Ενας-ένας μας αποχαιρετούν, για το μεγάλο ταξίδι. Πριν λίγες μέρες ο Αλέκος Τζανετάκος, μετά η Αννα Καλουτά.Και κάθε τέτοια στιγμή, μην μπορώντας να πούμε τίποτα άλλο, καταφεύγουμε στις ίδιες σχεδόν κλισέ εκφράσεις, μα όσο κλισέ κι αν ακούγονται αποδίδουν, όσο πιο πιστά γίνεται, το αίσθημα που μας αφήνουν οι απώλειές τους, μα και εκείνο που μας δημιουργούσε η παρουσία τους.
Πόσες γενιές μεγάλωσαν με τις ερμηνείες τους? Πόσες γενιές θα εξακολουθήσουν να συγκινούνται με αυτές, και να γελούν με τις ατάκες τους, ή να προβληματίζονται με την σάτιρά τους? Σε μια μεταπολεμική και μετεμφυλιακή Ελλάδα, που αναζητούσε σχεδόν τα...πάντα: Από πολιτιστική ταυτότητα μέχρι πολιτική σταθερότητα. Μα και προπολεμικά με τα ελάχιστα τεχνικά μέσα που υπήρχαν, κάποιοι από αυτούς, σε νεαρή τότε ηλικία, έκαναν τα πρώτα τους βήματα, με πολύ μεράκι αλλά και φτώχεια.
Οι ματιές που θα ρίχνουμε στις ταινίες τους και τις ερμηνείες τους, πάντα θα μας δίνουν εικόνες της χώρας του πρόσφατου παρελθόντος. Πότε εξιδανικεύοντας κοινωνικές καταστάσεις της εποχής, έχοντας στο..."κεφάλι τους" (όπως, κυρίως, και οι σεναριογράφοι και οι σκηνοθέτες) τον βραχνά της λογοκρισίας, και πότε απομυθοποιώντας "πρότυπα" και κατεστημένες λογικές ακόμα και με κρυφών νοημάτων, κωδικοποιημένες και κεκαλυμμένες σάτιρες, επιθεωρήσεις, ταινίες.
Οι καλλιτέχνες γενικά, εκείνης της εποχής, μπορούμε να πούμε πως πρόσφεραν πάρα πολλά στον κοινωνικοπολιτικό προβληματισμό, που κρίνονται ακόμα πιο σημαντικά λόγω ακριβώς του περιορισμού της έκρασης που είχαν. Και μεγαλώνει κι άλλο η σημασία τους αν συγκρίνουμε με την σημερινή πργματικότητα, αν δηλαδή σκεφτούμε: Ποιες είναι σήμερα οι καλλιτεχνικές δημιουργίες (ουσιαστικής) κοινωνικοπολιτικής διαμαρτυρίας (εκτός αν δεχθούμε ότι όλα είναι καλά), που δεν υπάρχουν περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης. Αλλά δεν σημαίνει βέβαια αυτό, σε καμιά περίπτωση, πως οι σημερινοί καλλιτέχνες είναι μικρότερης αξίας. Είναι κι άλλοι παράγοντες που δεν ευνοούν.
Ο Γιάννης Μπέζος είπε πριν μερικά χρόνια, όταν με τον Πέτρο Φιλιππίδη ανέβασαν θεατρικά το "λατέρνα φτώχεια και φιλότιμο": "Τους μεγάλους ηθοποιούς του παρελθόντος πρέπει να τους έχουμε στην καρδιά μας και όχι στον σβέρκο μας". Δεν ξέρω τί, πραγματικά, είχε κατά νου όταν το έλεγε αυτό, αλλά σίγουρα όλοι μας τους έχουμε στην καρδιά μας.
Ακόμα και αν υπερβάλουμε και κάποιες στιγμές τους μυθοποιούμε είμαι σίγουρος:
Και αυτήν ακόμα την υπερβολή και την μυθοποίηση την αξίζουν...
Μα πιο μεγάλο κι από την μυθοποίησή τους είναι η συνεχή τους παρουσία είτε είναι ανάμεσά μας είτε όχι...
Βλέπετε δεν κατάφερα και εγώ να αποφύγω τα κλισέ, όπως όλοι άλλωστε...
Αννα, Αλέκο καλό ταξίδι, υπάρχει κι άλλη παρέα εκεί ψηλά, που σας περιμένει...
