PAGPAPALAWAK NG

BOKABULARYO
Malaki ang maitutulong ng pagkakaroon ng
malawak na bokabularyo sa pagsulatn ng
anumang uri ng sulatin- literari man o teknikal.
Pangunahing paraan ng pagpapayaman ng
talasalitaan ay ang pagbabasa ng mga aklat,
dyornal, report, diyaryo, magasin. Bukod sa
pagbabasa, kailangan ding maunawaan ang iba
pang paraan ng pagpapaunlad ng leksyon gaya ng
panghihiram, pagbibigay- kahulugan, pagbubuo ng
salita, pagsasalin, at ang mga baryasyon ng wika.
1.Panghihiram
Isinasaad sa konstitusyon ng 1987 na Filipino ang
wikang Pambansa at habang nililinang ay patuloy itong
payayamanin at pauunlarin ng mga umiiral na katutubong
wika sa Pilipinas at ng mga wikang internasyonal.
Kailangang payabungin ang bokabularyo at palawakin
ang gamit ng Filipino para makaagapay sa mabilis na
pagpasok ng kaalamang pangteknikal at pang-agham.
Dahil sa Ingles nakasulat ang mga aklat na
pansiyensya at panteknolohiya kaya natural lamang na
maraming salitang Ingles ang kailangang
hiramin.Praktikal na hiramin na nang buo ang mga
konseptong nasa Ingles na kaugnay ng agham at
teknolohiya. Ibig sabihin, ang bigkas at baybay ay Ingles.
2.Pagbibigay- Kahulugan
Ang wika ay isang sistemang instruktural na
pangunahing gamit sa komunikasyong panlipunan.
Ang mga aytem na karaniwang iniuugnay sa wika
ay ang mga salita.Ang isang salita ay maaaring
tumutukoy sa iba’t ibang bagay o kaya’y maraming
salita ang maaaring kumakatawan sa isang bagay
o ideya.Walang isa sa isang ugnayan ang salita at
ang bagay o ideya.
Ang kahulugan (meaning) ng isang salita ay
ang kahulugan nito sa bagay na kinakatawan nito
na itinatag at pinanatili ayon sa pangangailangan
ng mga taong gumagamit nito, hindi tuwirang
sinasagisag ng aytem o salita ang bagay .
 Ang leksiyon ay ang imbentaryo ng salita sa isang
wika. Bawat pahayag sa isang wika ay posibleng
magtaglay ng maraming kahulugan, ngunit isa lamang
ang angkop gamitin sa isang partikular na konteksto.

Ang denotasyon ay ang tunay na kahulugan ng

isang salita. Sa diksyunaryo matatagpuan ang
denotatibong depinisyon ng salita.Halimbawa ang tunay
na lahulugan ng “Tahanan “ ay lugar (pook) na tinitirhan
(pinamamahayan) ng isang tao.

Ang konotasyon ay ang ipahihiwatig na kahulugan

(implied or suggested meaning) ng salita. Halimbawa ang
salitang “ apple” ay hindi lamang nangangahulugan ng
isang uri ng prutas, kundi may konotasyon ding “
kalusugan”. Samakatuwid ang konotasyon ay ang dagdag
na kahulugan bukod sa payak na kahulugan.
 Ang kahulugang kontekstwal ay ang kasama o kaugnay na
kahulugan ng isang salita alinsunod sa gamit. Nakabatay sa mga
salitang nauuna o sumusunod sa isang salita o pangungusap ang
kahulugan nito.

3. Varyasyon ng Wika
Sina Halliday, Mcintosh, at Strevens (1964) ay nagmungkahi
ng isang batayan para sa deskripsyon ng varyasyon ng wika.
Dalawang dimension ang kinilala. Ang isa ay may kaugnayan sa
gumagamit ng wika sa isang partikular na kaganapang pangwika:
sino ( o ano) ang nagsasalita/sumusulat . Ang mga varayti na
kaugnay ng gumagamit ng wika (Corden 1973) ay tinatawag na
diyalekto , na bagaman nagpapakita ng mga pagkakaiba sa lahat ng
lebel ay nag-iiba –iba sa bawat tao sa paraan ng pagbigkas. Ang
ikalawang dimension ay may kaugnay sa pinaggagamitan sa wika.
Ang mga barayti na kaugnay ng paggamit sa wika ay kilala bilang mga
rehistro at di-tulad ng mga diyalekto, ay nagkakaibaiba, pangunahin sa
anyo ng wika (hal. Sa grammar at leksikon).
Varyasyong kaugnay ng Gumagamit ng Wika

Batay sa gumagamit, nagkakaiba-iba ang wika sa

maraming punto. Ipakikita natin ang idyolektal,
heographikal, temporal, sosyal at istandard/ di-istandard
na baryasyon. Ang mga ito’y kinakatawan sa ilustrasyon:

Varyasyon ng Wika

Gumagamit: Gamit
Diyalekto,atbp. Rehistro, atbp.

