Gaan na inhoud

Apokke

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Apokke, voorheen aappokke ( in Engels monkeypox, deesdae mpox), is 'n aansteeklike virussiekte wat by mense en sommige diere kan voorkom.[1][2] Simptome sluit in koors, geswelde limfknope en 'n uitslag wat blase vorm en dan korsies oor die blase.[2] Die inkubasietyd (tyd vanaf blootstelling tot aanvang van simptome) wissel van 5 tot 21 dae.[3][4] Die duur van simptome is tipies 2 tot 4 weke.[4] Daar kan ligte simptome wees, maar dit kan voorkom sonder dat enige simptome bekend is.[3][5] Daar is gevind dat die klassieke voorstelling van koors en spierpyne, gevolg deur geswelde kliere, met letsels in dieselfde stadium, nie algemeen is vir alle uitbrake nie.[2][6] Gevalle kan ernstig wees, veral by kinders, swanger vroue of mense met onderdrukte immuunstelsels.[7]

Die siekte word veroorsaak deur apokkevirus, 'n soönotiese virus in die genus Orthopoxvirus. Die variola-virus, die veroorsakende agent van pokke, was ook in hierdie genus.[8] Van die twee tipes by mense, veroorsaak die Wes-Afrikaanse tipe 'n minder ernstige siekte as die Sentraal-Afrikaanse (Kongokom) tipe.[9] Dit kan versprei deur die hantering van bosvleis, dierebyte of -skrape, liggaamsvloeistowwe, besmette voorwerpe of ander noue kontak met 'n besmette persoon.[10][11] Verspreiding kan plaasvind deur klein druppels en moontlik die lugroete.[2][12] Mense kan die virus versprei vanaf die begin van simptome totdat al die rowe afgeval het; met 'n bewys van verspreiding vir meer as 'n week nadat letsels rowe gevorm het.[9] Daar word geglo dat die virus normaalweg onder sekere knaagdiere in Afrika versprei.[10] Diagnose kan bevestig word deur 'n letsel vir die virus se DNS te toets.[13] Die siekte kan soortgelyk aan waterpokkies lyk.[14]

Nabyskoot van apokke-letsels op die arm en been van 'n meisie.

Daar is geen bekende genesing nie.[15] 'n Studie in 1988 het bevind dat die pokke-entstof ongeveer 85% beskermend was om infeksie in noue kontak te voorkom en om die erns van die siekte te verminder.[16] 'n Nuwer pokke- en apokke-entstof gebaseer op gemodifiseerde vaccinia Ankara is goedgekeur, maar met beperkte beskikbaarheid.[3][17][18] Ander maatreëls sluit in gereelde handewas en vermyding van siek mense en ander diere.[19] Antivirale middels, sidofovir en tekovirimat, vaccinia immunoglobulien en die pokke-entstof kan tydens uitbrake gebruik word.[20][21] Histories het die risiko van dood gewissel van 0% tot 11%. In onlangse tye was die sterftesyfer ongeveer 3 tot 6%.[3] Die meeste pasiënte herstel.[21]

Daar word geglo dat die siekte nie meer so skaars is as wat voorheen gedink is nie;[22][23] moontlik as gevolg van kwynende immuniteit sedert die staking van roetine-pokke-inenting.[14] Gevalle het aansienlik toegeneem sedert die 1980's.[24] Sporadiese gevalle kom gereeld in Sentraal- en Wes-Afrika voor, en dit is hoogs endemies in die Demokratiese Republiek van die Kongo.[23] Jagters in die tropiese woude van Sentraal- en Wes-Afrika word die meeste blootgestel.[25] Dit is vir die eerste keer in 1958 as 'n afsonderlike siekte onder laboratoriumape geïdentifiseer in Kopenhagen, Denemarke.[26] Daar word vermoed dat verskeie spesies diere as 'n natuurlike reservoir van die virus optree.[27][28] Die eerste gevalle by mense is in 1970 in die DRK gevind.[26] 'n Uitbreking wat in 2003 in die Verenigde State plaasgevind het, is teruggespoor na 'n troeteldierwinkel waar knaagdiere wat uit Ghana ingevoer is, verkoop is.[13] Sedert 2017 vind 'n groot uitbreking in Nigerië plaas.[29] Die 2022-apokke-uitbraak verteenwoordig die eerste voorkoms van wydverspreide gemeenskapsoordrag buite Afrika, wat aanvanklik in Mei 2022 in die Verenigde Koninkryk geïdentifiseer is, met daaropvolgende gevalle wat in ten minste 20 lande[30] in Europa, Noord-Amerika, Suid-Amerika, Asië, Afrika en Australië bevestig is.[31][32][33][34][35][36] Op 23 Julie het die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) die uitbreking van apokke tot 'n “openbare gesondheidsnood van internasionale kommer” verklaar[37] met meer as 16 000 aangemelde gevalle in 75 lande en gebiede. Die WGO het hierdie status in Mei 2023 teruggetrek namate die uitbraak onder beheer gekom het, met verwysing na 'n kombinasie van inenting en inligting oor openbare gesondheid as suksesvolle beheermaatreëls.[38]

