları ile ilgili daha önceleri belli başlı şehirleri esas alan çalışmalar gerçekleştirildi. Ancak kuruluşundan gelişimine bu genişlik ve kapsamda tüm Osmanlı Avrupası’nda (Rumeli) kurulan para vakıflarını ihtiva eden proje çalışması ilk defa gerçekleştirilmektedir. Elinizdeki bu çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivlerinde yer alan belgelerden yola çıkılarak Türkiye (Edirne, Tekirdağ, Kırklareli), Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Kosova, Makedonya, Romanya, Sırbistan ve Yunanistan’da Osmanlı dönemine ait para vakfı ihtiva eden vakfiyeler Osmanlı Türkçesi ve Arapça’dan modern Türkçe’ye kazandırıldı. Ayrıca her vakfiye için Türkçe, İngilizce ve Arapça özetler hazırlandı. Proje kapsamında Osmanlı dönemi Rumeli para vakıflarına ilişkin analizler de yapıldı. Belli başlı bölge ve ülkelerdeki para vakfı örneklerinden yola çıkılarak bu kurumların geniş Osmanlı coğrafyasında ortaya çıkış şartları, gelişmeleri, işletilme usulleri başta olmak üzere konuyla ilgili tartışmalar üzerinde duruldu ve analizler gerçekleştirildi. Para vakıflarının modern zamanlarda faizsiz finans sisteminin inşası ve kurumsal yapısının geliştirilmesi konusundaki önemi erbabınca iyi bilinmektedir. Bununla birlikte bu kurumlar vasıtasıyla vakfedilen sermaye miktarının ne olduğu, nerede, ne zaman ve ne şekilde değerlendirildiği konuları yanında bu çalışma Osmanlı Balkan coğrafyasında kurulmuş para vakıflarının kuruluş yılı, yeri, kurucuları, vakfedilen para miktarları, işletme oranları (ribh) ve şartları gibi önemli sorulara cevabın bulunabileceği en kapsamlı araştırmaların ilki olduğu söylenebilir. Yapılan arşiv çalışmaları, para vakıflarının 15. yüzyılda Osmanlı Rumeli bölgesinde ortaya çıktığı (1423), sonrasında da 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar artan oranda gelişimini sürdüğünü göstermektedir. Bu anlamda, Osmanlı Devleti’nde para vakıfları uzun bir dönem boyunca varlığını sürdüren önemli bir kurum haline gelmiştir. Bu kurumlar sayesinde temel fonksiyonu hayrî hizmetler olan vakıfların rolü iktisadi ve finansal alanlara yaygınlaştırılmış ve Osmanlı ekonomisinin “ibadullahın terfi-i ahvalini” gözeten dengesini uzun yıllar boyunca muhafaza ederek “sürdürülebilir iktisadi kalkınma” yaklaşımıyla bu alanlardaki insan ve toplum ihtiyaçlarının karşılanması yanında “insani finans” çerçevesinde kısa, orta ve uzun dönemli finansal istikrarın sağlanması ile yükselen modern kapitalizm karşısında kendi medeniyet, vakıf, iktisat ve finans geleneğine bağlı kalarak kurduğu ve geliştirdiği sistemini istikrar ve denge içinde sürdürmesinde önemli katkılar sağladığı anlaşılmaktadır. Vakıf kurumları içerisinde para vakıfları sadece hayır hizmetlerinin gerçekleştirilmesi, kamu mallarının üretilmesi, eğitim hizmetlerinin finansmanı, dinî kurumların ayakta kalması ve alt yapı yatırımları gibi hizmetleri yapmakla kalmamış, aynı zamanda vakıf sermayesinden elde edilen gelirler ile finansal istikrara katkı sağlamış, istihdamın genişlemesine katkıda bulunmuş ve kredi maliyetlerindeki dengeleyici rolü yanında işgücü piyasasında da ücretlerin dengelenmesinde de önemli bir rol oynamıştır. Proje kapsamında, tespit edilen para vakıflarının sermaye miktarları, ribh oranları, sermaye gelirleri ve ücretler ayrı ayrı alt dönemlere göre tespit edilmiştir. Bu tespitler ışığında, karşılaştırmalı analizlerin sağlıklı gerçekleştirilmesi adına bütün iktisadi veriler gümüş (gr) cinsinden hesaplanmıştır. Bu değerlere ek olarak, bir mal sepeti meydana getirilmiş ve bu mal sepetinin fiyat endeksleri belirlenen alt dönemlere göre oluşturulmuştur. Böylece belirlenen dönemlerin ücret düzeylerinin reel değerler üzerinden analiz edilebilmesinin zemini ortaya çıkarılmıştır. Tabiatıyla eserin bütününde arşiv vesikalarından yola çıkılarak konuyla ilgili yapılan tespit, transkript ve tercüme edilen belgelere ulaşmak suretiyle dini, sosyal, kültürel, iktisadi ve finansal alanlar başta olmak üzere ilgi alanlarına göre araştırmacıların pek çok alanda bu kurumların rolü ve önemini daha yakından fark edebilmelerine imkan sağlayan önemli bir kaynak ortaya çıkarılmış olmaktadır.
Fuat Sezgin Islam alimlerinin bilimsel kesiflerini gundeme tasiyarak Turklerin ve genel olarak Mu... more Fuat Sezgin Islam alimlerinin bilimsel kesiflerini gundeme tasiyarak Turklerin ve genel olarak Muslumanlarin uygarligi ilerletme becerisine genis kitlelere gostermistir. Boylece kendi tabiriyle “Muslumanlarin gereksiz yere asagilik kompleksi icinde yasamalarina” engel olmaya calismistir. Fuat Sezgin hocamizin hatirasina armagan ettigimiz bu calismamizda kendisini herkesin daha yakindan tanimasi icin hocamizin hayat hikâyesini ve calismalarini hatirlatmakta ve Fuat Sezgin yili ilan edilen gectigimiz sene icerisinde hocamiz adina yapilan etkinlik ve calismalarin da listesini sunmasini amacliyoruz
Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayır... more Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayıran en belirgin özelliği, vakfedilen şeyin tamamının ya da bir bölümünün işletilmek üzere vakfedilmiş nakit paradan oluşmasıdır. Bu vakıflar daha çok dini ve sosyal amaca yönelik olarak kurulmuştur. Bu neviden vakıflar, her kesimden insanların kurabildiği, bazen belli bir köy veya mahalle insanının ortak ihtiyaçlarını karşılamak, aralarında sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak maksadıyla tesis edilmiştir. Cami, mescid gibi dini kurumların ihtiyaçlarının karşılanmasında, çeşme, suyolları, köprü vs. imar faaliyetlerinin idame ettirilmesinde para vakıfları önemli roller üstlenmişlerdir. Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindeki vakfiyelere göre, Drama'da 1690-1913 yılları arasına ait 17 adet para vakfı mevcuttur. Bu vakıfların sermaye ve gelirlerinin büyük bir kısmı nakit paradan oluşmaktadır. Vakıfların sermayelerini genelde tek kişi tarafından sağlandığı görülmektedir. Vakıfların gelirleri vakfiyede yazılı şarta uygun şekilde harcanmasına özen gösterilmiştir. Bu vakıflar, Drama'nın mahalle ve köylerinde ağırlıklı olarak dini müesseselerin ihtiyaçları olmak üzere diğer birtakım faaliyetlerin sürdürülmesinde önemli fonksiyon icra etmişlerdir.
Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının ... more Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının temelini oluşturur. Bu yüzden de devletin iki ana kurumundan biridir, diğeri ise kul sistemidir. XVI. yüzyılın son çeyreğinden itibaren değişen şartlar -savaşların uzun sürmesi, ateşli silahların gelişimi, sosyo-ekonomik, idarî bazı uygulamalar-timar sisteminde problemlerin çıkmasına sebep olmuştur. Osmanlı taşra idaresinin ve kırsal organizasyonun temeli olan bu müessese de değişen şartlardan oldukça etkilenmiştir. Sürekli savaşlar sebebiyle elde hazır asker bulundurmak, merkezî kuvvetlerin (kapıkulu) sayısının artırılmasını mecburî hale getirmiştir. Bu durum, askerlerin düzenli talimi ve sürekli bir arada bulunmasını gerektiriyordu. Timarlılar ise sefer sona erince dirliklerinin bulunduğu bölgeye gitmek zorundadır. Timarlı sipahiler, klasik dönemin savaşçılarıydı. Diğer yandan enflasyon da timar sahiplerinin gelirlerinin azalmasının nedenleri arasındaydı. Bu ifade ettiğimiz şartlar, onları olumsuz yönde etkiledi. Bu sebeple IV. Murad zamanında timar sistemindeki aksaklıkların giderilmesi hususunda bir çaba sarf edildiği ve bunun için padişahın ülke genelinde bir timar ve zeamet yoklaması yaptırdığı görülmektedir. IV. Murad'ın timar sistemi ile ilgili yaptığı düzenleme, özellikle idarî ve askerî amaca yönelikti. Yoklama da ilk hedef, Abaza Mehmed Paşa'nın başını çektiği taşrada ortaya çıkan isyanların tekrarlanmasını önlemek ve ikincisi de Bağdad üzerine yeni bir sefer düzenleyerek Osmanlı ordusunu güçlendirmekti. Kısacası bu reformun amacı, taşradaki karışıklığı düzeltmek ve Bağdad'ı geri almaktı. Nitekim IV. Murad'ın bizzat komuta ettiği ordu Bağdad'ın Osmanlılar tarafından yeniden alınmasını sağladı. Böylelikle ilk olumlu sonuç alındı.
