Noidung 49 53 - 1
Noidung 49 53 - 1
Noidung 49 53 - 1
DU'A VAO NHA THU'O'NG 0' CAC NU'O'C THEN THE GIO'I
• TS. NGUYEN XUAN HAl
Truimg fJSHP Ha N(ji
ho~m toan dL(OC tLJ chu ve tai chinh, nhli d Dan ai Ia nglidi dlic;Jc trao quyen ra quyet dinh trong
M~ch, Ha Lan va trong m<)t s6 trlidng hop cac bat elf cai each SBM nao (Leithwood and
trlidng cong ho.:m toan tli chu (J mot s6 bang cua Menzies, 1998): 8ieu himh quan li hanh chinh;
Hoa Ki (Abu-Duhu 1999) va (J VLJong qu6c Anh. dieu hanh chuyen mon; dieu hanh cong dong;
Ve mot phliong dien nao d6, cha me h9c sinh c6 dieu hanh slf can bang.
quyen ve tl/ chu va slillia Ch9n (J ca trlidng tliiEln - EJitm hanh quim If hanh chinh SBM Ia
trlidng cong nhling dliOC tl/ chu hoan toan ve tai chuy§n giao quyen llfc cho hieu trLJCJng nha
chin h. trl1dng. Mo hinh nay nham mt,JC dich lam cho moi
3. Moi quan h~ gilia Sl/ tl/ chu va Sl/ tham nha trliong c6 trach nhiem hon d6i voi co quan
gia trung tam cua quan/huy$n hoac van ph6ng hoi
Mot phliong dien khac, d6 Ia ai nh~n dlioc dong. Loi ich cua loai SBM nay baa gom viec
quyen ra quyet d!nh khi dieu nay dlic;Jc chuy§n tang ClJCing hieu qua CUa Vi$C chi tieu doi Vdi van
giao den cap d<) nha trlidng. M<)t each don gian, de nhan slf, chLJong trinh giao d1,1c va mot ca
4 mo hinh sau c6 hieu qua d6i vdi vi¢c xac d!nh nhan cua moi nha trlidng c6 trach nhiem hon d6i
a
Hlnh 1: Phan IO?i cac cai each SBM dli(JC thl.fc hi~n cac quae gia khac nhau
Yeu Trung Tudng doi m~nh Manh Rat m~nh
binh
He thong duac Tll chu a Cac hoi dong Cac hoi dong nha Dieu hanh Cha m~ hoc Llfa chon mo
phi t$p !rung muc do gic'1i nha truang truang c6 quyen !If cac nguon sinh hoac hinh rna cha
hoa d6i vai cac h~n, chu duac thanh chu trong viec tuyen life trong cong dong me va nhvng
bang hoac cac yeu qua l$p song chu va sv dung giao yeu (vi du dieu hanh nguai khac c6
dia phuang vi$c lap ke yeu c6 chuc vien, hi$u truang va nhll cac nha truang, the thanh lap
nhllng khong hoach va nang Ill van. lua chon chuang khoan tai trLI6'ng.
cho cac tru6'ng, giang day. trinh, sach giao chinh)
vi the cac khoa, ...
trll6'ng khong
dlJQC !If chu.
Argentina
Chile
Mexico,
Cong hoa
Sec
Virginia (US)
Canada
Brazil
Thailand
B Chicago
New
York
Spain
New Zealand
El Salvador
Honduras
Nicaragua
Guatemala
Australia
Israel Hong Kong
Cambodia
11 SU sap xep nay thea Slj tiep dien CUa tU chiJ Va quyen chuyen giao ChO nha tru(Jng VOi CEJC lo<;Ji
SBM kh<'Jc nhau.
21 Cac nha trUCJng 0 Israel c6 quyen tlj chU ve ng{m sach cua ho. Ngfm s;:'lch nha trUCJng dUc;Jc dieu
hanh odia phucJng va dUc;Jc phi'in chia m¢t ph8n nhO trong tong so chi tieu cong, bOi vi Mu het
nhung chi tieu dUc;Jc dieu hanh va thtjc hi?n bOi chinh quyen trung ucJng. Khong hoi dong nha
truong va hiep hoi cha mf? nao c6 quyen dua ra quyet dinh.
31 Cac nha truang oCam-pu-chia trong chucJng trinh Education Quality International Program - EQIP
nhf!m ducJc su tai trc;J tren mat, cha mf? va doi ngu can b¢ nhan vien nha truong c6 quyen trong
viec ra quyet dinh, nhung hOi dong nha truong khong ducJc thanh tap mot each chinh thL!c.
voi cac nha chlic trach trung tam. nha trlidng d~ cai tien cong tac quan If nha
- EJieu h8nh chuyen man SBM Ia chuy~n trlidng va lam cho nha trlidng c6 trach nhi$m
giao quyen ra quyet d!nh chu yeu den giao vii'm. hc:ln doi voi cha mE? h9c sinh.
