Ο μύθος της ελληνικής ανηθικότητας

Καταστρέφοντας την ζωή δεκατριών εκατομμυρίων ανθρώπων

Του MARSHALL AUERBACK

Ιστορικά, οι Έλληνες είναι πολύ καλοί στην κατασκευή μύθων. Ο υπόλοιπος κόσμος δεν είναι και τόσο καλοί. Διαβάζοντας τον Τύπο έχεις την εντύπωση πως οι Έλληνες είναι μια ομάδα από τεμπέληδες μεσογειακούς τρακαδόρους, που ζουν με το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στην Ευρώπη και στέλνουν τον λογαριασμό στους Γερμανούς. Αυτό είναι μια ανόητη προπαγάνδα, σχεδιασμένη να δικαιολογήσει την ομαδική εκτέλεση που επιβάλλεται στην Αθήνα για τις αμαρτίες γονέων και παππούδων. Συμπεριφέρονται σαν η Ελλάδα να είναι η μόνη χώρα που μαγείρεψε τα δημοσιονομικά στοιχεία για να γίνει μέλος της ΕΕ. Η καρδιά του προβλήματος όμως βρίσκεται στο απαρχαιωμένο φορολογικό σύστημα της χώρας, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα συνεχή ελλείμματα στον προϋπολογισμό της τάξης του 10 τοις εκατό του ΑΕΠ. Το ανώτερο 20 τοις εκατό των Ελλήνων, οι πιο πλούσιοι, δεν πληρώνουν ουσιαστικά καθόλου φόρους, κάτι που αποτελεί προϊόν ενός άθλιου παζαριού που έγινε στα χρόνια της Χούντας ανάμεσα στον στρατό και τους πλουτοκράτες της χώρας. Αν το σκεφτούμε, δεν είναι καθόλου παράξενο που υπάρχει σήμερα μια δημοσιονομική κρίση (στμ. Τα χρήματά τους λείπουν από την οικονομία).

Συνεπώς, αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα που αφορά Έλληνες τρακαδόρους ή ένα ιδιαίτερα γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας. Το αποτέλεσμα είναι πως οι συνταγές του ΔΝΤ που εστιάζονται σ' αυτά τα υποτιθέμενα προβλήματα ήταν προδιαγεγραμμένο πως θα αποτύχουν, όπως έχουν ήδη κάνει. Στην πραγματικότητα, δεδομένης της ασταμάτητης λιτότητας που επιβάλλεται στην Αθήνα (η οποία έχει ως μοναδικό αποτέλεσμα να αποπληθωρίζει την οικονομία ακόμα περισσότερο και να επιδεινώνει ακόμα περισσότερο το ίδιο το πρόβλημα που προσπαθούν να εξαλείψουν), οι Έλληνες οδηγούνται πολύ κοντά στο σημείο που το μόνο που τους απομένει είναι να χρεωκοπήσουν και να μεταθέσουν το πρόβλημα πίσω σ' εκείνους που επιβάλουν τη λιτότητα. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να είναι χειρότερο από την αργή εκτέλεση που αντιμετωπίζουν σήμερα.

Η αλήθεια είναι πως οι Έλληνες έχουν ένα από τα χαμηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα στην Ευρώπη (€21.100), πολύ χαμηλότερο από των 12 της Ευρωζώνης (€27.600) ή της Γερμανίας (€29.400). Περαιτέρω, ενώ τα ελληνικά δίκτυα κοινωνικής ασφάλισης μπορεί να φαντάζουν πολύ γενναιόδωρα για τα αμερικανικά στάνταρ, είναι στην πραγματικότητα σεμνά συγκρινόμενα με την υπόλοιπη Ευρώπη. Κατά μέσο όρο, η Ελλάδα ξόδεψε την περίοδο 1998-2007 μόλις €3.530,47 κατά κεφαλήν στην πρόνοια – ελαφρώς χαμηλότερα από την Ισπανία και μόλις €700 περισσότερα από την Πορτογαλία, η οποία έχει ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα στην Ευρωζώνη. Αντίθετα η Γερμανία και η Γαλλία ξόδεψαν πάνω από το διπλάσιο των ελληνικών επιπέδων, ενώ οι πρώτες 12 χώρες της Ευρωζώνης ξόδεψαν κατά μέσο όρο €6.251,78. Ακόμα και η Ιρλανδία, που είναι μια από τις πλέον νεοφιλελεύθερες οικονομίες στην Ευρωζώνη, ξόδεψε περισσότερα σε κοινωνική πρόνοια από τους υποτίθεται τζαμπατζήδες Έλληνες.

