Margaret Bakkes

Margaret Magdel Bakkes (14 Desember 1931, Sterkstroom – 29 Junie 2016; gebore Aucamp) was 'n Afrikaanse skrywer van romans, kort- en jeugverhale. Sy het ongeveer dertig boeke en kortverhale geskryf. Haar werk sluit onder meer in: die romans Elegie vir ’n onbekende en Susanna die geliefde, asook die kortverhaalbundels Sing vir ons, Matilde en ’n Baksel in die môre.

Margaret Bakkes
Gebore	14 Desember 1931 Sterkstroom, Kaapprovinsie
Sterf	29 Junie 2016 (op 84)
Nasionaliteit	Suid-Afrikaans
Beroep	Skrywer
Eggenoot	Cas Bakkes
Kinders	Johannes Marius Matilde Christiaan
Ouer(s)	Hendrik Aucamp Matilda de Villiers

Sy was getroud met die geskiedskrywer Cas Bakkes en het vier kinders gehad: Johannes, Marius, Matilde en Christiaan. Beide Johannes (C. Johan Bakkes) en Christiaan (Christiaan Bakkes) is ook skrywers. Sy was 'n niggie van Hennie Aucamp.

Lewe en werk

Margaret Magdel Aucamp is op 14 Desember 1931 op die plaas Klapkloof in die distrik Sterkstroom gebore as die oudste kind van Hendrik Aucamp en Matilda de Villiers. Die bekende skrywer Hennie Aucamp is ’n neef van haar. As gevolg van die depressie kan haar pa en oupa nie saam ’n bestaan op die plaas Klapkloof maak nie en toe sy ongeveer drie jaar oud is, kry haar pa werk as bestuurder van ’n melkplaas in die Transvaal. Die gesin trek baie, want ná die werk by die melkplaas kry haar pa ’n pos by die Departement Landbou en hulle bly onder andere in Pretoria, Brits, Döhne, Grootfontein en toe weer in Pretoria. Wanneer sy twaalf jaar oud is, sterf haar oupa en hulle keer weer terug na haar geboorteplek op Klapkloof, wat aan die voet van die Stormberge geleë is. Haar skoolopleiding ontvang sy dan onder andere aan Queenstown Girls High School, waarna sy matrikuleer aan Sterkstroom Hoërskool.

Na skool werk sy ’n jaar lank in die Staatsvertaalburo in Pretoria. Daarna studeer sy aan die Universiteit van Pretoria en die Pretoriase Onderwyskollege met Afrikaans, Engels en Geskiedenis as hoofvakke en behaal ’n B.A.-graad en ’n Hoër Onderwysdiploma. As student loseer sy by die weduwee Bakkes, waar sy haar toekomstige man, die historikus dr. Casparus Marius Bakkes, ontmoet. Sy hou vir twee jaar lank skool aan Clapham High School in Pretoria en trou dan in 1955 met Cas Bakkes. Hulle bly eers in Pretoria, trek dan na Stellenbosch en vestig hulle later in Saldanha, waar haar man aangestel word as dosent aan die militêre akademie. Hier woon die gesin vir twaalf jaar waarna hulle terugkeer na Pretoria en hulle eindelik in Waterkloofrif vestig. In 1965 word ’n kwaadaardige melanoom by haar gediagnoseer, maar na intensiewe behandeling herstel sy volkome. Die egpaar het vier kinders, naamlik Johannes, Marius, Matilde en Christiaan. Christiaan en Johan volg in hulle moeder se voetspore en publiseer elkeen verskeie boeke, Christiaan hoofsaaklik oor sy ondervindinge as veldwagter en Johan oor die vele reise wat hy wêreldwyd na hoofsaaklik ongerepte en veraf geleë bestemmings onderneem. Nadat die kinders uit die huis is, onderneem sy ’n reis na Europa met die geld wat sy uit haar skryfwerk verdien het. Sy en haar man tree eindelik in die Paarl af, waar Cas in Januarie 2016 na ’n lang siekte oorlede is.

