Sátiru

Sátiru
Información
Sexu	masculín
[editar datos en Wikidata]

Sátiru portando una columna nel techu de la Sala de les Batalles del Real Sitiu d'El Escorial, na Comunidá de Madrid, España. A entrambos llaos d'una figura esiste un sátiru portando una columna, esquema que ye repitíu delles vegaes na decoración del techu.

Los sátiros (en griegu Σάτυροι, Satyroi) son criatures masculines —les sátires son una invención posterior de los poetes— que na mitoloxía griega acompañaben a Pan y Dioniso, analayando por montes y montes. Na mitoloxía tán de cutiu rellacionaos con un desaforáu mambís sexual.

Mitoloxía

Los sátiros, rellacionaos coles Ménades, formen el cortexu dionisíaco» qu'acompaña al dios Dioniso. Pueden tar tamién acomuñaos col dios Pan. Delles tradiciones consideren a Silenu padre de la tribu de los sátiros. Los trés mayores d'estos, llamaos Marón, Leneo y Astreo, yeren iguales al so padre, y pollos fueron tamién conocíos como silenos. Según delles versiones del mitu, seríen ellos los padres de los sátiros (de los qu'entós sería Silenu'l so güelu). Los trés tuvieron nel séquitu de Dioniso cuando esti viaxó a la India, y de fechu Astreo yera'l conductor del so carru.

Represéntase-yos de delles formes; la más común (y básicamente romana) ye la d'una criatura metá home metá carneru, con oreyes apuntiaes y cuernos na cabeza, abondosa melota, una ñariz chata, cola de cabra y un priapismo permanente. De cutiu lleven pieles d'animales, de pantera (atributu de, por casu, Dioniso). Les representaciones romanes confundíen a los sátiros colos faunos, quien solíen tener piernes de chivu. El tracamundiu perduró inclusive n'obres d'arte contemporaneu, como'l faunu danzante» de Lequesne, que ye más bien un sátiru.

representóse-yos en delles edaes de la so vida. Los menores son llamaos satyrisci, y representar como graciosos nuevos: el sátiru Anapauomenos («en descansu»), atribuyíu a Praxíteles, ye'l meyor exemplu. Los sátiros mayores son llamaos silenos, por Silenu, preceptor de Dioniso, y represéntase-yos como d'una gran feúra. Apaecen de cutiu con una copa o un tirso na mano, n'actitú de baillar coles ninfes, a les que de cutiu escuerren.

Los sátiros son criatures allegres y pícares, anque'l so calter gayolero y festivo puede volvese peligrosu ya inclusive violentu. Como criatures dionisíacas, son amigues del vinu, les muyeres y esfruten de los placeres físicos. Baillen al son d'aulos, címbalos, castañuelas y gaites. Tienen un baille especial llamáu sikinnis. Por cuenta de el so gustu pol vieno, de cutiu apaecen sosteniendo copes y apaecen na decoración de vasíes y vinajeras.

Mitoloxía y arte griegu

Sátiru y ménade nuna vasía en redol al 500 e. C. nel muséu del Louvre, París.

Nel arte griego arcaicu, los sátiros apaecen como criatures vieyes y fees, pero nun periodu posterior, especialmente nes obres de la escuela ática, la so feúra ye anidiada con un aspeutu más grácil y xuvenil.

Esti tresformamientu o humanización del sátiru apaez nel arte griego tardíu. Otru exemplu d'esti cambéu producir nes representaciones d'Aguamala y les amazones, personaxes tradicionalmente consideraes como xabaces ya incivilizaes. La representación caritatible y humanizao del sátiru de Praxíteles, conocíu como "Sátiru en reposu" ye un claru exemplu d'esta evolución.

Anque nun son mentaos por Homero, nun fragmentu de les obres de Hesíodo dizse que los sátiros son hermanos de les ninfes de los montes y de los curetes, fuertemente coneutaos col cultu de Dionisos y que son criatures caprichoses ya indignes. Nel cultu de Dionisos los siguidores masculinos son conocíos como sátiros y los femeninos como ménades o bacantes.

Na antigua Grecia esistía una especie de drama que rellataba les lleendes de dioses y héroes, y el coru taba formáu por sátiros y silenos. Nes obres teatrales atenienses del sieglu V e. C. el coru comentaba l'acción principal. Los "drames satíricos" burllar de les lleendes con pantomimes ya inclusive con insultos. Caltúvose una obra satírica del sieglu V. e.C., El Cíclope d'Eurípides. Tamién se caltuvo un papiru, con un fragmentu estensu d'una obra satírica de Sófocles, titulada Escorriendo Sátiros (Ichneutae), que foi atopáu na antigua colonia griega d'Oxyrhynchus, n'Exiptu, en 1907.

Mitoloxía y arte romanu

Un sátiru nun mosaicu en Villa Romana del Casale, un xacimientu arqueolóxicu asitiáu cerca de Piazza Armerina en Sicilia, Italia.

Los sátiros romanos fueron consideraos nel arte y la imaxinación poética como espíritus llatinos de los montes y col rústicu dios Pan, polo que n'ocasiones se -yos llama panes.

