Pathian Hnaih Essay - Lalhruaitluanga
Pathian Hnaih Essay - Lalhruaitluanga
Pathian Hnaih Essay - Lalhruaitluanga
Ringtute tana thil pawimawh tak chu Pathian hnaih hi ani. Nitin feltak leh diktaka
kan awm theihnan Pathian hnaih hi a pawimawh em em ani. Bible ah hian Pathian
hnaih tura sawmna te, Pathian hnaiha awm ṭhatzia te leh Pathian hnaih tura
thianghlimna pawmawhzia te kan hmu. Rawngbawltu nung leh chak tak ni tur
chuan Pathian hnaih hi a pawimawh a, kan tihmakmawh ani. Pathian hnaih ṭheuh
ila, mimal nun leh kohhran a chau ngai lovang. Pathian hian amah hnaih turin
mihringte hi duhthlan theihna chanvo min pe a, chuvangin amah kan duh tak tak
anih chuan thil dang aiin kan dah hmasa tur a ni a, Pathian hnaih chungchang hi
kan inzirtir ngun a tul hle. Pathian hnaih awmzia te, Pathian hnaih ṭhatna te leh
Pathian hnaihdan te kan hriatchian lehzual a ṭha hle awm e. Hengte hmang hian
“Pathian Hnaih” tihhi, Sam behchhanin, sawizau kan tum dawn ani.
1. Abulṭhut
Sam ziaktu, Israel lal ropui, Davida kha mi bik, Pathian mi hman, mihuaisen leh
mifing tak ani a. Lal anih hun chhung zawng-zawng kha kum 40 ani a; Israel leh
Juda te chunga roreltu ani. A hunlai a lal chak leh thiltithei ber niin, ram tamtak a
hneh a, a ram leh a chhehvelah te tumah amah do ngam a tibuaitu aneiloh bakah lal
dangte nen inremna te siamin a ram kha a zau hle a. Israel te khawpuia Jerusalem
hmangtu a ni nghe-nghe.
A tawi thei ang berin a chanchin han tarlang dawn ta ila – Davida kha Pathian
ring tlat mi, mi inngaitlawm, ngilneihnaa khat, a thutiama rinawm, Pathian tana
insenso huam mi, Pathian leh a hriakthihte zah mi leh a sual sim a Pathian hnena
inlamlet leh ngam mi ani. Chutiang mi anih avang chuan Pathian meuh pawhin,
‘Ka thinlung ang pu mi’, alo ti hial ani.
Chutiang taka lal ropui leh thiltithei ni mah se, Davida chuan thilsual lian tak ti
in Pathian pawi a sawi a; A sipai rinawm, Uria nupui, Bathsebi, chu a uire sak a,
Uria chu indona hmunah a thahtir zui a, tin Bathsebi chu nupui ah a nei zui bawk
ani. Heihi Pathian in duhlo in zawlnei Nathana hmangin a hrem tur zui a hriattir a,
khandaihin a chhungte chu a kiansan tawp loh tur thu a hrilh ani. A fapa Amnona
chuan a farnu tamari chu a mutpui lui a, heihi lo hria in Tamari nuta Absaloma
chuan phuba a la a. Absaloma vek hian a pa, lal Davida, chu do zui in, a pa nupuite
khaw enlaite`n a mutpui a, Jerusalem atang a pa te a um chhuak a, tin Israel ram te
thendarh alo nih phah ta ani. Lal Davida chuan a ropuina te lo hloh chhovin, Israel
ram te pawh khaw te tak te te anlo ni ta ani.
Hetiang taka Pathian hremna sawkkhawk hi na ati em-em a, heti chung pawha
a nun na zuahsak ani te, Pathian hlata awm pawizia leh a tan Pathian belh athatzia
te hi hlathu hmangin Sam ah ziakin kan lo hmu ta ani.