Öz Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonların... more Öz Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının temelini oluşturur. Bu yüzden de devletin iki ana kurumundan biridir, diğeri ise kul sistemidir. XVI. yüzyılın son çeyreğinden itibaren değişen şartlar-savaşların uzun sürmesi, ateşli silahların gelişimi, sosyo-ekonomik, idarî bazı uygulamalar-timar sisteminde problemlerin çıkmasına sebep olmuştur. Osmanlı taşra idaresinin ve kırsal organizasyonun temeli olan bu müessese de değişen şartlardan oldukça etkilenmiştir. Sürekli savaşlar sebebiyle elde hazır asker bulundurmak, merkezî kuvvetlerin (kapıkulu) sayısının artırılmasını mecburî hale getirmiştir. Bu durum, askerlerin düzenli talimi ve sürekli bir arada bulunmasını gerektiriyordu. Timarlılar ise sefer sona erince dirliklerinin bulunduğu bölgeye gitmek zorundadır. Timarlı sipahiler, klasik dönemin savaşçılarıydı. Diğer yandan enflasyon da timar sahiplerinin gelirlerinin azalmasının nedenleri arasındaydı. Bu ifade ettiğimiz şartlar, onları olumsuz yönde etkiledi. Bu sebeple IV. Murad zamanında timar sistemindeki aksaklıkların giderilmesi hususunda bir çaba sarf edildiği ve bunun için padişahın ülke genelinde bir timar ve zeamet yoklaması yaptırdığı görülmektedir. IV. Murad'ın timar sistemi ile ilgili yaptığı düzenleme, özellikle idarî ve askerî amaca yönelikti. Yoklama da ilk hedef, Abaza Mehmed Paşa'nın başını çektiği taşrada ortaya çıkan isyanların tekrarlanmasını önlemek ve ikincisi de Bağdad üzerine yeni bir sefer düzenleyerek Osmanlı ordusunu güçlendirmekti. Kısacası bu reformun amacı, taşradaki karışıklığı düzeltmek ve Bağdad'ı geri almaktı. Nitekim IV. Murad'ın bizzat komuta ettiği ordu Bağdad'ın Osmanlılar tarafından yeniden alınmasını sağladı. Böylelikle ilk olumlu sonuç alındı.
Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yayınlamakta olduğu önemli bir dergidir. 1938
yıl... more Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yayınlamakta olduğu önemli bir dergidir. 1938 yılından bu yana yayınlanmakta olan ve akademik çevrelerce çok iyi tanınan Vakıflar Dergisi, başta vakıf müessesesi ile ilgili konular olmak üzere, tarih, dil-edebiyat, şehir tarihi ve şehircilik, sanat tarihi ve mimarî, restorasyon ve korumacılık alanlarında yaptığı yayınlarla büyük bir boşluğu doldurmuş, bilimsel çalışmalarda başvurulan kaynak bir dergi olmuştur. Vakıflar Umum Müdürü F. Kiper’in Vakıflar Dergisi’nin ilk sayısında yer alan önsözündeki “Tarihin her devrinde, Türk dünyasının her yerinde, içtimaî hayatta, kültür hayatındaki, san‘at ve imar sahalarında büyük bir varlık olarak göze çarpan Vakıf müessesesi ve ortaya koymuş olduğu eserler ilmî usullerle tetkik ve izaha değer bir mevzudur. Türk medeniyetine ve âbidelerine aid etüdleri ihtiva eyleyecek ve şimdilik gayri mevkut neşredilecek olan Vakıflar Dergisi bu hizmeti ifaya çalışacaktır” ifadesi, 1938 yılında başlayan bilimsel maceranın niteliği açısından da manîdârdır. Bu macera günümüzde de devam etmektedir.
Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD)/Kırıkkale University Journal of Social Sciences (KUJSS), 2019
Fuat Sezgin İslam âlimlerinin bilimsel keşiflerini gündeme taşıyarak Türklerin ve genel olarak
Mü... more Fuat Sezgin İslam âlimlerinin bilimsel keşiflerini gündeme taşıyarak Türklerin ve genel olarak Müslümanların uygarlığı ilerletme becerisine geniş kitlelere göstermiştir. Böylece kendi tabiriyle “Müslümanların gereksiz yere aşağılık kompleksi içinde yaşamalarına” engel olmaya çalışmıştır. Fuat Sezgin hocamızın hatırasına armağan ettiğimiz bu çalışmamızda kendisini herkesin daha yakından tanıması için hocamızın hayat hikâyesini ve çalışmalarını hatırlatmakta ve Fuat Sezgin yılı ilan edilen geçtiğimiz sene içerisinde hocamız adına yapılan etkinlik ve çalışmaların da listesini sunmasını amaçlıyoruz/Prof. Dr. Fuat Sezgin showed the scientific discoveries of Islamic scholars and the ability of Turks and Muslims in general to advance civilization. Thus, in his own words, he tried to prevent Muslims from living in an unnecessarily inferiority complex. In this study, which we give as a gift to the memory of Fuat Sezgin reminds the life story of our teacher and his works in order to get to know everyone more closely and we aim to present the list of activities and activities made on behalf of our teacher in the year of 2019
ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/ Journal of Institute of Social Sciences, 2019
Tarihçiler genellikle, Kanuni’nin ölümünden sonra Osmanlı Devleti’nin bir gerileme içine girdiği ... more Tarihçiler genellikle, Kanuni’nin ölümünden sonra Osmanlı Devleti’nin bir gerileme içine girdiği yönünde bazı tespitlerde bulunurlar. Bir kısım tarihçiler de, bu dönemi tanımlarken daha tarafsız bir kavram olan dönüşüm tabirini kullanmayı uygun görürler. Osmanlı toplumunda ve müessese-lerinde, XVI. yüzyıl sonu ve XVII. yüzyılın ortalarına kadar önemli bir dönüşümün yaşandığı son zamanlarda yapılan araştırmalarda yaygın bir kanaattir. Çalışmamızdaki amaç sözü edilen dönemde Timar sisteminin bir Osmanlı temel kurumu olarak yönetim ve organizasyonunda meydana gelen değişiklikleri ve çözülmeyi dönemin aydınlarının gözünden değerlen-dirmektir./Some historians usually tend to make certain judgments suggesting the entry of the Ottoman Empire into a state of decline soon after the death of the Sulaiman the Lawgiver, while others prefer to use the term “transformation”, reflecting their relative objective approach to the matter, for the same period. That a significant transformation took place in the society and the institutions of the late 16th and the first half of the 17th century Ottoman world is a widely accepted common view in the recent researches. This study aims to enlighten the changes and dissolution seen in the organization and the administration of the Timar system as a unique Ottoman institution during the same period and tries to analyze from the eyes of the intellectuals of the period.
Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011
Timar sistemi, Osmanlı toprak düzeninin işleyişi bakımından olduğu kadar askeri teşkilatı
açısınd... more Timar sistemi, Osmanlı toprak düzeninin işleyişi bakımından olduğu kadar askeri teşkilatı açısından da önemlidir. Bu sistemin işleyişinde etkin olan hususlardan biri de, devlet kurumlarının işleyişi açısından da önemli olan timarların tevcihi meselesidir. Bu çalışmada amacımız, konuyla ilgili bazı belgelerin incelenmesi yoluyla, zamanın Osmanlı bürokrasisinin hayati bir aracı olan bu uygulamanın Osmanlı bürokrasisinde nasıl bir süreç geçirdiğini ortaya koymak ve timar tevcihâtı ile ilgili aynı kayıtların izini farklı çalışma ve kaynaklardan tespit etmeyi amaçlamaktadır./Timar system, as well as to the operation of the order of the Ottoman land regime, is crucial in terms of military organization, too. One of the issues effective in the functioning of this system is the matter of allocation of timar which is also important for the functioning of state institutions. In this study, throughout examining certain related documents we aim to reveal how this application, as a vital instrument of the then Ottoman bureaucracy, went through a process, and determine the footsteps of the same registers on the timar allocation in different studies and sources.
Osmanlı Devleti’nin Yemen’e ilgi duyması, XVI. yüzyıl başlarında Kızıldeniz ve Hind Okyanusu’nda ... more Osmanlı Devleti’nin Yemen’e ilgi duyması, XVI. yüzyıl başlarında Kızıldeniz ve Hind Okyanusu’nda baş gösteren Portekiz tehlikesinin bir neticesidir. Memlük Sultanı Kansu Gavri’nin yardım talebi üzerine Osmanlı Devleti adına Mısır’a giden Selman Reis’in (1514) Süveyş’te inşa ettirdiği donanmaya kaptan, Hüseyin Bey’in de Cidde beyi ve Yemen serdarı tayin edilmesiyle Kızıldeniz’de ilk harekâtın başladığı bilinmektedir. Süveyş donanması (1516) yılı başlarında Yemen denizine geldi ve ordunun yerleştiği Kemeran adasında üs edinmek amacıyla bir kale inşa edildi. Bu sırada erzak sıkıntısı ortaya çıkınca kendilerini bölgeye davet eden Yemen Emîri II. Âmir b. Tâhir’den yardım istemelerine rağmen karşılık göremediler. Bunun üzerine Yemen sahillerini yağmalayan müttefik Osmanlı-Memlük ordusundaki Osmanlı askerleri ateşli silâhların üstünlüğü sayesinde 19-20 Haziran 1516’da Zebîd’i teslim aldılar. Şehir Sultan Kansu Gavri’nin beylerinden Barsbay’ın yönetimine bırakıldı. Osmanlılar’ın Yemen’e karşı asıl ilgisi Selman Reis’in bölgeye ikinci defa gelişiyle başladı. Mısır Beylerbeyi Ahmed Paşa ismen Osmanlı hâkimiyetini tanıyan, ancak eski Memlük beylerinin yönetiminde kalan Yemen’i ikinci defa fethetmek ve bölgedeki askerleri kontrol altına almak üzere Cidde Beyi Hüseyin Bey ile Selman Reis’i Yemen’e gönderdi (1523). Selman Reis ile Hüseyin Bey, Portekizliler’in işgal ettiği Kemeran adasına çıkarak bunların çoğunu kılıçtan geçirdiler ve adaya askerlerini yerleştirdiler. Ardından itaat yanlısı olmasına rağmen Zebîd hâkimi İskender Karamânî’nin emrindeki levent ve askerlerin isyanı karşısında Yâfi‘, Mehre ve Câzân (Cîzân) kuvvetlerinin desteğiyle Zebîd’i ele geçirdiler; şehir Hüseyin Bey’e teslim edildi ve böylelikle Osmanlı hakimiyeti başlamış oldu. İşte biz bu çalışmamızda Yemen’de kurulan ve idame ettirilen Osmanlı düzenini değerlendirmeye gayret edeceğiz.
Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel
sistem kazandırmıştır. Bunlard... more Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel sistem kazandırmıştır. Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar sistemi sayesinde Osmanlı malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli vergi toplanabilmiştir. Aynı zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek yerine sistem ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır. Kısaca timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir. Devlet müessese olarak, hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi, Osmanlı İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde devlet mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte bunu Ankara Sancağı özelinde Kasaba Nahiyesi örneğinde incelemeyi planlamaktayız. Kasaba Nahiyesi bugünkü Etimesgut bölgesini de kapsamaktadır. Dolayısıyla odak noktamız bu bölge olacaktır./Largely distinguished two basic system has introduced the qualification of the Ottoman classical period. One of them, timar (fiefl) and the other kul (slave) system. Thanks to the timar system, Ottoman financial practices reached the far corners of the country, the tax has been collected from rural areas more healthy. At the same time from the centerto help where we need it, instead of sending the taxes in the area where the system took place, was used for the needs of the region. Briefly, the timar of the Ottoman Empire constituted the basis of rural life. As a state institution, in this way both the service and control are taken to rural areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state ownership of agricultural land and hence agricultural production on a vehicle that allows it to be. Here, we plan to examine this in the case of Ankara Sanjak, specially for the Nahiye of Kasaba. It also includes today's Etimesgut region. So our focus will be on this region.
Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel sistem kazandırmıştır.
Bunlard... more Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel sistem kazandırmıştır. Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar sistemi sayesinde Osmanlı malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli vergi toplanabilmiştir. Aynı zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek yerine sistem ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır. Kısaca timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir. Devlet müessese olarak, hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi, Osmanlı İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde devlet mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte bunun bir örneğini Ankara Sancağı özelinde Çubuk’ta incelemeyi planlamaktayız. Biz bu çalışmamızda Tahrirlerden, Timar Ruznamçe, basılı eserler ve makalelerden yola çıkarak Çubuk’taki Osmanlı Timar uygulamalarını ele alıp değerlendirmeyi düşünmekteyiz./Largely distinguished two basic system has introduced the qualification of the Ottoman classical period. One of them, timar (fiefl), and the other kul (slave) system. Thanks to the timar system, Ottoman financial practices reached the far corners of the country, the tax has been collected from rural areas more healthy. At the same time from the center to help where we need it, instead of sending the taxes in the area where the system took place, was used for the needs of the region. Briefly, the timar of the Ottoman Empire constituted the basis of rural life. As a state institution, in this way both the service and control are taken to rural areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state ownership of agricultural land and hence agricultural production on a vehicle that allows it to be. Here’s an example of this is the banner we plan to examine in the bars of Ankara in particular. From Tahrir registers in this study, tımar ruznamçe registers, printed books and articles, based on the evaluation we conclude that the Ottoman and timar practices in the Çubuk.
Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayır... more Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayıran en belirgin özelliği, vakfedilen şeyin tamamının ya da bir bölümünün işletilmek üzere vakfedilmiş nakit paradan oluşmasıdır. Bu vakıflar daha çok dini ve sosyal amaca yönelik olarak kurulmuştur. Bu neviden vakıflar, her kesimden insanların kurabildiği, bazen belli bir köy veya mahalle insanının ortak ihtiyaçlarını karşılamak, aralarında sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak maksadıyla tesis edilmiştir. Cami, mescid gibi dini kurumların ihtiyaçlarının karşılanmasında, çeşme, suyolları, köprü vs. imar faaliyetlerinin idame ettirilmesinde para vakıfları önemli roller üstlenmişlerdir. Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindeki vakfiyelere göre, Drama’da 1690-1913 yılları arasına ait 17 adet para vakfı mevcuttur. Bu vakıfların sermaye ve gelirlerinin büyük bir kısmı nakit paradan oluşmaktadır. Vakıfların sermayelerini genelde tek kişi tarafından sağlandığı görülmektedir. Vakıfların gelirleri vakfiyede yazılı şarta uygun şekilde harcanmasına özen gösterilmiştir. Bu vakıflar, Drama’nın mahalle ve köylerinde ağırlıklı olarak dini müesseselerin ihtiyaçları olmak üzere diğer birtakım faaliyetlerin sürdürülmesinde önemli fonksiyon icra etmişlerdir./Cash waqfs were charitable endowments whose capital was cash money. The most distinctive feature that distinguished these waqfs from other waqfs was that they were made up partially or completely cash money that was been donated to be operated. These waqfs were founded mainly for religious and social purposes. They were established by people belonging to all sections of the society in order to meet common needs of people in a particular village or district and to strengthen cooperation and social solidarity among them. Cahs waqfs played an important role in meeting the needs of religious institutions such as mosques and masjids, and in ensuring the continuity of such works as fountains, waterways, bridges etc. Between 1690 and 1913, a large part of the capital and income of the 17 cash waqfs in Drama consisted of cash money. It seems that the capital of waqfs was generally provided by one person. Care was taken to ensure that the incomes of the waqfs were spent in accordance with the conditions existed in the waqfiyyah. These 17 waqfs performed important functions in Drama’s neighborhoods and villages, mainly in continuing certain activities, including meeting the needs of religious institutions.
Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının ... more Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının temelini oluşturur. Bu yüzden de devletin iki ana kurumundan biridir, diğeri ise kul sistemidir. XVI. yüzyılın son çeyreğinden itibaren değişen şartlar -savaşların uzun sürmesi, ateşli silahların gelişimi, sosyo-ekonomik, idarî bazı uygulamalar- timar sisteminde problemlerin çıkmasına sebep olmuştur. Osmanlı taşra idaresinin ve kırsal organizasyonun temeli olan bu müessese de değişen şartlardan oldukça etkilenmiştir. Sürekli savaşlar sebebiyle elde hazır asker bulundurmak, merkezî kuvvetlerin (kapıkulu) sayısının artırılmasını mecburî hale getirmiştir. Bu durum, askerlerin düzenli talimi ve sürekli bir arada bulunmasını gerektiriyordu. Timarlılar ise sefer sona erince dirliklerinin bulunduğu bölgeye gitmek zorundadır. Timarlı sipahiler, klasik dönemin savaşçılarıydı. Diğer yandan enflasyon da timar sahiplerinin gelirlerinin azalmasının nedenleri arasındaydı. Bu ifade ettiğimiz şartlar, onları olumsuz yönde etkiledi. Bu sebeple IV. Murad zamanında timar sistemindeki aksaklıkların giderilmesi hususunda bir çaba sarf edildiği ve bunun için padişahın ülke genelinde bir timar ve zeamet yoklaması yaptırdığı görülmektedir. IV. Murad’ın timar sistemi ile ilgili yaptığı düzenleme, özellikle idarî ve askerî amaca yönelikti. Yoklama da ilk hedef, Abaza Mehmed Paşa’nın başını çektiği taşrada ortaya çıkan isyanların tekrarlanmasını önlemek ve ikincisi de Bağdad üzerine yeni bir sefer düzenleyerek Osmanlı ordusunu güçlendirmekti. Kısacası bu reformun amacı, taşradaki karışıklığı düzeltmek ve Bağdad’ı geri almaktı. Nitekim IV. Murad’ın bizzat komuta ettiği ordu Bağdad’ın Osmanlılar tarafından yeniden alınmasını sağladı. Böylelikle ilk olumlu sonuç alındı./The Ottoman timar system is the basis of the financial, socio-economic, agricultural, administrative and military organizations of the state. Therefore, it is one of the two main institutions of the state; the other is the slave/servant system. Changing conditions since the last quarter of the sixteenth century-the long duration of wars, the development of firearms, socio-economic, and some administrative practices-have caused problems in the timar system. This institution, which was the foundation of the Ottoman provincial administration and rural organization, was also affected dramatically by these changing conditions. Due to constant wars, having soldiers ready for the battle is a main reason to increase the number of central forces (kapikulu). This situation requires regular military training and permanent readiness of the army. Timariotes, on the other hand, must go to the area where their timar is located when the campaign ends. Timariots were warriors of the classical period. Inflation, on the other hand, was among the reasons why the income of timar owners decreased. These circumstances have negatively affected them. For this reason, we can see that Murad IV made an effort to eliminate the failures in the timar system, and for this purpose in the reign of him, the Sultan conducted a timar and zeamet survey throughout the country. The purpose of Murad IV’'s arrangement was towards the administrative and military aspects of the timar system. The first goal was to prevent the repeat of the uprisings in the provinces led by Abaza Mehmed Pasha, and the second was to strengthen the Ottoman army by organizing a new expedition to Baghdad. In short, the purpose of this reform was to correct the confusion in the province and reclaim Baghdad. In fact, Bagdad was re-taken by the Ottomans. Thus, the first positive result was obtained.