Tussen 8 Mei en 7 Junie 2024 is die eerste gevalle sedert 2022 in Suid-Afrika aangemeld met twee persone wat reeds daarvan omgekom het. Die WGO het berig dat daar sedert die begin van 2024 reeds meer as 97 000 gevalle en 186 sterftes in 117 lande aangeteken is.[1]

'n Uitbreking van klade I apokke is gedurende 2023 in die Demokratiese Republiek van die Kongo opgespoor. Vanaf Augustus 2024 het dit na verskeie Afrika-lande versprei, wat kommer wek dat dit dalk aangepas het by meer volgehoue menslike oordrag.[39][40] Op 14 Augustus 2024 het die WGO hierdie uitbreking tot 'n openbare gesondheidsnood van internasionale kommer verklaar.[41] Die volgende dag is die eerste geval buite Afrika in Swede aangemeld.[42]

Nota

[wysig | wysig bron]

Die virus het voorheen as aappokke bekendgestaan (van die Engels "monkey pox"), maar na 'n omvattende konsultasieproses na aanleiding van klagtes dat die naam aanstoot kan gee, is daar besluit om die benaming geleidelik uit te faseer en eerder die naam apokke te gebruik.[1]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 "Een dood weens apokke-uitbreking". www.maroelamedia.co.za. Maroela Media. Besoek op 13 Junie 2024.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 "Multi-country monkeypox outbreak: situation update". www.who.int. World Health Organization. 4 Junie 2022. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Junie 2022. Besoek op 7 Junie 2022.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 "Monkeypox". World Health Organization. 19 Mei 2022. Besoek op 28 Mei 2022.
  4. ↑ 4,0 4,1 "Signs and Symptoms Monkeypox". CDC. 11 Mei 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Oktober 2017. Besoek op 15 Oktober 2017.
  5. ↑ Sutcliffe, Catherine G.; Rimone, Anne W.; Moss, William J. (2020). "32.2. Poxviruses". In Ryan, Edward T.; Hill, David R.; Solomon, Tom; Aronson, Naomi; Endy, Timothy P. (reds.). Hunter's Tropical Medicine and Emerging Infectious Diseases E-Book (Tenth uitg.). Edinburgh: Elsevier. pp. 272–277. ISBN 978-0-323-55512-8.
  6. ↑ Harris, Emily (27 Mei 2022). "What to Know About Monkeypox". JAMA. doi:10.1001/jama.2022.9499.
  7. ↑ "Multi-country monkeypox outbreak in non-endemic countries". World Health Organization. 21 Mei 2022. Besoek op 25 Mei 2022.
  8. ↑ Petersen, Brett W.; Damon, Inger K. (2020). "348. Smallpox, monkeypox and other poxvirus infections". In Goldman, Lee; Schafer, Andrew I. (eds.). Goldman-Cecil Medicine. Vol. 2 (26th ed.). Philadelphia: Elsevier. pp. 2180–2183. ISBN 978-0-323-53266-2
  9. ↑ 9,0 9,1 Adler, Hugh; Gould, Susan; Hine, Paul; Snell, Luke B.; Wong, Waison; Houlihan, Catherine F.; Osborne, Jane C.; Rampling, Tommy; Beadsworth, Mike Bj; Duncan, Christopher Ja; Dunning, Jake; Fletcher, Tom E.; Hunter, Ewan R.; Jacobs, Michael; Khoo, Saye H.; Newsholme, William; Porter, David; Porter, Robert J.; Ratcliffe, Libuše; Schmid, Matthias L.; Semple, Malcolm G.; Tunbridge, Anne J.; Wingfield, Tom; Price, Nicholas M. (24 Mei 2022). "Clinical features and management of human monkeypox: a retrospective observational study in the UK". The Lancet. Infectious Diseases: S1473–3099(22)00228–6. doi:10.1016/S1473-3099(22)00228-6.