Θα μπορούσε κάποιος να πει εδώ πως αν το ελληνικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας είναι τόσο γενναιόδωρο και ανεπαρκές όσο το περιγράφουν, τότε τα διοικητικά κόστη θα ήταν υψηλότερα από αυτά των πειθαρχημένων κυβερνήσεων της Γερμανίας και της Γαλλίας. Όμως, είναι ξεκάθαρο πως δεν είναι αυτό αλήθεια, σύμφωνα με την ίδια την Eurostat. Ακόμα και το κόστος σε συντάξεις, ένας από τους κύριους στόχους των νεοφιλελεύθερων, είναι χαμηλότερο από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Το φαινόμενο της πεταλούδας: Ο αέρας από τα φτερά μιας
πεταλούδας στην Κίνα μπορεί να οδηγήσει μετά από λίγο σε
έναν τυφώνα στην Αμερική. Παρομοίως, μια μικρή οικονομία
σαν την Ελλάδα, του μεγέθους του 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ,
μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση την Ευρωζώνη

Περαιτέρω, αν κοιτάξουμε τις δαπάνες για την κοινωνική πρόνοια επιλεγμένων ευρωπαϊκών χωρών ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 2005 και πέρα (βασιζόμενοι στα στοιχεία του ΟΑΣΕ), τότε θα διαπιστώσουμε πως η Ελλάδα έχει χαμηλότερα έξοδα απ' όλες τις χώρες της Ευρώπης, πλην της Ιρλανδίας, και βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΑΣΕ. Σημειώστε επίσης πως παρόλα τα σχόλια για την πρώιμη ηλικία συνταξιοδότησης στην Ελλάδα, οι δαπάνες της που σχετίζονται με προγράμματα προχωρημένης ηλικίας είναι συγκρίσιμες μ' εκείνες της Γερμανίας και της Γαλλίας.

Η αλήθεια είναι πως η Ελλάδα έχει μια από τις πλέον άνισες κατανομές εισοδήματος στην Ευρώπη και ένα πολύ υψηλό επίπεδο φτώχιας. Και πάλι παρατηρούμε πως τα αποδεικτικά στοιχεία δεν συνάδουν με την εικόνα που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ για ένα ιδιαίτερα γενναιόδωρο κράτος – εκτός αν η σύγκριση γίνεται με τις ΗΠΑ.

Φυσικά, αυτά τα στοιχεία δεν έχουν καμία αξία. Ο μύθος που έχει επικρατήσει, σύμφωνα με τα λόγια του δημοσιογράφου των Financial Times, John Authers, περιγράφει "μια χώρα όπου όλοι είναι τρακαδόροι" με κανένα απολύτως στοιχείο να στηρίζει αυτό τον ισχυρισμό. Η χώρα όμως είναι παγιδευμένη: Δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της, δεν μπορεί να αποπληρώσει το χρέος της με τις σημερινές τιμές και κανείς δεν προτίθεται να τη χρηματοδοτήσει σε εθελοντική βάση. Το μόνο που μπορούν να κάνουν οι Έλληνες είναι να εξέλθουν από την Ευρωζώνη και να υποτιμήσουν ή να απομειώσουν τις τιμές τους. Ένα μεγάλο χρεωστάσιο, παρόλο που είναι αναπόφευκτο, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα μόνο σκαλοπάτι στην πορεία που έχουν μποροστά τους.

Το πρόβλημα γίνεται χειρότερο όταν δούμε πως τα έσοδα από εξαγωγές είναι σημαντικά λιγότερα από το κόστος των εισαγωγών. Αυτό σημαίνει πως το χρέος που παράγει το έλλειμμα είναι ολοένα και περισσότερο προς το εξωτερικό. Ενώ το χρέος όταν εκδίδεται υπόκειται στον ελληνικό νόμο, παράλληλα εκδίδεται σε ευρώ τα οποία η Ελλάδα αδυνατεί εκ των πραγμάτων να εκτυπώσει. Υπό αυτή την οπτική γωνία είναι ειρωνικό να βλέπουμε πως η δημοσιονομική κρίση είναι αποτέλεσμα της ίδιας της μεγάλης επιτυχία της Ελλάδας να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγκαταλείποντας παράλληλα το εθνικό της νόμισμα.

