Tykwa pospolita (Lagenaria siceraria) jest w naszym kraju jednym z rzadziej uprawianych gatunków roślin dyniowatych, chociaż jej cechy użytkowe zasługują na większe zainteresowanie.
Opis
Tykwa to jednoroczne pnącze o długich pędach (ok. 3-10 m.) oraz dużych, okrągłych lub lekko klapowanych liściach, wyrastających na sztywnych ogonkach. Zarówno liście jak i pędy są delikatnie owłosione, a po potarciu wydzielają charakterystyczny aromat. Na pędach rozwijają się również rozdwojone wąsy czepne, umożliwiające roślinie wspinanie się na drabinki, pergole lub inne podpory. Latem (VII-VIII) na tykwie zaczynają rozwijać się duże, białe kwiaty. Ponieważ roślina jest jednopienna, pojawiają się na niej zarówno kwiaty męskie jak i żeńskie. Pierwsze rozwijają się nieco wcześniej i szybciej opadają, drugie pozostają na pędach nieco dłużej, a po zapyleniu przekształcają się w okazałe owoce o miękkim, gąbczastym miąższu i twardej okrywie. Owoce mają na ogół rozdęty, owalny kształt u podstawy oraz zwężoną, mniej lub bardziej wydłużoną szyjkę. Występują zwykle w jasnych barwach (kremowych, zielonkawych) i mogą być ozdobione cętkami lub plamkami. Chociaż często są one jadalne (z wyłączeniem odmian o gorzkim smaku), zwykle nie są uprawiane dla celów kulinarnych. Po wydrążeniu i wysuszeniu ich twarde okrywy drewnieją i mogą służyć do wyrobu wyszukanych przedmiotów ozdobnych (np. lamp, galanterii, świeczników), instrumentów oraz naczyń.
Odmiany
Tykwa pospolita posiada kilka interesujących odmian, różniących się między sobą głównie kolorem i kształtem owoców oraz wysokością roślin. Wśród nich na uwagę zasługują: „Kobra” (podstawa owocu okrągła, szyjka dość gruba, niezbyt długa, skórka ciemnozielona, pokryta jasnymi cętkami, wys. roślin ok. 3 m.), „Birdhouse” (owoce o pękatej podstawie oraz mniejszej, pękatej części górnej, połączone przewężoną szyjką, skórka w kolorze jasnozielonym, ozdobiona jasnymi cętkami, wys. roślin ok. 2,5 m.) oraz „Marenka” (owce dość duże, z ciemnozieloną skórką, podstawa owalna i pokryta wyrostkami, wgłębieniami i wypukłościami, szyjka węższa, dość długa). W sprzedaży dostępne są również mieszanki nasion kilku różnych odmian tykwy.
Tykwa pospolita
Tykwa pospolita
Wymagania i uprawa
Uprawa tykwy nie jest szczególnie trudna, chociaż rośliny mają dość wysokie wymagania środowiskowe. Oczekują stanowisk bardzo ciepłych (22-30°C), osłoniętych od wiatrów oraz słonecznych. Wymagają również dostatecznie wilgotnej oraz żyznej, próchniczej, dobrze uprawionej gleby, najlepiej o obojętnym odczynie pH. W okresie letnim wskazane jest systematyczne podlewanie roślin. Ze względu na duże zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, tykwę należy uprawiać w I roku po oborniku, dodatkowo użyźniając wiosną stanowisko dobrze rozłożonym kompostem. W trakcie wegetacji wskazane jest również uzupełniające nawożenie mineralne mieszankami nawozowymi, najlepiej o podwyższonej zawartości potasu (np. Azofoska). Zastosowanie i dawki powinny być zgodne z zaleceniami producenta. Ze względu na swoje rozmiary oraz specyfikę wzrostu, tykwy wymagają podpór. Mogą to być przygotowane specjalnie dla nich konstrukcje np. kratki lub pergole bądź już istniejące elementy wyposażenia ogrodu np. siatki ogrodzeniowe lub ażurowe ściany altan. Kiedy owoce zaczynają dojrzewać, wymagają niekiedy dodatkowego podparcia, gdyż ich ciężar może spowodować oberwanie się części pnącza. Tykwę warto uprawiać na podłożu okrytym przepuszczalną folią ogrodniczą bądź ciemną włókniną, dzięki czemu zostanie zahamowany rozwój chwastów, a w glebie pozostanie więcej wilgoci.
Tykwa pospolita
Tykwa pospolita
Zbiór
Owoce tykwy dojrzewają wczesną jesienią. Termin ich zbioru można określić, stukając lekko w okrywę owocu. Pusty dźwięk oznacza, że tykwa nadaje sie do zbioru. Z jednej rośliny można zebrać kilka dorodnych owoców.
Tykwa pospolita
Rozmnażanie
W naszym kraju tę ciepłolubną roślinę (nie toleruje nawet najmniejszego przymrozku, ginie zwykle w temperaturze 0°C) uprawia się najczęściej z rozsady (przygotowywanej na przełomie II-IV w ciepłym inspekcie) lub ewentualnie z siewu do gruntu, wykonanym po przejściu wiosennych przymrozków, czyli po 15.V. Rośliny przeznaczone do uprawy jako pnącze powinny być sadzone w odległości ok. 1-1,5 m. od siebie.
Tykwa pospolita
Choroby i szkodniki
Tykwa pospolita należąca do rodziny dyniowatych, narażona jest na podobne choroby i szkodniki, jak pozostałe gatunki zaliczane do tej grupy. Mogą jej zagrażać przede wszystkim choroby grzybowe (np. szara pleśń, mączniak, rdza) oraz szkodniki (mszyce, przędziorki). Z tego względu nie należy uprawiać tykwy na stanowiskach zajętych wcześniej przez inne rośliny dyniowate, zachowując nawet 4-5 lat przerwy.
Zastosowanie
Tykwa poza sezonową ozdobą ogrodu, może służyć do wyrobu wielu interesujących przedmiotów użytkowych, gdyż po wysuszeniu staje się twarda i zdrewniała. Nadaje się wtedy do rzeźbienia i malowania, dlatego wykonuje się z niej ciekawe lampy, ozdobne misy, interesujące wazony, pojemniki na biżuterię, oryginalne rzeźby, świeczniki, naczynia na wodę, maski, instrumenty muzyczne, a nawet oryginalną biżuterię.
Autor: Katarzyna Józefowicz
Źródła:
1. Tabaza
2. Wikipedia
0 komentarzy