1.Heographikal
2.Temporal
3.Sosyal
4.standard/ di- istandard\
5. idyolektal
Diyalektong Heograpikal o Paniunan
Ang mga barayti ng wika ay naaayon sa baryasyong
heograpikal, na nagpasibol sa iba’t ibang diyalektong
heograpikal. Ang punto, ay isa ring halimbawa, ng higit na
kilalang katangian ng baryasyong heograoikal at ito ang
madalas na pinagmumulan ng mga suliranin.

Diyalektong Temporal o Pamanahon

Ang diyalektong temporal ay sumasalamin sa
pagbabago ng wika sa paglipas ng panahon. Bawat
henerasyon ay may sariling uso sa wika, bagaman sa
pangkalahatan, ang pagbabago sa wika ay di –
namamalayan o di- napupuna . Pansinin ang wikang
ginamit ng mga tradisyunal na makata, tulad nina Lope K.
santos at Jose Corazon de Jesus at ng mga makabagong
makata tulad nina Teo Antonio at Federico Licsi Espino.
Diyalektong Sosyal o Panlipunan

Bukod sa mga dimensyong heograpikal at temporal,

ang pagkakaibaiba sa lipunan ay masasalamin din sa wika.
Sumibol ang mga diyalektong sosyal o panlipunan bilang
tugon sa pag-uuri ng mga tao sa isang pamayanang
pangwika (speech community)

Istandard na Diyalekto

Ang lawak ng pagkakaintindi ay ibinabatay sa

pagkakaiba ng istandard at di –istandard na diyalekto.
Bagaman pumapasok sa nosyon ng ‘istandard’ at ‘di-
istandard’ ang usapin ng prestihiyoso 9prestige), tulad ng
diyalektong sosyal, hindi nman nangangahulugan na
nagkakaroon ng paghatol sa antas o kahalagahan ng isang
wika.
Idyolek
Isang mahalagang aspeto ng varyasyong
kaugnay ng gumagamit ng wika, na malinaw na
nagpapakita ng pagsasanib ng iba’t ibang barayti,
ay ang indibidwalidad ng gumagamit o idyolek. Ito’y
may kinalaman sa naiibang paraan sa paggamit ng
wika tulad ng paboritong salita o ekspresyon, ibang
pagbigkas ng mga particular na salita. Gayundin
ang kinagawiang labis na paggamit sa isang tiyak
na istrukturang sintaktiko.
Halimbawa:
1.May mga taong ang tawag sa kapawa ay
sweetheart o darling
2.Ang iba nma’y mahilig gumait lagi ng okey o
actually.
Varyasyong kaugnay ng Paggamit sa Wika

Ayon kina Halliday, et.al. (1904), Gregory at

Carroll (1978), atpb, may uganayan sa pagitan ng
isang sitwasyon at ng wikang ginagamit dito.
Rehistro ng wika ang tawag para sa ganitong uri ng
barayti na ikinaiiba nito sa ganitong paraan, ang
ayon sa gamit. Sa pananalita ni halliday et. Al.
(1964:87),; “ Ang kategorya ng rehistro ng wika ay
ipinalalagay na siyang naglalahad ng kung ano
ang ginagawa sa mga gawaing pangwika sa iba’t –
ibang kontekstong pinaggaganapan nito”. Makikita
natin ang pagkakaiba- iba ng uri ng wikang pinili na
angkop sa iba’t ibang uri ng sitwasyon.
 Varyasyon ng Wika

Gamit Gumagamit
Rehistro,atbp Diyalekto,atbp.

1.Larangan ng diskurso (field of discourse) 1.heograpikal

2.Paraan ng diskurso ( mode of discourse) 2.temporal

3.Tono ng diskurso ( tenor of discourse) 3.sosyal

4.(di) istandard 4.idyolektal

1. Larangan ng Diskurso

Tumutukoy ang larangan ng diskurso sa ano ang

nagaganap (hal. Ang larangan ng gawain) Binibigyan – din
dito ang trabaho, propesyon at espesyalisadong katangian
ng larangan ( hal. Isang sermon sa simbahan). Ang
larangan ay di – kasingkahulugan ng paksa ng diskurso.