Osmanlıların kurduğu devletin -üç kıtada- Asya, Afrika ve Avrupa’da altı asırdan fazla bir dönem ... more Osmanlıların kurduğu devletin -üç kıtada- Asya, Afrika ve Avrupa’da altı asırdan fazla bir dönem devam etmesinde adalet anlayışı içindeki yönetim elitleriyle dürüst iş insanları ve gönüllü öncülerin bu coğrafyalarda yaşayan milletlerin iktisadi, sosyal, kültürel, dini, ilmi vb. alanlardaki ihtiyaçlarını karşılama konusundaki başarıları ile doğrudan ilgisi bulunduğu günden güne daha iyi anlaşılmaktadır. Dini, dili, kültürü ve milliyetine bakılmaksızın insana sadece “eşref-i mahlukat” olarak yaratıldığı için verilen değer temelinde bir arada yaşayan insanların ihtiyaçlarının giderilmesi noktasında Osmanlıların kurup geliştirdikleri müesseselerin ve onların icra ettikleri fonksiyonların önemli bir rolü bulunduğunda kuşku yoktur. Osmanlıların geliştirdiği müesseselerin başında vakıflar gelmektedir. İnsanların hatta diğer varlıkların ihtiyaçlarını dikkate alan Osmanlılar, eğitimden sanata, sağlıktan bayındırlık hizmetlerine, kültürden ticaret ve finansa kadar birçok alanda vakıflar kurmuşlardır. Vakıflar içinde yer alan ve Osmanlıların özgün icatları olarak kabul edilen vakıf türlerinden biri de para vakıflarıdır (vakf-ı nukud). Osmanlıları diğer devlet ve medeniyetlerden ayıran belirgin özelliklerinden biri de modern zamanlarda tüm dünyayı hakimiyeti ve etkisi altına alan modern kapitalizmin ve onun faizli finans kurumları olan modern bankalar karşısında kendi değerler sistemi ve dünya görüşlerine uygun ve medeniyet anlayışlarıyla uyumlu finans kurumları olan para vakıflarını kurmuş, geliştirmiş ve süreç içerisinde ülkenin neredeyse her tarafına yaygınlaştırmış olmalarıdır. Bu kurumlar kamu ve özel sektörün dışında üçüncü sektör olarak rol oynayan vakıf anlayışıyla sosyal, kültürel, ekonomik ve finansal alandaki bireysel ve kurumsal ihtiyaçları giderme yanında Osmanlıların en çok önemsediği toplumsal “denge” ile uzun dönemde (long term) ekonomik ve finansal “istikrar”ın sürdürülmesinde hayati derecede rol oynadığı söylenebilir. Osmanlılar, para vakıflarını Avrupa’da modern bir sistem olarak kapitalizmin inşa edilmeye ve onun en temel kurumlarından ve sistemin motoru olarak kabul edilen faizli finans kurumlarının şekillenmeye başladığı dönemlerde kurup geliştirdiler. Bu kurumlar önce Avrupa’nın yanı başında, Osmanlı Rumelisi’nde ortaya çıktı ve sonraki dönemlerde Anadolu başta olmak üzere Batı Asya, Kuzey Afrika ve devletin diğer bölgelerinde de yaygınlaştı ve son zamanlara kadar gelişmeye devam etti. Osmanlı döneminde kurulan para vakıfları ile ilgili daha önceleri belli başlı şehirleri esas alan çalışmalar gerçekleştirildi. Ancak kuruluşundan gelişimine bu genişlik ve kapsamda tüm Osmanlı Avrupası’nda (Rumeli) kurulan para vakıflarını ihtiva eden proje çalışması ilk defa gerçekleştirilmektedir. Elinizdeki bu çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivlerinde yer alan belgelerden yola çıkılarak Türkiye (Edirne, Tekirdağ, Kırklareli), Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Kosova, Makedonya, Romanya, Sırbistan ve Yunanistan’da Osmanlı dönemine ait para vakfı ihtiva eden vakfiyeler Osmanlı Türkçesi ve Arapça’dan modern Türkçe’ye kazandırıldı. Ayrıca her vakfiye için Türkçe, İngilizce ve Arapça özetler hazırlandı. Proje kapsamında Osmanlı dönemi Rumeli para vakıflarına ilişkin analizler de yapıldı. Belli başlı bölge ve ülkelerdeki para vakfı örneklerinden yola çıkılarak bu kurumların geniş Osmanlı coğrafyasında ortaya çıkış şartları, gelişmeleri, işletilme usulleri başta olmak üzere konuyla ilgili tartışmalar üzerinde duruldu ve analizler gerçekleştirildi. Para vakıflarının modern zamanlarda faizsiz finans sisteminin inşası ve kurumsal yapısının geliştirilmesi konusundaki önemi erbabınca iyi bilinmektedir. Bununla birlikte bu kurumlar vasıtasıyla vakfedilen sermaye miktarının ne olduğu, nerede, ne zaman ve ne şekilde değerlendirildiği konuları yanında bu çalışma Osmanlı Balkan coğrafyasında kurulmuş para vakıflarının kuruluş yılı, yeri, kurucuları, vakfedilen para miktarları, işletme oranları (ribh) ve şartları gibi önemli sorulara cevabın bulunabileceği en kapsamlı araştırmaların ilki olduğu söylenebilir. Yapılan arşiv çalışmaları, para vakıflarının 15. yüzyılda Osmanlı Rumeli bölgesinde ortaya çıktığı (1423), sonrasında da 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar artan oranda gelişimini sürdüğünü göstermektedir. Bu anlamda, Osmanlı Devleti’nde para vakıfları uzun bir dönem boyunca varlığını sürdüren önemli bir kurum haline gelmiştir. Bu kurumlar sayesinde temel fonksiyonu hayrî hizmetler olan vakıfların rolü iktisadi ve finansal alanlara yaygınlaştırılmış ve Osmanlı ekonomisinin “ibadullahın terfi-i ahvalini” gözeten dengesini uzun yıllar boyunca muhafaza ederek “sürdürülebilir iktisadi kalkınma” yaklaşımıyla bu alanlardaki insan ve toplum ihtiyaçlarının karşılanması yanında “insani finans” çerçevesinde kısa, orta ve uzun dönemli finansal istikrarın sağlanması ile yükselen modern kapitalizm karşısında kendi medeniyet, vakıf, iktisat ve finans geleneğine bağlı kalarak kurduğu ve geliştirdiği sistemini istikrar ve denge içinde sürdürmesinde önemli katkılar sağladığı anlaşılmaktadır. Vakıf kurumları içerisinde para vakıfları sadece hayır hizmetlerinin gerçekleştirilmesi, kamu mallarının üretilmesi, eğitim hizmetlerinin finansmanı, dinî kurumların ayakta kalması ve alt yapı yatırımları gibi hizmetleri yapmakla kalmamış, aynı zamanda vakıf sermayesinden elde edilen gelirler ile finansal istikrara katkı sağlamış, istihdamın genişlemesine katkıda bulunmuş ve kredi maliyetlerindeki dengeleyici rolü yanında işgücü piyasasında da ücretlerin dengelenmesinde de önemli bir rol oynamıştır. Proje kapsamında, tespit edilen para vakıflarının sermaye miktarları, ribh oranları, sermaye gelirleri ve ücretler ayrı ayrı alt dönemlere göre tespit edilmiştir. Bu tespitler ışığında, karşılaştırmalı analizlerin sağlıklı gerçekleştirilmesi adına bütün iktisadi veriler gümüş (gr) cinsinden hesaplanmıştır. Bu değerlere ek olarak, bir mal sepeti meydana getirilmiş ve bu mal sepetinin fiyat endeksleri belirlenen alt dönemlere göre oluşturulmuştur. Böylece belirlenen dönemlerin ücret düzeylerinin reel değerler üzerinden analiz edilebilmesinin zemini ortaya çıkarılmıştır. Tabiatıyla eserin bütününde arşiv vesikalarından yola çıkılarak konuyla ilgili yapılan tespit, transkript ve tercüme edilen belgelere ulaşmak suretiyle dini, sosyal, kültürel, iktisadi ve finansal alanlar başta olmak üzere ilgi alanlarına göre araştırmacıların pek çok alanda bu kurumların rolü ve önemini daha yakından fark edebilmelerine imkan sağlayan önemli bir kaynak ortaya çıkarılmış olmaktadır.
Fuat Sezgin Islam alimlerinin bilimsel kesiflerini gundeme tasiyarak Turklerin ve genel olarak Mu... more Fuat Sezgin Islam alimlerinin bilimsel kesiflerini gundeme tasiyarak Turklerin ve genel olarak Muslumanlarin uygarligi ilerletme becerisine genis kitlelere gostermistir. Boylece kendi tabiriyle “Muslumanlarin gereksiz yere asagilik kompleksi icinde yasamalarina” engel olmaya calismistir. Fuat Sezgin hocamizin hatirasina armagan ettigimiz bu calismamizda kendisini herkesin daha yakindan tanimasi icin hocamizin hayat hikâyesini ve calismalarini hatirlatmakta ve Fuat Sezgin yili ilan edilen gectigimiz sene icerisinde hocamiz adina yapilan etkinlik ve calismalarin da listesini sunmasini amacliyoruz
Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayır... more Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayıran en belirgin özelliği, vakfedilen şeyin tamamının ya da bir bölümünün işletilmek üzere vakfedilmiş nakit paradan oluşmasıdır. Bu vakıflar daha çok dini ve sosyal amaca yönelik olarak kurulmuştur. Bu neviden vakıflar, her kesimden insanların kurabildiği, bazen belli bir köy veya mahalle insanının ortak ihtiyaçlarını karşılamak, aralarında sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak maksadıyla tesis edilmiştir. Cami, mescid gibi dini kurumların ihtiyaçlarının karşılanmasında, çeşme, suyolları, köprü vs. imar faaliyetlerinin idame ettirilmesinde para vakıfları önemli roller üstlenmişlerdir. Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindeki vakfiyelere göre, Drama'da 1690-1913 yılları arasına ait 17 adet para vakfı mevcuttur. Bu vakıfların sermaye ve gelirlerinin büyük bir kısmı nakit paradan oluşmaktadır. Vakıfların sermayelerini genelde tek kişi tarafından sağlandığı görülmektedir. Vakıfların gelirleri vakfiyede yazılı şarta uygun şekilde harcanmasına özen gösterilmiştir. Bu vakıflar, Drama'nın mahalle ve köylerinde ağırlıklı olarak dini müesseselerin ihtiyaçları olmak üzere diğer birtakım faaliyetlerin sürdürülmesinde önemli fonksiyon icra etmişlerdir.
Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının ... more Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının temelini oluşturur. Bu yüzden de devletin iki ana kurumundan biridir, diğeri ise kul sistemidir. XVI. yüzyılın son çeyreğinden itibaren değişen şartlar -savaşların uzun sürmesi, ateşli silahların gelişimi, sosyo-ekonomik, idarî bazı uygulamalar-timar sisteminde problemlerin çıkmasına sebep olmuştur. Osmanlı taşra idaresinin ve kırsal organizasyonun temeli olan bu müessese de değişen şartlardan oldukça etkilenmiştir. Sürekli savaşlar sebebiyle elde hazır asker bulundurmak, merkezî kuvvetlerin (kapıkulu) sayısının artırılmasını mecburî hale getirmiştir. Bu durum, askerlerin düzenli talimi ve sürekli bir arada bulunmasını gerektiriyordu. Timarlılar ise sefer sona erince dirliklerinin bulunduğu bölgeye gitmek zorundadır. Timarlı sipahiler, klasik dönemin savaşçılarıydı. Diğer yandan enflasyon da timar sahiplerinin gelirlerinin azalmasının nedenleri arasındaydı. Bu ifade ettiğimiz şartlar, onları olumsuz yönde etkiledi. Bu sebeple IV. Murad zamanında timar sistemindeki aksaklıkların giderilmesi hususunda bir çaba sarf edildiği ve bunun için padişahın ülke genelinde bir timar ve zeamet yoklaması yaptırdığı görülmektedir. IV. Murad'ın timar sistemi ile ilgili yaptığı düzenleme, özellikle idarî ve askerî amaca yönelikti. Yoklama da ilk hedef, Abaza Mehmed Paşa'nın başını çektiği taşrada ortaya çıkan isyanların tekrarlanmasını önlemek ve ikincisi de Bağdad üzerine yeni bir sefer düzenleyerek Osmanlı ordusunu güçlendirmekti. Kısacası bu reformun amacı, taşradaki karışıklığı düzeltmek ve Bağdad'ı geri almaktı. Nitekim IV. Murad'ın bizzat komuta ettiği ordu Bağdad'ın Osmanlılar tarafından yeniden alınmasını sağladı. Böylelikle ilk olumlu sonuç alındı.
