Edited by Milen

1. Zakres i systematyka prawa cywilnego (prywatnego); prawo cywilne a prawo handlowe

ZAKRES: Reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i prawnymi, między autonomicznymi
podmiotami, którym przysługują własne, prawnie chronione, sfery interesów majątkowych i niemajątkowych (osobistych).
Kryterium prowadzące do wyodrębnienia – równorzędność stron, czyli ich autonomiczność i równouprawnienie. Wyraża
się ona przede wszystkim w braku władczego podporządkowania drugiemu podmiotowi. Można ściślej nawet powiedzieć, że
cechą stosunku prywatnoprawnego jest brak prawnej kompetencji jednego podmiotu do jednostronnego kształtowania
sytuacji prawnej drugiego podmiotu stosunku cywilnoprawnego, a tym samym też do ingerowania w jego sferę prawną.
! Z racji tego, że są autonomiczne, to znaczy, że kierują się swobodnie jedynie własnymi interesami, jednak ta
swoboda nie jest nieograniczona.
! Cechą prawa prywatnego jest nałożenie takich ograniczeń, które będą brać pod uwagę interes drugiej strony, jak i
interes społeczny, ale jednocześnie nie może być ono nałożonymi z góry rozstrzygnięciami.
! Normy prawa prywatnego są ogólnie kreowane na korzyść strony “słabszej”, aby w ten sposób realizować
kryterium sprawiedliwości. (np. art. 385 KC → “na korzyść konsumenta”
W znaczeniu przedmiotowym- zespół norm prawnych regulujących stosunki cywilnoprawne
W znaczeniu podmiotowym- pewne uprawnienie lub ich zespół wynikające z stosunku pr.

SYSTEMATYKA:
! KC przyjął system pandektowy, który składa się z części ogólnej (podstawowe reguły i instytucje), prawa
rzeczowego (sposoby korzystania z rzeczy i władztwo nad rzeczą), prawa zobowiązań, (zasady wykonania i
niewykonania zob.) prawa spadkowego (przejście praw i obow.zmarłej osoby). Prawo rodzinne zostało wyjęte z tego
zbioru i uregulowane w KRiO. (zaszłości komunizmu) Stosunkowo nowa problematyka prawna dotyczy dóbr
niematerialnych, a więc prawa własności intelektualnej. Ta problematyka została uregulowana w ustawie o prawie
autorskim i prawach pokrewnych.
! KC to taki wzorzec, domniemuje się, że inne ustawy nadają pewnym instytucjom takie samo brzmienie jak KC, ale
nie oznacza to, że jest on hierarchicznie nadrzędny

Prawo cywilne obejmuje różne wyspecjalizowane działy. Należą do nich prawo rodzinne, prawo rolne, prawo
spółdzielcze i prawo morskie (w nich rdzeń norm stanowią przepisy o charakterze prywatnoprawnym) Prawo handlowe
także nie stanowi odrębnej gałęzi prawa. Jego wyróżnienie stosowane jest dla celów naukowych lub dydaktycznych.
Przed uchwaleniem KC istniał KH, natomiast po wprowadzeniu KC zastąpiono nim KH. Dzięki temu uniknięto
zamieszania, jasno wskazano normy znajdujące zastosowanie dla stosunków gospodarczych. KC został uzupełniony o
uregulowania KSH. Relacje B2B (relacje między podmiotami gospodarczymi) są regulowane przez prawo cywilne,
chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Stąd wynika, że prawo spółek handlowych to wyspecjalizowany dział
prawa cywilnego.
Zaś prawo pracy stanowi odrębną gałąź, ale w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy stosuje się
odpowiednio przepisy KC, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Gdy chodzi o prawo cywilne to, ostatnie pytanie (czy zespół norm wykazujący swoiste cechy
uregulowań jest już nową gałęzią, czy wyspecjalizowaną częścią istniejącej gałęzi??)może rodzić
wątpliwości i kontrowersje, np. wydzielenie grupy przepisów w odrębnym akcie: kodeks rodzinny i
opiekuńczy, kodeks spółek handlowych. – czy to odrębne gałęzie prawa. Wyodrębnienie w postaci
kodeksów wcale nie musi oznaczać powstania odrębnych gałęzi prawa.

2. Źródła prawa cywilnego (sensu largo; sensu stricto); prawo polskie a prawo UE
- Źródła prawa cywilnego sensu largo- prawo stanowione, zwyczaj, prawo zwyczajowe, klauzule generalne, rola
orzecznictwa, rola nauki.
- Źródła prawa sensu stricto- prawo stanowione, czyli akty prawne powszechnie obowiązujące, które regulują stosunki
cywilnoprawne. To nie tylko prawo krajowe i klasyczne prawo międzynarodowe, ale także prawo unijne.
1
Źródłami prawa cywilnego są:
a. prawo stanowione - katalog źródeł prawa wypisany w Konstytucji, a więc:
-Konstytucja
-ustawy
-ratyfikowane umowy międzynarodowe
-rozporządzenia
-akty prawa miejscowego
W przypadku prawa UE mamy do czynienia z zasadą pierwszeństwa, czyli prawo UE ma pierwszeństwo przed
prawem polskim, Polska ma obowiązek zapewnienie skuteczności prawa UE, nie może wprowadzać przepisów wbrew
prawu UE, a nowe przepisy krajowe nie derogują starszych przepisów UE
b. zwyczaje i prawo zwyczajowe
zwyczaje, czyli powszechnie stosowana praktyka w danej grupie społecznej, utrwalona przez swoje długoletnie
stosowanie. Nie mają one same z siebie doniosłości normatywnej, jednakże pośrednio uzyskują ją, ponieważ przepisy często
do nich odsyłają.(art. 56, 65) (interpretacja oświadczenia woli; uzupełnienie treści czynności prawnej) Należy, jednakże
zwrócić uwagę na to, czy są to “dobre” zwyczaje, a więc nie będące w sprzeczności z ogólnie przyjętymi zasadami
moralnymi oraz nie należy kierować się zwyczajami, które nie są zgodne z bezwzględnie obowiązującymi normami
prawnymi.
Prawo zwyczajowe natomiast jest to utrwalona praktyka wynikającą ze stałego stosowania przez organy państwowe.
Przyjmuje się, że jeżeli nie obowiązują żadne ogólne normy prawa w danym zakresie, to obowiązuje tam prawo
zwyczajowe, jednakże powstaje ono obok prawa stanowionego, a nie przeciwko niemu.
c. orzecznictwo - sam trójpodział władzy wyklucza, aby sąd miał rolę prawotwórczą, jednakże przez swoją
działalność interpretacyjną i inferencyjną (wnioskowanie z normy o normie) może wpłynąć na ustalanie treści
normy prawnej.
d. rola nauki - poglądy uczonych nie stanowią źródła prawa, jednakże często ich prace są inspiracją dla działalności
legislacyjnej, a także wpływają oni na normy prawne poprzez osobisty udział w przygotowaniu aktów prawnych
(komisje, itp.)
e. klauzule generalne – zwroty niedookreślone odwołujące się do wartości, które są zmienne i nie mogą być
skodyfikowane. Zawierają nakazy formułowania ocen i określenia skutków zgodnie z tymi ocenami. Mają charakter
sytuacyjny i kontekstowy. (nie powinno mówić się, że przepisy do nich odsyłają, bo nie są nigdzie skodyfikowane) np.
zasady współżycia społecznego, społ.- gosp. przeznaczenie; dobra wiara) (znowu np. 65 i 56 art)

3.Zasada pierwszeństwa prawa unijnego i jej cel; wykładnia prounijna (znaczenie orzeczeń TSprawiedliwościUE)
! Zasada pierwszeństwa prawa UE została wprowadzona w celu integralności prawa wspólnotowego i jego
efektywności na obszarze państw członkowskich.
! W myśl tej zasady prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo zastosowania względem niezgodnych z nim norm
krajowych.
! Co więcej, sądy krajowe są zobowiązane do interpretacji przepisów prawa krajowego zgodnie z prawem
wspólnotowym.
! Jeśli sądy krajowe mają wątpliwości co do znaczenia przepisów wspólnotowych, mogą zwrócić się do TSUE o ich
wykładnię, która jest wiążąca dla sądu krajowego.
! ekstradycja - musieliśmy zmienić konstytucję, aby pasowała do prawa ue

4. Norma a przepis; budowa normy cywilnoprawnej (przykłady)

Przepis, to jedna jednostka redakcyjna, natomiast do zrekonstruowania całej normy z reguły należy brać pod uwagę kilka
przepisów i dodatkowo poddać je wykładni.
Przykład: art. 15 KC Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz
osoby ubezwłasnowolnione częściowo. No ale art. 16 mówi jeszcze o możliwym częściowym ubezwłasnowolnieniu
konkretnych przypadków, a art. 17-22 regulują czynności podjęte przez takowe osoby.
! Budowa normy prawnej:
2
- hipoteza – adresat + okoliczności zastosowania,
- dyspozycja – nakazane zachowanie się adresata normy, czyli normatywny skutek prawny,
- sankcja – to kwestia sporna, a w prawie cywilnym pełni swoistą rolę. Ma na celu doprowadzić do zaspokojenia
interesów podmiotu, natomiast funkcje represyjne i wychowawcze są albo refleksem ubocznym albo są podporządkowane
realizacji celu zasadniczego. Dominuje sankcja polegająca na przymusowym uzyskaniu z majątku dłużnika określonych
przedmiotów lub wartości pieniężnych. Możliwa także nieważność stosunku prawnego.
5. Rodzaje norm prawa cywilnego (wiązanie a obowiązywanie normy) normy kompetencyjne - norma prawna, ktora udziela upowaznienia
do dokonania okreslonej czynnosci konwencjonalnej
- poza tymi niżej kompetencyjne, metanormy metanormy - one decyzuja, ktore normy pozostajace w konflikcie
obowiazują

5.1 - wpływ norm prawa cywilnego na swobodę kształtowania czynności prawnych

Normy prawa cywilnego ograniczają swobodę kształtowania treści i celu umów ( np. art 353.1 kc – strony zawierające
umowę mogą ułożyć stosunek prawny wg swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości
stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego).
względnie wiążące - Główna funkcja tych norm polega na uzupełnieniu treści stosunku prawnego w zakresie
nieuregulowanym przez strony.
Strony mogą regulować swoje uprawnienia i obowiązki w sposób odmienny od dyspozycji zawartej w takiej normie
(semiimperatywnej), jednak aby zmiany takie były skuteczne muszą być one korzystniejsze dla strony słabszej. (gwarancja
swobody umów).
6. Rodzaje norm prawa cywilnego i ich wpływ na swobodę kształtowania treści czynności prawnej
7. Normy bezwzględnie wiążące - znaczenie i przykłady (wymyśl też swoje własne)
8. Normy względnie wiążące - znaczenie i przykłady (wymyśl też swoje własne)
9. Normy semiimperatywne - znaczenie i przykłady (wymyśl też swoje własne)
“Obowiązywanie” to mylne pojęcie zapożyczone z języka prawniczego. Normy obowiązują, gdy zostaną uchwalone w
należytym trybie przez kompetentny do tego organ.
Określenia wiązanie należy używać w celu określenia charakteru mocy wiążącej, tym samym ich okoliczności
zastosowania. Różnego rodzaju normy posiadają różne charaktery wiążące.

! bezwzględnie wiążące - (imperatywne, ius cogens) ich obowiązywanie nie może być wyłączone lub ograniczone
wolą stron. Często wskazują na tę cechę przepisy, ale również dochodzi do uznania danej normy za imperatywną w
wyniku wykładni funkcjonalnej.
Np. Art. 119 KC Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.
! względnie wiążące - (dyspozytywne, ius disositivum), czyli obowiązujące tak samo jak imperatywne, jednakże
mające zastosowanie dopiero w przypadku nieuregulowania danej kwestii przez strony. Inaczej mówiąc, gdy strony
nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od tego zawartego w dyspozycji (jeżeli strony nie
uzgodniły inaczej; w braku odmiennej umowy)
Np. Art. 360 KC W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli
termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy.
! semiimperatywne - normy, które wyznaczają minimalny zakres ochrony jednej ze stron, które nie mogą zostać
zniesione, no chyba że postanowienia umowy są korzystniejsze dla strony chronionej
Np. Art. 129 § 1 KP Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym
tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135-138, 143 i 144

10. Jak odróżnić normy bezwzględnie wiążące i semiimperatywne od względnie wiążących?

Jak odróżnić? - Kryterium odróżniające stanowi tu charakter ich mocy wiążącej, to, w jaki sposób prawodawca określa
okoliczności ich zastosowania, a nie rodzaj obowiązywania. Należy się przy tym zastanowić jaki był cel prawodawcy.
Zazwyczaj imperatywne stanowią, że czegoś nie można zmienić.
Semiimperatywne nazywane są jednokierunkowo działającymi normami dyspozytywnymi. Opisują możliwości “słabszej”
strony z zaznaczeniem dolnej granicy zakresu jej ochrony.
3
 Podczas gdy dyspozytywne mają zwykle przedrostek “jeżeli strony nie uzgodniły inaczej”; , jeżeli umowa nie stanowi
inaczej” lub coś w tym stylu.
Niejednokrotnie trudno jest odróżnić charakter norm tylko na podstawie ich brzmienia. W takim wypadku należy dokonać
ich wykładni funkcjonalnej.

11. Stosowanie przepisów wprost a odpowiednie stosowanie przepisów prawa (na czym polega odpowiednie
stosowanie przepisów prawa, podaj przykłady)
Stosowanie przepisów wprost- bezpośrednio z treści, nie pozwala na odstępstwa i nakazuje bez żadnych zmian posługiwać
się przepisami zamieszczonymi w danym przepisie lub przepisie, do którego jesteśmy odsyłani. Cała księga I KC jest stosowana
wprost do wszystkich stosunków cywilnoprawnych. Pozostałe księgi również mają swoje części ogólne. Np. Część ogólną
zobowiązań stosujemy wprost dla wszystkich stosunków zobowiąz. Wynikających z KC i spoza KC Tym samym przy
umowie sprzedaży bierzemy pod uwagę przepisy księgi I (art. 1- 125), cz. Ogólną księgi zobowiązań oraz art. Od 535 w
wzwyż dotyczące umowy sprzedaż
Odpowiednie stosowanie przepisów-jest to odpowiednie zaadaptowanie przepisów, dla których stany faktyczne nie
zostały ustanowione. Oczywiście z uwzględnieniem ich różnic, charakteru i celu Może polegać na zastosowaniu przepisu:

! bez zmian (ale nie oznacza to, że był on zastosowany wprost)

! ze zmianami
! niezastosowaniu go wcale, w takim przypadku należy znaleźć inny przepis <-- czasem pojawia się potrzeba
zastosowania analogii iuris lub legis
Np. Przepisy o warunku stosujemy odpowiednio do przepisów o terminie.
Np. Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. (a przepisy o os.
prawnych stosuje się odpowiednio do ułomnych os. Pr. z ar. 33 (1))
12. Odpowiednie stosowanie przepisów prawa, analogia legis i analogia iuris (wyjaśnij i podaj przykłady)
Odpowiednie stosowanie prawa - konkretny przepis odsyła do zastosowania określonych przepisów do stanów
faktycznych, dla których nie zostały one ustanowione (np. art. 116,230,555,604 KC)
Np. Stosowanie przepisów o warunku do przepisów o terminie- Jeżeli skutki czynności prawnej mają powstać w
oznaczonym terminie, stosuje się odpowiednio przepisy o warunku zawieszającym.
Wg. orzeczenia SN - oznacza w szczególności niezbędną adaptację (i ewentualnie zmianę niektórych elementów) normy
do zasadniczych celów i form danego postępowania, jak również pełne uwzględnienie charakteru i celu danego
postępowania oraz wynikających stąd różnic w stosunku do uregulowań, które mają być zastosowane. Np. umowa zamiany-
dostosowanie przepisów o sprzedaży do umowy zamiany.
Analogia legis
Definicja z wykładu - brak ustawowego odesłania, a określony przepis prawa znajduje zastosowanie do stanu faktycznego
nie objętego jego hipotezą z uwagi na podobieństwo stanu faktycznego normowanego z nienormowanym z uwagi na
podobne cechy, uznane za istotne.
Definicja z podręcznika - gdy dyrektywy językowe i systemowe jednoznacznie nie wskazują na to, iż określony przepis
dotyczy wyłącznie stanu faktycznego w nim wyznaczonego, a równocześnie silna argumentacja funkcjonalna pozwala
przyjąć, że ustanowiona w przepisie prawnym regulacja odnosi się także do okoliczności w istotny sposób podobnych do tej,
jaka została w nim opisana.
Przykłady: stosowanie odpowiednie przepisów o umowie agencyjnej do umowy o pośrednictwo jednorazowe (np. o
wynagrodzeniu); Stosowanie odpowiednie przepisów o umowie agencyjnej do umowy dystrybucji (np. o świadczeniu
wyrównawczym)
Analogia iuris
Definicja z wykładu - znajduje zastosowanie, gdy stosujący prawo nie posiłkuje się konkretnym przepisem stosowanym do
podobnego do ocenianego stanu faktycznego. Poszukuje się wówczas rozstrzygnięcia w całym systemie prawa, odwołując
się do zasad porządku prawnego, ogólnych zasad prawa.
Definicja z podręcznika - wnioski o obowiązywaniu norm nieuzasadnionych w przepisach prawnych wyprowadza się tu z
wielu rozstrzygnięć dotyczących innych od rozważanej kwestii stanów faktycznych, które jednak wskazują na określony
system preferencji wartości, jakimi kieruje się w swych ocenach prawodawca.