2.Paraan ng Diskurso

Tumutukoy ang paraan ng diskurso sa midyum ng

gawaing pangwika. Nagkakaroon ng varyasyon ang isang
wika kung may pagkakaiba sa midyum ng pagpapahayag .
May pagkakaiba sa patern ng pasalita at pasulat na
pagpapahayag. Higit na pormal ang mga salitang
ginagamit at maayos ang istruktura ng pangungusap sa
pagsulat kaysa sa pasalitang pagpapayahayag.
3. Tenor na Diskurso

Ipinakikita ng tenor ng diskurso ang ugnayan o relasyon ng

nagsasalita at ng kausap. Ito’y maaaring suriin ayon sa pangunahing
pagkakaiba tulad ng : magalang-kolokyal- palagay, sa isang scale ng
mga kategorya na mula sa pormal hanggang sa impormal. Sa ganitong
pagsusuri iminumungkahi ang iab’t ibang kategorya (‘kaswal’, ‘palagay,’
may ‘ pagsasalang –alang’, atbp.)

4.Pormulasyon ng salita

Bawat wika ay may mga paraan sa pagpapayaman ng

bokabularyo mula sa sarili nitong mga salita at panghihiram mula sa
ibang wika.
may bagong salita ang mabubuo sa pamamagitan ng
pagsasama ng dalawang magkaibang salita para bumuo ng bagong
tambalang salita na magagamit bilang isang salita. Kung minsan hindi
naman aktwal na nagsasanib ang mga salita kundi nagkakaroon ng
ugnayan sa isa’t isa , at nagiging isang yunit leksikal, tulad ng isang
salita.
Nabubuo ang mga salita sa pamamagitan ng :
A.Paghiwalay (Abstracting) ng isang bahagi ng isang
salitang umiiral (existing word)
Hal. Kalakal- mula sa kalakalan, nangangahulugang
products or goods.
B.Paghango ( Deriving) – pagsasama ng isang salitang
umiiral at ng isang o higit pang letra o pantig mula sa iba
pang salita.
Hal.Punlay mula sa punla at buhay
C.Pagtatambal ( compounding)- pagsasama ng
dalawang salita sa pamamagitan ng haypen.
Hal. Lakbay- aral para panumbas sa Educational Trip.
D.Paglikha ng bagong salita ( Coining) -pagsasama
ng mga pantig mulas sa dalawa o higit pang salitang
umiiral.
Hal. Dataon para sa century ( mula sa sandaan at taon)
5.Pagsasalin
Ang pagsasalin sa larangan ng agham o teknolohiya
ay may napakahalagang bahagi sa proseso ng
pagpapalaganap ng impormasyon sa buong daigdig. Sa
pagpapaunlad ng isang bansa, malaking tulog ang
pagdukal ng mga karunungang teknikal mula sa mga
bansang higit na maunlad kaysa sa atin. Sapagkat Ingles
ang wikang pandaigdig , nasa wikang ito ang mga
impormasyong taglay ng mga dokumentong ito, dapat na
isalin ang mga ito sa wikang maiintindihan ng nakararaming
Filipino. Sa pamamagitan ng salin, maibabahagi sa
nakararaming mamamayan ang makabagong mga
kaalaman na patuloy lamang magiging misteryo sa kanila
kung mananatiling nakasulat sa wikang hindi nila
naiintindihan (Batnag 1997)
6.Istandardisasyon ng Filipino

Ayon kay Charles Feruson, ang istandardisayon ay

ang proseso ng pagtanggap ng isang varayti ng isang wika
sa buong komunidad bilang pinakamagandang anyo na
may mas mataas na katayuan kaysa mga rehiyonal at
sosyal na diyalekto.
Ayon kina Jernudd at das Gupta, isinasagawa ang
istandardisayon sa wika upang mabawasan ang mga
pagkakaiba sa mga wika.
Ang proseso ng istandardisayon ayon kay Punya
Sloka Ray, ay ang paglikha ng isang modelong anyo. Ang
modelong anyong ito ang siyang tutularan ng iba pang
anyo. Ibinatay ito sa pasalitang modelo ng mga “ modelong
ispiker” at pasulat na modelo ng mga akdang
pampanitikang gumagamit ng wikang ito.
Thank You!