  10. ↑ 10,0 10,1 "Transmission Monkeypox". CDC. 11 Mei 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Oktober 2017. Besoek op 15 Oktober 2017.
  11. ↑ "Monkeypox: public health advice for gay, bisexual and other men who have sex with men". 26 Mei 2022. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Mei 2022. Besoek op 27 Mei 2022.
  12. ↑ "Infection Control: Hospital | Monkeypox | Poxvirus". 22 Mei 2022. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Mei 2022. Besoek op 24 Mei 2022.
  13. ↑ 13,0 13,1 "2003 U.S. Outbreak Monkeypox". CDC. 11 Mei 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Oktober 2017. Besoek op 15 Oktober 2017.
  14. ↑ 14,0 14,1 McCollum AM, Damon IK (Januarie 2014). "Human monkeypox". Clinical Infectious Diseases. 58 (2): 260–267. doi:10.1093/cid/cit703. PMID 24158414.
  15. ↑ "Treatment | Monkeypox | Poxvirus | CDC". www.cdc.gov. 28 Desember 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Junie 2019. Besoek op 11 Oktober 2019.
  16. ↑ Fine, P. E.; Jezek, Z.; Grab, B.; Dixon, H. (September 1988). "The transmission potential of monkeypox virus in human populations". International Journal of Epidemiology. 17 (3): 643–650. doi:10.1093/ije/17.3.643. ISSN 0300-5771. PMID 2850277.
  17. ↑ "Monkeypox and Smallpox Vaccine Guidance | Monkeypox | Poxvirus". www.cdc.gov. 29 November 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2022. Besoek op 20 Mei 2022.
  18. ↑ "FDA approves first live, non-replicating vaccine to prevent smallpox and monkeypox". FDA. 24 September 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Oktober 2019. Besoek op 27 September 2019.
  19. ↑ "Prevention". www.cdc.gov. 29 November 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Maart 2022. Besoek op 14 Mei 2022.
  20. ↑ "Interim Clinical Guidance for the Treatment of Monkeypox | Monkeypox | Poxvirus | CDC". www.cdc.gov. 26 Mei 2022. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Junie 2022. Besoek op 8 Junie 2022.
  21. ↑ 21,0 21,1 "Monkeypox". GOV.UK. 24 Mei 2022. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Mei 2022. Besoek op 28 Mei 2022.
  22. ↑ Simpson, Karl; Heymann, David; Brown, Colin S.; Edmunds, W. John; Elsgaard, Jesper; Fine, Paul; Hochrein, Hubertus; Hoff, Nicole A.; Green, Andrew; Ihekweazu, Chikwe; Jones, Terry C.; Lule, Swaib; Maclennan, Jane; McCollum, Andrea; Mühlemann, Barbara; Nightingale, Emily; Ogoina, Dimie; Ogunleye, Adesola; Petersen, Brett; Powell, Jacqueline; Quantick, Ollie; Rimoin, Anne W.; Ulaeato, David; Wapling, Andy (14 Julie 2020). "Human monkeypox - After 40 years, an unintended consequence of smallpox eradication". Vaccine. 38 (33): 5077–5081. doi:10.1016/j.vaccine.2020.04.062. PMID 32417140. S2CID 218678320.
  23. ↑ 23,0 23,1 Bunge, Eveline M.; Hoet, Bernard; Chen, Liddy; Lienert, Florian; Weidenthaler, Heinz; Baer, Lorraine R.; Steffen, Robert (11 Februarie 2022). "The changing epidemiology of human monkeypox—A potential threat? A systematic review". PLOS Neglected Tropical Diseases. 16 (2): e0010141. doi:10.1371/journal.pntd.0010141.
  24. ↑ James, William D.; Elston, Dirk; Treat, James R.; Rosenbach, Misha A.; Neuhaus, Isaac (2020). "19. Viral diseases". Andrews' Diseases of the Skin: Clinical Dermatology (13th uitg.). Edinburgh: Elsevier. p. 389. ISBN 978-0-323-54753-6.