4
Przykłady: rozwiązania zawarte w Konwencjach międzynarodowych np. Konwencja Wiedeńska, CISG.
13.Zwyczaj, ustawowe odesłanie do zwyczaju (podaj przykład)
Zwyczaj – powszechnie stosowana w danym okresie, w danym środowisku i w danych stosunkach społecznych praktyka
określonego postępowania. [Zwyczaje] są prawnie doniosłe dzięki przepisom często odsyłającym do nich, o ile są one
zgodne z ustawą czy wartościami wynikającymi z klauzul generalnych (dobre zwyczaje). Zakłada się, że uczestnik obrotu
zna zwyczaje grupy do której należy.
Ustawowe odesłanie do zwyczaju - art. 65 (interpretacja oświadczenia woli), art. 56 (uzupełnienie w zakresie skutków
czynności prawnej), art. 354 (określający należyty sposób wykonania zobowiązania) kc.
14. Zwyczaj a prawo zwyczajowe
Zwyczaj – p13.
Prawo zwyczajowe – faktem prawotwórczym jest praktyka stałego stosowania przez organy państwowe określonej
reguły postępowania. Prawo zwyczajowe (niestanowione) kształtuje się obok (preter), a nie przeciwko (contra) prawu
stanowionemu. Przyjmuje się, że jeżeli nie obowiązują żadne ogólne normy prawa w danym zakresie, to obowiązuje tam
prawo zwyczajowe.
15. Klauzule generalne – istota, znaczenie, przykłady
Klauzula generalna - zwrot niedookreślony zawarty w przepisie prawnym oznaczający pewne wartości lub oceny
funkcjonujące w jakiejś grupie społecznej, do których odsyła ów przepis przez nakaz uwzględnienia ich przy ustalaniu
stanu faktycznego podpadającego pod daną normę. Spór o pojęcie odsyła, bo nie ma nigdzie spsianych, gotowych ocen,
formułuje się je dopiero w określonej sytuacji. Prawodawca stosuje klauzulę generalną w celu umożliwienia stosowniejszej
– w zależności od przypadku – kwalifikacji czynu podejmowaną przez organ orzekający, a także ma na celu realizowanie
określonych, pożądanych wartości aksjologicznych.
art. 5 KC - Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za
wykonanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Inne (podane w prezentacji): dobre obyczaje, dobra wiara, zasada dobrej wiary i uczciwego obrotu, słuszność.
16. Funkcje klauzul generalnych (interpretacyjna, korygująca, uzupełniająca) + przykłady
! funkcja interpretacyjna – polega na wskazaniu sposobu rozumienia
Art. 65
§ 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone
zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje
Klauzula generalna zawarta w tym artykule stanowi instrument, za pomocą którego można wyinterpretować
rzeczywistą treść oświadczenia woli.
! funkcja uzupełniająca – uzupełniają zamiar stron w zakresie, w jakim strony nie doprecyzowały oczekiwanych
skutków i w jakim nie uzupełniają ich dyspozytywne przepisy ustawy.
Art. 56
Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, ktr. Wynikają z ustawy, z zasad
współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów
Klauzula zasad współżycia społecznego umożliwia ewentualne uzupełnienie treści czynności prawnej o elementy
nieprzewidziane zarówno w oświadczeniach woli stron, jak i w przepisach prawa obowiązującego
Art. 354
§ 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi
społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w
sposób odpowiadający tym zwyczajom.
§ 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.
! funkcja korygująca – prowadzi do pozbawienia skuteczności czynności prawnej budzącej powszechną
dezaprobatę moralną i tym samym naruszającą spójność aksjologiczną porządku prawnego. (5KC, art. 58 KC, art.
357¹KC, art. 358¹§3 KC)
5
 Art. 5
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego
prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za
wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Art. 58
§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
Art. 3531
Strony zawierające umowę mg. ułożyć stosunek prawny wg swego uznania, byleby jg. treść lub cel nie sprzeciwiały
się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego

17.Zasady prawa cywilnego i ich znaczenie

Normy wyróżniane z uwagi na swoją doniosłość, szczególną rolę, uwarunkowanie aksjologiczne. Wyznaczają one
wartości, jakie normy prawa cywilnego przede wszystkim powinny realizować. Ich szczególna rola polega na tym, że:
- wyznaczają kierunek działań prawodawczych
- wyznaczają sposób stosowania prawa, w tym w szczególności interpretacji przepisów prawnych,
- wskazują preferencje w razie kolizji norm prawnych
- określają granice czynienia użytku z praw podmiotowych.
! zasada równorzędności (równości) stron kładąca nacisk m.in. na: przyznanie zdolności prawnej (art. 8KC),
zapewnienie równowagi kontraktowej i ochronę interesów każdej ze stron, konstrukcję praw podmiotowych (brak
stosunku podporządkowania)
! Zasada poszanowania słuszności (realizowana przez klauzule generalne)
! uznanie i ochrona osobowości każdego człowieka w równej mierze – składa się na to zdolność prawna, która
przysługuje każdemu człowiekowi w takim samym zakresie. Wiąże się z nią również zdolność do czyn. prawnych,
której zakres podlega ograniczeniu tylko z przyczyn naturalnych (wiek, upośledzenie psychiczne) – w tej samej
mierze odnosząc się do wszystkich ludzi. Wreszcie ochrona wartości niemajątkowych, realizowana przez ochronę
dóbr osobistych.
! pełna i równa ochrona mienia – prawo własności
! zakaz nadużywania praw podmiotowych ma zapobiegać wykonywaniu ich niezgodnie z akceptowanymi
powszechnie regułami moralnymi, do czego w istocie sprowadza się sens klauzuli generalnej zasady współżycia
społecznego; ta zasada ma na celu kształtowanie i realizowanie stosunków cywilnoprawnych w sposób niesprzeczny
z zasadami moralnymi
Art. 5
Nie można czynić ze swego prawa użytku, ktr. By był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego
prawa lub z zasadami wspólnego życia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane
za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony
! ochrona zaufania podmiotu wobec innych uczestników obrotu do składanych mu oświadczeń lub innych
doniosłych prawnie – opiera się na nakazie moralnym dotrzymania danego słowa oraz ponoszenia
odpowiedzialności za błędny przekaz; ma na względzie pewność obrotu prawnego, mającą w gospodarce rynkowej
doniosłość publiczną; ta zasada legła u podstaw przyjętej w prawie polskim konstrukcji czyn. prawnej; stanowi ona
rdzeń całego szeregu norm składających się na tzw. ochronę dobrej wiary (np. Art. 169 KC)
! autonomia woli wyrażająca kompetencję podmiotów prawa cywilnego do swobodnego kształtowania stosunków
cywilnoprawnych przez czynności prawne – w szczególności przez umowy (tzw. swoboda umów)
! Pole swobody decyzyjnej podmiotów pozostaje rzeczywiście ograniczone tylko ogólnymi przesłankami
podyktowanymi interesem publicznym i względami moralnymi ! Mogą być stosowane tylko tam gdzie są przepisy
dyspozytywne
Art. 58
§ 1. Czyn. prawn. sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis
przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czyn. prawn. wchd. odp. przepisy
ustawy

6
 § 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czyn. prawn., czyn. pozostaje w mocy co do pozostałych części,
chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czyn. nie zostałaby dokonana
Art. 3531
Strony zawierające umowę mg. ułożyć stosunek prawny wg swego uznania, byleby jg. treść lub cel nie sprzeciwiały
się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego

18. Autonomia jako swoboda kontraktowania (sensu largo i sensu stricto); przykłady
Jedną z podstawowych zasad prawa prywatnego odróżniająca tą gałąź od innych jest autonomia woli stron. W prawie
zobowiązaniowym przybiera ona formę zasady swobody umów. W szerszym znaczeniu (sensu largo) ta zasada oznacza:
! swobodę zawierania lub niezawierania umowy (czy)
! możliwość swobodnego wyboru kontrahenta (z kim)
! kształtowanie treści zawieranej umowy wg swego uznania (jaka treść)
! swobodę wyboru formy umowy (w jaki sposób)
! swobodę rozwiązywania umowy (czy ją rozwiązać i jak)
Natomiast wolność kontraktowania sensu stricto oznacza przede wszystkim wpływ stron na treść umowy. W praktyce
swoboda obowiązuje tylko w zakresie przepisów dyspozytywnych. W tym zakresie strony mogą zawrzeć umowę
nienazwaną, a w przypadku wyboru jednej z umów nazwanych ustalić treść konkretnej umowy w taki sposób, że
postanowienia jej będą odbiegać od wzorca normatywnego. Treść lub cel stosunku prawnego nie mogą być jednak
sprzeczne z naturą stosunku prawnego, ustawą (normy bezwzględnie wiążące/semiimpreatywne) czy zasadami
współżycia społecznego. Wolność kontraktowania sensu stricto wyraża art. 3531.
art. 3531
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały
się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Art. 20
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny
interes publiczny.
Przykład umowy nienazwanej – umowa franchisingu. Franchising polega na odpłatnym udostępnianiu przez jedną stronę
(franchisodawcy) drugiej stronie (franchisobiorcy) m.in. prawa do korzystania ze znaku towarowego lub usługowego przez
cały czas obowiązywania umowy franchisingowej.
19. Swoboda kontraktowania (art. 353^1); wyjaśnij jej istotę i przedstaw kryteria ograniczające wraz z przykładami
Art. 353^1
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wg swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się
właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego
W art. 353^1 stanowiącym, iż strony mogą ułożyć stosunek prawny wg swojego uznania, chodzi przede wszystkim o treść
umowy. Strony mają do swobodnego wyboru trzy możliwości. Pierwszą z nich jest przejęcie bez modyfikacji określonego
typu umowy uregulowanej przez prawo. Drugą możliwością jest zawarcie umowy nazwanej z jednoczesnym
wprowadzeniem do niej pewnych odrębności. Ostatnią jest zawarcie umowy nienazwanej, której treść ukształtują one
całkowicie według swego uznania.
Jak wynika z art. 353^1 zasada swobody umów nie jest bezwzględna i doznaje ograniczenia. Przepis ten stwierdza, iż treść
lub cel umowy nie może sprzeciwiać się właściwości (naturze) stosunku zobowiązaniowego, ustawie ani zasadom
współżycia społecznego. Przez pojęcie treści stosunku zobowiązaniowego należy rozumieć wynikające z umowy
uprawnienia i obowiązki stron dotyczące samego świadczenia i jego wykonania. Natomiast cel stosunku
zobowiązaniowego oznacza szeroko pojmowaną korzyść, jaką strony albo tylko jedna z nich pragnie osiągnąć w wyniku
wykonania danego zobowiązania.
Ograniczenie swobody umów w postaci właściwości (natury) zobowiązania: nakaz uwzględniania podstawowych cech
zobowiązaniowych stosunku prawnego (essentialia negotii umowy); np. ukształtowanie umowy franchisingu jako umowy
nieodpłatnej - z uwagi na powtarzalność w praktyce obrotu, franchising ma swoją naturę, zaliczany jest bowiem do umów o
korzystanie z cudzych rzeczy lub praw. Umowy takie z reguły są odpłatne.

7
Ograniczenie swobody umów ze względu na ustawę: (tylko w zakresie dyspozytywnych) niedopuszczalne jest tylko takie
ustalanie treści stosunku zobowiązaniowego lub jego celu, w którego wyniku dochodziłoby do naruszenia przepisów o
charakterze iuris cogentis czy przepisów semiimperatywnych i to zarówno kodeksu cywilnego, jak i ustaw szczególnych
(niekoniecznie z zakresu prawa cywilnego)
Ograniczenie zasady swobody umów ze względu na zasady współżycia społecznego: nakaz minimum takiego
uregulowania treści stosunku prawnego, które nie będzie sprzeciwiało się przyjętemu w społeczeństwie kryterium uczciwego
i lojalnego postępowania; np. wymaganie odsetek przerastających odsetki ustawowe.

20. Swoboda negocjowania (czy strony są zobowiązane do zawarcia umowy po rozpoczęciu negocjacji?); zagadnienia
odpowiedzialności
! Negocjacje – uregulowany w części ogólnej KC sposób zawierania umów (art. 72 KC). Polega na wzajemnym
oddziaływaniu stron w celu zawarcia umowy. W toku negocjacji strony wymieniają informacje istotne dla
zawieranej umowy, formułują swoje oceny co do gospodarczych wartości oraz stopniowo uzgadniają treść
zawieranej umowy.
! Negocjacje są procesem płynnym, dlatego strony nie są w ich toku związane swoimi oświadczeniami woli,
zachowują swobodę decyzji co do zawarcia umowy.
! Natomiast powinny prowadzić negocjacje w sposób zgodny z dobrymi obyczajami, w szczególności z zamiarem
zawarcia umowy, a nie tylko dla pozoru, w celu osiągnięcia jakichś innych celów.
! Zagadnienie odpowiedzialności łączy się z pojęciem culpa in contrahendo – naruszenie obowiązku negocjowania
zgodnie z dobrymi obyczajami opatrzone jest sankcją odszkodowawczą, ale tylko w granicach ujemnego interesu
umownego. Odpowiedzialność opiera się na podstawie deliktowej, nie może być poczytana jako obowiązek
zawarcia umowy.
! Zaś w razie naruszenia obowiązku nieujawniania i niewykorzystywania dla własnych celów informacji poufnych
(jeśli strony uzgodniły, że to informacje z zastrzeżeniem poufności), strona poszkodowana może żądać od drugiej
strony naprawienia pełnej szkody albo wydania przez nią uzyskanych korzyści.
21. Zasadnicze elementy metodologiczne przy stosowaniu prawa (trójczłonowy model)

! Ustalenie stanu faktycznego sprawy z uwzględnieniem reguł dowodowych z KPC - udowodnienie faktów
prawnych (na kim spoczywa ciężar dowodu)
! Ustalenie reżimu prawnego, tj. Jaka norma znajdzie zastosowanie do danego stanu faktycznego (in concreto) -
odpowiednia wykładnia (swoisty proces myślowy polegający na ustalaniu właściwego znaczenia tekstów prawnych,
stanowiących podstawę do zrekonstruowania poszukiwanej normy prawnej). Stosuje się tutaj dyrektywy językowe,
systemowe oraz funkcjonalne (z pierwszeństwem dla językowej)
! Określenie w indywidualnej decyzji organu stosującego prawo konsekwencji prawnych na podstawie
zastosowanej normy prawa. Ujmuje się tę działalność jako ustanowienie normy indywidualnej. Sposoby
wyznaczania granic kompetencji, a w tym luzów decyzyjnych w ustalaniu konsekwencji prawnych faktów, są różne.
Niekiedy ustawa poprzestaje tylko na określeniu celu, pozostawiając sądowi wybór środków prowadzących
najefektywniej do realizacji tego celu.
22.Ciężar dowodu (istota, rozkład, przyczyny)
Przy postępowaniu zmierzającym do ustalenia faktów sprawy uwzględnić należy rozkład ciężaru dowodu. Zwrot ten
używany jest w dwóch podstawowych znaczeniach:
! w znaczeniu formalnym (procesowym) wskazuje on podmioty, które powinny przejawiać inicjatywę w zebraniu
dowodów i wykazywaniu twierdzeń. W zasadzie inicjatywę taką powinny przejawiać strony, jednakże również sąd
może dopuścić dowód niewskazany przez strony
Art. 232 KPC
Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stworzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może
dopuścić dowód nie wskazany przez stronę.
! w znaczeniu materialnoprawnym określa on, kto ponosi ujemne konsekwencje nieprzedstawienia i
nieudowodnienia dowodu bez względu na to, z czyjej inicjatywy dowód mógł być lub był przeprowadzony
Art. 6 KC
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która. z faktu tego wywodzi skutki prawne.

8
 Jeżeli więc ktoś powołuje się przed sądem na pewien fakt, z którego prawo wiąże jakieś korzystne dla niego
konsekwencje prawne, a ten fakt nie zostanie udowodniony wówczas przegra sprawę, czyli jego roszczenie nie
zostanie przez sąd uwzględnione
Np. osoba A żąda odszkodowania za szkodę wyrządzoną zawinionym działaniem osoby B, ale nie zostało
udowodnione to, że szkoda powstała z powodu czynności B, a więc dlatego roszczenia osoby A nie są uwzględniane.
Art. 415 KC
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
23. Znaczenie i rodzaje domniemań
Domniemania pozwalają na pośrednie ustalenie dowodów, mówi się, że to tzw. dowody pośrednie.
Domniemania faktyczne – sędzia może uznać za ustalony istotny dla sprawy fakt na podstawie wniosków
wyprowadzonych z innych faktów. Wnioskowanie to opiera na swej wiedzy i doświadczeniu życiowym. Np. sprawa o
ustalenie pochodzenia dziecka, doniosła dla sprawy będzie okoliczność czy A utrzymywał z B stosunki cielesne, na
podstawie domniemania faktycznego sąd może przyjąć, że miało to miejsce, gdy A i B mieszkali ze sobą.
Domniemania prawne – wyznaczone są normą prawną, która każe wiązać ze sobą podstawę domniemania z wnioskiem
domniemania. Sąd ustalił zgodnie z regułami dowodowymi fakt stanowiący podstawę domniemania, to obowiązany jest
przyjąć bez dowodu istnienia faktu wskazanego we wniosku domniemania, np. w razie urodzenia się dziecka
domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe (art.9 KC)
Domniemania są z reguły wzruszalne (można przeprowadzić przeciwdowód) np. Domniemanie dobrej wiary po
udowodnieniu złej wiary, ale istnieją także niewzruszalne np. nie można podważyć informacji zawartej w księdze
wieczystej
W obrębie domniemań prawnych należy wyróżnić:
Domniemania prawne zwykłe – bez ograniczeń dopuszczalności przeciwdowodu
Domniemania prawne kwalifikowane – ograniczenia dopuszczalności przeciwdowodu
Domniemania niewzruszalne – zakaz przeprowadzenia jakiegokolwiek przeciwdowodu, np. domniemywa się, że prawo
jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym (art. 5 ustawy o księgach wieczystych i
hipotece)
24. Domniemanie dobrej wiary (znaczenie, przykłady)
Dobra wiara jest to usprawiedliwiona nieznajomość prawdziwego stanu rzeczy, z reguły polegającego na istnieniu jakiegoś
stosunku prawnego czy prawa.
Istotne trzy elementy:
1) Przeświadczenie o istnieniu stosunku prawnego bądź prawa;
2) Błędność tego przeświadczenia;
3) Usprawiedliwiona okolicznościami
• Art. 7 KC każe domniemywać istnienie dobrej wiary (Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary,
domniemywa się istnienie dobrej wiary) Domniemanie to jest wiążące dla sądu, aż do czasu, gdy nie zostanie obalone
dowodem złej wiary.
• Odnosi się do całego systemu prawa cywilnego, czyli do wszystkich przypadków, w których przepisy wiążą skutki z
dobrą lub złą wiarą osoby.
• Podział ten ma charakter wyczerpujący i rozłączny – osoba może być tylko albo w dobrej albo w złej wierze, nie ma nic
po środku.
• Dobra lub zła wiara odnosi się do stanu psychicznego, czyli do stanu wiedzy o istnieniu jakiegoś stosunku prawnego lub
wynikającego z niego prawa podmiotowego.
Znaczenie:
Skutkiem jest z reguły nabycie prawa przez osobę działającą w dobrej wierze, przykładowo nabycie ruchomości lub
nieruchomości uzależnione jest od dobrej lub złej wiary.
Art. 174 Posiadacz rzeczy ruchomej nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat
trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze.
Jeśli chodzi o nieruchomość – 20 lat dobra wiara, 30 lat zła wiara.