Öz Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonların... more Öz Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının temelini oluşturur. Bu yüzden de devletin iki ana kurumundan biridir, diğeri ise kul sistemidir. XVI. yüzyılın son çeyreğinden itibaren değişen şartlar-savaşların uzun sürmesi, ateşli silahların gelişimi, sosyo-ekonomik, idarî bazı uygulamalar-timar sisteminde problemlerin çıkmasına sebep olmuştur. Osmanlı taşra idaresinin ve kırsal organizasyonun temeli olan bu müessese de değişen şartlardan oldukça etkilenmiştir. Sürekli savaşlar sebebiyle elde hazır asker bulundurmak, merkezî kuvvetlerin (kapıkulu) sayısının artırılmasını mecburî hale getirmiştir. Bu durum, askerlerin düzenli talimi ve sürekli bir arada bulunmasını gerektiriyordu. Timarlılar ise sefer sona erince dirliklerinin bulunduğu bölgeye gitmek zorundadır. Timarlı sipahiler, klasik dönemin savaşçılarıydı. Diğer yandan enflasyon da timar sahiplerinin gelirlerinin azalmasının nedenleri arasındaydı. Bu ifade ettiğimiz şartlar, onları olumsuz yönde etkiledi. Bu sebeple IV. Murad zamanında timar sistemindeki aksaklıkların giderilmesi hususunda bir çaba sarf edildiği ve bunun için padişahın ülke genelinde bir timar ve zeamet yoklaması yaptırdığı görülmektedir. IV. Murad'ın timar sistemi ile ilgili yaptığı düzenleme, özellikle idarî ve askerî amaca yönelikti. Yoklama da ilk hedef, Abaza Mehmed Paşa'nın başını çektiği taşrada ortaya çıkan isyanların tekrarlanmasını önlemek ve ikincisi de Bağdad üzerine yeni bir sefer düzenleyerek Osmanlı ordusunu güçlendirmekti. Kısacası bu reformun amacı, taşradaki karışıklığı düzeltmek ve Bağdad'ı geri almaktı. Nitekim IV. Murad'ın bizzat komuta ettiği ordu Bağdad'ın Osmanlılar tarafından yeniden alınmasını sağladı. Böylelikle ilk olumlu sonuç alındı.
Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yayınlamakta olduğu önemli bir dergidir. 1938
yıl... more Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yayınlamakta olduğu önemli bir dergidir. 1938 yılından bu yana yayınlanmakta olan ve akademik çevrelerce çok iyi tanınan Vakıflar Dergisi, başta vakıf müessesesi ile ilgili konular olmak üzere, tarih, dil-edebiyat, şehir tarihi ve şehircilik, sanat tarihi ve mimarî, restorasyon ve korumacılık alanlarında yaptığı yayınlarla büyük bir boşluğu doldurmuş, bilimsel çalışmalarda başvurulan kaynak bir dergi olmuştur. Vakıflar Umum Müdürü F. Kiper’in Vakıflar Dergisi’nin ilk sayısında yer alan önsözündeki “Tarihin her devrinde, Türk dünyasının her yerinde, içtimaî hayatta, kültür hayatındaki, san‘at ve imar sahalarında büyük bir varlık olarak göze çarpan Vakıf müessesesi ve ortaya koymuş olduğu eserler ilmî usullerle tetkik ve izaha değer bir mevzudur. Türk medeniyetine ve âbidelerine aid etüdleri ihtiva eyleyecek ve şimdilik gayri mevkut neşredilecek olan Vakıflar Dergisi bu hizmeti ifaya çalışacaktır” ifadesi, 1938 yılında başlayan bilimsel maceranın niteliği açısından da manîdârdır. Bu macera günümüzde de devam etmektedir.
Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD)/Kırıkkale University Journal of Social Sciences (KUJSS), 2019
Fuat Sezgin İslam âlimlerinin bilimsel keşiflerini gündeme taşıyarak Türklerin ve genel olarak
Mü... more Fuat Sezgin İslam âlimlerinin bilimsel keşiflerini gündeme taşıyarak Türklerin ve genel olarak Müslümanların uygarlığı ilerletme becerisine geniş kitlelere göstermiştir. Böylece kendi tabiriyle “Müslümanların gereksiz yere aşağılık kompleksi içinde yaşamalarına” engel olmaya çalışmıştır. Fuat Sezgin hocamızın hatırasına armağan ettiğimiz bu çalışmamızda kendisini herkesin daha yakından tanıması için hocamızın hayat hikâyesini ve çalışmalarını hatırlatmakta ve Fuat Sezgin yılı ilan edilen geçtiğimiz sene içerisinde hocamız adına yapılan etkinlik ve çalışmaların da listesini sunmasını amaçlıyoruz/Prof. Dr. Fuat Sezgin showed the scientific discoveries of Islamic scholars and the ability of Turks and Muslims in general to advance civilization. Thus, in his own words, he tried to prevent Muslims from living in an unnecessarily inferiority complex. In this study, which we give as a gift to the memory of Fuat Sezgin reminds the life story of our teacher and his works in order to get to know everyone more closely and we aim to present the list of activities and activities made on behalf of our teacher in the year of 2019
ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/ Journal of Institute of Social Sciences, 2019
Tarihçiler genellikle, Kanuni’nin ölümünden sonra Osmanlı Devleti’nin bir gerileme içine girdiği ... more Tarihçiler genellikle, Kanuni’nin ölümünden sonra Osmanlı Devleti’nin bir gerileme içine girdiği yönünde bazı tespitlerde bulunurlar. Bir kısım tarihçiler de, bu dönemi tanımlarken daha tarafsız bir kavram olan dönüşüm tabirini kullanmayı uygun görürler. Osmanlı toplumunda ve müessese-lerinde, XVI. yüzyıl sonu ve XVII. yüzyılın ortalarına kadar önemli bir dönüşümün yaşandığı son zamanlarda yapılan araştırmalarda yaygın bir kanaattir. Çalışmamızdaki amaç sözü edilen dönemde Timar sisteminin bir Osmanlı temel kurumu olarak yönetim ve organizasyonunda meydana gelen değişiklikleri ve çözülmeyi dönemin aydınlarının gözünden değerlen-dirmektir./Some historians usually tend to make certain judgments suggesting the entry of the Ottoman Empire into a state of decline soon after the death of the Sulaiman the Lawgiver, while others prefer to use the term “transformation”, reflecting their relative objective approach to the matter, for the same period. That a significant transformation took place in the society and the institutions of the late 16th and the first half of the 17th century Ottoman world is a widely accepted common view in the recent researches. This study aims to enlighten the changes and dissolution seen in the organization and the administration of the Timar system as a unique Ottoman institution during the same period and tries to analyze from the eyes of the intellectuals of the period.
Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011
Timar sistemi, Osmanlı toprak düzeninin işleyişi bakımından olduğu kadar askeri teşkilatı
açısınd... more Timar sistemi, Osmanlı toprak düzeninin işleyişi bakımından olduğu kadar askeri teşkilatı açısından da önemlidir. Bu sistemin işleyişinde etkin olan hususlardan biri de, devlet kurumlarının işleyişi açısından da önemli olan timarların tevcihi meselesidir. Bu çalışmada amacımız, konuyla ilgili bazı belgelerin incelenmesi yoluyla, zamanın Osmanlı bürokrasisinin hayati bir aracı olan bu uygulamanın Osmanlı bürokrasisinde nasıl bir süreç geçirdiğini ortaya koymak ve timar tevcihâtı ile ilgili aynı kayıtların izini farklı çalışma ve kaynaklardan tespit etmeyi amaçlamaktadır./Timar system, as well as to the operation of the order of the Ottoman land regime, is crucial in terms of military organization, too. One of the issues effective in the functioning of this system is the matter of allocation of timar which is also important for the functioning of state institutions. In this study, throughout examining certain related documents we aim to reveal how this application, as a vital instrument of the then Ottoman bureaucracy, went through a process, and determine the footsteps of the same registers on the timar allocation in different studies and sources.
Osmanlı Devleti’nin Yemen’e ilgi duyması, XVI. yüzyıl başlarında Kızıldeniz ve Hind Okyanusu’nda ... more Osmanlı Devleti’nin Yemen’e ilgi duyması, XVI. yüzyıl başlarında Kızıldeniz ve Hind Okyanusu’nda baş gösteren Portekiz tehlikesinin bir neticesidir. Memlük Sultanı Kansu Gavri’nin yardım talebi üzerine Osmanlı Devleti adına Mısır’a giden Selman Reis’in (1514) Süveyş’te inşa ettirdiği donanmaya kaptan, Hüseyin Bey’in de Cidde beyi ve Yemen serdarı tayin edilmesiyle Kızıldeniz’de ilk harekâtın başladığı bilinmektedir. Süveyş donanması (1516) yılı başlarında Yemen denizine geldi ve ordunun yerleştiği Kemeran adasında üs edinmek amacıyla bir kale inşa edildi. Bu sırada erzak sıkıntısı ortaya çıkınca kendilerini bölgeye davet eden Yemen Emîri II. Âmir b. Tâhir’den yardım istemelerine rağmen karşılık göremediler. Bunun üzerine Yemen sahillerini yağmalayan müttefik Osmanlı-Memlük ordusundaki Osmanlı askerleri ateşli silâhların üstünlüğü sayesinde 19-20 Haziran 1516’da Zebîd’i teslim aldılar. Şehir Sultan Kansu Gavri’nin beylerinden Barsbay’ın yönetimine bırakıldı. Osmanlılar’ın Yemen’e karşı asıl ilgisi Selman Reis’in bölgeye ikinci defa gelişiyle başladı. Mısır Beylerbeyi Ahmed Paşa ismen Osmanlı hâkimiyetini tanıyan, ancak eski Memlük beylerinin yönetiminde kalan Yemen’i ikinci defa fethetmek ve bölgedeki askerleri kontrol altına almak üzere Cidde Beyi Hüseyin Bey ile Selman Reis’i Yemen’e gönderdi (1523). Selman Reis ile Hüseyin Bey, Portekizliler’in işgal ettiği Kemeran adasına çıkarak bunların çoğunu kılıçtan geçirdiler ve adaya askerlerini yerleştirdiler. Ardından itaat yanlısı olmasına rağmen Zebîd hâkimi İskender Karamânî’nin emrindeki levent ve askerlerin isyanı karşısında Yâfi‘, Mehre ve Câzân (Cîzân) kuvvetlerinin desteğiyle Zebîd’i ele geçirdiler; şehir Hüseyin Bey’e teslim edildi ve böylelikle Osmanlı hakimiyeti başlamış oldu. İşte biz bu çalışmamızda Yemen’de kurulan ve idame ettirilen Osmanlı düzenini değerlendirmeye gayret edeceğiz.
Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel
sistem kazandırmıştır. Bunlard... more Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel sistem kazandırmıştır. Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar sistemi sayesinde Osmanlı malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli vergi toplanabilmiştir. Aynı zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek yerine sistem ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır. Kısaca timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir. Devlet müessese olarak, hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi, Osmanlı İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde devlet mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte bunu Ankara Sancağı özelinde Kasaba Nahiyesi örneğinde incelemeyi planlamaktayız. Kasaba Nahiyesi bugünkü Etimesgut bölgesini de kapsamaktadır. Dolayısıyla odak noktamız bu bölge olacaktır./Largely distinguished two basic system has introduced the qualification of the Ottoman classical period. One of them, timar (fiefl) and the other kul (slave) system. Thanks to the timar system, Ottoman financial practices reached the far corners of the country, the tax has been collected from rural areas more healthy. At the same time from the centerto help where we need it, instead of sending the taxes in the area where the system took place, was used for the needs of the region. Briefly, the timar of the Ottoman Empire constituted the basis of rural life. As a state institution, in this way both the service and control are taken to rural areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state ownership of agricultural land and hence agricultural production on a vehicle that allows it to be. Here, we plan to examine this in the case of Ankara Sanjak, specially for the Nahiye of Kasaba. It also includes today's Etimesgut region. So our focus will be on this region.
Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel sistem kazandırmıştır.
Bunlard... more Osmanlı klâsik dönemine ayırt edici vasfını büyük ölçüde iki temel sistem kazandırmıştır. Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar sistemi sayesinde Osmanlı malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli vergi toplanabilmiştir. Aynı zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek yerine sistem ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır. Kısaca timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir. Devlet müessese olarak, hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi, Osmanlı İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde devlet mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte bunun bir örneğini Ankara Sancağı özelinde Çubuk’ta incelemeyi planlamaktayız. Biz bu çalışmamızda Tahrirlerden, Timar Ruznamçe, basılı eserler ve makalelerden yola çıkarak Çubuk’taki Osmanlı Timar uygulamalarını ele alıp değerlendirmeyi düşünmekteyiz./Largely distinguished two basic system has introduced the qualification of the Ottoman classical period. One of them, timar (fiefl), and the other kul (slave) system. Thanks to the timar system, Ottoman financial practices reached the far corners of the country, the tax has been collected from rural areas more healthy. At the same time from the center to help where we need it, instead of sending the taxes in the area where the system took place, was used for the needs of the region. Briefly, the timar of the Ottoman Empire constituted the basis of rural life. As a state institution, in this way both the service and control are taken to rural areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state ownership of agricultural land and hence agricultural production on a vehicle that allows it to be. Here’s an example of this is the banner we plan to examine in the bars of Ankara in particular. From Tahrir registers in this study, tımar ruznamçe registers, printed books and articles, based on the evaluation we conclude that the Ottoman and timar practices in the Çubuk.
Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayır... more Para vakıfları, sermayesi nakit para olan hayır kurumlarıdır. Bu vakıfları diğer vakıflardan ayıran en belirgin özelliği, vakfedilen şeyin tamamının ya da bir bölümünün işletilmek üzere vakfedilmiş nakit paradan oluşmasıdır. Bu vakıflar daha çok dini ve sosyal amaca yönelik olarak kurulmuştur. Bu neviden vakıflar, her kesimden insanların kurabildiği, bazen belli bir köy veya mahalle insanının ortak ihtiyaçlarını karşılamak, aralarında sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak maksadıyla tesis edilmiştir. Cami, mescid gibi dini kurumların ihtiyaçlarının karşılanmasında, çeşme, suyolları, köprü vs. imar faaliyetlerinin idame ettirilmesinde para vakıfları önemli roller üstlenmişlerdir. Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindeki vakfiyelere göre, Drama’da 1690-1913 yılları arasına ait 17 adet para vakfı mevcuttur. Bu vakıfların sermaye ve gelirlerinin büyük bir kısmı nakit paradan oluşmaktadır. Vakıfların sermayelerini genelde tek kişi tarafından sağlandığı görülmektedir. Vakıfların gelirleri vakfiyede yazılı şarta uygun şekilde harcanmasına özen gösterilmiştir. Bu vakıflar, Drama’nın mahalle ve köylerinde ağırlıklı olarak dini müesseselerin ihtiyaçları olmak üzere diğer birtakım faaliyetlerin sürdürülmesinde önemli fonksiyon icra etmişlerdir./Cash waqfs were charitable endowments whose capital was cash money. The most distinctive feature that distinguished these waqfs from other waqfs was that they were made up partially or completely cash money that was been donated to be operated. These waqfs were founded mainly for religious and social purposes. They were established by people belonging to all sections of the society in order to meet common needs of people in a particular village or district and to strengthen cooperation and social solidarity among them. Cahs waqfs played an important role in meeting the needs of religious institutions such as mosques and masjids, and in ensuring the continuity of such works as fountains, waterways, bridges etc. Between 1690 and 1913, a large part of the capital and income of the 17 cash waqfs in Drama consisted of cash money. It seems that the capital of waqfs was generally provided by one person. Care was taken to ensure that the incomes of the waqfs were spent in accordance with the conditions existed in the waqfiyyah. These 17 waqfs performed important functions in Drama’s neighborhoods and villages, mainly in continuing certain activities, including meeting the needs of religious institutions.
Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının ... more Osmanlı timar sistemi; devletin malî, sosyo-ekonomik, ziraî, idarî ve askerî organizasyonlarının temelini oluşturur. Bu yüzden de devletin iki ana kurumundan biridir, diğeri ise kul sistemidir. XVI. yüzyılın son çeyreğinden itibaren değişen şartlar -savaşların uzun sürmesi, ateşli silahların gelişimi, sosyo-ekonomik, idarî bazı uygulamalar- timar sisteminde problemlerin çıkmasına sebep olmuştur. Osmanlı taşra idaresinin ve kırsal organizasyonun temeli olan bu müessese de değişen şartlardan oldukça etkilenmiştir. Sürekli savaşlar sebebiyle elde hazır asker bulundurmak, merkezî kuvvetlerin (kapıkulu) sayısının artırılmasını mecburî hale getirmiştir. Bu durum, askerlerin düzenli talimi ve sürekli bir arada bulunmasını gerektiriyordu. Timarlılar ise sefer sona erince dirliklerinin bulunduğu bölgeye gitmek zorundadır. Timarlı sipahiler, klasik dönemin savaşçılarıydı. Diğer yandan enflasyon da timar sahiplerinin gelirlerinin azalmasının nedenleri arasındaydı. Bu ifade ettiğimiz şartlar, onları olumsuz yönde etkiledi. Bu sebeple IV. Murad zamanında timar sistemindeki aksaklıkların giderilmesi hususunda bir çaba sarf edildiği ve bunun için padişahın ülke genelinde bir timar ve zeamet yoklaması yaptırdığı görülmektedir. IV. Murad’ın timar sistemi ile ilgili yaptığı düzenleme, özellikle idarî ve askerî amaca yönelikti. Yoklama da ilk hedef, Abaza Mehmed Paşa’nın başını çektiği taşrada ortaya çıkan isyanların tekrarlanmasını önlemek ve ikincisi de Bağdad üzerine yeni bir sefer düzenleyerek Osmanlı ordusunu güçlendirmekti. Kısacası bu reformun amacı, taşradaki karışıklığı düzeltmek ve Bağdad’ı geri almaktı. Nitekim IV. Murad’ın bizzat komuta ettiği ordu Bağdad’ın Osmanlılar tarafından yeniden alınmasını sağladı. Böylelikle ilk olumlu sonuç alındı./The Ottoman timar system is the basis of the financial, socio-economic, agricultural, administrative and military organizations of the state. Therefore, it is one of the two main institutions of the state; the other is the slave/servant system. Changing conditions since the last quarter of the sixteenth century-the long duration of wars, the development of firearms, socio-economic, and some administrative practices-have caused problems in the timar system. This institution, which was the foundation of the Ottoman provincial administration and rural organization, was also affected dramatically by these changing conditions. Due to constant wars, having soldiers ready for the battle is a main reason to increase the number of central forces (kapikulu). This situation requires regular military training and permanent readiness of the army. Timariotes, on the other hand, must go to the area where their timar is located when the campaign ends. Timariots were warriors of the classical period. Inflation, on the other hand, was among the reasons why the income of timar owners decreased. These circumstances have negatively affected them. For this reason, we can see that Murad IV made an effort to eliminate the failures in the timar system, and for this purpose in the reign of him, the Sultan conducted a timar and zeamet survey throughout the country. The purpose of Murad IV’'s arrangement was towards the administrative and military aspects of the timar system. The first goal was to prevent the repeat of the uprisings in the provinces led by Abaza Mehmed Pasha, and the second was to strengthen the Ottoman army by organizing a new expedition to Baghdad. In short, the purpose of this reform was to correct the confusion in the province and reclaim Baghdad. In fact, Bagdad was re-taken by the Ottomans. Thus, the first positive result was obtained.
Uploads
Books by Mehmet Doğan
Papers by Mehmet Doğan
yılından bu yana yayınlanmakta olan ve akademik çevrelerce çok iyi tanınan Vakıflar Dergisi, başta
vakıf müessesesi ile ilgili konular olmak üzere, tarih, dil-edebiyat, şehir tarihi ve şehircilik, sanat tarihi
ve mimarî, restorasyon ve korumacılık alanlarında yaptığı yayınlarla büyük bir boşluğu doldurmuş,
bilimsel çalışmalarda başvurulan kaynak bir dergi olmuştur.
Vakıflar Umum Müdürü F. Kiper’in Vakıflar Dergisi’nin ilk sayısında yer alan önsözündeki
“Tarihin her devrinde, Türk dünyasının her yerinde, içtimaî hayatta, kültür hayatındaki, san‘at ve
imar sahalarında büyük bir varlık olarak göze çarpan Vakıf müessesesi ve ortaya koymuş olduğu
eserler ilmî usullerle tetkik ve izaha değer bir mevzudur. Türk medeniyetine ve âbidelerine aid
etüdleri ihtiva eyleyecek ve şimdilik gayri mevkut neşredilecek olan Vakıflar Dergisi bu hizmeti ifaya
çalışacaktır” ifadesi, 1938 yılında başlayan bilimsel maceranın niteliği açısından da manîdârdır. Bu
macera günümüzde de devam etmektedir.