Sy was ’n lid van die Pretoriase tak van die internasionale skrywersorganisasie PEN en tree as spreker by verskeie byeenkomste op, waaronder die Woordfees op Stellenbosch en die Boekjol by die Universiteit van Pretoria, terwyl sy in 2007 die Bloemfonteinse Skrywersvereniging se jaarlikse slypskool aanbied. In haar vrye tyd skilder sy ook graag. Sy is op 29 Junie 2016 oorlede.

Skryfwerk

Kortverhale

Sy begin haar skryfloopbaan deur kortverhale in tydskrifte te publiseer. Haar eerste kortverhaal verskyn in 1954 in Rooi Rose en vanaf 1973 publiseer sy ook verhale in Tydskrif vir Letterkunde en Standpunte.

As kortverhaalskrywer trek sy vir die eerste keer ernstige aandag wanneer van haar gevoelvolle streekverhale saam met verhale van haar neef Hennie Aucamp in ʼn Baksel in die môre verskyn. In Die vuurdoop word die seun Daantjie uitgebeeld, wat ná sy krisiservaring met die Engelse met groter volwassenheid en rypheid na die wêreld kyk. Daarna publiseer sy verskeie kortverhaalbundels.

Wat op die middag verwoes word in 1981 en daarna wyd in skole in Kaapland voorgeskryf. In dié bundel speel dood en ontnugtering, dikwels geplaas teen die agtergrond van die Anglo-Boereoorlog, ’n prominente rol. Dit bevat egter ook verhale soos Die eerste klip, waar die enkeling se botsing met die morele opvattings van hierdie tyd tot ondergang lei. In hierdie verhaal trap ’n meisie oor die tou, waarna sy ingekerker word.

In Sing vir ons, Mathilda (met die subtitel verhale oor die begin en die einde) staan die dood en kennismaking met die dood dikwels sentraal. Die titelverhaal bestryk feitlik die hele leeftyd van die hoofkarakter, Matilda, wat na ’n sorgelose jeug gevul met sang ’n eerste kennismaking met die dood het. Hierna is daar groeiende eensaamheid in haar lewe wanneer haar nabye familie en vriende geleidelik afsterf, ook haar man, wat indirek haar sangstem stilmaak. Jare later is die krisis oomblik wanneer ’n afgeleefde suster die ou versoek rig: “Sing vir ons, Matilda” en sy tog sing. Die woorde van die liedjie wat sy aan die begin gesing het, dra egter nou die insig en berusting van ’n leeftyd. Inkrimp is ’n verhaal oor die al kleiner wordende fisieke ruimte van ’n ou vrou, van huis na hotelkamer, tehuis, hospitaalbed en eindelik graf. Vroeëre besittings verminder sodat sy later slegs die basiese oorhou en sy neem afskeid van meubels en gordyne en dies meer. Ook haar psigiese ruimte krimp, veral gekenmerk deur die feit dat die verhaal uit die skoondogter se perspektief vertel word. Voorheen was sy die vyand, maar nou is sy die enigste een wat vir haar sorg, met haar eie kinders wat haar selde besoek. Algaande verloor sy so alle intieme kontak met die buitewêreld. Benewens die nege doodsverhale is daar ook twee beginverhale oor seuns in die bundel. Die verhoudings tussen mense is deurentyd die kernpunt van die verhale, soos in Die windbuks, waar ’n seuntjie die harde les leer dat grootmense nie vertrou kan word nie, selfs nie eens sy eie vader nie.

Die langste nag en ander verhale is ’n keur uit haar kortverhale wat vroeër in tydskrifte verskyn het. Temas sluit in persoonlike verhoudings tussen man, vrou en kinders in die huisgesin en die geborgenheid wat hieruit spruit. Die troudag word deur Annemarie van Niekerk opgeneem in die versamelbundel Vrouevertellers 1843–1993.