25. Pojęcie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych podmiotów

9
Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków.
Cechy zdolności prawnej:
- kategoria ściśle normatywna
- przysługuje ona każdemu człowiekowi
- nie można się jej zrzec ani ograniczyć lub przenieść na inną osobę w drodze czynności prawnej (niezbywalne)
Zdolność do czynności prawnych to zdolność do samodzielnego nawiązywania, zmiany lub niweczenia stosunków
prawnych własnymi działaniami i we własnym imieniu (np. możliwość zawierania, zmiany lub wypowiedzenia umowy).
Zdolność do czynności prawnych jest jedną z przesłanek ważności czynności prawnej obok: wad oświadczenia woli, formy i
treści czynności prawnych.
26. Zdolność prawna osób fizycznych (moment początkowy i końcowy)
Moment początkowy – osoba fizyczna nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia.
Art. 8 § 1. KC Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Chwilą urodzenia jest opuszczenia przez noworodka łona matki - chwila, w której dziecko znalazło się całkowicie poza
ciałem matki. Do uzyskania zdolności prawnej wystarczy, że dziecko urodzi się żywe, czyli wykaże jakiekolwiek przejawy
życia.
Domniemanie żywego urodzenia: Art. 9 KC W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
Moment końcowy – zdolność prawna człowieka ustaje z chwilą śmierci.
W następstwie jego prawa gasną lub przechodzą na inne osoby. Zmarły nie może nabywać już żadnych praw ani
obowiązków.
Jako chwilę śmierci przyjmuje się „śmierć mózgu” (nieodwracalne ustanie czynności mózgu). Dowodem śmierci człowieka
jest akt zgonu, sporządzany przez urząd stanu cywilnego. Akt ten ma charakter deklaratoryjny (akt prawny, który nie
tworzy, nie znosi, i nie zmienia istniejącego stosunku prawnego lecz potwierdza istniejące prawa i obowiązki jego
adresata(ów))
27. Nasciturus (pojęcie, zakres ochrony prawnej)
Nasciturus – określenie w języku prawniczym, jest to dziecko poczęte, ale nienarodzone, jest to człowiek w fazie rozwoju
prenatalnego, posiada on szczególną podmiotowość prawną (zdolność prawną) w prawie cywilnym. Ta szczególna
podmiotowość istnieje od chwili poczęcia do momentu urodzenia.
W związku z przyznaniem nasciturusowi szczególnej podmiotowości prawnej, nasciturus uważany jest za dziecko już
żywo urodzone, jeśli chodzi o jego korzyść.
W przypadku konieczności dochodzenia praw na rzecz nasciturusa, ustanawia się kuratora (curator ventris), kuratela ta
ustaje z chwilą urodzenia się dziecka. Natomiast przyjmuje się, że rodzice mogą reprezentować dziecko jeszcze
nienarodzone i w jego imieniu np. przyjąć darowiznę.
Urodzenie jest zdarzeniem prawnym przyszłym i niepewnym, czyli warunkiem dla nasciturusa. Jest to warunek
zawieszający, bowiem to od urodzenia i to żywego zależy wystąpienie skutków prawnych wobec osoby fizycznej
(narodzonego dziecka).
Od chwili poczęcia posiada on warunkową zdolność prawną:
- w zakresie praw nabytych na jego korzyść przez rodzica lub kuratora, czyli dziecko poczęte nabywa te prawa pod
warunkiem, że urodzi się żywe
- w sferze ochrony dóbr osobistych – m.in. zdrowie, życie, zgodnie z art. 4461 kc z chwilą urodzenia dziecko może żądać
naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem
- w zakresie prawa spadkowego – np. art. 927 § 2 kc, dziecko już poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą,
pod warunkiem, że urodzi się żywe.

28. Uznanie za zmarłego i sądowe stwierdzenie zgonu

Sądowe stwierdzenie zgonu zostaje wydane, gdy akt zgonu nie został sporządzony, a śmierć danej osoby jest niewątpliwa -
wynika ona z ogółu okoliczności konkretnego przypadku. Orzeczenie stwierdzające zgon ma charakter deklaratoryjny.
Określa się w nim ściśle chwilę śmierci, a jeżeli nie jest to możliwe jako chwilę śmierci oznaczyć należy chwilę najbardziej
prawdopodobną
Uznanie za zmarłego (postanowienie o uznaniu za zmarłego) - postępowanie o uznanie za zmarłego prowadzi się w
przypadku zaginięcia osoby fizycznej, której miejsce pobytu nie jest znane, a z okoliczności wynika, że nie wiadomo czy
dana osoba zmarła, czy żyje. Orzeczenie o uznaniu za zmarłego ma charakter konstytutywny, ale działa ex tunc, czyli
10
wstecz, tj. od chwili określonej w nim jako chwila śmierci osoby uznanej za zmarłą. W postanowieniu o uznaniu za zmarłego
sąd oznacza najbardziej prawdopodobną chwilę śmierci, a w przypadku braku danych jest to pierwszy dzień terminu, kiedy
uznanie za zmarłego stało się możliwe
- zaginiony może zostać uznany za zmarłego z upływem 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według
istniejących informacji jeszcze żył,
(jeżeli zaginiony w chwili uznania za zmarłego ukończył 70 lat, wystarczy upływ 5 lat od końca roku kalendarzowego, w
którym według istniejących informacji jeszcze żył,
uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata)
- zaginięcie w związku z podróżą powietrzną lub morską albo katastrofą statku lub okrętu – uznanie za zmarłego możliwe
jest po upływie 6 miesięcy od katastrofy lub szczególnego zdarzenia
- zaginięcie z związku z innym niebezpieczeństwem – uznanie za zmarłego możliwe jest po roku od dnia, w którym
niebezpieczeństwo ustało albo powinno ustać
29. Kommorienci
Kommorienci (łac. commorientes – ci, którzy razem zmarli) – osoby, które zmarły wskutek wspólnie im grożącego
niebezpieczeństwa i w okolicznościach uniemożliwiających ustalenie kolejności zgonów, co jest kluczowe dla reguł
dziedziczenia.
W polskim prawie cywilnym przyjmuje się wzruszalne domniemania (art. 32 k.c.), że śmierć tych osób nastąpiła
równocześnie. Z tego względu kommorienci będący wzajemnymi spadkobiercami nie dziedziczą po sobie – każdego
traktuje się tak, jakby nie dożył otwarcia spadków po pozostałych.
Art. 32 KC Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły
jednocześnie.
30. Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych

Pełna Ograniczona Brak

Grupa osób Osoby pełnoletnie: - 18 lat - Osoby, które ukończyły 13 - osoby, które nie
lat do uzyskania pełnoletności ukończyły 13 lat
- zawarcie małżeństwa
(kobieta po ukończeniu 16 lat - częściowo -
za zgodą sądu opiekuńczego ubezwłasnowolnieni ubezwłasnowolnieni
może zawrzeć związek całkowicie
małżeński) – nie ustaje po - osoby, dla których sąd
rozwodzie/ unieważnieniu ustanowił doradcę
małżeństwa tymczasowego w toku
postępowania o
ubezwłasnowolnienie
Czynności Ważne o ile nie zachodzą inne Ważne tylko za zgodą Nieważne
prawne tych osób podstawy nieważności (np. przedstawiciela ustawowego: - Wyjątek: - ważne są
wady oświadczenia woli, czynności prawne polegające na umowy powszechnie
niezachowanie wymaganej zaciągnięciu zobowiązania lub zawierane w
formy) rozporządzeniu prawem, drobnych, bieżących
Ważne bez wymogu zgody: sprawach życia
- umowy powszechnie codziennego, z chwilą
zawierane w codziennych ich wykonania, o ile
sprawach życia codziennego nie pociąga to za sobą
- rozporządzanie własnym rażącego
zarobkiem (sąd opiekuńczy pokrzywdzenia osoby
może postanowić inaczej) niezdolnej
- czynności dotyczące
przedmiotów majątkowych
oddanych do swobodnego
użytku (chyba, że potrzebna
zgoda sądu opiekuńczego)

31. Jakie okoliczności wpływają na zakres zdolności do czynności prawnych osób fizycznych?
- Wiek
- Stan psychiczny (może prowadzić do ubezwłasnowolnienia)
- Ustanowienie doradcy tymczasowego
- Zawarcie związku małżeńskiego – tzw. upełnoletnienie
11
32. Ograniczona zdolność do czynności prawnych (zakres podmiotowy, zasady dotyczące dokonywania czynności
prawnych)
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają: 1) małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście; 2) osoby
ubezwłasnowolnione częściowo (art. 15 k.c.) oraz 3) osoby, dla których w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie
ustanowiono doradcę tymczasowego (art. 549 § 1 k.p.c.).
Zasada ogólna – art. 17 k.c. - z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez
którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem,
potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Czynności prawne nienależące do grupy czynności prawnych zobowiązujących lub rozporządzających mogą być – o ile
ustawa nie przewiduje wyjątku (np. art. 74 krio) dokonywane przez ograniczonego w zdolności do czynności prawnych bez
zgody przedstawiciela ustawowego (np. jako obdarowany w umowie darowizny nieobciążonej poleceniem).

Przedstawiciel dokonuje czynności w imieniu i ze skutkami dla reprezentowanego (art. 95 § 2 k.c.).

I Ograniczony w zdolności do czynności prawnych może dokonywać samodzielnie czynności (z zastrzeżeniem
ograniczeń dotyczących rodziców, opiekuna i kuratora):
1) umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 k.c.)
2) czynności prawne, przez które ani nie zaciąga zobowiązania, ani nie rozporządza prawem
3) może rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi (art. 21 k.c.)
Przepis nie dotyczy jednak zawierania umów mających prowadzić do uzyskania wynagrodzenia, jak i rozporządzania
zarobkiem przyszłym czy przedmiotami nabytymi za środki stanowiące zarobek.
Zgodnie z art. 22 k.c., jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej
określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności
prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Przepis nie dotyczy przypadku, gdy oddania przedmiotów majątkowych nie
dokonał przedstawiciel ustawowy albo oddanie nie nastąpiło do swobodnego użytku. Nie ma zastosowania kryterium
wartości przedmiotów majątkowych czy ich rodzaju.
II Czynności dokonywane za zgodą przedstawiciela ustawowego:
1) Jednostronna czynność prawna dokonana bez uprzedniej zgody przedstawiciela jest nieważna bezwzględnie (art. 19
k.c.).
2) W przypadku umowy, wymagającej zgody, dopuszczalne jest jej potwierdzenie przez przedstawiciela (art. 18 § 1 i 2
k.c.).
W razie zawarcia przez ograniczonego w zdolności do czynności prawnych umowy zobowiązującej lub rozporządzającej bez
zgody przedstawiciela ustawowego (gdy taka zgoda jest wymagana) czynność prawna jest wadliwa – dotknięta
bezskutecznością zawieszoną, a czynność nazywana jest czynnością „niezupełną” lub „kulejącą” (negotium claudicans).
Czynność staje się skuteczna (niewadliwa) po potwierdzeniu przez przedstawiciela ustawowego z mocą od chwili jej
dokonania - ex tunc (art. 18 § 1 k.c.).
- Do nieważności czynności może doprowadzić: 1) odmowa potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego; 2)
bezskuteczny upływ terminu do potwierdzenia umowy (art. 18 § 3 k.c.).
Potwierdzenia umowy od chwili uzyskania pełnej zdolności do czynności prawnych może dokonać osoba, która w chwili
zawarcia umowy miała ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 18 § 2 k.c.).
33. Brak zdolności do czynności prawnych
Zgodnie z art. 12 k.c. - nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby
ubezwłasnowolnione całkowicie (choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy nie wpływają bezpośrednio na zdolność do
czynności prawnych, choćby nawet wyłączały całkowicie możność rozpoznania znaczenia swoich „czynów” i kierowania
swoim postępowaniem – okoliczności te mogą być przyczyną wady oświadczenia woli określonej w art. 82 k.c.).
- Osoba niezdolna może działać przez swego przedstawiciela ustawowego. Skutki czynności prawnej dokonanej przez
przedstawiciela w imieniu reprezentowanego nastąpią bezpośrednio w sferze prawnej reprezentowanego.
- Osoba niemająca zdolności do czynności prawnych nie może być pełnomocnikiem; może jednak być posłańcem.
-Przedstawicielami ustawowymi dziecka są jego rodzice, jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską (art. 98 krio).
Jeżeli władza rodzicielska nie przysługuje żadnemu z rodziców albo gdy rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka
opiekę (art. 94 § 3 krio).
- Zgodnie z art. 14 § 1 k.c., czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest
nieważna. Jest to nieważność bezwzględna.
- Zgodnie jednak z art. 14 § 2 k.c., jeśli osoba niezdolna do czynności prawnych (i) zawarła umowę należącą do umów

12
powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna (ii) z chwilą
jej wykonania, (iii) chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
34. Ubezwłasnowolnienie częściowe i całkowite – różnice

Ubezwłasnowolnienie całkowite Ubezwłasnowolnienie częściowe

Jeżeli wskutek choroby psychicznej, Z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju
niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń
zaburzeń psychicznych, w szczególności psychicznych, w szczególności pijaństwa lub
pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia
kierować swym postępowaniem. ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz
potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej
spraw.

Brak zdolności do czynności prawnych Ograniczona zdolność do czynności prawnych

Min. 13 lat Min. 18 lat
Ustanawia się opiekuna, chyba, że pozostaje Ustanawia się kuratora
jeszcze pod władzą rodzicielską

35. Tożsamość i stan cywilny osoby fizycznej

1. Tożsamość – wynika z psychofizycznej natury
◦ biologiczna – genetyczna, historia ciała człowieka, przebyte urazy, choroby
◦ psychiczna – świadomość człowieka
◦ prawna – stan cywilny i stan osobisty, obejmuje cechy lub dane osoby fizycznej, umożliwiające jej identyfikację, które
wymienione są w treści przepisów prawnych lub widnieją w treści dokumentów urzędowych i których ustalenie umożliwia
stosowanie przepisów prawa, np. obywatelstwo, wiek, płeć, imię i nazwisko – cechy indywidualizujące osobę fizyczną
2. Stan cywilny –stan w jakimś ktoś się znajduje do relacji do małżeństwa: kawaler, panna, żonaty, mężatka, wdowa,
wdowiec, w znaczeniu szerszym stan cywilny określa sytuację rodzinną człowieka i definiowany jest poprzez
pokrewieństwo oraz dane osobowe. Jest rejestrowany w księgach stanu cywilnego
3. Stan osobisty – dane związane z tożsamością prawną i biologiczną osoby fizycznej, dane takie jak: imię i nazwisko, płeć
i wiek, stan zdrowia psychicznego, np. ważne przy stosowaniu przepisów dot. zawarcia małżeństwa

36. Ochrona dóbr osobistych osób fizycznych (przesłanki i środki ochrony)

Ochronę dóbr osobistych zapewnia konstrukcja praw podmiotowych które, jako że są podmiotowymi prawami
bezwzględnymi są:
! Skuteczne wobec wszystkich - erga omnes - nikt wiec nie może naruszać lub nawet zagrażać dobrom osobistym
podmiotu uprawnionego
! Niemajątkowe
! Niezbywalne
! Niedziedziczne
! Gasną wraz ze śmiercią podmiotu uprawnionego
! Niektóre nie pozostają bez ochrony po śmierci uprawnionego - cześć, osobiste prawa autorskie
Art. 23 zawiera katalog otwarty dóbr osobistych i wymienia tylko przykładowe. Takie jak zdrowie, wolność, cześć,
swoboda sumienia, nazwisko.
Orzecznictwo wymienia również godność osobistą, dobre imię, kult os. zmarłej
Zgodnie za art. 24 naruszenie lub zagrożenie dóbr osobistych musi być bezprawne, ale nie musi być zawinione. Istnieje
domniemanie bezprawności, jednak nie jest ono wyrażone wprost. Jeżeli ktoś uważa, że nie działał bezprawnie, to musi
to udowodnić. Powód nie musi udowadniać bezprawności.
Przesłankami ochrony dóbr osobistych są:
1. istnienie dobra osobistego
13
 2. zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego
3. bezprawność zagrożenia lub naruszenia
Domniemanie bezprawności ma charakter ogólny - naruszenie dobra należy zakwalifikować jako naruszenie prawa
osobistego - bez konieczności wykazania podstawy prawnej naruszenia.
Wzajemne naruszanie dóbr osobistych nie uchyla odpowiedzialności każdego ze sprawców
Uchylenie bezprawności
! Zgoda uprawnionego
o uchyla bezprawność naruszenia dobra osobistego np. Udział w zawodach sportowych w których naruszana
jest integralność fizyczna uczestników (boks, sporty walki), rozpowszechnianie wizerunku, informacji o życiu
prywatnym.
o Nie może być sprzeczna z bezwzględnie wiążącymi normami prawnymi lub zasadami współżycia
społecznego np. niedopuszczalność eutanazji
o Może odnosić się - co do natury rzeczy - tylko naruszeń własnego prawa osobistego, nie jest skuteczna przy
naruszaniu zarazem dóbr innej osoby np. Opublikowanie informacji o utrzymywaniu stosunków intymnych z
osobą, która takiej zgody nie wyraża
o Nie przybiera postaci trwałego przeniesienia lub wygaśnięcia prawa osobistego. Dotyczy jedynie
konkretnego działania osoby ingerującej, może być cofnięta do czasu podjęcia ingerencji np. Mimo zgody na
operację, można ją cofnąć tuż przed jej rozpoczęciem
! Działanie na podstawie przepisu lub w wykonaniu prawa podmiotowego – nie ma charakteru bezprawnego
naruszenia dóbr osobistych chociażby osoba działaniem takim dotknięta lub zagrożona nie wyraziła na to zgody. Np.
Przypadki przymusowego leczenia, obowiązkowe szczepienia, listy gończe z fotografią
! Nie mogą być nadużywane. Nie można z nich czynić użytku sprzecznego z ich społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego np. Powołanie się na nietykalność mieszkania, gdyby ktoś
chciał wezwać pogotowie do ofiary wypadku
Środki ochrony

