Sater
Saters (Grieks: Σάτυροι, Satiroi) in die Griekse mitologie is ’n groep manlike geselle van Pan en Dionysus wat in die berge en woude hou — vroulike saters is later deur digters bedink. Hulle word dikwels verbind met wellus en word meestal uitgebeeld met permanente ereksies.
Mitologie
[wysig | wysig bron]Die hoof van die saters was Silenus, ’n minder belangrike god wat (nes Hermes en Priapus) met vrugbaarheid verbind is.
Saters word op kruike uitgebeeld as sterk gebou met plat neuse, groot gepunte ore, lang krulhare en volbaarde. Hulle het hul bok-agtige voorkoms gekry van ’n latere Romeinse samesmelting met Faunus, ’n sorgelose natuurgees met dieselfde eienskappe wat met die Griekse god Pan verbind is. Saters word dus in Latynse letterkunde dikwels beskryf as wesens met die bolyf van ’n man en die onderlyf en stert van ’n bok, in teenstelling met Griekse beskrywings van saters met die stert van ’n perd. Saters word dikwels in Romeinse kunswerke uitgebeeld met bokhorings.
Saters word beskryf as ondeund maar skaam, gevaarlik maar lafhartig. Hulle hou van vroue en wyn en is gereed vir enige fisieke plesier. Hulle hou daarvan om saam met die nimfe te dans, oor wie hulle ’n obsessie het, en het ’n spesifieke dansvorm, sikinnis. Vanweë hul liefde vir wyn word hulle dikwels uitgebeeld met wynglase in die hand, en hulle versier dikwels wynglase.
In Griekse kuns
[wysig | wysig bron]In vroeëre Griekse kuns is saters oud en lelik, maar later word hulle jonger en mooier. Hierdie transformasie en vermensliking van die saters kom voor regdeur latere Griekse kunswerke. Dieselfde het gebeur met byvoorbeeld Medusa en die Amasones, wat tradisioneel uitgebeeld is as barbaars en onbeskaaf.
Ouer saters is bekend as sileni en die jongeres as satyrisci. Griekse geeste bekend as die Calicantsars het ’n merkbare ooreenkoms met saters; hulle het bok-ore en bok- of donkievoete, is baie harig en hou van vroue en dans.
Hipoteses oor oorsprong
[wysig | wysig bron]
Volgens die klassikus Martin Litchfield West is saters in die Griekse mitologie soortgelyk aan verskeie figure in ander Indo-Europese mitologieë,[1] wat daarop dui dat hulle uit ’n vroeëre tydperk kom, al is dit in die een of ander vae vorm.[2] Nes saters is hierdie figure dikwels natuurgeeste wat halfdier en halfmens is, en baie het die eienskappe van perde of esels.[3] Figure wat halfdier en halfmens is wat Kiṃpuruṣas genoem is, word genoem in die Rāmāyaṇa, ’n Indiese epiese gedig wat in Sanskrit geskryf is.[4]
Volgens Augustinus van Hippo (354-430 n.C.) en ander het die antieke Kelte in dusii geglo; hulle was harige demone wat glo soms menslike vorms aangeneem en sterflike vroue verlei het.[3] Latere figure in Keltiese folklore, insluitende die Ierse bocánach, die Skotse ùruisg (brownie) en glaistig en die Manx-Gaeliese goayr heddagh is ook halfmens en halfbok.[5] Die leksograaf Hesychios van Alexandrië (5de of 6de eeu n.C.) het geskryf die Illiriërs het in sateragtige wesens met die naam deuadai geglo.[6] Die lesji van die Slawiese mitologie toon ook ooreenkomste met saters: Hy word beskryf as bedek met hare, en met die horings, ore en voete van ’n bok en "klouagtige vingernaels".[5]
Hierdie wesens is in ander mitologieë ook moeilikheidmakers, skelms en dansers.[7] Daar is geglo die lesji mislei reisigers sodat hulle verdwaal.[5] In Germaanse mitologie dans elwe ook in oop dele van beboste gebiede.[8] Hulle het ook poetse gebak, perde en kinders gesteel en mense se hare geknoop.[8] Volgens West "kan ons herhalende eienskappe herken" in sulke wesens en kan hulle moontlik in die een of ander vorm teruggespeur word na die Proto-Indo-Europeërs.[9]
Verwysings
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia- Harry Thurston Peck Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: "Faunus", "Pan" en "Silenus".
- West, Martin Litchfield (2007), Indo-European Poetry and Myth, Oxford, Engeland: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-928075-9, https://books.google.com/books?