Ontheemdes het as subtitel vertellings van ander mense, ander plekke en ander tye, waarin die skrywer met meelewing die lot van die ontworteldes van die verhale vertel. Daar is onder andere Russiese ontheemdes in Afrika, terwyl Grafskrifte vertel van huise en ’n dorpie wat sterf nadat die inwoners weggetrek het.

Die reise van Olga Dolsjikowa en ander omswerwinge beeld mense uit wat ten spyte van hulle omswerwinge nie hulle droom of passie in vervulling kon laat gaan nie. Die klem op reis in die titel is omdat die mees deurslaggewende dinge gebeur wanneer grense oorgesteek word, en die mees ingrypende insigte opdaag wanneer die veiligheid van ’n bekende omgewing agtergelaat word. In die titelverhaal verbind die verteller haar eie treinreis in Rusland met die Russiese literatuur. Tydens haar eie treinreis hoor sy die verhaal van Olga Dolsjikowa, wat reeds twintig jaar lank een keer per maand die reis van 650 kilometer van Moskou na St. Petersburg aflê om ’n naweek deur te bring naby haar geliefde, wat getroud is met ’n ander. Eindelik suggereer die slot dat reise soos dié van Olga en die verhale daaroor geen einde het nie en dat dit tot in die oneindigheid sal voortduur. Ná ’n dubbele mastektomie bied ’n vrou in Geen sagte troos aanvanklik weerstand teen haar man se seksuele toenadering, maar vind eindelik juis in sy omhelsing skuiling en heling. Die hoofkarakter in Die rooi draad se lewensideaal was om soldaat te wees. As middeljarige gaan hierdie wens in vervulling, maar nou is dit gedwonge en gaan dit gepaard met vrees en ervaring van die dood, die teenkant van die romantiese ideaal. Die groot verskil tussen droom en werklikheid vind ook uiting in Op soek na Henk Haringa. Hierin reis ’n Suid-Afrikaner na Nederland op soek na die penmaat van sy jeugjare, maar vind uit dat hy reeds jare gelede oorlede is. Van sy drome om te reis en die wêreld te sien het daar niks van gekom nie en hy was al die jare slegs stuurman op die Amsterdamse gragte. Die verhale se krag lê deurentyd in die delikate peiling van situasies en gevoelens, eerder as in die verblindende insig aan die einde.

Littekens verteenwoordig ’n hoogtepunt in haar kortverhaalkuns en hierdie bundel hanteer seerkry, verlies, afskeid, siekte, dood, die liefde – alles wat in die lewe wonde laat. Sy neem dan bestek op van ’n lewe se wonde wat genees het sodat net die litteken bly. Vele kere is daar egter nie ’n afsluiting nie, met die volgende wond wat wag. In Manus was ’n sagte man skiet Manus die moordenaar van sy seun dood en voltooi so die sirkel van weerwraak, maar dan wag die onvermydelike boetedoening. In Keuses sien die ouma in haar dogter se leed oor ’n verlore kind die herhaling van haar eie leed, met die wete dat elke kind ’n lewe van seerkry te wagte kan wees. Eietydse gebeure soos plaasmoorde, emigrasie, grondverlies en gesinsgeweld vorm die basis vir sommige verhale, wat aan die bundel ook ’n aktuele betekenis gee.

Verskeie van haar verhale is in Nederlands vertaal en van haar publikasies verskyn ook in die Vlaamse tydskrif ZAN. Haar kortverhale word opgeneem in verskeie versamelbundels, waaronder Vertellers, Hoogtepunte in die Afrikaanse kortverhaalkuns, Biltong en barakat, Die Afrikaanse kortverhaalboek, Vertellers 2, Dogters van Afrika, Vrou: mens, Kortgolf, Dit kom van ver af, Vrouevertellers 1843–1993, Boereoorlogstories, Uit die kontreie vandaan, Kortverhale vir verkenning, Vuurslag, Op Afrikaanse werf, Sarie: 40 flitsverhale en Wys my waar is Timboektoe. Die kortverhaal Die hut op Hartbeesvlakte word in die versamelbundel Om lief te hê opgeneem, wat ’n keur bevat van die mooiste liefdesverhale wat in Sarie verskyn het. Die skets Sevilla verskyn in Stad en stedelig, ’n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede.