! Najpierw ustalenie czy dane prawo osobiste przysługuje danej osobie – orzeczenie ustalające
! Żądanie zaniechania działań, które zagrażają dobrom osobistym lub już je naruszają.
! Usunięcie skutków naruszenia
o Gdy zostało naruszone dobro osobiste, ewentualnie obok zaniechania
o Dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków może polegać na złożeniu oświadczenia o
odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie - ogłoszone w prasie sprostowania lub przeprosiny
o Zachowanie proporcjonalności treści do naruszonego dobra
! Zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczny - zgodnie z art. 24§1 - można na zasadach
przewidzianych w KC żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty sumy pieniężnej na cel społeczny
o Odpowiednia suma pieniężna przyznawana przez sąd z tytułu doznanej krzywdy
o Krzywda – ujemne przeżycia - cierpienia psychiczne lub fizyczne - związane z naruszeniem dobra, nie
można mierzyć ich jednostkami pieniężnymi.
o Kompensacyjny charakter zadośćuczynienia
o Pieniądze nie mogą rekompensować doznanej krzywdy, ale mogą ją łagodzić.
o Zapłata na cel społeczny ma charakter kompensacyjny – satysfakcja moralna dla pokrzywdzonego

Kierowane mogą być nie tylko przeciwko osobom fizycznym, ale także prawnym
! Odszkodowanie – ochrona interesów majątkowych naruszonych w związku z dobrami osobistymi. Regulowana na
zasadach ogólnych

37. Ochrona dóbr osobistych osób fizycznych o charakterze niemajątkowym

Środki ochrony:
O charakterze niemajątkowym

! Najpierw ustalenie czy dane prawo osobiste przysługuje danej osobie – orzeczenie ustalające
! Żądanie zaniechania działań, które zagrażała dobrom osobistym lub już je naruszają.
! Usunięcie skutków naruszenia
o Gdy zostało naruszone dobro osobiste, ewentualnie obok zaniechania
o Dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków może polegać na złożeniu oświadczenia o
odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie - ogłoszone w prasie sprostowania lub przeprosiny
o Zachowanie proporcjonalności treści do naruszonego dobra
14
38. Ochrona dóbr osobistych osób fizycznych o charakterze majątkowym
O charakterze majątkowym
Zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczny - zgodnie z art. 24§1 - można na zasadach przewidzianych w
KC żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty sumy pieniężnej na cel społeczny
o Odpowiednia suma pieniężna przyznawana przez sąd z tytułu doznanej krzywdy
o Krzywda – ujemne przeżycia - cierpienia psychiczne lub fizyczne - związane z naruszeniem dobra, nie
można mierzyć ich jednostkami pieniężnymi.
o Kompensacyjny charakter zadośćuczynienia
o Pieniądze nie mogą rekompensować doznanej krzywdy, ale mogą ją łagodzić y.
o Zapłata na cel społeczny ma charakter kompensacyjny – satysfakcja moralna dla pokrzywdzonego
! Odszkodowanie – zapewnia ochronę interesów majątkowych naruszonych w związku z dobrami osobistymi.
Regulacja ta została zawarta w prawie zobowiązań, odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę, odsyła tam art. 24 KC
(inaczej naprawienie szkody na zasadach ogólnych)

39. Ochrona dóbr osobistych osób fizycznych o charakterze mieszanym → na zadośćuczynienie pienięzne i na cel
społeczny
Dopuszczalne jest kumulatywne stosowanie roszczeń – obok powództwa o charakterze majątkowym także to o
niemajątkowym.

40. Osoba prawna - pojęcie, cechy, rodzaje

Pojęcie
! zgodnie z art. 33 kc osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne
przyznają osobowość prawną
! osobą prawną jest trwale wyodrębniona strukturalnie i majątkowo jednostka posiadająca własne organy, której
ustawodawca przyznaje osobowość prawną
W kc przyjęto normatywną koncepcję osób prawnych, zgodnie z którą za podmiot w stosunkach cywilnoprawnych
obdarzony zdolnością prawną i pełną zdolnością do czynności prawnych uznaje się tylko taką jednostkę, której
podmiotowość przyznaje przepis prawny,tzn. że przepisy nie określą przesłanek, które powinna spełnić dana
jednostka aby stać się osobą prawną, przepisy wprost przyznają danym podmiotom osobowość prawną (art. 35 KC)
Oprócz tego jest np. Teoria fikcji osób prawnych autorstwa F. Savignego- realnym podmiotem prawa może być tylko
człowiek, zatem osoby prawne dopuszczane są do obrotu prawnego jedynie na podstawie fikcji prawnej
Lub teoria organiczna Gierkego- osoba prawna to realny byt ukształtowany na wzór org. ludziego
Rodzaje osób prawnych:
! Skarb Państwa: samo państwo występujące w charakterze podmiotu cywilnoprawnego;
− w języku prawniczym określa się̨ go również̇ mianem fiskus;
− istnieje tylko jeden Skarb Państwa, który nie powstaje ani nie gaśnie wskutek jakichś́ szczególnych zdarzeń́
prawnych. Nie jest także wpisywany do żadnego rejestru. Skarb Państwa nie ma siedziby
− sam odpowiada za swoje zobowiązania.
− nie ponosi odp. za zob. państwowych os. pr. chyba że przepis stanowi inaczej
− Państwowe osoby pr. nie ponoszą̨ natomiast odp. za zob. SP;
− Skarb Państwa działa przez jednostki organizacyjne nie posiadające odrębnej osobowości prawnej tzw. statio
fisci np. Sąd Rejonowy, UOKiK, Prokuratura Rejonowa. Na czele każdej z tych jednostek działa organ
admin. np. Prezes Sądu Rejonowego. Jednostki te dokonują czynności prawnych jako organy Skarbu
Państwa, czyli niejako korzystają z osobowości prawnej Skarbu Państwa, np. Prezes sądu kupując dla sądu
meble działa jako organ Skarbu Państwa
! Państwowe osoby prawne –jednostka org. posiadająca osobowość prawną, której mienie jest w całości mieniem
państwowym. Np. Poczta Polska S.A.; SP nie odpowiada za zobowiązania państwowych osób prawnych
! Jednostki samorządu terytorialnego – gmina, powiat, województwo, ich osobowość prawna wynika z
konstytucji. W ramach jednostek samorządu terytorialnego występują wyodrębnione struktury tzw. statio municipi.
np. szkoła podstawowa jest jednostką gminy. Samorządowe osoby prawne dokonują czynności prawnych przez
swoje organy
15
 ! kościoły i związki wyznaniowe – wg ustawy z chwilą wpisu do rejestru kościół lub inny związek wyznaniowy
uzyskuje, jako całość, osobowość prawną oraz korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega obowiązkom określonym
w ustawach.
! Spółki kapitałowe - spółka zo.o i spółka akcyjna, uregulowane w ksh, powstają z chwilą wpisu do KRS
! spółdzielnie – reguluje ustawa Prawo spółdzielcze, Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej
liczby osób, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może
prowadzić różną działalność na rzecz jej członków
! stowarzyszenia - reguluje ustawa; jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach
niezarobkowych. Stowarzyszenie opiera działalność na pracy społecznej swoich członków, może zatrudniać
pracowników. Uproszczoną formą stowarzyszenia jest stowarzyszenie zwykłe, nieposiadające osobowości prawnej –
jest ułomną osobą prawną
! fundacje – reguluje ustawa fundacja może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo
użytecznych
! związki zawodowe – reguluje ustawa; jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do
reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych.
Cechy
Indywidualizacja/oznaczenie osoby prawnej – następuje przez określenie jej formy prawnej (np. spółka akcyjna,
fundacja), nazwy oraz siedziby:
! nazwa osoby prawnej
! przedsiębiorca działa pod firmą
! Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub
określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych
określeń dowolnie obranych (art. 43 4 kc)
! Firmą osoby prawnej jest jej nazwa.
! musi ona zawierać określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto
może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę czy nazwy fantazyjne. Firma osoby prawnej może
zawierać nazwisko lub pseudonim os. Fiz., jeżeli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub
działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu osoby fizycznej wymaga
pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci - zgody jej małżonka i dzieci.
! Firma oddziału osoby prawnej zawiera pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział” ze wskazaniem
miejscowości, w której oddział ma siedzibę
! siedziba – siedzibą jest miejscowość, w której siedzibę ma organ zarządzający osobą prawną, chyba że ustawa lub
oparty na niej statut stanowi inaczej. Siedzibą osób prawnych rejestrowanych w KRS jest miejscowość ujawniona
we wpisie do KRS.
! Firma podlega rejestracji w rejestrze: os. Fiz.- CEIDG, os. Pr.- KRS
krajowy
centralna ewidencja i informacja o
rejestr
dzialalnosci gospodarczej
sadowy

41. Jak poszukiwać odpowiedzi na pytanie, czy dana jednostka organizacyjna jest osobą prawną? (metoda
normatywna)
W kc przyjęto normatywną koncepcję osób prawnych, zgodnie z którą za podmiot w stosunkach cywilnoprawnych
obdarzony zdolnością prawną i pełną zdolnością do czynności prawnych uznaje się tylko taką jednostkę, której
podmiotowość przyznaje przepis prawny, tzn. że przepisy nie określą przesłanek, które powinna spełnić dana jednostka
aby stać się osobą prawną, przepisy wprost przyznają danym podmiotom osobowość prawną, np. art. 33kc, art. 2 ust. 2
ustawy o samorządzie gminnym: Gmina posiada osobowość prawną.
Koncepcja normatywna w przypadku osób prawnych jest inaczej rozumiana niż w przypadku osób fizycznych, osobom
fizycznym też przepis (art. 8 kc) przyznaje zdolność prawną, wszystkie osoby fizyczne mają ją od urodzenia do śmierci
(+nasciturus) – osoby fizyczne nie muszą spełniać żadnych dodatkowych wymogów, samo urodzenie (żywe) powoduje
nabycie zdolności prawnej. W przypadku osób prawnych jest inaczej, ponieważ samo spełnienie jakiś przesłanek nie
powoduje jeszcze, że dany podmiot jest osobą prawną.

42. Sposoby tworzenia osób prawnych (znaczenie rejestracji)

! system normatywny – powszechnie obowiązujący akt prawny (ustawa) określa generalnie przesłanki powstania
danej osoby prawnej, którą może założyć inny podmiot prawa prywatnego bez konieczności uzyskiwania decyzji.
Przepisy prawa ustanawiają warunki powstania takiej osoby prawnej. Kontrola spełnienia wymogów
dokonywana jest na końcowym etapie powstawania osoby prawnej tj. w postępowaniu rejestracyjnym, gdyż w celu

16
 uzyskania osobowości prawnej konieczny jest wpis do właściwego rejestru np. Rejestrem os. Fiz,- CEIDG; os.
Pr.- KRS metoda
ogolnego
!
formulowania
system aktów organów państwa – organ państwowy w drodze aktu normatywnego (ustawy lub rozporządzenia)
albo aktu administracyjnego organizuje strukturę i tworzy indywidualnie osobę prawną. Uzyskanie osobowości
prawnej następuje z chwilą wejścia w życie aktu normatywnego. np. Rozporządzenia Rady Ministrów u w sprawie
utworzenia Uniwersytetu Śląskiego

! system koncesyjny – tworzone jest przez podmioty indywidualne nazywane założycielami, którymi mogą być os.
Fiz., osoby pr., jednak do powstania osoby prawnej wymagana jest zgoda właściwego organu administracji
publicznej – w postaci pozwolenia lub koncesji, np. Zgoda wł. Ministra na utworzenie uczelni niepublicznej

43. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych

Art. 33 KC przyznaje zdolność prawną Skarbowi Państwa oraz jednostkom organizacyjnym, którym ustawa przyznaje
osobowość prawną. W związku z tym zdolność prawną uzyskują również tzw. Ułomne osoby prawne* ujęte w art. 33 (1)
KC. Z reguły konsekwencją zdolności prawnej jest zdolność do czynności prawnych. W związku z tym każda osoba prawna
może:
Mieć własne prawa i obowiązki, które nabywa albo zbywa we własnym imieniu
Mieć odrębny od innych osób prawnych lub fizycznych majątek
Odpowiadać swoim majątkiem za niewykonanie zobowiązań
Tekst
*Do „ułomnych osób prawnych” zalicza się przede wszystkim wszystkie handlowe spółki osobowe, tj. spółkę jawną,
spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną
Zdolność do czynności prawnych - polskie prawo stoi na stanowisku teorii organów osoby prawnej. Osoby prawne
mają pełną zdolność do czynności prawnych. Mogą z niej korzystać poprzez swoje organy, w skład których wchodzą
osoby fizyczne. Korzystają one ze swej pełnej zdolności do czynności prawnych, nie działają w swoim imieniu tylko
występują w roli organu danej osoby prawnej. Składają Tekstoświadczenia woli konieczne w celu nabycia prawa lub
zaciągnięcia zobowiązania, a ich działanie jest równoznaczne z działaniem osoby prawnej. Najbardziej
rozpowszechniony jest system organizacyjny, na który składają się trzy rodzaje organów:
! - uchwałodawcze (stanowiące o kierunkach działania) np. zgromadzenie wspólników
! - wykonawcze (zarządzające, reprezentujące) np. zarząd, prezes
! - kontrolne np. rada nadzorcza, komisja rewizyjna

44. Zakres zdolności prawnej osób fizycznych i prawnych - różnice

Zdolność prawna osób fizycznych:
! Początek zdolności prawnej osób fizycznych następuje z chwilą urodzenia (niezależnie jak długo żyła) a kończy się
wraz z jej śmiercią. Wyjątek stanowi nasciturus
! Zdolność prawną uzyskuje więc tylko takie dziecko, które urodziło się żywe. Urodzenie następuje po oddzieleniu
płodu od ustroju matki. Jeśli noworodek wykazuje wtedy jakiekolwiek przejawy życia – dziecko urodziło się żywe
! Zdolność prawna nasciturusa ma charakter warunkowy – przysługuje mu pod warunkiem zawieszającym, że
nasciturus urodzi się żywy. Do tego czasu prawa podmiotowe nie mogą być wykonywane a jedynie zabezpieczone w
oczekiwaniu, czy dziecko urodzi się żywe i w następstwie tego nabędzie je definitywnie. Można ustanowić się
kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia jego przyszłych praw. Kuratela ta ustaje z chwilą urodzenia dziecka
Zakres zdolności prawnej osób fizycznych-
każdemu człowiekowi w takim samym zakresie. Wszyscy ludzie w równej mierze mogą być podmiotami cywilnych praw i
obowiązków.
! Ustanie zdolności prawnej osób fizycznych
! Zdolność prawna człowieka ustaje zawsze z chwilą jego śmierci, która wyznacza tym samym kres osoby fizycznej.
! W następstwie śmierci gasną lub przechodzą na inne osoby przysługujące człowiekowi w chwili jego śmierci prawa
lub obowiązki. osoby prawne nie moga byc podmiotami w
! Dowodem śmierci człowieka jest akt zgonu, który sporządza USC stosunkach rodzinnych, dziedzidzyc z
ustawy (poza gimna i sp), byc
uprawnionym do zachowku, nabyc
nieruchomosci w umowie dozywocia, miec 17
sluzebnosci osobistej
Zdolność prawna osób prawnych:
Art. 33 KC przyznaje zdolność prawną Skarbowi Państwa oraz jednostkom organizacyjnym, którym ustawa przyznaje
osobowość prawą. W związku z tym zdolność prawną uzyskują również tzw. Ułomne osoby prawne* ujęte w art. 33 (1) KC.
Z reguły konsekwencją zdolności prawnej jest zdolność do czynności prawnych. W związku z tym każda osoba prawna
może:
Mieć własne prawa i obowiązki, które nabywa albo zbywa we własnym imieniu
Mieć odrębny od innych osób prawnych lub fizycznych majątek
Odpowiadać swoim majątkiem za niewykonanie zobowiązań
*Do „ułomnych osób prawnych” zalicza się przede wszystkim wszystkie handlowe spółki osobowe, tj. spółkę jawną,
spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną
! Początek- od chwili powstania osoba prawna może być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa
cywilnego. Może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Dysponuje swoim wyodrębnionym
majątkiem, którym może rozporządzać i odpowiadać za swoje zobowiązania
! Koniec-zachowuje ją do momentu ustania osobowości prawnej. Natomiast osobowość prawną jednostka
organizacyjna uzyskuje z chwilą wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

45. Działanie osób prawnych przez swoje organy

! osoba prawna działa przez swoje organy (tzw. teoria organów)
! Organem osoby prawnej jest os. fizyczna (organ indywidualny) albo grupa os. Fiz. (organ kolegialny), których
działania w obrocie prawnym są uznawane przez przepisy prawa za własne działania reprezentowanej osoby
prawnej. Organ kolegialny podejmuje decyzje w formie uchwał.
! - dzięki teorii organów dobra lub zła wiara organu (a ściślej – piastuna organu) traktowana jest tak, jak gdyby to była
dobra lub zła wiara samej osoby prawnej
! Dokonanie czynności bez wymaganej uchwały:
! - jeżeli wymóg uzyskania uprzedniej uchwały wynika z przepisu ustawy – dokonanie czynności bez wymaganej
uchwały skutkuje nieważnością
! - jeżeli wymóg uprzedniej uchwały wynika ze statutu (umowy) spółki – dokonanie czynności bez tej uchwały nie
powoduje nieważności czynności

46. Kurator osoby prawnej (okoliczności ustanowienia zakres zadań)

Brak organów – może zdarzyć się, że osoba prawna nie będzie miała prawidłowo ustanowionego organu, a podmioty
do tego zobowiązane nie powołają organu nowego (np. śmierć, rezygnacja). Brak organu zachodzi, kiedy organ w ogóle
nie został powołany albo został powołany nieprawidłowo. W takiej sytuacji sąd ustanawia kuratora dla osoby
prawnej. Kurator powinien postarać się o niezwłoczne powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o
likwidację osoby prawnej. Na podjęcie innych czynności musi uzyskać zgodę sądu

47. Rzekomy organ osoby prawnej (pojęcie, skutki i działania)

Rzekomy organ: (falsus organum)
! Organem osoby prawnej może być tylko osoba prawidłowo powołana na to stanowisko, w odmiennym przypadku
mamy do czynienia z tzw. fałszywym/rzekomym organem.
! W przypadku zawarcia umowy jako organ osoby prawnej przez osobę nieumocowaną lub niedostatecznie
umocowaną, ważność tej umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu została zawarta
(bezskuteczność zawieszona).
! Druga strona może wyznaczyć osobie prawnej, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do
potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
! W braku potwierdzenia, osoba działająca jako rzekomy organ jest zobowiązana "do zwrotu tego, co otrzymała od
drugiej strony w wykonaniu umowy" oraz "do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że
zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu". W pierwszym rzędzie chodzi
więc o zwrot nienależnego świadczenia uzyskanego wbrew temu, że kontrahent rzekomego organu nie był w ogóle
zobowiązany do świadczenia. Ponadto rzekomy organ ponosi w ramach culpa in contrahendo odpowiedzialność
odszkodowawczą. Natomiast żadnej odpowiedzialności nie ponosi rzekomo reprezentowana osoba prawna.
! Powyższy obowiązek dotyczy również osoby, która dokonała czynności prawnej w imieniu osoby prawnej, która nie
istnieje. W tym przypadku bezprzedmiotowa jest kwestia potwierdzenia takiej umowy.