A hmasa in “Pathian hnaih” awmzia chu enge ni tih hi lo en hmasa ta ila. Pathian
hi hnaih theih a ni em? Pathian hnaih chu enge ni? Tih te hi I lo en ila.
Thuthlunghlui tamtakah Pathian thianghlimzia leh Pathian thikthu chhiatzia te kan
hmu a. A thianghlim em avangin amah hnaiha awm chu thil hlauhawm taka ngaih
leh sawi thin a ni. Thingbuk alh hluah-hluah hmanga Mosia koh anih khan a
awmna hnaia kal kha Pathian in a phalloa, “rawn hnai suh”, tiin a pheikhawk phelh
turin a ti hial ani. A dang leh ah chuan, Pathian chenna in, temple leh biak in, ah te
pawh puithiam leh Levia chi te chauhlo chu Lalpa hmaa kalhnaih phal anihloh thu
kan hmu bawk.
Hetihlai hian, Pathian hnaih tura sawmna te pawh kan hmu ve bawk. Zawlnei Isaia
kaltlangin Lalpa chuan, “Nangniho hian mi rawn hnaih ula, hei hi ngaithla rawh
u:” (Isaia 48:16), tiin a sawm ani. Tlukna avanga Pathian hnaih thei tawhlote kha,
Krista, chatuan puithiam inhlanna avangin Pathian hnenah hnuh hnaihin kanlo
awm leh ta ani.
Pathian hnaih chu enge ni? ‘Hnaih’ tih hi hmuh theih leh khawih theih thilah chuan
– kianga awm, khawih phak, biak phak a awm tihna te a ni thei awm e. Rilru leh
thlarau lam a kan sawi erawh chuan – inpawh, rilru a inzawm, duhdan inṭawmpui
tihna te pawh a ni thei e.
Hebrai ṭawnga ‘Qarab’ tih chu Pathian thianghlim hmaa rawngbawl tura puithiamte
an inhlan sawinan a hman thin a ni a; a awmzia ah chuan kalhnai, pan, kianghnaia
awm, lut tihna te ani. Lalpa puithiamte chuan Pathian rawn phawt an duhthu
sawinan, “Pathian I hnaih teh rih ang u”, ti te in an sawi ṭhin. Sam ziaktu pawh
hian, “Kei atan erawh zawng Pathian hnaih hi aṭha ani”, a tih ni. Thuthlunghlui a
‘Pathian hnaih’ tih chuan, Pathian thianghlim hmaa rawngbawl tur leh Pathian
pawl tura a hnena intukluhna leh inpekna a kawk ber anihchu.
Thuthlungthar lamah pawh Pathian hnaih tura sawmna kan hmu nual – “Pathian
hnaih rawh u, tichuan anin a hnaih ang che u.” (Jacoba 4:8) tih te, “rinna famkim
neia thinlung tak zet puin i hnaih ang u” (Hebrai 10:22) te hi kan hmuh lar an ni.
Heta hnaih tih hi Greek ṭawnga “Engizo” tih aṭanga lo kal a ni a, a awmzia chu pan
hnai, kianga awm tihna te ani. He ṭawngka hian Pathian Lalṭhutphah chu huai taka
vuan tura sawmna te, Amah hnaihtute chu a chhandam theihzia te leh rinna leh
Pathian hnaih chu thil inzawm tlat anih thu sawinan te hman ani. Juda te Rabi
zirtirna ah chuan, mi tu pawhin Pathian a hnaih chuan amah dawngsawng turin
Pathian a lo che chhuak ṭhin anti. Rev. Lalhmingchhuang Zongte (fam) chuan, “mi
tupawhin Pathian kalbosan mah se, A lam hawia pen khat pawh a pen let duh
chuan Pathian chuan a hnaih theih turin a lo zui reng ani” a lo ti a. Hengte nen hian
a inhmeh hle awm e.
Pathian hnaih chu Pathian chibai buk tur te, amah pawl tur te, a hnen aṭanga
malsawmna chang tura intukluhna leh inpekna te a ni kan tithei awm e.