Les representaciones romanes de los sátiros son les más estendíes nel arte posterior y la mayor parte de les representaciones modernes tomen como base los modelos romanos, y apaecen como criatures con pates de cabra dende los cadriles hasta les pezuñes, y de cutiu con llargos cuernos de cabra o carneru. Los poetes romanos de cutiu confundir colos faunos, anque n'orixe yeren criatures distintes. Ello ye que les pates y cuernos de cabra son más propies de los faunos.

La sátira romana ye una forma lliteraria que consiste nun ensayu poéticu utilizáu p'atacar o burllase de persones o elementos sociales. Anque la sátira romana n'ocasiones foi venceyada coles obres satíriques grieges o romanes, tratar de dos xéneros independientes, coneutaos pola naturaleza subversiva atribuyida a los sátiros, como fuercies opuestes al orde, el decoro y la mesma civilización.

Sátiru na xíriga popular

Deriváu del so significáu mitolóxicu, nel llinguaxe popular utilízase'l términu sátiru pa denominar a un home apoderáu pol mambís sexual que s'esforcia n'escorrer muyeres en contra de lo qu'elles deseyen. Les antigües clasificaciones de les enfermedaes sexuales denominaben satiromanía (nel home) y ninfomanía (na muyer) a lo qu'agora se denomina hipersexualidá.

Otres referencies

Bien por influencia esterna o por desenvolvimientu propiu, otres mitoloxíes tamién amuesen personaxes o criatures con calter similar a los sátiros griegos y romanos, espíritus de los montes y de la naturaleza, como los leszi o lisovik del folclor eslavu o los busgosos de los montes del noroeste de la península ibérica o los basajaun vascos. Estes y otres criatures amuesen traces bien similares colos sátiros, yá sía'l so calter allegre, festivu y gayoleru, la so promiscuidá sexual o'l so gustu pol vinu.

Na mitoloxía hebrea esisten los sh'lrlm ("peludos"), una especie de demoniu o ser sobrenatural qu'habita nos desiertos, y a los que s'alude nel Levíticu como receptores de sacrificios, y posiblemente rellacionaos cola simboloxía del chivu espiatoriu. Na Biblia estos seres son traducíos como diaños, anque na traducción inglesa del Rei Jaime atribúyese-yos el términu "satyr" (sátiru). Na mitoloxía árabe y musulmana estos seres son conocíos como azzab al-akaba (demonios peludos de los pasos de monte).

Na mitoloxía cristiana la representación del sátiru foi asumida pol diañu, qu'entá anguaño suel representase na iconografía como una criatura con pates y cuernos de cabra.

Sátiros infantiles

Un neñu sátiru (centru) apaez na pintura de Ticianu Baco y Ariadna (c. 1520-1523).

Los sátiros infantiles o neños sátiros son representaciones mitolóxiques derivaes de los sátiros, qu'apaecen nel folclor popular, obres d'arte clásicu, películes y distintes formes d'arte.

Delles obres clásiques amuesen a sátiros infantiles curiaos por sátiros adultos, y n'otres representaciones apaecen participando en bacanales y rituales dionisíacos (bebiendo alcohol, tocando preseos musicales y baillando).

La presencia de los sátiros infantiles nel arte clásico, como l'antigua cerámica griega ye a cencielles una eleición estética per parte del artista. Sicasí, el papel de los neños nel arte clásico podría indicar un simbolismu más fondu pa los sátiros infantiles: Eros, el fíu d'Afrodita, ye representáu davezu cola forma d'un neñu o ñácaru, y Dioniso, el líder divín de los sátiros ye representáu en numberoses obres como un ñácaru, de cutiu en compañía de los sátiros. Una representación de sátiros infantiles más allá de l'antigua Grecia ye'l grabáu d'Alberto Durero "músicu sátiru y ninfa con ñácaru", tamién conocíu como "La familia del sátiru". Tamién hai una representación victoriana qu'amuesa a un ñácaru sátiru sentáu al llau d'un barril.

Tamién hai munches obres del periodu rococó qu'amuesen a neños sátiros participando en celebraciones dionisíacas. Dalgunes amuesen a mujer sátiro colos sos fíos; otres amuesen a los neños participando direutamente nes bacanales. Na pintura de Jean Raoux (1677-1735) "Mademoiselle Prévost como Bacante", apaez un neñu sátiru tocando un tambor, mientres la Sra. Prévost, una baillarina de la ópera, bailla metanes una fiesta n'honor de Baco.

Sátiros y orangutanes

Nel sieglu XVII, les lleendes de los sátiros acomuñar coles hestories del orangután, un gran simiu qu'habitaba Insulindia. Munches de les hestories locales describíen a los machos d'esta especie como seres sexualmente agresivos escontra les femes de la so especie y escontra les muyeres. Naquella dómina n'occidente dalgunos eruditos consideraron qu'estes lleendes referir a la presencia de sátiros na zona. Ello ye que el primer nome científicu que se-y dio a esti simiu foi'l de Simia satyrus.

Ver tamién

• Los dos sátiros Silenu y Marsias
• Faunu na mitoloxía romana
• Leszi na mitoloxía eslava

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Sátiros.

• «Satyrs» en Greek Mythology Link (n'inglés)

• «Satyroi» en Theoi Project (n'inglés).

• Representaciones Archiváu 2013-05-27 en Wayback Machine de sátiros y ménades en pintures de cerámica griega; en Theoi.

• Datos: Q163709
• Multimedia: Satyrs