18
 ! Jednostronna czynność prawna dokonana przez działającego jako organ osoby prawnej bez umocowania albo z
przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże, gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w imieniu
osoby prawnej, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez
umocowania.

48.Rożnice między przedstawicielem, a organem osoby prawnej

! - działanie organu = działanie osoby prawnej
! działanie przedstawiciela jest jego własnym działaniem, a jedynie skutki działania przedstawiciela oddziałują na
osobę w imieniu, której działa
! - źródło działania organu – ustrój osoby prawnej
! - źródło działania pełnomocnika – pełnomocnictwo; przedstawiciela ustawowego – ustawa

49.Dobra i zła wiara osoby prawnej

! Domniemanie dobrej wiary zawarte w art. 7 KC odnosi się do całego systemu prawa cywilnego, czyli także do osób
prawnych
! Dobra wiara polega na błędnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu kogoś o tym, że przysługuje mu jakieś prawo
podmiotowe
! Zła wiara dotyczy tego kto wie, że określone prawo mu nie przysługuje, albo nie wie, lecz wiedzieć o tym powinien
! Dzięki teorii organów dobra lub zła wiara organu (a ściślej-piastuna organu) traktowana jest tak, jak gdyby
to była dobra lub zła wiara samej osoby prawnej
kolegialnie wystarczy zla wiara jednej osoby

50.Skarb Państwa jako osoba prawna

Skarb Państwa:

! samo państwo występujące w charakterze podmiotu cywilnoprawnego;

! w języku prawniczym określa się̨ go również̇ mianem fiskus;
! istnieje tylko jeden Skarb Państwa, który nie powstaje ani nie gaśnie wskutek jakichś́ szczególnych zdarzeń́
prawnych.
! Nie jest wpisywany do żadnego rejestru. Skarb Państwa nie ma siedziby
! sam odpowiada za swoje zobowiązania.
! nie ponosi odp. za zob. państwowych os. pr. Chyba, że przepis stanowi inaczej
! Państwowe osoby pr. nie ponoszą̨ natomiast odp. za zob. SP;
! Skarb Państwa działa przez jednostki organizacyjne nie posiadające odrębnej osobowości prawnej tzw. statio fisci
np. Sąd Rejonowy, UOKiK, Prokuratura Rejonowa. Na czele każdej z tych jednostek działa organ admin. np. Prezes
Sądu Rejonowego. Jednostki te dokonują czynności prawnych jako organy Skarbu Państwa, czyli niejako korzystają
z osobowości prawnej Skarbu Państwa, np. Prezes sądu kupując dla sądu meble działa jako organ Skarbu Państwa

51.Ułomne osoby prawne

! Są to jednostki organizacyjne mające zdolność prawną, zgodnie z art. 331 KC stosuje się do nich odpowiednio
przepisy o osobach prawnych- przepisy nie uznają tych jednostek za osoby prawne, ale przyznają im zdolność
prawną, a więc możliwość bycia samodzielnym podmiotem praw i obowiązków, odrębnym od osób fizycznych
lub prawnych będących członkami jednostki organizacyjnej
! Za zobowiązania jednostek organizacyjnych subsydiarnie odpowiadają ich członkowie. Oznacza to, że w pierwszej
kolejności za zobowiązania tych osób odpowiada sama jednostka swoim majątkiem. Jeżeli ułomna osoba prawna
stanie się niewypłacalna, odpowiedzialność ponoszą jej członkowie (wspólnicy)
! Przykłady ułomnych osób prawnych: spółki osobowe prawa handlowego (jawna, partnerska, komandytowa,
komandytowo- akcyjna), spółki kapitałowe w organizacji, wspólnota mieszkaniowa
! Atrybutem zdolności prawnej jest zdolność sądowa
52. Ochrona dóbr osobistych osób prawnych i jednostek organizacyjnych
! Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych
! Dobra osobiste przysługują także tzw. ułomnym osobom prawnym, przy czym reżim tej ochrony należy konstruować
w oparciu o podwójne odesłanie. Najpierw stosujemy „odpowiednio” art. 43 k.c., który z kolei nakazuje do osób
prawnych stosować „odpowiednio” przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych (art. 23 i 24 kc)
19
 ! Ochrona dóbr osobistych nie przysługuje jednostkom organizacyjnym nieposiadającym zdolności prawnej, np.
spółka cywilna (spółka cywilna nie jest osobą prawną, ani ułomną osobą prawną, jest to umowa uregulowana w kc)
! Dobre imię (dobra sława) jakim osoba prawna cieszy się na rynku wśród odbiorców
! Nazwa osoby prawnej stanowi odpowiednik nazwiska osoby fizycznej
! przysługuje także tajemnica korespondencji czy nietykalność jej pomieszczeń
! Z uwagi na majątkowy charakter i specyficzne instrumenty ochrony, nie jest dobrem osoby prawnej tzw.
tajemnica przedsiębiorstwa, wykorzystanie lub ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa
stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności, gdy następuje bez zgody
Osobom prawnym przysługują takie same roszczenia jak osobom fizycznym:
1) roszczenia niemajątkowe: roszczenie o zaniechanie działania naruszającego lub grożącego naruszeniem dobra
osobistego oraz roszczenie o usunięcie skutków działania, które dobro osobiste naruszyło, co może polegać w szczególności
na złożeniu oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (np. przeprosiny prasowe)
2) roszczenia majątkowe: roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego oraz o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej
na wskazany cel społeczny, roszczenie o zapłatę odszkodowania w przypadku wyrządzenia szkody majątkowej
Wcześniej uważano, że osobie prawnej nie należy się zadośćuczynienie za naruszenie jej dobrego imienia, gdyż nie może
ona odczuwać krzywdy jako cierpienia fizycznego i psychicznego. Jednak osoby prawne z natury rzeczy mogą dochodzić
zadośćuczynienia (oraz zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny) tylko i wyłącznie na podstawie
art. 448 KC
Ochrona prawa do firmy: NIE MYLIĆ Z OCHRONĄ DÓBR OSOB. OS. PRAWNYCH
- art. 4310 kc jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 43 kc, w przypadku naruszenia dobra osobistego w postaci
firmy nie należy stosować art. 23 i 24 kc
- przedsiębiorca, którego prawo po firmy zostało zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania,
chyba, że nie jest ono bezprawne.
W razie dokonanego naruszenia możne żądać:
! usunięcia skutków takiego działania
! złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie
! naprawienia szkody majątkowej na zasadach ogólnych
! wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia

53. Przedsiębiorca i firma – pojęcie + wzajemna relacja

! Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność
prawną (ułomne osoby prawne), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową -zgodnie
z art. 431 KC
! Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności
gospodarczej- zgodnie z ustawą ,,Prawo przedsiębiorców”
! Przedsiębiorcę charakteryzuje: 1) zarobkowość (cz. odpłatne) 2) działanie w sposób zorg. (masowe działanie) 3)
ciągłość
! Firma odnosi się wyłącznie do oznaczenia przedsiębiorcy. Natomiast pojęcie to nie obejmuje przedsiębiorstwa,
które jest przedmiotem prawa podmiotowego.
! Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, ponadto można dodać pseudonim lub określenia wskazujące na
przedmiot działalności, miejsce jej prowadzenia oraz inne określenia dowolnie obrane
! Firmą osoby prawnej jest jej nazwa (dowolność, można nawet nazwy fantazyjne, jedyny wymóg to określenie
formy prawnej)
! Mówi się, że przedsiębiorca działa pod firmą
! Firma nie może wprowadzać w błąd, powinna być tak określona, aby dostatecznie odróżnić przedsiębiorcę od
innych przedsiębiorców działających na danym rynku
! Firma nie może być zbyta, dopuszczalne jest jedynie upoważnienie innego przedsiębiorcy do korzystania ze swojej
firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd
! Firma stanowi składnik przedsiębiorstwa, które może zostać zbyte, wtedy nabywca może korzystać z firmy
zbywcy, powinien jednak umieścić dodatek wskazujący na nazwisko czy firmę nabywcy
! Firma podlega wpisowi do rejestru- os. fiz.- CEIDG; os. prawne- KRS; przepisy szczególne mogą stanowić w tym
względzie inaczej np. Narodowy Bank Polski nie podlega rejestracji
! Przedsiębiorstwo prowadzone przez osobę fizyczną wchodzi do spadku, spadkobierca będący osobą fizyczną może
korzystać z firmy spadkodawcy za zgodą jego małżonka i dzieci

20
 ! Jeżeli w firmie spółki umieszone było nazwisko członka, który następnie utraci członkostwo, spółka może zachować
w nazwie jego nazwisko, jeżeli uzyska jego pisemną zgodę, w razie jego śmierci zgodę powinna wyrazić małżonek i
dzieci.
! Prawo podmiotowe do firmy podlega ochronie, ma charakter autonomiczny, co oznacza, że nie stosuje się
przepisów o ochronie dóbr os. fiz.

54. Charakterystyka firmy i zasady dotyczące firmy *jak wyżej

! Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, ponadto można dodać pseudonim lub określenia wskazujące na
przedmiot działalności, miejsce jej prowadzenia oraz inne określenia dowolnie obrane
! Firma nie może wprowadzać w błąd, powinna być tak określona, aby dostatecznie odróżnić przedsiębiorcę od
innych przedsiębiorców działających na danym rynku
! Firma jest niezbywalna, dopuszczalne jest jedynie upoważnienie innego przedsiębiorcy do korzystania ze swojej
firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd
! Firma stanowi składnik przedsiębiorstwa, które może zostać zbyte, wtedy nabywca może korzystać z firmy zbywcy,
powinien jednak umieścić dodatek wskazujący na nazwisko czy firmę nabywcy
! Przedsiębiorstwo prowadzone przez osobę fizyczną wchodzi do spadku, spadkobierca będący osobą fizyczną może
korzystać z firmy spadkodawcy za zgodą jego małżonka i dzieci
! Jeżeli w firmie spółki umieszone było nazwisko członka, który następnie utraci członkostwo, spółka może zachować
w nazwie jego nazwisko, jeżeli uzyska jego pisemną zgodę, w razie jego śmierci zgodę powinna wyrazić żona i
dzieci.
! W firmie osoby prawnej zawsze należy określić jej formę prawną, która może być podana w skrócie np. spółka z o.o
! Dla spełnienia identyfikacyjnej funkcji, firma danego przedsiębiorcy powinna dostatecznie odróżniać się od firm
innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku
! Firma podlega ujawnieniu we właściwym rejestrze, a właściwy organ prowadzący rejestr sprawdza, czy spełnione są
ustawowe wymagania dotyczące firmy. Jednakże przepisy szczególne mogą stanowić w tym względzie inaczej np.
Narodowy Bank Polski nie podlega rejestracji
! Zawsze dopuszczalne są zmiany firmy- co jednak wymaga ujawnienia we właściwym rejestrze, jeżeli oczywiście
firma została w nim ujawniona
! Prawo podmiotowe do firmy podlega ochronie określonej w art. 4310 KC, ochrona ta ma jednak charakter
autonomiczny. Oznacza to, że do ochrony prawa do firmy nie stosuje się przepisów o ochronie dóbr osobistych osób
fizycznych.

Zasady dotyczące firmy: (jawności, prawdziwości, wyłączności, ciągłości,jedności)

! Zasada jawności – obowiązek ujawnienia firmy we właściwym rejestrze. Firma osoby fizycznej uwidaczniana
jest w CEiDG, natomiast osoby prawnej w KRS. Ujawnienia wymaga również zamiana firmy, wiąże się to bowiem
z zasadą prawdziwości.
! Zasada prawdziwości – oznacza zgodność z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym. Firma nie może
wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu jej działalności, miejsca jej
prowadzenia czy źródeł zaopatrzenia przedsiębiorcy. Generalnie więc wszystkie informacje znajdujące się w firmie
muszą być prawdziwe.
! Zasada wyłączności - firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców,
działających na tym samym rynku.
! Zasada jedności- zakaz posługiwania się przez przedsiębiorcę więcej niż jedną firmą
! Zasada ciągłości - wyraża sytuację, w których można zachować dotychczasową firmę, mimo iż, zachodzą
okoliczności uzasadniające zmianę firmy. Zasada ta stoi w zasadzie w sprzeczności z zasadą prawdziwości
Sytuacje te, to:
a) przekształcenie osoby prawnej prowadzącej działalność gospodarczą oraz spółki osobowej – mogą one zachować firmę,
z wyjątkiem określenia formy prawnej, jeśli uległa zmianie,
b) utrata członkostwa w spółce przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w spółce – nazwisko to można
zachować w firmie, jeśli wspólnik wyrazi na to pisemną zgodę, a w razie jego śmierci wyrażą pisemną zgodę: jego małżonek
i dzieci,
c) kontynuowanie działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną, która jest następcą prawnym.

55.Zasada wyłączności firmy. Czy firmę można zbyć?

21
 ! Oderwanie firmy od przedsiębiorstwa oznacza w znaczeniu przedmiotowym i ścisłe powiązanie firmy z
przedsiębiorcą uzasadnia zakaz zbywania firmy. Firma pełni taką samą funkcję dla przedsiębiorcy jak nazwisko
osoby fizycznej.
! Firma, jako właściwość identyfikująca przedsiębiorcę, nie może być zbyta, ALE przedsiębiorca może upoważnić
innego przedsiębiorcę do korzystania ze swojej firmy, lecz tylko w takim przypadku, gdy nie wprowadza to w błąd
– potencjalnych klientów przedsiębiorcy. Dopuszcza się jedynie zmianę firmy, ale podlega to ujawnieniu w rejestrze.

56. Ochrona prawa do firmy (przesłanki i środki ochrony)

Art. 4310 KC jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 43 KC, w przypadku naruszenia dobra osobistego w postaci
firmy nie należy stosować art. 23 i 24 KC (przepisów dot. Ochrony os. Fiz.)
Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania,
chyba, że nie jest ono bezprawne.
CZYLI: Działanie osoby trzeciej musi zagrażać lub naruszać firmę i być bezprawne
W razie dokonanego naruszenia możne żądać:
! powstrzymania się od działań
! usunięcia skutków takiego działania
! złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie
! naprawienia szkody majątkowej na zasadach ogólnych
! wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia
***Podobnie jak w art. 24 KC domniemywa się także bezprawność naruszenia prawa do firmy- domniemanie to ma
charakter wzruszalny

57. Pojęcie stosunku cywilnoprawnego, jego struktura

! Stosunek cywilnoprawny jest to stosunek prawny regulowany przez normy prawa cywilnego. Dotyczy więc jedynie
podmiotów prawa cywilnego, które to te podmioty mają uprawnienia i obowiązki wynikające z treści czynności
prawnej, ustawy i zasad współżycia społecznego. Realizacja tych uprawnień i obowiązków gwarantowana jest
przymusem państwowym. Stosunki cywilnoprawne charakteryzują się równorzędnością stron (brak prawnej
podległości między stronami), ich autonomią (wolność wstąpienia w stosunek prawny i jego kształtowania)
! Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zachowanie się podmiotu prawa
! Koniecznymi elementami każdego stosunku cywilnoprawnego są:
a) po jednej stronie prawo podmiotowe (uprawnienie)
b) po drugiej stronie odpowiadający mu obowiązek
! Strukturę stosunków cywilnoprawnych wyznaczają prawa i obowiązki określające w swej treści wzajemne
zachowania stron
Uprawnienia i obowiązki
Treść stosunku cywilnoprawnego określa wzajemne zachowania jego stron przez wskazanie praw i obowiązków
majątkowych, a czasami niemajątkowych, odnoszących się do dóbr osobistych. Stosunki cywilnoprawne mają charakter
stosunków majątkowych lub niemajątkowych. Prawa i obowiązki stron oraz powstanie, zmiana i ustanie stosunku
cywilnoprawnego zależą od charakteru zdarzeń prawnych, głównie od treści czynności prawnych oraz czynności
faktycznych stron.
Stąd można wyróżnić stosunki
a) proste- w których jednej tylko stronie przysługuje prawo podmiotowe, z którym korelatywnie sprzężony jest obowiązek
drugiej strony. Przez stronę należy rozumieć niekoniecznie jeden tylko podmiot, ale i więcej podmiotów związanych
wspólnymi interesami np. obowiązek naprawienia szkody z tytułu czynu niedozwolonego.
b) złożone-każdej stronie przysługuje prawo podmiotowe skuteczne wobec drugiej strony. Podmioty tych stosunków
występują więc w podwójnej roli: osób uprawnionych i zarazem zobowiązanych. Ich prawa i obowiązki są przy tym
treściowo ze sobą sprzężone. Złożony stosunek prawny nie jest więc zwykłą sumą praw i obowiązków, lecz normatywnie i
funkcjonalnie związaną całością np. umowa sprzedaży

22
58. Relacja stosunku cywilnoprawnego do czynności prawnej

! Czynność prawna -stan faktyczny, w skład, którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do
wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego.
Treść czynności prawnej nie stanowi wyłącznego źródła treści stosunku prawnego.
W ten sposób możemy określić czynność prawną jako podstawową, ale nie jedyną część treści stosunku
cywilnoprawnego. (czynności faktyczne stron też są brane pod uwagę. Oprócz tego może dojść do uzupełnienia treści
stosunku prawnego o skutki wynikające z ustawy, zasad współżycia i zwyczaje.
Art. 56 dokonuje uzupełnienia treści czynności prawnej i stanowi, że czynność prawna wywołuje skutki nie tylko w niej
wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Na tej
podstawie następuje normatywne uzupełnienie treści stosunku prawnego o postanowienia, których strony nie zawarły w
czynności prawnej i których obowiązywania mogły nawet nie być świadome.