Mo hinh nay nham muc dich t$n dt,mg tot han Mo hinh dieu hanh quan li hanh chinh c6 the
kien thlic ma nha tnidng can cua giao vien d cap khong baa gid ton t<?i thea d9ng thuan tuy khi
d(l lop h9c. Slf tham gia day du vao tien trinh ra cac hi$u trliong khong baa gid quan li n6 trong
quyet d!nh cOng dong thdi t~10 dong llfc cho cac thlfc tien. Hi$U trlidng can nglidi khac d~ thlfc
giao vien thlfc hi$n cong vi¢c giimg d<?Y tot han, hien vi¢c nay va giup h9 dlia ra quyet d!nh cho
c6 th~ dan den hi$u qua va anh hliong lon han nha trlidng. Nhin chung c6 4 mo hinh dliqc trao
trong viec giang d9y. quyen tt! chu SBM tren the giCii duqc mo ta tren
- EJieu hanh c¢ng a6ng SBM Ia slf chuy~n day. Trang hau het cac trlidng hqp, quyen llfc
giao quyen ra quyet d!nh chu yeu cho cha mE? dl10c chuy~n giao cho mot b(l ph$n hqp phap
hoc sinh hoac cong dong. Thea mo hinh nay, chfnh thlic dang ton t<?i ki~u nhli h(li dong nha
giao vien va hi$u trliong dliQC coi Ia can dap Ling trlidng ho~c uy ban quan li nha trlidng, trong d6
nhieu han doi VOi nhu cau cua cha mE? h9C sinh. baa gam cac giao vien va hi$u trliong. Hau het
M(lt lai ich khac nLJ'a d6 Ia chl10ng trinh giao dt,Jc cac kieu SBM, cac d<?i di$n c(lng dong con phL,Jc
c6 the phan anh cac nhu cau va mong muon d v~,~ cho uy ban ho~c nh6m. Ket qua Ia nhLJ'ng
d!a phl10ng. nglidi lam vi¢c cua nha tnidng can lam quen d~
- EJieu hc'mh sv can bEing SBM Ia lam cho c6 biet nhLJ'ng nglidi d!a phl10ng, nhlJ'ng nglidi c6
sli can bang giLJ'a quyen ra quyet d!nh giLJ'a cha trach nhi$m doi voi nha trlidng va xem xet cac
me hoc sinh va giao vien khi ma ca hai deu Ia nhu caU, nguy$n V9ng cua d!a phli0ng de dlia ra
cac lien doi chinh cua bat eli nha trlidng nao. quyet d!nh thea Sl/ hieu biet cua h9. Nhltng
Muc dich cua Sl/ dieu hanh nay Ia t$n dL,Jng nglidi dan d!a phl10ng c6 the giam sat ho<?t dong
nhlJ'ng lqi the ve kien thlic cua giao vien doi voi chuyen mon cua nha trlidng de dlia ra nhlJ'ng
Hinh 2: Maj. quan h~ giO'a Sif Iif chtJ va Sif tham gia
Ha Lan
•:J New Zealand
..c
u * * Chicago,
~-
s::: USA
'cQ)
>-
:J
0
Guatemala *
*
El Salvador * Mozambique
*
Mexico
PEC
Mexico
AGES
*
*
Hieu trvemg Giao vien Cong d6ng/cha m~ svket hqp
Sl!tham gia
thay doi. M~c du slj tham gia cua c(mg dong c6 hien SBM Ia lam cho nha trLJC1ng c6 trach nhi$m
the cai tien vi$c l~p va thljc hi$n cac chl1c1ng he1n va quan If mang tfnh minh be~ch hC1n.
trinh thea each nay, song cac nhan vien nha Anderson (2005) de xuat 3 Joe~i trach nhi$m cua
trLJ'Cing Joi CUOn Sl/ tham gia cua C(>ng dong chi SBM. Doi vC1i nhCtng ngLJC1i dieu hanh nha trLJC1ng
thea each be ngoai ma khong lam ph etc te~p them can phai:
cu(lc song CUa hi$U trlfdng Va CaC giao vien a) C6 trach nhi$m gan ket giCta cac quy d!nh
(World Bank, 2007b; and Cook, 2007). Cha mE? va trach nhi$m cua nhCtng ngLJC1i c6 tham quyen
h<;>c sinh va thanh vien cong dong d6ng vai tro ve giao dt,~c.
trong SBM nhlfng khong c6 anh hlidng ro rang. b) C6 trach nhi$m gan ket cac tieu chuan va
Tuy nhien, trong m(>t so trLJC1ng hC1p, b(> ph~n h<;1p trach nhi$m vC1i dong nghi$p cua h<;>.
phap c6 quyen ILic chu yeu doi vC1i vi$c thljc hi$n c) C6 trach nhi$m ve vi$c h<;>c t~p cua h<;>c
SBM Ia hoi dong cha mE? h<;>c sinh, m~c du h<;> sinh va trach nhi$m vC1i c(lng dong n6i chung.