Αυτό που πρέπει να δούμε είναι πως, αν η ανάλυση της πηγής του προβλήματος είναι σωστή, τότε η συνήθης πολιτική λιτότητας του ΔΝΤ δεν πρόκειται να πετύχει. Αν το πρόβλημα δεν είναι το επίπεδο των μισθών ή το μέγεθος του κράτους πρόνοιας, τότε μειώνοντας τους μισθούς και συρρικνώνοντας την κοινωνική πρόνοια δεν πρόκειται να κάνουν τίποτα. Εξάλλου, η Ελλάδα είναι ακόμα μια δημοκρατία και αν κρίνει κανείς από τις ολοένα και πιο έντονες ταραχές στη χώρα, δεν είναι ξεκάθαρο το εάν η Ελλάδα (ή οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρωζώνης) προτίθεται να μειώσει τα έξοδα και να αυξήσει αρκετά τους φόρους, ώστε να φανεί διαφορά σε σχέση με την τωρινή κατάσταση.

Αυτό έχει σιωπηλά αναγνωριστεί από την Τρόικα – την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ – και διατυπώθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ χθες. Χωρίς αμφιβολία θα αποτελεί μέρος των διαβουλεύσεων για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, οι οποίες θα γίνουν στις 26 Οκτωβρίου.

Στην πρώτη κιόλας σελίδα του σχετικού εγγράφου διατυπώνεται μια ξεκάθαρη και ωμή παραδοχή πως η επεκτατική δημοσιονομική εξυγίανση (EFC) αποδείχτηκε πως είναι μια αντίφαση, τουλάχιστον για την Ελλάδα. Επίσης, διατυπώνεται πως υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα συμβατότητας της πολιτικής, τουλάχιστον στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, όσον αφορά τις προσπάθειες εσωτερικής υποτίμησης, της πολιτικής που επιχειρεί να αποπληθωρίσει το Ονομαστικό Εγχώριο Ιδιωτικό Εισόδημα (στμ. να μειώσει μισθούς και συντάξεις) με στόχο να βελτιώσει το εμπορικό ισοζύγιο, μέσα σε ένα περιοριστικό περιβάλλον σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Παρόλο που στο έγγραφο αυτό δεν προβαίνουν στην παραδοχή πως με τις απαιτήσεις και δράσεις που επέβαλαν στους Έλληνες πολιτικούς ξεκίνησε μια αποπληθωριστική κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας (χωρίς ούτε καν να λαμβάνουν υπόψη τη ρήξη κάθε έννοιας κοινωνικού συμβολαίου και την παράλληλη διάλυση του κοινωνικού ιστού – καθώς η τζογαδόρικη νεοφιλελεύθερη "αναμόρφωση" ήδη έχει θέσει ως στόχο της να διαλύσει κάθε μορφής κοινοβουλευτική δημοκρατία και συνδικαλισμό στην Ευρωζώνη), η παραδοχή πως η πολιτική αυτή απέτυχε αποτελεί μια πολύ μεγάλη παραχώρηση από τη μεριά της Τρόικας.

Η ξεκάθαρη δήλωση πως η Επεκτατική Δημοσιονομική εξυγίανση (EFC) δεν δουλεύει και πως η εσωτερική υποτίμηση (Internal Devaluation - ID) θα χειροτερέψει ακόμα περισσότερο τα πράγματα, ακόμα και την ικανότητα της χώρας να πετύχει τους δημοσιονομικούς της στόχους, αποτελεί ένα μεγάλο βήμα στην αναγνώριση της πραγματικότητας και της κατάστασης. Αυτό δεν είναι κάτι που κάνουν συχνά οι θρησκευτικά φανατικοί νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι στους επιμέρους οργανισμούς της Τρόικας. Δεν το κάνουν γιατί οι ίδιες οι δομές που τους κινούν, είτε επίσημες είτε ανεπίσημες, τείνουν να τους αποτρέπουν από κάτι τέτοιο.

Οπότε γιατί το έκαναν; Ας το παραδεχτούμε: Σ' αυτό το σημείο ο μύθος έχει πολύ λιγότερο να κάνει με την Ελλάδα (καθώς ο μύθος που έχει επικρατήσει ακόμα αναπαραγάγει την εικόνα μιας τεμπέλικης, αντιπαραγωγικής χώρας γεμάτης με σπάταλους κλέφτες) και περισσότερο έχει να κάνει με την τιμωρία των δυνητικών δημοσιονομικών αγκυλώσεων άλλων χωρών.