59. Cechy stosunku cywilnoprawnego (stosunek cywilnoprawny, a stosunek prawa publicznego)

Cechy charakterystyczne:
! równorzędność stron tego stosunku
! autonomiczność pozycji stron stosunku
! ma charakter majątkowy i w ograniczonym zakresie niemajątkowy charakter- decyduje interes ekonom podmiotu
uprawnionego
! Stosunki cywilnoprawne istnieją tylko między podmiotami prawa cywilnego; nie są więc nimi stosunki między
podmiotami a przedmiotami tego prawa
! Chroni interesy poszczególnych jednostek
! normy prawa regulujące stosunki cywilnoprawne należą do ius dispositivum.
Stosunek cywilnoprawny, a stosunek prawa publicznego
Stosunek prawa publicznego:
! prawo publiczne ma przynosić korzyści społeczeństwu jako całości
! chroni interesy publiczne, a nie poszczególnych jednostek.
! strony stosunków prawnych nie są wobec siebie równouprawnione (tłumaczone tym, że organ reprezentujący to
suwerenne społeczeństwo, musi mieć do dyspozycji większe uprawnienia niż jednostka)
! państwo dysponuje środkami przymusu wobec obywatela.
! Normy regulujące stosunki prawa publicznego należą do ius cogens

60. Pojęcie zdarzenia cywilnoprawnego

Zdarzenia cywilnoprawne (zdarzenia prawnie doniosłe) są to tylko takie fakty, które mają doniosłość na obszarze
stosunków cywilnoprawnych. Są to fakty (okoliczności), z którymi hipotezy norm wiążą skutki prawne w postaci
powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego

(Przykład via Radwański):

Dopiero w następstwie wprowadzenia ubezpieczeń od ognia spalenie się domu wskutek uderzenia pioruna stało się
zdarzeniem cywilnoprawnym, a nie pozostało jedynie wydarzeniem dotkliwym dla sytuacji ekonomicznej właściciela.

61. Rodzaje stosunków cywilnoprawnych

! proste – są to stosunki prawne, które charakteryzują się tym, że tylko jednej stronie przysługuje prawo
podmiotowe, z którym związany jest obowiązek lub obowiązki drugiej strony. Stroną stosunku cywilnoprawnego
może być jeden podmiot, ale i więcej podmiotów, Np.: Współwłaściciele rzeczy skradzionej żądają jej zwrotu od
złodzieja lub złodziei.
! złożone – są to stosunki prawne, które charakteryzują się tym, że każdej stronie przysługuje określone prawo
podmiotowe, które jest skuteczne wobec drugiej strony. Podmioty tych stosunków występują w podwójnej roli:
zarówno osób uprawnionych jak i zobowiązanych. (Każda ze stron jest do czegoś uprawniona jak i zobowiązana)

23
 np.: umowa sprzedaży – A sprzedał B określoną rzecz za określoną kwotę, wtedy każdej ze stron przysługują wzajemne
prawa i obowiązki: A ma roszczenie wobec B o zapłatę ceny, a B od A o wydanie rzeczy. Wykonanie tych roszczeń jest
oczywiście wzajemnie od siebie uzależnione.
stosunek obligacyjny a prawnorzeczowy:
Stosunek obligacyjny - polega na swobodzie kształtowania treści i celu danego stosunku, ma charakter względny (inter
partes). Zasadą jest indywidualizacja podmiotów w chwili powstania zobowiązania. Skuteczny jedynie do określonych
podmiotów – zwłaszcza dotyczy to stosunków zobowiązaniowych, w których wierzyciel może żądać od dłużnika
świadczenia, polegającego na różnego rodzaju zachowaniach (działaniach lub zaniechaniach). Strony regulują tu
wyłącznie swoją własną sytuację prawną i dlatego nie są ograniczone ustawowymi typami tych praw podmiotowych.
Stosunek prawnorzeczowy - stosunek prawny bezwzględny, skuteczny wobec wszystkich (erga omnes) co oznacza, że
na wszystkich spoczywa obowiązek nieingerowania w sferę spraw określonych prawem podmiotowym (konstrukcja tzw.
obligacji generalnej). Ponieważ ograniczają one wolną sferę postępowania obywateli – treść praw podmiotowych
bezwzględnych musi przynajmniej w zarysach zostać wyznaczona ustawowymi typami tych praw podmiotowych (tzw.
numerus clausus bezwzględnych praw podmiotowych).
62. Elementy stosunku cywilnoprawnego
! podmiot stosunku prawnego - są to wszystkie podmioty wyposażone w zdolność prawną, czyli: osoby fizyczne,
osoby prawne i tzw. Ułomne osoby prawne określone w art. 33 (1) KC np. osobowe spółki handlowe
! przedmiot stosunku prawnego – jest to zawsze zachowanie się podmiotu prawa może to być również obiekt
materialny lub niematerialny, którego to zachowanie dotyczy
! treść stosunku prawnego – określa ona wzajemne uprawnienia i obowiązki stron. Występuje tu zawsze korelacja –
prawo jednego podmiotu odpowiada obowiązkowi innego podmiotu i vice versa. Normatywne uzupełnienie treści
stosunku pr. ma miejsce za pomocą art. 56 KC jednostka
osoba -

63. Różnice pojęciowe: podmiot, strony.

Podmiotem stosunku prawnego (j.w.) są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające
osobowości prawnej, ale wyposażone w zdolność prawną.
Stroną stosunku prawnego natomiast może być większa ilość podmiotów stosunku prawnego (np. kilku dłużników lub
kilku wierzycieli). Kilka podmiotów stosunku prawnego występuje wtedy jako jedna strona (co do zasady również, stroną
stosunku prawnego może być, a nawet często jest jeden podmiot. Określenie strona związane jest, jednakże z zjawiskiem
ujednolicenia.)

64. Nie mam pojęcia co tu się zadziało, ale ktoś albo w dwóch pytaniach odpowiedział na jedno, albo to ja jestem
głupi. Przepraszam - Dawid S. [pytanie dot. różnicy podmiotu i strony, na które odp. znajdziecie wyżej]
65. Przedmiot stosunku cywilnoprawnego

Za przedmiot stosunku cywilnoprawnego uznaje się określone zachowanie się podmiotów prawa cywilnego, jak i
obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego mogą być:

! Rzeczy:
-Ruchome – wszelkie przedmioty np.: rower, komputer, monitor
-Nieruchomości – grunty (grunty rolne, inne grunty), budynki, części budynków
! Księgi wieczyste
! Pożytki
! Przedmioty materialne niebędące rzeczami (ciecze, gazy, kopaliny, zwierzęta w stanie wolnym,
! Przedmioty niematerialne (energia, dobra intelektualne, dobra osobiste, pieniądze, papiery wartościowe)
! Przedsiębiorstwa
! Majątek
Grunty – są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Grunt pojęty jest jako rodzaj
nieruchomości jest pojęciem konwencjonalnym. Liczba gruntów może zmieniać się wskutek podziału nieruchomości i
nabywaniu przez inne podmioty i łączeniu ich w jedno.

− Grunty rolne są to grunty, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w
rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej itp.
24
W odniesieniu do gruntów przyjęto zasadę superficies solo cedit, oznaczającą „wszystko co znajduje się na gruncie
przypada gruntowi”. Do gruntu należy również wszystko to co znajduje się pod i nad nim z wyjątkiem określonych w
ustawach rzeczy oraz w graniach społ.-gosp. przeznaczenia

Budynki
! Budynki, które nie są trwale z gruntem związane (np. kioski) nie stanowią jego części składowej, mają więc status
rzeczy ruchomej.
! Budynki, które są związane z gruntem trwale mogą być wyjątkowo odrębnymi nieruchomościami
(nieruchomościami budynkowymi), wtedy, gdy na mocy przepisów stanowią odrębny od gruntu przedmiot
własności (np.: budynki wzniesione na gruncie Skarbu Państwa przez użytkownika wieczystego stanowią jego
własność)
Części budynków

! części budynków trwale z gruntem związane mają charakter samodzielnych nieruchomości wtedy, gdy na mocy
przepisów stanowią odrębny od gruntu lub budynku przedmiot własności (np.: lokale mieszkalne w budynku)
Pożytki:

! Naturalne – płody i inne odłączone od rzeczy części składowe, które według zasad prawidłowej gospodarki
stanowią normalny dochód z rzeczy np. zebrane owoce z drzewa
! Cywilne – dochody, jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego, mogą mieć postać pieniężną lub
niepieniężną np. korzyści z najmu
! Prawa – dochody, które prawo przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Dotyczy to
wszelkich praw podmiotowych, które nie dotyczą rzeczy lub innych przedmiotów materialnych (np. odsetki, jakie
dłużnik jest obowiązany płacić wierzycielowi, dywidenda z akcji)

66. Treść stosunku prawnego

! treść stosunku prawnego – określa ona wzajemne uprawnienia i obowiązki stron. Występuje tu zawsze korelacja –
prawo jednego podmiotu odpowiada obowiązkowi innego podmiotu i vice versa. Normatywne uzupełnienie treści
stosunku pr. ma miejsce za pomocą art. 56 KC tzn. Treść stosunku prawnego może zostać uzupełniona przez ustawę,
zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje (dzieje się to za pomocą uzupełnienia treści czynności prawnej)

67. Pojęcie czynności prawnej

Czynność prawna jest to stan faktyczny, w którego skład wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do
wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego. Jest to stan faktyczny, a
nie tylko oświadczenie woli. Poza ośw. woli mogą występować również inne elementy np. wpis do księgi wieczystej. O
czynności prawnej możemy mówić jako o podstawowej, ale nie jedynej części stosunku prawnego.
68. Rodzaje czynności prawnych:

! Jednostronne – dochodzą do skutku przez złożenie oświadczenia woli jednej strony (np.: wypowiedzenie stosunku
najmu, sporządzenie testamentu)
! Umowy (dwu lub wielostronne) – dochodzą do skutku przez złożenie zgodnego oświadczenie woli dwóch lub
więcej stron np. umowa sprzedaży
! Uchwały – podobnie jak umowy, obejmują oświadczenia woli więcej niż jednego podmiotu, natomiast do prawnej
skuteczności uchwały nie jest konieczne, aby oświadczenia woli wszystkich podmiotów były zgodne – wystarczy
uzyskać aprobatę odpowiedniej większości osób tworzących quorum zgromadzenia np. uchwała rady gminy

! Wymagające zgody osoby trzeciej – wobec określonych czynności prawnych ustawa może wymagać zgody osoby
trzeciej na dokonanie czynności prawnej. Osobę trzecią należy poprzez to rozumieć jako podmiot prawa cywilnego,
który nie jest uczestnikiem czynności prawnej np. Zgoda przedstawiciela ustawowego na zawarcie czynności
prawnej
! Indywidualnie adresowane:
a. czynności prawne niewymagające zakomunikowania ich nikomu (testament własnoręczny),
b. czynności prawne, które uzyskują skuteczność przez publiczne ich ogłoszenie, a więc nie są one komunikowane
indywidualnie określonemu adresatowi (przyrzeczenie zamieszczone w ogłoszeniu publicznym),
25
c. czynności prawne, które wywołują skutek, gdy zostaną zakomunikowane określonym w ustawie organom
państwowym lub świadkom, bez potrzeby kierowania ich do osób zainteresowanych wynikającymi z nich skutkami
prawnymi
! Inter vivos (między żyjącymi) - wywołują skutki prawne w sferze podmiotów istniejących np. umowa sprzedaży
! Mortis causa (na wypadek śmierci) - ich skuteczność jest zależna od śmierci osoby, która jej dokonała np.
Testament

! Realne – do ich dokonania konieczne jest – poza oświadczeniem woli – działanie w postaci np. wydania rzeczy np.
umowa przechowania. Bez tego elementu umowa nie dochodzi do skutku
! Konsensualne – dokonanie czynności prawnej jedynie poprzez złożenie oświadczenia woli np. Umowa sprzedaży

! Zobowiązujące – polegają na zobowiązaniu się jednej strony do świadczenia, tzn. określonego działania lub
zaniechania na rzecz drugiej strony. (mogą być jedno lub dwustronnie zobowiązujące) np. Umowa najmu
! Rozporządzające – polegają na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu prawa podmiotowego, przy
czym rozporządzić można tylko prawem zbywalnym. Np. Przeniesienie własności, ustanowienie użytkowania,
zwolnienie z długu
! O podwójnym skutku (zobowiązująco-rozporządzające) – są to czynności prawne, których treść wyraża decyzję
o powstaniu zobowiązania do rozporządzenia np. Umowa sprzedaży; w systemie francuskim obw. w Polsce dzieje
się to za pomocą jednej czynności, w Niemczech za pomocą dwóch; Wyłączyć tę zasadę może ustawa bądź
umowa stron

! Przysparzające – ktoś, kto dokonuje czynności prawnej przysparzającej, realizuje korzystną dla kogoś innego
zmianę majątkową, polegającą na tym, że owa osoba nabywa prawo podmiotowe albo zostaje zwolniona z
obowiązku lub z ciężarów ograniczających jej prawo podmiotowe.
! Upoważniające - polega na upoważnieniu kogoś do jakiegoś zachowania, bez tego byłoby ono nieważne np.
udzielenie pełnomocnictwa

! Abstrakcyjne- jej ważność nie zależy od ustalenia, dlaczego przysparzający dokonał przysporzenia, zdecydowanie
częściej spotykane, są one łatwym i pewnym instrumentem obrotu np. weksel
! Kauzalne- zależna od kauzy, czyli od tego, dlaczego przysporzenie zostało dokonane, chodzi o cel dokonania
danej czynności prawnej. Czynność prawna kauzalna bez kauzy nie dojdzie do skutku
Causa solvendi – celem dokonanego przysporzenia jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej
przysporzenia, np.zapłata długu.
Causa obligandi vel aquirendi – przysparzam, bo chcę być przysporzony. Celem jest nabycie prawa lub jakiejś korzyści
majątkowej np. umowa sprzedaży.
Causa donandi – dokonuje przysporzenia bez uzyskania ekwiwalentu np. darowizna.
Causa cavendi – występuje przy czynnościach zabezpieczających typu ustanowienie zastawu, hipoteki, zabezpieczenie
wierzytelności.

! odpłatna – strona, która dokonała przysporzenia, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian za nie korzyść majątkową
stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia np. sprzedaż, najem, umowa o dzieło
! nieodpłatna – jeżeli brak tego ekwiwalentu np. darowizna, użyczenie
! wzajemne- czynność jednej strony jest odpowiednikiem czynności drugiej strony

! Czynności powiernicze (fiducjarne?):

a. przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa, w następstwie czego powiernik może z niego
korzystać względem osób trzecich w pełnym zakresie wyznaczonym treścią tego prawa
b. zobowiązanie powiernika wobec powierzającego, że będzie z tego prawa korzystał w ograniczonym zakresie,
wskazanym treścią umowy powierniczej – w szczególności, że w określonej sytuacji przeniesie to prawo z
powrotem na powiernika.

26
69. Pojęcie oświadczenia woli

Oświadczenie woli to zachowanie podmiotu prawa będące przejawem woli, wyrażające w sposób dostateczny zamiar
wywołania skutków prawnych w postaci ustanowienia, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Aby akt woli wewnętrznej
przerodził się w oświadczenie woli, musi zostać zakomunikowany na zewnątrz. Ustawodawca daje swobodę wyrażenia
ośw. Woli. Zaznaczając tylko, że ma ono być zrozumiałe (możliwość ustalenia jego treści w drodze wykładni), swobodne
(bez przymusu fiz.) i złożone na serio (z rzeczywistym zamiarem wywołania skutków pr.)

Pojęcie oświadczenia woli określone jest w art. 60 KC. Zgodnie z jego brzmieniem, z zastrzeżeniem wyjątków
przewidzianych w ustawie, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się
tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli za pomocą formy
elektronicznej. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest.

70. Rodzaje oświadczeń woli

! oświadczenia woli wyraźne – jest to oświadczenie woli, które zostało złożone przez takie zachowanie, które z mocy
przepisu prawa, ustalonych zwyczajów lub porozumienia stron jest traktowane jako oświadczenie woli. Tzn. złożone
drogą pisemną, werbalną lub gestowną. np. odwołanie testamentu przez stworzenie nowego
! oświadczenia woli dorozumiane (per facta concludenta) – jest to oświadczenie woli, które zostaje złożone
poprzez inne środki przejawu woli, stosownie do okoliczności danego przypadku. Najbardziej znanym jest milczące
przyjęcie oferty przez przedsiębiorcę pozostającego w stałych stosunkach gosp. Z innym przedsiębiorcą albo np.
zniszczenie testamentu przez testatora lub zamazanie jego podpisu, wjazd na strzeżony parking

71. Źródło uzupełniające czynności prawnej (???)