  25. ↑ "Part II: Monkeypox". Managing epidemics: Key facts about major deadly diseases. World Health Organization. 2018. pp. 172–179. ISBN 978-92-4-156553-0. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Mei 2022. Besoek op 24 Mei 2022.
  26. ↑ 26,0 26,1 "Monkeypox". CDC. 11 Mei 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Oktober 2017. Besoek op 15 Oktober 2017.
  27. ↑ "Monkeypox".
  28. ↑ Di Giulio, Daniel B; Eckburg, Paul B (Januarie 2004). "Human monkeypox: an emerging zoonosis". The Lancet Infectious Diseases. 4 (1): 15–25. doi:10.1016/s1473-3099(03)00856-9. PMID 14720564.
  29. ↑ Mauldin, Matthew R.; McCollum, Andrea M.; Nakazawa, Yoshinori J.; Mandra, Anna; Whitehouse, Erin R.; Davidson, Whitni; Zhao, Hui; Gao, Jinxin; Li, Yu; Doty, Jeffrey; Yinka-Ogunleye, Adesola; Akinpelu, Afolabi; Aruna, Olusola; Naidoo, Dhamari; Lewandowski, Kuiama; Afrough, Babak; Graham, Victoria; Aarons, Emma; Hewson, Roger; Vipond, Richard; Dunning, Jake; Chand, Meera; Brown, Colin; Cohen-Gihon, Inbar; Erez, Noam; Shifman, Ohad; Israeli, Ofir; Sharon, Melamed; Schwartz, Eli; Beth-Din, Adi; Zvi, Anat; Mak, Tze Minn; Ng, Yi Kai; Cui, Lin; Lin, Raymond T. P.; Olson, Victoria A.; Brooks, Tim; Paran, Nir; Ihekweazu, Chikwe; Reynolds, Mary G. (19 April 2022). "Exportation of Monkeypox Virus From the African Continent". The Journal of Infectious Diseases. 225 (8): 1367–1376. doi:10.1093/infdis/jiaa559. PMC 1917298. PMID 2880628.
  30. ↑ "Monkeypox outbreak: List of countries with reported cases". Gulf News. Besoek op 24 Mei 2022.
  31. ↑ "Viruela del mono: confirmaron el primer caso del virus en el país" (in Spaans). 26 Mei 2022. Besoek op 26 Mei 2022.
  32. ↑ Efrati, Ido. "Israel Confirms First Case of Monkeypox Virus". Haaretz. Besoek op 21 Mei 2022.
  33. ↑ "UAE reports first case of monkeypox in the country". Al Arabiya. 24 Mei 2022. Besoek op 24 Mei 2022.
  34. ↑ "Monkeypox cases investigated in Europe, the United States, Canada and Australia". BBC News. 20 Mei 2022. Besoek op 20 Mei 2022.
  35. ↑ "Singapore confirms imported case of monkeypox after flight attendant develops fever and rashes". CNA (TV network). Besoek op 21 Junie 2022.
  36. ↑ "Morocco Reports First Monkeypox Case". Morocco World News. Besoek op 2 Junie 2022.
  37. ↑ "Monkeypox outbreak constitutes global health emergency - WHO". Reuters. Besoek op 23 Julie 2022.
  38. ↑ "Mpox (monkeypox) Outbreak". www.who.int (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Julie 2022. Besoek op 13 Mei 2023.
  39. ↑ "How scientists are racing to understand the new Mpox strain in the Democratic Republic of the Congo". VaccinesWork | Gavi, the Vaccine Alliance (in Engels). 30 Julie 2024. Besoek op 6 Augustus 2024.
  40. ↑ Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :1
  41. ↑ "WHO declares mpox a public health emergency as newer strain spreads in Africa". www.msn.com. 14 Augustus 2024. Besoek op 14 Augustus 2024.
  42. ↑ Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :5

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Apokke&oldid=2693061"