Μετατρέπουν τους Έλληνες σε μαύρα πρόβατα για να εξασφαλίσουν πως αν η Ελλάδα προβεί σε κούρεμα του χρέους της, οι υπόλοιπες περιφερειακές χώρες – ειδικά η Ιταλία – θα φοβηθούν να ακολουθήσουν το ίδιο μονοπάτι λόγω των επιπτώσεων. Αυτή είναι μια στρατηγική για να εμποδιστεί εκείνο που αποκαλείται ευφημιστικά "μόλυνση των υπολοίπων οικονομιών". Στην πραγματικότητα, αυτό αποκαλείται συλλογική συνενοχή σε ένα έγκλημα και αφορά την πράξη της καταστροφής της ζωής δεκατριών εκατομμυρίων ανθρώπων για πολιτικούς λόγους. Δεδομένης της ιστορίας τους, πρώτοι απ' όλους οι Γερμανοί θα έπρεπε να καταλάβουν αυτό το φαινόμενο (στμ. κι όχι να το επαναλάβουν – αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα).

Αν το συγκεκριμένο μείγμα πολιτικών λιτότητας συνεχιστεί, τότε θα υπάρξουν φαινόμενα επέκτασης της κρίσης σε κράτη που εξάγουν στην Ελλάδα. Σίγουρα η Ελλάδα είναι μια μικρή αγορά μέσα στην Ευρώπη, αλλά τα δημοσιονομικά της προβλήματα δεν είναι σε καμία περίπτωση μοναδικά. Καθώς οι μεγαλύτερες οικονομίες όπως η Ισπανία και η Ιταλία υιοθετούν μέτρα λιτότητας, ολόκληρη η ήπειρος θα δει τα κρατικά έσοδα να καταρρέουν. Ακόμα και στη Γερμανία, στην οποία η επιβράδυνση της αγοράς έχει γίνει σημαντικά πιο εμφανής τους τελευταίους μήνες από ό,τι στο παρελθόν. Ακόμα χειρότερα, οι εξαγωγές στους γείτονες θα πληγούν από μια μείωση της ζήτησης. Στο τέλος, αν η λιτότητα κατορθώσει να μειώσει τους μισθούς και τις συντάξεις σ' ένα κράτος, τότε μπορεί να οδηγήσει σε έναν ανταγωνιστικό αποπληθωρισμό που το μόνο που θα καταφέρει είναι να επιδινωθούν ακόμα περισσότερο τα πράγματα καθώς η μια χώρα μετά την άλλη θα προσπαθεί να κερδίσει συγκριτικό πλεονέκτημα και ανάπτυξη μέσω εξαγωγών. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι πως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στην Ευρωζώνη, η Γερμανία, δεν φαίνεται να κατανοεί πως αυτή η επιμονή της σε μια δημοσιονομική λιτότητα για τους γείτονές της θα ψήσει τη δική της χήνα που γεννάει χρυσά αυγά.

Η Angela Merkel αρέσκεται να λέει πως μια πραγματική οικονομική ένωση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν ένα μέλος (η Ελλάδα) δουλεύει λιγότερες ώρες και κάνει μεγαλύτερες διακοπές από ένα άλλο (τη Γερμανία). Αυτό που θα έπρεπε όμως να λέει είναι πως δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική ένωση όταν οι κυβερνώντες πλουτοκράτες ΟΛΩΝ των κρατών (όχι μόνο οι δισεκατομμυριούχοι Έλληνες εφοπλιστές που μάλλον θα έχουν εξάγει πια τα χρήματά τους στο εξωτερικό, αλλά επίσης και οι πλούσιοι τραπεζίτες που δεν έχουν υποστεί την παραμικρή συνέπεια για τις δικές τους απατηλές και ηθελημένα καταστροφικές πρακτικές) συστηματικά αποφεύγουν να αποδώσουν το μερίδιο που τους αναλογεί για να πληρωθούν τα κρατικά έξοδα και απαιτούν είτε η Ένωση να πληρώσει τον λογαριασμό, είτε να εξαναγκαστεί το κατώτερο 80 τοις εκατό του πληθυσμού να το κάνει αντί για αυτούς.

Χωρίς αλλαγή στις πολιτικές λιτότητας, δημοσιονομικής
πειθαρχίας και εσωτερική υποτίμησης, η μόνη λύση για την
Ελλάδα είναι το χρεωστάσιο και η επιστροφή στη δραχμή.
Τουλάχιστον τότε δεν θα υφίσταται η κοινωνία τα
σκληρά οικονομικά βασανιστήρια που ο μόνος στόχος που
έχουν είναι να φοβίσουν την Ιταλία. Υπό αυτές τις συνθήκες
το τέλος της Ευρωζώνης και της ΕΕ είναι κόντά.