Dodatkowe źródła, które dookreślają treść czynności prawnej. Oprócz oświadczenia woli są nimi również skutki
oświadczeniem nieobjęte, a wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów. (art. 56
KC)
Na tej podstawie następuje normatywne uzupełnienie treści stosunku prawnego o postanowienia, których strony nie zawarły
w czynności prawnej i których obowiązywania mogły nawet nie być świadome.
Rolą art. 56 k.c. jest wypełnianie istniejących luk w złożonych oświadczeniach woli. Uzupełnienie to musi jednak
nastąpić w sposób, który najpełniej odpowiada zgodnemu zamiarowi i celowi, do którego osiągnięcia strony dążyły.
1. Ustawy- w tym prawo europejskie i wzorce umowne (warunki umów, regulaminy) <-- wzorzec umowy jest
„kwalifikowanym oświadczeniem woli, mającym szczególny reżim prawny powinien on znaleźć zastosowanie
po umowie i przepisach ius cogens a przed ius dispositivum, zasadami współżycia społecznego i ustalonymi
zwyczajami.

2. zasady współżycia społecznego- uzupełnienie w takim zakresie w jakim nie zrobiły tego strony i ustawa.
Odwołanie się do zasad współżycia społecznego nie może jednak prowadzić do zmiany treści złożonych oświadczeń
woli. Sprzeczność skutkuje nieważnością

3. Ustalone zwyczaje-nie stanowią źródeł prawa, lecz mogą posłużyć do uzupełnienia treści czynn. Pr. Musi być on
utrwalony w pewnej społeczności poprzez długie stosowanie i przeświadczenie o potrzebie jego stosowania. Nie
może być sprzeczny z bezwzględnie obowiązującymi przepisami i nie może naruszać zasad współżycia społecznego.

72. Treść czynności prawnej jako przesłanka jej ważności (sankcja)

Aby czynność prawna była ważna i w pełni skuteczna, czyli, aby wywoływała zamierzone przez strony skutki, powinna
odpowiadać określonym wymaganiom. Wymagania te nazywamy przesłankami jej ważności. Jedną z nich jest treść
czynności prawnej.
Treść nie może być sprzeczna z zasadami określonymi w art. 353 (1) KC (dot. z. swobody umów)

27
 ! Strony mogą kształtować umowę będącą źródłem stosunku prawnego wedle swego uznania (zasada swobody
umów), byleby jej treść lub cel nie były sprzeczne z:
! właściwością (naturą) stosunku prawnego,
! ustawą,
! zasadami współżycia społecznego
! Treść nie może również mieć na celu obejście ustawy
jeśli treść czynności lub jej cel sprzeciwia ww. czynność jest bezwzględnie nieważna
Częściowa nieważność treści czynn. pr. może również prowadzić do nieważności całej czynn. pr. jeśli:
1) jeżeli pozostała część czynności nie będzie stanowiła wymaganego przez ustawę minimum treści czynności danego typu
(essentialia negotti) np. cena stanowi element przedmiotowo istotny (cechę konstytutywną) umowy sprzedaży. Jeżeli w
umowie sprzedaży występuje brak określenia ceny, to czynność prawna jest nieważna.
2) jeżeli między postanowieniem nieważnym a pozostałą treścią czynności prawnej zachodzi związek tego rodzaju, że bez
tego postanowienia naruszona zostałaby tożsamość czynności (dotyczy to przede wszystkim nieważności postanowienia
umowy wzajemnej zobowiązującego jedną ze stron do świadczenia
3) gdy z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

73. Nieważność czynności prawnej

Czynność prawna jest nieważna (nie wywołuje żadnych lub zamierzonych skutków prawnych), jeżeli nie zostaną spełnione
wszystkie przesłanki jej ważności (zdolność do czynności prawnych, wady oświadczenia woli, forma i treść). Wyróżniamy
nieważność bezwzględną i względną (wzruszalność) Skupmy się na nieważności bezwzględnej w odniesieniu do treści
czynności prawnej. Występuje ona, gdy treść:
! Narusza ustawę lub ma na celu obejście prawa (odnosi się wyłącznie do ius cogens i semiimperatywnych)
! Narusza zasady współżycia społecznego (wolność o przymusu fizycznego, naruszenie równowagi stron,
nieuczciwość)
! Jest sprzeczna z naturą stosunku prawnego- brak respektowania podstawowych cech stosunku pr., co wiąże się z
naruszeniem swobody umów i skutkuje nieważnością bezwzg.
! Częściowa nieważność czynności prawnej (co do zasady przyjmuje się, że czynność pozostaje w mocy co do
pozostałych postanowień, ale istnieją od tej zasady 3 wyjątki powodujące nieważność bezwzględną całej
czynności prawnej):
1) jeżeli pozostała część czynności nie będzie stanowiła wymaganego przez ustawę minimum treści czynności danego typu
(essentialia negotti) np. cena stanowi element przedmiotowo istotny (cechę konstytutywną) umowy sprzedaży. Jeżeli w
umowie sprzedaży występuje brak określenia ceny, to czynność prawna jest nieważna.
2) jeżeli między postanowieniem nieważnym a pozostałą treścią czynności prawnej zachodzi związek tego rodzaju, że bez
tego postanowienia naruszona zostałaby tożsamość czynności (dotyczy to przede wszystkim nieważności postanowienia
umowy wzajemnej zobowiązującego jedną ze stron do świadczenia
3) gdy z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
Częściowa nieważność
Jedynym ratunkiem od takich sytuacji mogą stać się klauzule salwatoryjne, za których pomocą można utrzymać
ważność umowy, pomimo nieważności jej elementów lub zastąpić elementy, które okazały się nieważne, ważnymi

74. Sprzeczność czynności prawnej z naturą stosunku prawnego; zasadami współżycia społecznego (rozumienie
kryteriów ograniczających, przykłady)
! Jeśli treść lub cel sprzeciwia się właściwości (naturze) stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego,
czynność jest bezwzględnie nieważna
Zasady współżycia społ.:
! Aby powołać się na sprzeciwienie się zasadom współżycia społ., należy wskazać, jaka konkretna zasada
współżycia społecznego została naruszona.
! Ocenie, co do sprzeczności z zasadami współżycia społecznego podlega nie tylko treść czynności prawnej, ale i jej
cel rozumiany, jako stan rzeczy, który nie jest objęty treścią oświadczenia woli, ale ma być zrealizowany

28
 Np. zastrzeganie w umowie pożyczki między osobami fizycznymi ogromnych, niczym nieuzasadnionych odsetek może
być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Postanowienia umów zastrzegające nadmierne odsetki nie stają
się nieważne w całości, a jedynie co do nadwyżki. Nadwyżkę stanowią odsetki przerastające wysokość odsetek
ustawowych.
Sprzeczność z naturą stosunku- natura to takie charakterystyczne cechy podstawowe każdego stosunku
! - sprzeczność z naturą ogólną – respektowanie podstawowych cech każdego stosunku zobowiązaniowego, których
brak podważa sens stosunku
! - sprzeczność z rodzajową naturą – zależy od danego rodzaju stosunków np. Stosunki o charakterze ciągłym przy
zaznaczeniu, że tylko jedna strona ma prawo do dokonywania zmian
np. umowa franczyzy, z uwagi na powtarzalność w praktyce obrotu, ma swoją naturę, zaliczana jest bowiem do umów o
korzystanie z cudzych rzeczy lub praw. Umowy takie z reguły są odpłatne. Zatem ukształtowanie umowy franchisingu
jako umowy nieodpłatnej jest sprzeczne z jej naturą.

75. Na czym polega obejście prawa, in fraudem legis

Obejście prawa – in fraudem legis (sama czynność zgodna, ale skutki kt. ma wywołać już nie)
Czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność, która nie jest wprawdzie objęta zakazem prawnym,
lecz zostaje przedsięwzięta dla osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo.
Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej –
obchodzi go w ten sposób, że dokonuje innej, niezakazanej formalnie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutku
związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem
Cel jaki strony chcą osiągnąć powinien wynikać z treści czynności prawnej i być wspólny dla obu stron. Nie może nim
być ukryty zamiar, jaki jedna strona chce osiągnąć przy jej wykonaniu, jeżeli druga strona go nie tylko nie zna, ale i nie
akceptuje. Nie mylić z pozornością- tam ma nie wywołać skutków takich jakie są przewidziane w treści. Tutaj strony
chcą osiągnąć skutek zabroniony przez prawo przy pozorach legalności.
1. Czynność prawna podjęta w celu obejściu prawa jest nieważna
2. Określona czynność wprawdzie nie jest sprzeczna z prawem, ale została dokonana świadomie w celu osiągnięcia
skutku zakazanego przez prawo.
3. W związku z tym, nie tylko treść, ale i cel czynności może powodować nieważność
Np. dokonywanie czynności z samym sobą jako osobą fizyczną i osobą prawną, w której ta sama osoba fizyczna pełno
funkcję organu.

76. Częściowa nieważność czynności prawnej (znaczenie klauzuli salwatoryjnej)

Normatywny wyraz: art. 58 § 3 KC „Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje
w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność
nie zostałaby dokonana.”
1. Co do zasady czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że
właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności
prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy, np. ustalenie maksymalnej wysokości odsetek
2. Jeżeli tylko niektóre z postanowień czynności prawnych są sprzeczne z bezwzględnie wiążącymi normami
prawnymi – czynność prawna pozostaje ważna w pozostałej części, chyba, że z okoliczności wynika, że bez
postanowień dotkniętych nieważnością czynność ta nie może dojść do skutku.
3. Aby ułatwić rozstrzygnięcie tej kwestii, przyjmuje się domniemanie przemawiające za utrzymaniem ważnej
części czynności prawnej.
Klauzula salwatoryjna - postanowienie umowne zastrzeżone w celu utrzymania zawartego przez strony kontraktu na
wypadek, gdyby część czynności prawnej okazała się dotknięta nieważnością na skutek sprzeczności z prawem, zasadami
współżycia społecznego lub innych wad.
W praktyce spotykane są postanowienia umów stanowiące, że:
1) nieważność poszczególnych postanowień nie wpływa na ważność pozostałych składników umowy, więc umowa może
zostać utrzymana w mocy - klauzule utrzymujące

29
2) w przypadku nieważności danego postanowienia w jego miejsce należy stosować inne postanowienie – klauzule
zastępujące
Przykładowe brzmienie: „Jeżeli jakiekolwiek postanowienia niniejszej umowy okażą się nieważne, nie uchybia to ważności
pozostałych”
Klauzule te można uznawać za wystarczający dowód zamiaru stron, który wyklucza potrzebę dalszego badania, czy bez
nieważnych postanowień czynność zostałaby dokonana.
Odmienne stanowisko zajął SN, wg którego zastrzeżenie w umowie tzw. klauzuli salwatoryjnej nie wyłącza stosowania
normy art. 58 § 3 in fine KC, bowiem funkcje spełniane przez każdy z tych instrumentów nie są tożsame.

77. Elementy czynności prawnej (przykłady)

Do elementów czynności prawnej można zaliczyć essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne), naturalia negotii
(elementy przedmiotowo nieistotne) oraz accidentalia negotii (elementy dodatkowe, podmiotowo istotne).
Essentialia negotii – składniki treści czynności prawnej, są to ustawowo wyróżnione cechy, które określają typ tej
czynności. Bez tych elementów czynność prawna w ogóle nie mogła by dojść do skutku. Przykładowo w przypadku
sprzedaży składnikami przedmiotowo istotnymi są zobowiązanie się do przeniesienia własności i wydania rzeczy w
zamian za zobowiązanie do zapłaty ceny.
Naturalia negotii - składniki treści czynn. pr. przedmiotowo nieistotnie. Powinny się one znaleźć w jej treści, jednakże,
jeśli strony ich do tej treści nie włączą, czynność jest ważna, a brakujące elementy można ustalić na podstawie przepisów
dyspozytywnych, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Są to elementy wskazane w ustawie jako skutki
dokonania czynności prawnej określonego typu. Takim składnikiem jest np. ustalenie miejsca wykonania umowy lub
przepisy o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.
Accidentalia negotii – elementy dodatkowe, podmiotowo istotne. Nie wpływają na istotę tej czynności, jednakże mocą
woli stron zostały podniesione do rangi istotnych. Do accidentalia negotii mogą należeć między innymi postanowienia
dotyczące warunku i terminu, zastrzeżenie kary umownej, prawa pierwokupu i wiele innych klauzul o mniej lub bardziej
uregulowanej treści.
Wyróżnia się:
1. accidentalia negotii uregulowane samoistnie – bez związku z określonym typem czynności, np. warunek, termin,
zadatek, prawo odstąpienia
2. accidentalia negotii uregulowane w ramach określonego typu czynności prawnych – np. zastrzeżenie polecenia
w umowie darowizny.

78. Warunek jako zastrzeżenie w treści czynności prawnej (pojęcie, rodzaje, ograniczenia, przykłady)
Warunek – zawarte w treści czynności prawnej zastrzeżenie, które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od
zdarzenia przyszłego i niepewnego.
Zdarzenie przyszłe jest niepewne wtedy, gdy:
1. strony nie mają wpływu na jego ziszczenie się (np. klęska żywiołowa, wypadek)
2. ale także, gdy od decyzji jednej lub obu stron zależy jego spełnienie się.
Polskie prawo pozwala na umieszczanie warunków w każdej czynności prawnej z zastrzeżeniem wyjątków
przewidzianych w ustawie lub wynikających z właściwości czynności prawnej. Pod warunkiem nie można:
! przenieść własności nieruchomości (natomiast można zastrzec pod warunkiem lub termin w umowach
zobowiązaniowych np. Zobowiązanie do przeniesienia własności nieruchomości pod warunkiem uzyskania zgody na
warunki zabudowy)
! nie można ustanowić spadkobiorcy w testamencie
! dokonać oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Warunek jest określany w prawie jako zdarzenie przyszłe i niepewne. W związku z tym jego pojawienie się nie jest
100% pewne, tak jak ma to miejsce w przypadku różnych terminów – co do tych wiadomo, że kiedyś nadejdą.
Ziszczenie się warunku ma szczególne znaczenie w prawie, nie tylko cywilnym, dzięki temu bowiem powstają lub
ustają określone skutki prawne podejmowanych czynności prawnych lub możliwość ich dokonywania, dzieje się to
od tego momentu (ex nunc).
30
 Zawarcie umowy warunkowej rodzi stan zawieszenia, który trwa do chwili ziszczenia się warunku lub wystąpienia
okoliczności, świadczących o tym, że warunek nie może się już ziścić. W okresie zawieszenia strony powinny
zachowywać się tak aby nie udaremnić warunku.
Fikcja o ziszczeniu się warunku- strona nie chce, żeby warunek się ziścił i przeszkodzi mu w sposób sprzeczny z
zasadami, to uznaje się, że warunek się ziścił
Fikcja o braku skuteczności warunku- jeżeli strona doprowadza do ziszczenia się warunku w sposób niezgodny z
zasadami, to uznaje się, że warunek ten się nie ziścił

Rodzaje warunków:
1. Warunek zawieszający, określamy zdarzenie przyszłe i niepewne, od pojawienia się, którego możemy mówić o
powstaniu i skuteczności danej czynności prawnej np. Nabycie darowizny przez nasciturusa pod warunkiem
zawieszającym żywego narodzenia. Jeżeli warunek zawieszający jest niemożliwy, przeciwny ustawie lub zasadom
współżycia społecznego – cała czynność prawna jest nieważna.
2. Warunek rozwiązujący to z kolei zdarzenie przyszłe i niepewne, które powoduje ustanie czynności prawnej lub
jej skutków np. ustanie obowiązków najemcy z chwilą wygaśnięcia wiążącej go umowy na skutek uzyskania
kredytu. Jeżeli warunek rozwiązujący jest niemożliwy, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego –
uważa się go za niezastrzeżony, a czynność prawna utrzymuje się tak jakby tego warunku nie było.

3. Warunek dodatni – polega na zmianie istniejącego stanu rzeczy.

4. Warunek ujemny – zakłada utrzymanie się istniejącego stanu rzeczy, czyli niewystąpienie wskazanego w warunku
zdarzenia (np. A nie będzie pił, nie ożeni się)
5. Warunek potestatywny- zależny od woli stron

Ograniczenia:
1. Warunkiem nie może być zastrzeżenie, które na pewno nastąpi, np. jeżeli rano wzejdzie słońce.
2. Lub które ziściło się już przed dokonaniem czynności, a strony o tym nie wiedziały. W tym przypadku dopuszczalne
jest analogiczne stosowanie przepisów o warunków.
3. Warunek nie może być niemożliwy, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego. Jeśli te kryteria
spełnia warunek zawieszający, wtedy cała czynność jest nieważna. Jeśli rozwiązujący, wtedy uważa się go za
niezastrzeżony i stosunek prawny utrzymuje się nadal.