Romans en novelles

In haar langer werk skryf sy aanvanklik meer populêre prosa en sy maak haar merk as skrywer van vervolgverhale vir tydskrifte. Haar statuur en gewildheid word daarin geïllustreer dat toe die eerste uitgawe van die Sondagkoerant Dagbreek in 1965 verskyn, dit ’n nuwe vervolgverhaal van haar bevat. In die sestigs begin sy op aandrang van die uitgewer Leon Rousseau van Human & Rousseau om van hierdie verhale in boekvorm te laat verskyn, waarvan Die ver reis, wat oorspronklik as vervolgverhaal in Die Huisgenoot verskyn het, in 1966 die eerste is. By omdraai verby is ’n studenteroman waarin die heldin moet kies tussen die stabiliteit van ’n standvastige jongman of die opwinding van ’n dwelmverslaafde, ankerlose student. In Beroering op Bergdal neem Bernard Louw vir ses maande afskeid van Liesel om terug te keer na Bergdal. Dit is egter nie duidelik of hulle verhouding hierdie skeiding sal kan oorleef nie, veral nie met die gebeure wat op Bergdal op hom wag nie. Bitterwater is ’n liefdesverhaal en Soetdoring is die vervolg daarop. In Bitterwater verlaat Margo haar oorbeskermde ouers se huis om op die afgeleë Rietput te gaan skoolhou. Hier moet sy kies tussen ’n sagsinnige en verstandige man of ’n onstuimige, hartstogtelike man. Sy laat haar deur haar hart lei, maar ’n vrou se hart kan haar swaar paaie laat loop. Sy kry ’n tweede kans in Soetdoring, maar daardie enkele verkeerde keuse laat hom ook in ’n volgende generasie geld. Margo se dogter moet deur jare se verwerping en kwaadwilligheid werk voordat sy geluk kan vind. Die wêreld is klein en hierdie geluk wag vir haar op ’n plek wat sy nooit vermoed het nie. Hierdie boeke word later saam heruitgegee as Bitterwater en Soetdoring.

Klein land van die liefde verskyn in 1976. Hierin is Karolien de Villiers ’n arbeidsterapeut wat na een jaar in haar beroep terugkeer na haar jeugdorp, Heuningpoort, om te trou.

Brood en klip en Altyd kom die somer weer speel beide in die Stormberge af. In Brood en klip woon drie broers ná hulle ouers se dood alleen op ’n pragtige plaas in die berge. Waar daar voorheen egter altyd vrede en vreugde in die huis was, is daar nou onmin, want op die naburige dorp is daar ’n meisie wat maar net nie kan besluit aan wie van die twee oudste broers sy haar moet verloof nie. Nadat Mia in Altyd kom die somer weer twee liefdesteleurstellings gehad het, vlug sy na die familieplaas waar sy niemand toelaat om te naby aan haar te kom nie. Die somer keer egter terug op ’n mooi dag en so ’n dag moet ’n mens met iemand deel. Hierdie twee verhale word later saam heruitgegee in Verhale van die Stormberge.

Leon is in Waar jou skat is lief vir Nicola, maar uiters geheg aan Duineplaas aan die Weskus, ’n plek wat Nicola nie kan verdra nie. Dan gaan hou Leon alleen vakansie op Duineplaas. In Die hart van Meeubaai daag ’n vreemdeling in ’n sportmotor op ’n vissersdorpie aan die Weskus op. Santie raak verlief op hom, maar haar pa wil besluit met wie sy haar lewe moet deel. Hierdie twee verhale word later heruitgegee as Verhale van die Weskus. Die hart van Meeubaai word in Engels vertaal deur Madeleine van Biljon as The heart of Gull Rock.