Pathian hnaih awmzia chu a hnuai ami te hmang hian a aia fiah lehzualin sawi tum
leh ta ila –
i) Pathian hnaih chu Pathian hnen thleng tura a lam pan ani:
‘Hnaih’ tih hian thil tih mek a kawk thei a, chu chuan lam pan a kal, pan hnai tih a
kawk tihna ani. Pathian kan hnaih chuan a hnen thleng turin kan kal hnai mek tihna
ani. Kan Bible ah hian Pathian hnaih tura sawmna kan hmu nual a, A hnen thleng
tura pan hnai tura min sawmna ani. Jacoba`n, “Pathian hnaih rawh u.” a tih khan, A
hnen thleng tura Amah pan a a kal turin a tihna ani. Pathian in kan hmaah nunna
leh ṭhatna, thihna leh anchhia a dah a; nunna leh ṭhatna chu kan thlana, kan nun
theihna turin Amah kan hnaih angai ani. Boralna lam hawisan a, Lota nupui anga
hnunglam a hawikir lui tlatte tan inhumhimna khua thlen ngaihna a awmlo.
Tunlaiah kawngka zim lam pan a pen ṭalh-ṭalh peih Kristian kan va tlem ta em!
Pathian hnen thleng turin nitin A lam kan hnaih tur ani.
Mihring damchhunga kan chak lai, ṭhat lai, kan vanglai hi KṬP a kan inhman
hunlai, kum 14-40 bawr vel hi ani a. Mahni tawkah thil engkim ti turin kan rilruin
a zuam a, kan taksain a huam bawk a – kan ti thei mai zel bawk. Kan theihna a
sang a, mahni inrintawkna pawh kan ngah ṭhin hle. Chu chuan ṭhalaite hi, Pathian
pawh mamawh lo leh mahni a engkim ti ve thei mai ah min inngaihtir deuh ṭhin.
Mahni inrintawkna leh thil ti thei ve a inngaihna rilru te min neih tir a, mahse,
engkim kan tih theihna ber erawh Pathian a ni tih theihnghilh lo ang u. Pathian
tello chuan engmah kan ni silo.
Kan ṭhat lai, kan chak lai, kan vanglai tak pawh hian kan chungah harsatna,
chhiatna te pawh hi kan tawk ve thei reng a ni tih hi hre reng ang u. Chaklohna leh
harsatnate chu kan chunga thleng turah kan dah phal lova, thihna ngat phei chu
tlema upa lam te tawh turah kan ngai deuh tlat ṭhin. Amaherawhchu Pathian hian
engkim hi kan ta tur, kan chunga thleng tur a nih zia min lo hrilh reng si a.
Chutianga kan chungah harsatna a lo thlen chang chuan Pathian lo chu belh tur leh
rin tlak kan hrelo a ni lawm ni? Chuvangin Pathian hnaih hi kan tan aṭha ani.
Heng te bakah hian Pathian kan hnaih nachhan tur tlem azawng han sawi belh leh
ila. Pathian kan hnaih nachhan tur pakhat chu 'thlamuanna' ani. Khawvel ah hi
chuan ralmuan loh na, khuarel chhiatna leh mihring sualna avanga indona te hi
engtik lai pawhin kan chung a thleng thei reng ani a, Pathian hnaih rengtu tan
erawh chuan khawvel ah hian hlauh tur reng reng a awm lo. Thihna hial pawh in a
ngam loh Pathian kan neih avangin 'thlamuanna' kan nei reng dawn a ni.