Η Ελλάδα δεν είναι κάποια ειδική περίπτωση, αλλά μάλλον ο κανόνας του τι συμβαίνει όταν επιβάλεις δημοσιονομική πειθαρχία σε χώρες που έχουν υψηλό δείκτη ιδιωτικού χρέους προς το ΑΕΠ, πολύ υψηλά επιθυμητά ποσοστά καθαρής ιδιωτικής αποταμίευσης και  φοροαπαλλαγών και μεγάλα, επίμονα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας τρόπος για να αναδιανεμηθεί η ζήτηση προς τα ελλειμματικά κράτη. Για παράδειγμα, με το να επενδύουν τα πλεονασματικά κράτη σε ευρώ στα ελλειμματικά μέσω επενδύσεων. Η Γερμανία το έκανε αυτό για την Ανατολική Γερμανία. Ένας τέτοιος μηχανισμός θα μπορούσε να δημιουργηθεί άμεσα υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Αποτελεσματικά κίνητρα για να ανακυκλωθούν τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών μέσω απευθείας επενδύσεων, ροών μετοχικών κεφαλαίων, ξένης βοήθειας ή αγορές εισαγωγών θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν εύκολα. Αν αυτό γινόταν, τότε θα αποτελούσε και ένα τρόπο για την Ελλάδα, αλλά και άλλους, να γίνουν αρκετά ανταγωνιστικοί ώστε να εξασφαλίσουν το μέλλον τους μέσω της αύξησης των εξαγωγών τους.

Η αποτυχία να υιοθετηθεί μια τέτοια επιλογή ανάπτυξης δεν θα αφήσει μεγάλο περιθώριο στους Έλληνες, πέρα από το να χρεωκοπήσουν, αφήνοντας τους κεντρικούς σχεδιαστές πολιτικής της Ευρωζώνης με ένα μεγαλύτερο και πιο ακριβό πρόβλημα στα χέρια τους. Σίγουρα αυτό δεν θα έλυνε όλα τα προβλήματα της Ελλάδας, καθώς πιθανώς θα χρειαστεί να αποχωρήσουν από την Ευρωζώνη και να επανεισαγάγουν τη δραχμή. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να εισαχθούν ελέγχοι κεφαλαίων, οι οποίοι θα αποτελέσουν και το έναυσμα για πολλούς κεφαλαιούχους να φύγουν από την Ελλάδα (ας μην ξεχνάμε πως είναι μια χώρα με πάρα πολλά πλοία). Αν η Ελλάδα χρεωκοπήσει, θα είναι κάτι που θα μοιάζει με τις τελευταίες στιγμές του Σαμψών για το σύνολο της Ευρωζώνης. Όπως και ο Σαμψών λίγο πριν το τέλος του, τυφλωμένος και κτυπημένος από τους Φιλισταίους, η Ελλάδα είναι αδύναμη, τυφλή και δεμένη. Το χρεωστάσιο θα μπορούσε να αποτελέσει μια τελευταία αγέρωχη στιγμή έκρηξης δύναμης που θα έχει ως αποτέλεσμα "να ρίξει κάτω τον ναό" (στην προκειμένη περίπτωση, την Ευρωζώνη) καθώς θα συμπαρέσυρε την Ευρωζώνη μαζί της. Η δημιουργία μύθων σε βάρος των Ελλήνων δεν εξυπηρετεί το συμφέρον κανενός, καθώς θα υπάρξει μια σειρά από χρεωστάσια παντού και μια σοβιετικού τύπου κατάρρευση στα εισοδήματα, κάτι που ελάχιστα αποτελεί ένα επιθυμητό αποτέλεσμα για την παγκόσμια οικονομία. Δεν θα είναι ένα καλό τέλος, καθώς σ' αυτό οδηγούν οι κυνικές, ανήθικες και σκληρές πολιτικές της Τρόικας. Οι Έλληνες και η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών της Ευρώπης αξίζουν περισσότερα.

Ο Marshall Auerback είναι αναλυτής της αγοράς και σχολιαστής. Είναι σύμβουλος του Ινστιτούτου Franklin and Eleanor Roosevelt. Μπορείτε να τον βρείτε στο [email protected]