In ’n Ver plek vir Zilla studeer die plaasmeisie Zilla Fourie skilderkuns op universiteit. Sy raak verlief op die beeldhoustudent Piero Basson, wat na sy pa se dood saam met sy Italiaanse ma besluit om na Florence in Italië te emigreer. Piero wil hê dat Zilla in Italië verder moet studeer, maar sy besluit om eers net die somervakansie aan die einde van haar eerste jaar in Florence deur te bring. In Florence ontdek sy dat Piero se ma terselfdertyd die beeldskone Guilia genooi het om ook by hulle te kuier.

In Terug van Weggewees (later heruitgegee as Terug van die doringpad) moet Ciska self ’n plaas bestuur en probeer om haar weerbarstige kinders, veral Adrian, te hanteer. Hierdie boek word in Engels vertaal deur Madeleine van Biljon as The road back.

Later begin Bakkes om die roman, eerder as die vervolgverhaal, te beoefen. Hierdie wending in haar skryfwerk kan benewens die verandering in tegniek veral waargeneem word in die inhoud. Daar is nou ’n groter fokus op die streek, sy mense en sy geskiedenis in samehang met die landsgeskiedenis en stilisties is die skryfwerk meer gestroop.

Elegie vir ’n onbekende hanteer ’n fiktiewe lewensverhaal rondom skamele historiese gegewens van ’n hawelose ongehude moeder (die 21-jarige Helena Catharina Suzanna Dreyer) wat enkele dae na die geboorte van haar babadogter op 1 Julie 1877 op Wepener oorlede is. Margaret Bakkes het haar vertrekpunt vir hierdie verhaal gevind in laat-negentiende-eeuse dokumente by die Weesheer in Bloemfontein. Uit hierdie dokumente skep sy ’n moontlike lewensverhaal vir die onbekende vrou waaruit die liefdeloosheid, verwerping en menslike kortsigtigheid op ontroerende wyse vergestalt word. Toe Helena Dreyer op 26 Julie 1855 op Cradock gebore is, het haar vader vreugdeloos die nag ingery, want hy wou nog ’n kind gehad het, maar nie ’n dogter nie. Hy verstoot dus sy dogter. Eindelik sterf sy nadat sy ook geboorte geskenk het, sodat die kringloop weer van vooraf kan begin.

My ouma in kaneel is ’n outobiografiese vertelling waarin sy haar grootwordjare in die Stormberge beskryf. Klein Magriet se onthou loop terug na die oggend toe hulle gehoor het dat hulle van die plaas in die Stormberge af moet weggaan. Dit is vir haar baie pynlik om afskeid te neem, veral van haar geliefde ouma saam met wie sy altyd allerhande avonture op die plaas meegemaak het. Soos sy grootword, kry sy meer begrip oor die redes en besluite waarom hulle moes wegtrek, maar sy het steeds ’n hunkering om by haar ouma te wees, die enigste mens met wie sy kan praat daaroor dat sy met die helm gebore is. Hierdie verhaal speel af teen die agtergrond van die Groot Depressie en die jare tot net ná die Tweede Wêreldoorlog en vertel die verhaal van ’n jong meisie se ervaring van grootword en die ontwaking van emosie, eerste liefde en lyflike sensasie. Daar is ook die wrede ontnugtering wanneer sy groot genoeg word om te besef mense is nie wie jy dink hulle is nie.