A dawt leh ah chuan, Pathian in min hnaih dawn ani. Pathian in min hnaih dawn
chuan keimahnin kan hnaih hmasak phawt angai. Tunlai țhlalai tam tak in khawvel
hlimna kan chen a, khawvel changkangna in min chim tawh a. Pathian tan a mahni
hun leh tha kan seng hman tawh lo, ruihhlo leh mipat hmeichhiatna hmang sual
kher lo pawh hian Pathian hi kan hlat thei hle tih kan hriat a țul. 'Inkungkaihna hi
inbe ngai reng reng lo tan chuan, a nghet tak tak thei lo ang' hian Pathian biak
nachang te, a thu chhiar nachang kan hriat si lova Smartphone leh Internet/social
media ringawt a kan buai hian kan rin aiin Pathian hi kan lo hlat tawh țhin.
Chuvangin, keinin kan hnaih ve phawt te, Amah kan pan ve phawt te hi, Pathian in
min hnaihna anih tlat avangin duhthlanna dik kan siam a ngai a ni.
A tawp ber ah chuan, Pathian hi tlanbo san theih loh anih avangin kan hnaih tur
ani. Thuthlung hlui ah Jona hneh ah Ninevi khua a, A thu tlangaupui turin Pathian
in a ko a, mahse, Tarsis pan tur lawng ah a chuang ta daih zawk anih kha. Tuifinriat
thleng a Pathian in a umzui dan chanchin pawh ka hre tawh vek awm e, Jona ang
hian Pathian hi han tlanbosan pawh tum viau mahila min siamtu leh engkim a min
neitu, engkim ti thei anih miau avangin kan duh emaw duh lo emaw kan tlanbosan
thei chuang lova; chuvangin Amah kan pan mai hi kan tih tur a ni.
Pathian hnaih dan hi kawng hrang-hrangin a awm thei awm e. A thu kan chhiar leh
kan hriatte, Amah nen a inpawl a ṭawngṭai leh fak hlasak hmang te, Amah be tura
kan inkhawm leh A thu kan ngaihthlak te hi kan hriat lar leh kan tihtheih ṭha ber
ani. Khawvel ah pawh mi thiltithei leh ropui te hnaiha awm chuan an thiltihtheihna
te an chhawm ve a, zahawmna leh lan mawina te a keng tel ve ani. Chutiang taka
khawvela mi thiltithei leh ropui pawh hnaihin sawtna leh ṭhatna a kentel chuan, lei
leh van siamtu kan Pathian hnaih phei chu ava ropui lehzual dawn em!
Heng Pathian kan hnaih theihdan kawng hrang-hrang kan sawi takte hi sawizau
han tum leh ta ila; a chipchiar zawkin kan thiam ang tawkin ilo thlir chhin teh ang.
i) Pathian kan hnaih dan chu Bible chhiar leh Ṭawngṭai ani.
Pathian in Bible min pek chhan hi Ama inpuanna thu nung kan hriat theihnan a ni
a, hemi kaltlang hian Pathian thu kan hre thei ani. Thlarau lam ah hlim sâng viau
kan ni lova, "Pathian in chu thu chu ka rilru ah min rawn pe" tih tur angchi kan nei
pha lo anih pawhin, Bible kaltlang hian tlang takin A thu tam tak kan dawng thei.
Bible hi lehkhabu dahna bawm a rem țhat mai tur te, kan mutna lukham bul a dah
mai mai tur a Pathian in min pek anih loh avangin kan chhiarin, kan zir ve fo tur a
ni. Ṭawngṭaina nen tih takzet leh rilru zawng zawng a kan inpek chuan kan thlarau
nun pawhin hma a sawn ngei ngei ang tih kan rin a, chutiang a ṭawngṭai leh bible
chhiar hun kan insiam a, Sunday chauh nilo, keimahni a fianrial hun kan hman ah
te hian tih ṭhan ah neih kan tum fo tur a ni.
Pathian hian Amah hnaih turin duhthlanna min pe a, chu chanvo chu hlen ngei
turin kan taksa, rilru leh thinlung Ama lamah hawng ila; ṭawngṭai, inkhawm leh
Amah fak chung zelin kan Pathian hi i hnaih ang u.