Müslümanların uygarlığı ilerletme becerisine geniş kitlelere göstermiştir. Böylece kendi
tabiriyle “Müslümanların gereksiz yere aşağılık kompleksi içinde yaşamalarına” engel olmaya
çalışmıştır. Fuat Sezgin hocamızın hatırasına armağan ettiğimiz bu çalışmamızda kendisini
herkesin daha yakından tanıması için hocamızın hayat hikâyesini ve çalışmalarını hatırlatmakta
ve Fuat Sezgin yılı ilan edilen geçtiğimiz sene içerisinde hocamız adına yapılan etkinlik ve
çalışmaların da listesini sunmasını amaçlıyoruz/Prof. Dr. Fuat Sezgin showed the scientific discoveries of Islamic scholars and the ability of
Turks and Muslims in general to advance civilization. Thus, in his own words, he tried to
prevent Muslims from living in an unnecessarily inferiority complex. In this study, which we
give as a gift to the memory of Fuat Sezgin reminds the life story of our teacher and his works
in order to get to know everyone more closely and we aim to present the list of activities and
activities made on behalf of our teacher in the year of 2019
açısından da önemlidir. Bu sistemin işleyişinde etkin olan hususlardan biri de, devlet
kurumlarının işleyişi açısından da önemli olan timarların tevcihi meselesidir. Bu çalışmada
amacımız, konuyla ilgili bazı belgelerin incelenmesi yoluyla, zamanın Osmanlı bürokrasisinin
hayati bir aracı olan bu uygulamanın Osmanlı bürokrasisinde nasıl bir süreç geçirdiğini ortaya
koymak ve timar tevcihâtı ile ilgili aynı kayıtların izini farklı çalışma ve kaynaklardan tespit
etmeyi amaçlamaktadır./Timar system, as well as to the operation of the order of the Ottoman land regime, is crucial in
terms of military organization, too. One of the issues effective in the functioning of this
system is the matter of allocation of timar which is also important for the functioning of state
institutions. In this study, throughout examining certain related documents we aim to reveal
how this application, as a vital instrument of the then Ottoman bureaucracy, went through a
process, and determine the footsteps of the same registers on the timar allocation in different
studies and sources.
gösteren Portekiz tehlikesinin bir neticesidir. Memlük Sultanı Kansu Gavri’nin yardım talebi üzerine Osmanlı
Devleti adına Mısır’a giden Selman Reis’in (1514) Süveyş’te inşa ettirdiği donanmaya kaptan, Hüseyin
Bey’in de Cidde beyi ve Yemen serdarı tayin edilmesiyle Kızıldeniz’de ilk harekâtın başladığı bilinmektedir.
Süveyş donanması (1516) yılı başlarında Yemen denizine geldi ve ordunun yerleştiği Kemeran adasında
üs edinmek amacıyla bir kale inşa edildi. Bu sırada erzak sıkıntısı ortaya çıkınca kendilerini bölgeye
davet eden Yemen Emîri II. Âmir b. Tâhir’den yardım istemelerine rağmen karşılık göremediler. Bunun
üzerine Yemen sahillerini yağmalayan müttefik Osmanlı-Memlük ordusundaki Osmanlı askerleri ateşli
silâhların üstünlüğü sayesinde 19-20 Haziran 1516’da Zebîd’i teslim aldılar. Şehir Sultan Kansu Gavri’nin
beylerinden Barsbay’ın yönetimine bırakıldı. Osmanlılar’ın Yemen’e karşı asıl ilgisi Selman Reis’in bölgeye
ikinci defa gelişiyle başladı. Mısır Beylerbeyi Ahmed Paşa ismen Osmanlı hâkimiyetini tanıyan, ancak eski
Memlük beylerinin yönetiminde kalan Yemen’i ikinci defa fethetmek ve bölgedeki askerleri kontrol altına
almak üzere Cidde Beyi Hüseyin Bey ile Selman Reis’i Yemen’e gönderdi (1523). Selman Reis ile Hüseyin
Bey, Portekizliler’in işgal ettiği Kemeran adasına çıkarak bunların çoğunu kılıçtan geçirdiler ve adaya
askerlerini yerleştirdiler. Ardından itaat yanlısı olmasına rağmen Zebîd hâkimi İskender Karamânî’nin
emrindeki levent ve askerlerin isyanı karşısında Yâfi‘, Mehre ve Câzân (Cîzân) kuvvetlerinin desteğiyle
Zebîd’i ele geçirdiler; şehir Hüseyin Bey’e teslim edildi ve böylelikle Osmanlı hakimiyeti başlamış oldu.
İşte biz bu çalışmamızda Yemen’de kurulan ve idame ettirilen Osmanlı düzenini değerlendirmeye gayret
edeceğiz.
sistem kazandırmıştır. Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar
sistemi sayesinde Osmanlı malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine
kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli vergi toplanabilmiştir. Aynı
zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek yerine sistem
ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır.
Kısaca timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir.
Devlet müessese olarak, hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal
alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi, Osmanlı
İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde
devlet mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte
bunu Ankara Sancağı özelinde Kasaba Nahiyesi örneğinde incelemeyi
planlamaktayız. Kasaba Nahiyesi bugünkü Etimesgut bölgesini de
kapsamaktadır. Dolayısıyla odak noktamız bu bölge olacaktır./Largely distinguished two basic system has introduced the
qualification of the Ottoman classical period. One of them, timar (fiefl)
and the other kul (slave) system. Thanks to the timar system, Ottoman
financial practices reached the far corners of the country, the tax has been
collected from rural areas more healthy. At the same time from the centerto help where we need it, instead of sending the taxes in the area where
the system took place, was used for the needs of the region. Briefly, the
timar of the Ottoman Empire constituted the basis of rural life. As a state
institution, in this way both the service and control are taken to rural
areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state
ownership of agricultural land and hence agricultural production on a
vehicle that allows it to be. Here, we plan to examine this in the case of
Ankara Sanjak, specially for the Nahiye of Kasaba. It also includes today's
Etimesgut region. So our focus will be on this region.
Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar sistemi sayesinde Osmanlı
malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli
vergi toplanabilmiştir. Aynı zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek
yerine sistem ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır. Kısaca
timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir. Devlet müessese olarak,
hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi,
Osmanlı İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde devlet
mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte bunun bir örneğini
Ankara Sancağı özelinde Çubuk’ta incelemeyi planlamaktayız.
Biz bu çalışmamızda Tahrirlerden, Timar Ruznamçe, basılı eserler ve makalelerden
yola çıkarak Çubuk’taki Osmanlı Timar uygulamalarını ele alıp değerlendirmeyi düşünmekteyiz./Largely distinguished two basic system has introduced the qualification of the Ottoman
classical period. One of them, timar (fiefl), and the other kul (slave) system. Thanks to the
timar system, Ottoman financial practices reached the far corners of the country, the tax has
been collected from rural areas more healthy. At the same time from the center to help where
we need it, instead of sending the taxes in the area where the system took place, was used
for the needs of the region. Briefly, the timar of the Ottoman Empire constituted the basis of
rural life. As a state institution, in this way both the service and control are taken to rural
areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state ownership of agricultural
land and hence agricultural production on a vehicle that allows it to be. Here’s an example
of this is the banner we plan to examine in the bars of Ankara in particular.
From Tahrir registers in this study, tımar ruznamçe registers, printed books and articles,
based on the evaluation we conclude that the Ottoman and timar practices in the Çubuk.
en belirgin özelliği, vakfedilen şeyin tamamının ya da bir bölümünün işletilmek üzere vakfedilmiş
nakit paradan oluşmasıdır. Bu vakıflar daha çok dini ve sosyal amaca yönelik olarak kurulmuştur.
Bu neviden vakıflar, her kesimden insanların kurabildiği, bazen belli bir köy veya mahalle insanının
ortak ihtiyaçlarını karşılamak, aralarında sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak maksadıyla
tesis edilmiştir. Cami, mescid gibi dini kurumların ihtiyaçlarının karşılanmasında, çeşme, suyolları,
köprü vs. imar faaliyetlerinin idame ettirilmesinde para vakıfları önemli roller üstlenmişlerdir. Vakıflar
Genel Müdürlüğü arşivindeki vakfiyelere göre, Drama’da 1690-1913 yılları arasına ait 17 adet para
vakfı mevcuttur. Bu vakıfların sermaye ve gelirlerinin büyük bir kısmı nakit paradan oluşmaktadır.
Vakıfların sermayelerini genelde tek kişi tarafından sağlandığı görülmektedir. Vakıfların gelirleri
vakfiyede yazılı şarta uygun şekilde harcanmasına özen gösterilmiştir. Bu vakıflar, Drama’nın
mahalle ve köylerinde ağırlıklı olarak dini müesseselerin ihtiyaçları olmak üzere diğer birtakım
faaliyetlerin sürdürülmesinde önemli fonksiyon icra etmişlerdir./Cash waqfs were charitable endowments whose capital was cash money. The most distinctive
feature that distinguished these waqfs from other waqfs was that they were made up partially or
completely cash money that was been donated to be operated. These waqfs were founded mainly
for religious and social purposes. They were established by people belonging to all sections of
the society in order to meet common needs of people in a particular village or district and to
strengthen cooperation and social solidarity among them. Cahs waqfs played an important role
in meeting the needs of religious institutions such as mosques and masjids, and in ensuring the
continuity of such works as fountains, waterways, bridges etc. Between 1690 and 1913, a large
part of the capital and income of the 17 cash waqfs in Drama consisted of cash money. It seems
that the capital of waqfs was generally provided by one person. Care was taken to ensure that
the incomes of the waqfs were spent in accordance with the conditions existed in the waqfiyyah.
These 17 waqfs performed important functions in Drama’s neighborhoods and villages, mainly in
continuing certain activities, including meeting the needs of religious institutions.
yılından bu yana yayınlanmakta olan ve akademik çevrelerce çok iyi tanınan Vakıflar Dergisi, başta
vakıf müessesesi ile ilgili konular olmak üzere, tarih, dil-edebiyat, şehir tarihi ve şehircilik, sanat tarihi
ve mimarî, restorasyon ve korumacılık alanlarında yaptığı yayınlarla büyük bir boşluğu doldurmuş,
bilimsel çalışmalarda başvurulan kaynak bir dergi olmuştur.
Vakıflar Umum Müdürü F. Kiper’in Vakıflar Dergisi’nin ilk sayısında yer alan önsözündeki
“Tarihin her devrinde, Türk dünyasının her yerinde, içtimaî hayatta, kültür hayatındaki, san‘at ve
imar sahalarında büyük bir varlık olarak göze çarpan Vakıf müessesesi ve ortaya koymuş olduğu
eserler ilmî usullerle tetkik ve izaha değer bir mevzudur. Türk medeniyetine ve âbidelerine aid
etüdleri ihtiva eyleyecek ve şimdilik gayri mevkut neşredilecek olan Vakıflar Dergisi bu hizmeti ifaya
çalışacaktır” ifadesi, 1938 yılında başlayan bilimsel maceranın niteliği açısından da manîdârdır. Bu
macera günümüzde de devam etmektedir.