Die Helpmekaarprys vir ontspanningslektuur word in 1989 aan haar toegeken vir die historiese roman Susanna die geliefde, wat die lewe uitbeeld van Susanna Smit. Hoewel Susanna ’n sentrale figuur in die Voortrekkergeskiedenis is, val die kollig in hierdie roman baie sterker op haar as persoon en vorm die geskiedenis slegs ’n agtergrond. Susanna is ’n sterk vrou, wat haar hele lewe strydend bly en die onreg wat haar in haar jeug aangedoen word, berustend aanvaar. Sy hou tydens haar lewe ’n dagboek aan waarin sy haar private gewaarwordings aanteken, onder andere visioene oor die toekoms, religieuse gedigte en erotiese begeertes, waaruit die heersende sosiale norme van die tyd ook bekend word. Hierdie dagboek word saam met ander historiese bronne gebruik as vertrekpunt vir die fiksionalisering van die karakter en gebeure. Susanna is een van die dogters in die Maritz-gesin van die Oos-Kaap en suster van die latere Voortrekkerleier Gert Maritz. Op veertienjarige ouderdom gaan sy ’n gedwonge huwelik aan met die veel ouer eerwaarde Erasmus Smit, die bekende Voortrekker. Daarna bly die gemis van haar jeugvriend Willem van Staden die verpersoonliking van wat kon gewees het. In haar ouerhuis is sy die mins geliefde van haar ma se kinders en die titel van die boek is dus duidelik ironies. Ten spyte van haar omstandighede word ’n krag in haar gebore wat ver buite die grense van haar eie onvervulde persoonlike lewe uitkring. Sy word ’n leier onder die vroue van haar tyd en dit is aan haar wat die bekende gesegde toegedig word dat die Voortrekkers liewer kaalvoet oor die Drakensberge sal trek as om weer onder Engelse bewind te staan. Dit is egter eers met haar dood en verenig met haar hemelse Bruidegom dat sy die “geliefde” vrou van die titel word. In 1999 word Susanna die geliefde vir die verhoog verwerk.

Hierdie boek word opgevolg met Kroniek van die sewe blou waens, waarin die lewe van die Trekkerleier Gert Maritz, die broer van Susanna Smit, uitgebeeld word. Die titel verwys na die waens waarmee hy die Groot Trek aangepak het. Hy was wabouer van beroep en het die waens wat hy self gebou het, helderblou geverf. Die verhaal begin met sy kinderdae in die Suurveld, met sy vroeë ervarings van die strooptogte van die Xhosas en daarna sy opstand teen die Britse oorheersing en hulle wanbestuur van die sake aan die grens. Hy word verkies tot President-Regter van die eerste Trekkerrepubliek. Boeiend is die beskrywing van die ontberings op die trek en sy verhoudings met die ander Trekkerleiers en sy vrou, Angenitha.

Die novelle Klara kom tuis ondersoek die wroeging wat die jong vrou Klara ondergaan wanneer sy baie jonk trou en dan sukkel om aan te pas by die werklikhede van die getroude lewe. Selfs binne ’n gelukkige huwelik ondervind sy groot eensaamheid en word ook blootgestel aan die versoeking van ander mans wat haar aanvul waar haar eggenoot nie kan nie. Sy vind ook dat haar persoonlike ambisies bitter moeilik bereik kan word binne ’n huwelik en sy begin ’n reis na selfvervulling en aanvaarding.

Fado vir ’n vreemdeling het die Anglo-Boereoorlog en die ware verhaal van Cornelis Homan as agtergrond. Hy is ’n bywoner se seun wat van die platteland en die plaas Langkuil na Vrededorp in Johannesburg kom. Met die uitbreek van die oorlog gaan hy op kommando en verkry ’n mate van selfvertroue wanneer kommandant Mostert hom as sy adjudant aanstel. Hy word in Portugal geïnterneer, waar die Boeregevangenes as helde ontvang word. Na die oorlog keer hy terug na sy vrou en kinders in Suid-Afrika, maar sy het intussen in prostitusie verval en hy skei van haar. Hierna keer hy terug na Portugal, waar hy met ’n swanger Portugese meisie uit ’n vooraanstaande familie trou. Wanneer sy sterf probeer hy terugkeer na Suid-Afrika, maar die Britse administrasie vind geen bewys van sy burgerskap om vir sy repatriasie te betaal nie. Hierdie voorval laat hom besef dat hy nêrens hoort nie. Hy is dan in 1907 eensaam en alleen in die militêre hospitaal in Lissabon oorlede, ses dae voordat die burokrasie toestemming vir sy repatriasie verleen. Die titel van die boek is ’n gepaste simbool vir sy lewe, want dit verwys na droewige en liriese noodlotmusiek oor die lewe, liefde, leed, nostalgie, verlies en verlange.