khong the hoe~t d(lng thanh cong neu khong c6 Cac chl1C1ng trinh SBM vU'a tang cl1C1ng sue
Sl/ ho tr<;J cua CaC giao vien va hi$U tnidng nha me~nh, dong thC1i vU'a dC1n gian hoa cac loe~i trach
trl1C1ng. nhi$m nay bang each tang cLJC1ng quyen llfc cac
Moi quan h$ giCta Sl/ tlj chu va Sl/ tham gia trach nhiem nay d cap do nha trLJC1ng de dlia ra
xac d!nh tam quan tr<;>ng cua cai each SBM. Hinh quyet d!nh c6 tfnh chat t~p the, do d6 Jam tang
2 slt dt,mg m(lt so ft nhCtng cai each SBM thong Slf minh bach cua tien trinh.
dung hC1n tren the giC1i de phaC hOC! moi quan h$ . Bang ~~~h tang cLJdng tfnh minh be~ch, SBM
nay. c6 the lam giam slf tham nhOng. Vf dt,~, de~ng tli
Chl1C1ng trinh AGES (Apoyo a Ia Gestiun chu b! giC1i han cua SBM trong chl1C1ng trinh PEC
Escolar) d Mehico giao quyen tlj chu d mete d(> d Mehico dL1<;1c cong nh~n c6 slj gia tang trach
toi thieu cho cac h9i dong nha tnJC1ng, chu yeu nhi$m va slj minh bach cOng nhlf phong ngU'a va
dli<;Jc cac b~c cha mE? dieu hanh (Gertler et al., he~n che dL1<;1c thljc te tham nhOng trong quan If
2006). Nhli v~y, trong hinh 2, tn,Jc hoanh the hi$n cac nguon tai chfnh danh cho giao dt,~c (Karim et
m(lt chut quyen tlj chu cua cha mE?. M~t khac, al., 2004 ). Dieu nay do cac hoi dong nha trLJC1ng
New Zealand c6 the dL1<;1c coi nhlf Ia nC1i c6 c6 trach nhi$m doi vC1i nhCtng ngLJC1i c6 tham
a
quyen tl/ chu mete cao khi hau het cac b~c cha quyen ve giao dt,~c (trach nhi$m dung) va doi vC1i
mE? c6 quyen ra quyet d!nh (Wylie, 1996). M(>t c(>ng dong nha trLJC1ng cOng nhlf cac nha tai tr9
muc cao khac Ia Ha Lan, quoc gia da thljc hi$n (trach nhi$m ngang). Neu dL1<;1c md r(>ng,chl1C1ng
giao quyen dLJa ra quyet d!nh cho hi$u trlfdng trinh nay c6 nhieu tiem nang de Jam giam phan
nha trLJC1ng de lam cho nha trl1C1ng c6 hieu qua JC1n slj tham nhOng (thea tai li$u Slf minh be~ch
hem vao nam 1985. Cung thC1i gian d6, cha me d quoc te- 2005 va Patrinos va Kagia- 2007). M(>t
Ha Lan c6 the dL1<;1c uy quyen de sang l~p ra m(lt so IL1<;1ng cac quae gia thljc hi$n mo hinh SBM
trl1C1ng mC1i nham dap etng nhu cau tfn ngl1Bng va vC1i mt,~c dfch r6 rang Ia lam tang trach nhi$m,
van hoa Cl,J the cua chfnh ban than h<;>. Thanh tang Sl/ tham gia cua cha mE? va c(lng dong trong
pho Chicago c.Ua Hoa Ki Ia m(lt vf du dien hinh tien trinh dLJa ra quyet d!nh. PhLJC1ng dien trach
ve h$ thong trLJ'Cing hoc CO Sl/ ket h<;Jp giCfa cac nhi$m cua cac cai each SBM cOng dLi<;Jc nhan
thanh vien c(>ng dong, giao vien va hi$u trlidng me~nh trong Bao cao Phat trien the giC1i cua WB
dliac trao quyen tlj chu d muc d9 cao (Cook et (World Bank 2004) nhLJia phl1C1ng each de tang
al., 2000). CL1C1ng setc me~nh cho cac moi quan h$ trach
4. Moi lien h~ gill'a slf tl! eMu - slf tham nhi$m giCta khach hang (cha mE? va h<;>c sinh) va
gia va trach nhi~m nglf(ji cung cap d!ch Vt,J (giao Vien, hi$U trlidng
C6 moi quan h$ khac trong ·chuoi W chu - va chfnh quyen).
tham gia, do Ia trach nhi$m. Te~i m(>t so quoc gia, Do d6, ve m~t ban chat, SBM c6 kha nang
mot trong nhCtng mt,~c tieu chu yeu cua vi$c thljc dam bao trach nhi$m cua nhCtng ngl1C1i ra quyet