Müslümanların uygarlığı ilerletme becerisine geniş kitlelere göstermiştir. Böylece kendi
tabiriyle “Müslümanların gereksiz yere aşağılık kompleksi içinde yaşamalarına” engel olmaya
çalışmıştır. Fuat Sezgin hocamızın hatırasına armağan ettiğimiz bu çalışmamızda kendisini
herkesin daha yakından tanıması için hocamızın hayat hikâyesini ve çalışmalarını hatırlatmakta
ve Fuat Sezgin yılı ilan edilen geçtiğimiz sene içerisinde hocamız adına yapılan etkinlik ve
çalışmaların da listesini sunmasını amaçlıyoruz/Prof. Dr. Fuat Sezgin showed the scientific discoveries of Islamic scholars and the ability of
Turks and Muslims in general to advance civilization. Thus, in his own words, he tried to
prevent Muslims from living in an unnecessarily inferiority complex. In this study, which we
give as a gift to the memory of Fuat Sezgin reminds the life story of our teacher and his works
in order to get to know everyone more closely and we aim to present the list of activities and
activities made on behalf of our teacher in the year of 2019
açısından da önemlidir. Bu sistemin işleyişinde etkin olan hususlardan biri de, devlet
kurumlarının işleyişi açısından da önemli olan timarların tevcihi meselesidir. Bu çalışmada
amacımız, konuyla ilgili bazı belgelerin incelenmesi yoluyla, zamanın Osmanlı bürokrasisinin
hayati bir aracı olan bu uygulamanın Osmanlı bürokrasisinde nasıl bir süreç geçirdiğini ortaya
koymak ve timar tevcihâtı ile ilgili aynı kayıtların izini farklı çalışma ve kaynaklardan tespit
etmeyi amaçlamaktadır./Timar system, as well as to the operation of the order of the Ottoman land regime, is crucial in
terms of military organization, too. One of the issues effective in the functioning of this
system is the matter of allocation of timar which is also important for the functioning of state
institutions. In this study, throughout examining certain related documents we aim to reveal
how this application, as a vital instrument of the then Ottoman bureaucracy, went through a
process, and determine the footsteps of the same registers on the timar allocation in different
studies and sources.
gösteren Portekiz tehlikesinin bir neticesidir. Memlük Sultanı Kansu Gavri’nin yardım talebi üzerine Osmanlı
Devleti adına Mısır’a giden Selman Reis’in (1514) Süveyş’te inşa ettirdiği donanmaya kaptan, Hüseyin
Bey’in de Cidde beyi ve Yemen serdarı tayin edilmesiyle Kızıldeniz’de ilk harekâtın başladığı bilinmektedir.
Süveyş donanması (1516) yılı başlarında Yemen denizine geldi ve ordunun yerleştiği Kemeran adasında
üs edinmek amacıyla bir kale inşa edildi. Bu sırada erzak sıkıntısı ortaya çıkınca kendilerini bölgeye
davet eden Yemen Emîri II. Âmir b. Tâhir’den yardım istemelerine rağmen karşılık göremediler. Bunun
üzerine Yemen sahillerini yağmalayan müttefik Osmanlı-Memlük ordusundaki Osmanlı askerleri ateşli
silâhların üstünlüğü sayesinde 19-20 Haziran 1516’da Zebîd’i teslim aldılar. Şehir Sultan Kansu Gavri’nin
beylerinden Barsbay’ın yönetimine bırakıldı. Osmanlılar’ın Yemen’e karşı asıl ilgisi Selman Reis’in bölgeye
ikinci defa gelişiyle başladı. Mısır Beylerbeyi Ahmed Paşa ismen Osmanlı hâkimiyetini tanıyan, ancak eski
Memlük beylerinin yönetiminde kalan Yemen’i ikinci defa fethetmek ve bölgedeki askerleri kontrol altına
almak üzere Cidde Beyi Hüseyin Bey ile Selman Reis’i Yemen’e gönderdi (1523). Selman Reis ile Hüseyin
Bey, Portekizliler’in işgal ettiği Kemeran adasına çıkarak bunların çoğunu kılıçtan geçirdiler ve adaya
askerlerini yerleştirdiler. Ardından itaat yanlısı olmasına rağmen Zebîd hâkimi İskender Karamânî’nin
emrindeki levent ve askerlerin isyanı karşısında Yâfi‘, Mehre ve Câzân (Cîzân) kuvvetlerinin desteğiyle
Zebîd’i ele geçirdiler; şehir Hüseyin Bey’e teslim edildi ve böylelikle Osmanlı hakimiyeti başlamış oldu.
İşte biz bu çalışmamızda Yemen’de kurulan ve idame ettirilen Osmanlı düzenini değerlendirmeye gayret
edeceğiz.
sistem kazandırmıştır. Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar
sistemi sayesinde Osmanlı malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine
kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli vergi toplanabilmiştir. Aynı
zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek yerine sistem
ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır.
Kısaca timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir.
Devlet müessese olarak, hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal
alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi, Osmanlı
İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde
devlet mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte
bunu Ankara Sancağı özelinde Kasaba Nahiyesi örneğinde incelemeyi
planlamaktayız. Kasaba Nahiyesi bugünkü Etimesgut bölgesini de
kapsamaktadır. Dolayısıyla odak noktamız bu bölge olacaktır./Largely distinguished two basic system has introduced the
qualification of the Ottoman classical period. One of them, timar (fiefl)
and the other kul (slave) system. Thanks to the timar system, Ottoman
financial practices reached the far corners of the country, the tax has been
collected from rural areas more healthy. At the same time from the centerto help where we need it, instead of sending the taxes in the area where
the system took place, was used for the needs of the region. Briefly, the
timar of the Ottoman Empire constituted the basis of rural life. As a state
institution, in this way both the service and control are taken to rural
areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state
ownership of agricultural land and hence agricultural production on a
vehicle that allows it to be. Here, we plan to examine this in the case of
Ankara Sanjak, specially for the Nahiye of Kasaba. It also includes today's
Etimesgut region. So our focus will be on this region.
Bunlardan biri timar, diğeri ise kul sistemidir. Timar sistemi sayesinde Osmanlı
malî uygulamaları ülkenin en ücra köşesine kadar ulaşmış, kırsal kesimden daha sıhhatli
vergi toplanabilmiştir. Aynı zamanda ihtiyaç olan yerlere merkezden yardım göndermek
yerine sistem ile vergiler toplanıldığı bölgede, bölgenin ihtiyaçları için kullanılmıştır. Kısaca
timar, Osmanlı Devleti’nin kırsal hayatının temelini teşkil etmiştir. Devlet müessese olarak,
hem hizmeti hem de kontrolü bu sayede kırsal alana götürmüş bulunmaktadır. Timar sistemi,
Osmanlı İmparatorluğu’nda zirai arazilerde ve dolayısıyla zirai üretim üzerinde devlet
mülkiyetinin hâkim kılınmasını sağlayan bir vasıta olmaktadır. İşte bunun bir örneğini
Ankara Sancağı özelinde Çubuk’ta incelemeyi planlamaktayız.
Biz bu çalışmamızda Tahrirlerden, Timar Ruznamçe, basılı eserler ve makalelerden
yola çıkarak Çubuk’taki Osmanlı Timar uygulamalarını ele alıp değerlendirmeyi düşünmekteyiz./Largely distinguished two basic system has introduced the qualification of the Ottoman
classical period. One of them, timar (fiefl), and the other kul (slave) system. Thanks to the
timar system, Ottoman financial practices reached the far corners of the country, the tax has
been collected from rural areas more healthy. At the same time from the center to help where
we need it, instead of sending the taxes in the area where the system took place, was used
for the needs of the region. Briefly, the timar of the Ottoman Empire constituted the basis of
rural life. As a state institution, in this way both the service and control are taken to rural
areas. Timar system in the Ottoman Empire, the dominant state ownership of agricultural
land and hence agricultural production on a vehicle that allows it to be. Here’s an example
of this is the banner we plan to examine in the bars of Ankara in particular.
From Tahrir registers in this study, tımar ruznamçe registers, printed books and articles,
based on the evaluation we conclude that the Ottoman and timar practices in the Çubuk.
en belirgin özelliği, vakfedilen şeyin tamamının ya da bir bölümünün işletilmek üzere vakfedilmiş
nakit paradan oluşmasıdır. Bu vakıflar daha çok dini ve sosyal amaca yönelik olarak kurulmuştur.
Bu neviden vakıflar, her kesimden insanların kurabildiği, bazen belli bir köy veya mahalle insanının
ortak ihtiyaçlarını karşılamak, aralarında sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak maksadıyla
tesis edilmiştir. Cami, mescid gibi dini kurumların ihtiyaçlarının karşılanmasında, çeşme, suyolları,
köprü vs. imar faaliyetlerinin idame ettirilmesinde para vakıfları önemli roller üstlenmişlerdir. Vakıflar
Genel Müdürlüğü arşivindeki vakfiyelere göre, Drama’da 1690-1913 yılları arasına ait 17 adet para
vakfı mevcuttur. Bu vakıfların sermaye ve gelirlerinin büyük bir kısmı nakit paradan oluşmaktadır.
Vakıfların sermayelerini genelde tek kişi tarafından sağlandığı görülmektedir. Vakıfların gelirleri
vakfiyede yazılı şarta uygun şekilde harcanmasına özen gösterilmiştir. Bu vakıflar, Drama’nın
mahalle ve köylerinde ağırlıklı olarak dini müesseselerin ihtiyaçları olmak üzere diğer birtakım
faaliyetlerin sürdürülmesinde önemli fonksiyon icra etmişlerdir./Cash waqfs were charitable endowments whose capital was cash money. The most distinctive
feature that distinguished these waqfs from other waqfs was that they were made up partially or
completely cash money that was been donated to be operated. These waqfs were founded mainly
for religious and social purposes. They were established by people belonging to all sections of
the society in order to meet common needs of people in a particular village or district and to
strengthen cooperation and social solidarity among them. Cahs waqfs played an important role
in meeting the needs of religious institutions such as mosques and masjids, and in ensuring the
continuity of such works as fountains, waterways, bridges etc. Between 1690 and 1913, a large
part of the capital and income of the 17 cash waqfs in Drama consisted of cash money. It seems
that the capital of waqfs was generally provided by one person. Care was taken to ensure that
the incomes of the waqfs were spent in accordance with the conditions existed in the waqfiyyah.
These 17 waqfs performed important functions in Drama’s neighborhoods and villages, mainly in
continuing certain activities, including meeting the needs of religious institutions.