Verskeie van haar romans word later in omnibusvorm heruitgegee. Van haar werk word vir skole voorgeskryf en vyf van haar romans is oor die radio voorgelees.

Eerbewyse

In 1989 ontvang Margaret saam met Hennie Aucamp en wyle Jan Aucamp van De Aar ’n erepenning van die Sterkstroom Rapportryerskorps in samewerking met die Direktoraat Kultuursake. In 2011 ken die Stellenbosse Woordfees hulle Woordtrofee-medalje aan haar toe vir haar lewenswerk en word sy by die fees met ook met ’n profielaanbieding gehuldig.

Publikasies

Jaar	Titel van publikasie
1966	Die ver reis Gebonde jare Vreemde tuiste
1970	’n Kring voltooid
1972	My broer se hoeder
1973	Beroering op Bergdal Bitterwater Soetdoring Brood en klip ’n Baksel in die môre (saam met Hennie Aucamp)
1974	Pad uit die vreemde
1975	Altyd kom die somer weer By omdraai verby Hou terug die winter Waar jou skat is
1976	Klein land van die liefde
1977	’n Ver plek vir Zilla Wat op die middag verwoes
1978	Die Margaret Bakkes-omnibus (Vreemde tuiste; Gebonde jare; Die ver reis)
1979	Sing vir ons Matilda
1980	Die hart van Meeubaai Terug van weg gewees
1982	Die Margaret Bakkes-tweeluik (My broer se hoeder, ’n Kring voltooid)
1984	Die langste nag en ander verhale Elegie vir ’n onbekende
1985	Ontheemdes
1986	My ouma in kaneel
1988	Susanna die geliefde
1989	Kroniek van die sewe blou waens
1990	Terug van die doringpad
1995	Die reise van Olga Dolsjikowa en ander omswerwinge
2005	Littekens
2007	Bitterwater en Soetdoring Verhale van die Weskus Verhale uit die Stormberge
2009	Klara kom tuis
2011	Fado vir ’n vreemdeling

Sien ook

• Lys van Suid-Afrikaanse skrywers

Bronne

Boeke

• Aucamp, Hennie. Kort voor lank. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe, Tweede druk 1980
• Botha, Elize. Prosakroniek. Tafelberg Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1987
• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• De Vries, Abraham H. Kortom 2. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652-2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Schwerdtfeger, A en Snyman, N.J. Op Afrikaanse werf. Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Tweede uitgawe 1988
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005

Tydskrifte en koerante

• Botha, Elize. Die saampraat van herinnering. Beeld, 14 Desember 2005
• De Vries, Willem. Cloete, Grobbelaar en Bakkes met Woordfees-medaljes vereer. Beeld, 16 Maart 2011
• Kloppers, Albert. Oor Pirow Bekker se bloemlesing ‘Om laaste te kan lag’. Tydskrif vir Letterkunde.Jaargang 28 no. 3, Augustus 1990
• Pieterse, Henning. Vyf verhale uit ‘My mense’ saamgestel deur P.J. du Toit. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 27 no. 2, Mei 1989
• Pretorius, Fransjohan. Die historisiteit van resente Afrikaanse historiese fiksie oor die Anglo-Boereoorlog. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 52 no. 2 Lente 2015
• Van Wyk, Anim. ’n Fado: Vervulde lewe. Beeld, 17 Desember 2011

Eksterne skakels

• NB-uitgewers Geargiveer 17 Julie 2011 op Wayback Machine (en)
• LitNet Geargiveer 27 September 2011 op Wayback Machine (af)