79. Warunek potestatywny (pojęcie, dopuszczalność)

Warunek potestatywny - warunek, którego ziszczenie się zależy od woli stron
Warunek potestatywny sensu stricte – jest to zastrzeżenie umowne uzależniające skutki czynności prawnej od odrębnego
zdarzenia, przy czym ziszczenie się tego zdarzenia zależne jest od woli jednej ze stron stosunku prawnego np. jeśli
przestaniesz zażywać narkotyki, to dostaniesz rentę
Nie jest warunkiem czysto potestatywnym warunek, którego spełnienie zależy także od woli innych niż strona stosunku
prawnego podmiotów, np. ślub danych osób jego ziszczenie się zależne jest od woli obojga małżonków
W doktrynie uznaje się, że uzależnienie skutków prawnych wyłącznie od woli jednej ze stron pozostaje w sprzeczności z
istotą stosunku prawnego. Dlatego zwraca się uwagę, że nie warunek potestatywny nie jest warunkiem takim jak ten z art.
z 89 KC

80. Termin jako zastrzeżenie w treści czynności prawnej (pojęcie, rodzaje, ograniczenia, przykłady)
Termin – zawarte w treści czynności prawnej zastrzeżenie, które wiąże powstanie albo ustanie skutków prawnych ze
zdarzeniem przyszłym i pewnym. Zastrzeżenie terminu jest możliwe w zasadzie w każdej czynności prawnej (z wyjątkami
zastrzeżonymi w ustawie lub wynikającymi z właściwości czynności prawnej) np. przeniesienie własności nieruchomości
lub terminowe uznanie dziecka
Rodzaje terminów

31
 1. termin początkowy – z nadejściem, którego nastąpić ma skutek czynności prawnej skuteczność czynności prawnej
zostaje odsunięta w czasie; – stosuje się odpowiednio przepisy o warunku zawieszającym. Np. z okr. terminem
rozpoczyna się dzierżawa gruntu
2. termin końcowy – zaistnienie zdarzenia prawnego pewnego kończy skuteczność prawną czynności prawnej –
stosuje się odpowiednio przepisy o warunku rozwiązującym np. Umowa najmu opatrzona terminem końcowym
Termin stanowczy – termin, którego niedotrzymanie wywołuje określone skutki prawne.
Termin zawity – szczególny rodzaj terminu stanowczego, charakteryzujący się dużym rygorem prawnym, przejawiającym
się w tym, że niepodjęcie określonej czynności przez uprawniony podmiot w okresie zakreślonym tym terminem, powoduje
definitywne wygaśnięcie przysługującego podmiotowi prawa do tej czynności. Termin zawity jest terminem
prekluzyjnym
Prekluzja – określenie czasu przeznaczonego na dokonanie czynności prawnej, po upływie, którego uprawnienie do
dokonania czynności wygasa, a jej dokonanie jest pozbawione skutków prawnych. Prekluzja należy do kategorii terminów
stanowczych.
Zastrzeżenie terminu może wskazywać:
1. konkretną datę,
2. określony upływ czasu,
3. moment ten można ustalić niekoniecznie wiedząc, kiedy nastąpi (np. data przyszłej śmierci).
Termin oznaczony w:
4. dniach – kończy się z upływem (o północy) ostatniego dnia, przy czym nie wlicza się dnia, w którym nastąpiło
zdarzenie prawne
5. tygodniach, miesiącach, latach – kończy się z upływem dnia, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi
terminu, a gdyby takiego nie było w danym roku (29 lutego) – w ostatnim dniu tego miesiąca (wyjątek: przy
obliczaniu wieku osoby fizycznej bierze się pod uwagę początek ostatniego dnia).
6. początek, środek, koniec miesiąca – rozumie się przez to: pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca.
7. miesiącach lub latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana – miesiąc liczy się za 30 dni, rok za 365 dni
8. termin półmiesięczny – oznacza zawsze 15 dni
9. Jeśli koniec terminu wykonania czynności prawnej przypada na dzień wolny od pracy lub sobotę– termin
upływa dnia następnego, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.

81. Forma jako przesłanka ważności (źródła wymagań formalnych, przykłady)

W prawie polskim zasadniczo obowiązuje swoboda formy, w której dokonuje się czynności prawnej, wynikająca z art. 60
kc. Jeżeli ustawa nie zastrzega inaczej, wola podmiotu prawa cywilnego może być wyrażona przez dowolne działanie i w
dowolnej formie (także per facta concludentia). Tym samym wymagania co do formy mogą wynikać z ustawy lub z
woli stron wyrażonej w umowie. Zasada swobody formy ma charakter dyspozytywny, co oznacza, że może być
zmieniona wolą stron.
KC przewiduje różnego rodzaju formy szczególne czynności prawnych wyróżniane z uwagi na sposób sporządzenia, tj.
forma pisemna, forma elektroniczna, dokumentowa, aktu notarialnego
Rozróżnia również formy czynności prawnych w zależności od skutków, które wywołuje niezachowanie fory szczególnej,
tj. forma pod rygorem nieważności, dla celów dowodowym i forma dla wywołania oznaczonych skutków prawych

Gdy forma czynności prawnej (będąca zastrzeżona pod rygorem nieważności) nie zostanie dochowana to czynność bez
zachowanej formy jest nieważna. Nie dot. to przypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla
wywołania określonych skutków cz. prawnej.
W ustawie pod rygorem ad solemnitatem (nieważności) zostało zastrzeżone np.:
! przeniesienie własności nieruchomości- w f. aktu notarialnego
! ustanowienie zastawu- na piśmie z datą pewną
! zbycie przedsiębiorstwa- f. pisemna z poświadczeniem podpisu
! udzielenie pełnomocnictwa ogólnego- f. pisemna
(Tutaj tylko w przypadku pełnomocnictwa ogólnego rygor jest wyraźnie zaznaczony, ponieważ gdy mamy do czynienia
z formą szczególną, nie jest wymagane, aby rygor wynikał z brzmienia przepisu.)

32
 1. Rygor może wynikać także z umowy, gdy strony zastrzegły, że określona cz. prawna ma być dokonana w
szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu tej szczególnej formy. Gdy strony
zastrzegły formę szczególną, ale nie określiły skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się,
że była zawarta tylko dla celów dowodowych (ad probationem) Umowa zastrzegająca formę szczególną, jak i
umowa uchylająca to zastrzeżenie mogą być zawarte w sposób nieformalny (np. ustny)
2. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały dla
umowy pierwotnej. Strony mogą zastrzec dla umowy modyfikującej formę surowszą, ale nie łagodniejszą.
3. Rozwiązanie umowy zawartej w innej formie szczególnej wymaga zachowania takiej samej formy szczególnej
jak umowy pierwotnej – pod rygorem: ad solemnitatem lub ad eventum.
4. Odstąpienie od umowy oraz wypowiedzenie umowy zawartej w innej formie szczególnej wymaga tylko formy
pisemnej (ad probationem), mimo, iż umowa pierwotna została zawarta w formie kwalifikowanej ad solemnitatem.
5. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą
obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej,
chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę.

82. Formy szczególne

Forma jako uzewnętrznienie woli
1. zwykła forma pisemna - opatrzona własnoręcznym podpisem, wymóg wymiany dokumentów podpisanych przez
przynajmniej jedną ze stron np. pełnomocnictwo ogólne- pod rygorem nieważności lub umowa o roboty budowlane
bez rygoru nieważności
2. forma dokumentowa- wprowadzona 2016r., najniższy stopień sformalizowania, konieczne jest utrwalenie na
nośniku danych, obojętnie jaki, ważne, żeby można było się zapoznać i ustalić osobę składającą oświadczenie np.
SMS, mail
3. forma elektroniczna opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym (równorzędna formie pisemnej)
4. forma pisemna z datą pewna- występuje, gdy ustawa to przewiduje, wywołuje albo skutki ad solemnitatem albo ad
eventum (częściej). Można ją uzyskać poprzez np.: poświadczenie jej u notariusza, urzędową wzmiankę na oryginale
dokumentu, śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie np. ustanowienie zastawu na prawach
5. z urzędowym poświadczeniem podpisu - notariusz lub inny powołany do tego organ zamieszcza na dokumencie
klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu np. zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa
6. forma aktu notarialnego - notariusz spisuje treść podawanych mu oświadczeń woli stron, strony uzyskują wypisy
np. przeniesienie własności nieruchomości
83. Zwykła forma pisemna, dokumentowa, elektroniczna (zasady, przykłady, związane z tą formą sankcje)
Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, czynność dokonana bez
zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności! Wymienione
formy są klasyfikowane jako formy szczególne, jednak rygor nieważności obowiązuje jedynie wtedy, gdy został on wyraźnie
zaznaczony przez ustawę lub strony. Jeśli nie został wymieniony w ustawie, to wywołuje jedynie skutki ad probationem lub
ad eventum. Jeżeli strony zastrzegły formę szczególną, ale nie zaznaczyły jakie skutki pociąga niedochowanie formy, to
oznacza, że pociąga skutki ad probationem.
(pozostałe formy szczególne, gdy nie zostaną dochowane, skutkują nieważnością nawet gdy taka wzmianka nie została
wymieniona w ustawie)
Przykłady przewidziane w ustawie, gdy niezachowanie formy pisemnej, dok. i elektr. skutkuje:
NIEWAŻNOŚCIĄ: (ad solemnitatem)
! Udzielenie pełnomocnictwa ogólnego w formie pisemnej pod rygorem nieważności
! Umowa leasingu na piśmie pod rygorem nieważności
OGRANICZENIA DOWODOWE: (ad probationem)
! Umowa o roboty budowlane
! Umowa pożyczki na kwotę ponad tysiąca zł wymaga formy dokumentowej ad probationem
INNE SKUTKI NIŻ ZAMIERZONE: (ad eventum)
! Umowa najmu na czas dłuższy niż rok, jeżeli nie zostanie sporządzona na piśmie to traktowana jest jako umowa
zawarta na czas nieokreślony
forma pisemna zwykła – normatywny wyraz art.78 § 1

33
 1. Aby zachować formę pisemną, kluczowy jest własnoręczny podpis pod sporządzonym w języku polskim
dokumentem, obejmującym treść oświadczenia woli.
2. obojętny nośnik, na którym spisano dokument np. wydruk, tekst nie musi być własnoręczny, jednakże musi być to
materiał, na którym istnieje możliwość własnoręcznego podpisu
3. Podpis musi być umieszczony pod tekstem.
4. Umowa pisemna wymagana jest w szeregu umów uregulowanych w części szczegółowej zobowiązań kodeksu
cywilnego, dla udzielenia pełnomocnictwa ogólnego
Forma dokumentowa <-- wprowadzona w 2016r.
1. Złożenie oświadczenia woli w formie dokumentu.
2. Najmniej sformalizowana forma
3. Forma dokumentowa polega na tym, że jest ona zachowana wówczas, gdy oświadczenie woli zostało złożone w
sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej to oświadczenie
4. np. jest wymagana, gdy wartość pożyczki przekracza 1000zł
Forma elektroniczna
1. Jest równoważna do formy pisemnej
2. Oświadczenie woli składane przez kanały elektroniczne. Konieczny kwalifikowany nośnik elektroniczny.
(bezpieczny podpis elektroniczny kwalifikowany certyfikatem).
3. zachowana wówczas, gdy oświadczenie woli zostało złożone w postaci elektronicznej i zostało opatrzone
bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu
4. Np. przedsiębiorca może z góry zastrzec, że będzie zawierał umowy wyłącznie w postaci elektronicznej
Czynność bez zachowania tej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności
Jeśli strony umówiły się na którąś z tych form, a nie zastrzegły skutków niedochowania tej formy, w razie wątpliwości
poczytuje się, że była zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych

84. Forma aktu notarialnego (sankcja, przykłady)

! Akt notarialny - dokument urzędowy sporządzony przez notariusza, potwierdzający dokonanie czynności
prawnej, a zarazem jedna z jej form szczególnych.
! Notariusz spisuje treść podawanych mu do wiadomości oświadczeń woli, współuczestnicząc w redagowaniu
dokumentu, następnie odczytuje go stronom i podpisuje wraz z nimi.
! Oryginał pozostaje w biurze notarialnym, strony uzyskują jedynie wypisy, które mają walor dokumentów
oryginalnych.
! Sankcja - jeżeli nie dochowano formy aktu notarialnego skutkiem jest nieważność (ad solemnitatem), ale w treści
przepisu może być zaznaczone, że niedochowanie formy pociąga za sobą skutki ad eventum
! Najczęściej obrót nieruchomościami (sprzedaż, darowizna, której przedmiotem jest nieruchomość, przeniesienie
własności przedsiębiorstwa, w którego skład wchodzi nieruchomość), sporządzenie testamentu (ale to nie wymóg!),
umowa o zrzeczenie się dziedziczenia.

85. Forma pisemna z notarialnie (urzędowo) poświadczonymi podpisami (sankcja, przykłady)

! Notariusz lub inny powołany do tego organ zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność
podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobę.
! Minister Sprawiedliwości może upoważnić organy samorządu terytorialnego i banki mające siedzibę w
miejscowościach, w których nie ma kancelarii notarialnej, do sporządzenia niektórych poświadczeń dokonywanych
przez notariusza.
! Zastosowanie tej formy zmniejsza ryzyko, że osoba, na którą wskazuje podpis zaprzeczy, że go złożyła.
! Sankcja - jeżeli treść nie wskazuje na wywołanie skutków ad eventum, wtedy umowa zawarta z niedochowaniem
formy pociąga skutki ad solemnitatem (nieważność)
! Np. zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub ustanowienie na nim użytkowania (jeżeli nie wchodzi w jego
skład nieruchomość, gdyby wchodziła to akt notarialny).

86. Pismo z datą pewną (sankcja, przykłady)

! Inaczej forma z poświadczeniem daty (art. 81), polega na stwierdzeniu, że czynność ta została dokonana w
określonym czasie.
! wiąże także strony nieuczestniczące w czynności prawnej
! Skutek ten wywołuje:
3. stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego
34
 4. umieszczenie na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ
jednostki samorządu terytorialnego lub notariusza - od daty wzmianki
5. opatrzenie dokumentu w postaci elektronicznej kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu - od daty
opatrzenia kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu
6. urzędowe poświadczenie daty przez notariusza na okazanym mu dokumencie - od daty okazania mu dokumentu;
7. śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie - od daty śmierci tej osoby (art. 81 § 3).
! Sankcja - jeżeli treść nie wskazuje na wywołanie skutków ad eventum (forma dla wywołania określonych skutków
prawnych), wtedy umowa zawarta z niedochowaniem formy pociąga skutki ad solemnitatem (nieważność)
! Np. Umowa dotycząca ustanowienia zastawu na prawie

87. Skutki niedochowania formy szczególnej (sankcje, przykłady)

Niezachowanie formy zastrzeżonej:
1) Pod rygorem nieważności (ad solemnitatem): bezwzględna nieważność
Np. przeniesienie własności nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego
2) Dla wywołania określonych skutków (ad eventum): czynność nie wywołuje niektórych wskazanych w ustawie lub
zamierzonych przez strony skutków, które by nastąpiły, gdyby forma została dochowana
Np. Najem na ponad rok - w razie niedochowania formy pisemnej umowę uważa się zawartą na czas nieoznaczony
3) Dla celów dowodowych (ad probationem): konsekwencją ograniczenia dowodowe (niedopuszczalność w sporze
dowodu zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności
np. uchylenie się od skutków oświadczenia złożonego pod wpływem groźby lub błędu na piśmie. Jeżeli nie zostanie
sporządzone na piśmie, to pociąga za sobą skutki w postaci ograniczeń dowodowych
Wyjątki, gdy dowody te są dopuszczalne:
! obie strony wyrażą na to zgodę;
! żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą;
! nie stosuje się do czynności w stosunkach między przedsiębiorcami
! fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu.
! Jeżeli forma pisemna, elektroniczna lub dokumentowa jest zastrzeżona dla oświadczenia woli jednej ze stron, w
razie jej niedochowania dowód z zeznań świadków lub przesłuchania stron jest dopuszczalny także na żądanie
drugiej strony (art. 74 § 3).

Zwykła forma pisemna, dokumentowa lub elektroniczna może być przewidziana ad solemnitatem, ad eventum oraz ad
probationem. Jeśli w treści przepisu nie jest wyraźnie wskazany rygor nieważności lub szczególny skutek prawny, wtedy
forma zastrzeżona ad probationem

W przypadku innych form szczególnych- jeśli treść nie wskazuje jednoznacznie na skutek ad eventum - forma
została zastrzeżona pod rygorem nieważności

88. Forma pod rygorem nieważności (ad solemnitatem)

! Zastrzeżenie formy pod tym rygorem powoduje bezwzględną nieważność w przypadku jej niedochowania (czynność
nie wywołuje skutków prawnych).
! Może wynikać z ustawy: art. 73:
! § 1 forma pisemna, dokumentowa lub elektroniczna zastrzeżona przez ustawę - jej niedochowanie skutkuje
nieważnością tylko, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności;
! § 2: inna forma szczególna (podpis pewny, data pewna, akt notarialny) zastrzeżona przez ustawę powoduje
nieważność, chyba że jest wyraźnie zastrzeżona ad eventum.
! Może wynikać z woli stron: art. 76:
! forma pisemna, dokumentowa lub elektroniczna bez określenia skutków jej niedochowania - ad probationem;
! inna forma szczególna (data pewna, podpis pewny, akt notarialny) - niedochowanie skutkuje nieważnością.
! Np. przeniesienie własności nieruchomości w formie aktu notarialnego, wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub
ustanowienie na nim użytkowania - poświadczenie podpisu.

89. Forma dla celów dowodowych (ad probationem)

35
 ! Konsekwencją ograniczenia dowodowe (niedopuszczalność w sporze dowodu z zeznań świadków lub z
przesłuchania stron na fakt dokonania czynności
! Może wynikać z ustawy: gdy zastrzeżono formę szczególną w postaci formy pisemnej, elektronicznej lub
dokumentowej bez rygoru nieważności i bez chęci wywołania określonych skutków, wtedy jest ad probationem.
! Może wynikać z woli stron - forma pisemna, dokumentowa lub elektroniczna bez określenia skutków jej
niedochowania - ad probationem;
! Wyjątki, gdy dowody te są dopuszczalne:
! obie strony wyrażą na to zgodę;
! żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą;
! Przepisów o skutkach niezachowania formy pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej ad probationem nie stosuje
się do czynności w stosunkach między przedsiębiorcami
! fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu.
! Jeżeli forma pisemna, elektroniczna lub dokumentowa jest zastrzeżona dla oświadczenia woli jednej ze stron, w
razie jej niedochowania dowód z zeznań świadków lub przesłuchania stron jest dopuszczalny także na żądanie
drugiej strony
! Np. uchylenie się od skutków oświadczenia złożonego pod wpływem groźby lub błędu na piśmie ad probationem;
odstąpienie lub wypowiedzenie umowy na piśmie ad probationem.

90. Forma dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum)

! Czynność nie wywołuje niektórych wskazanych w ustawie lub zamierzonych przez strony skutków, które by
nastąpiły, gdyby forma została dochowana.
! Aby wywołać ten cel, musi być on wyraźnie wskazany w ustawie lub umowie między stronami, w innym
wypadku niezachowanie formy:
− aktu notarialnego, pisma z datą pewną lub poświadczonym podpisem – skutkuje nieważnością ad solemnitatem
− a forma dokumentowa, pisemna, elektroniczna - ad probationem (chyba, że wyraźnie zastrzeżony rygor
nieważności).
! Np. Najem na ponad rok - w razie niedochowania formy pisemnej umowa zawarta na czas nieoznaczony; umowa
przedwstępna - gdy czyni wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy
przyrzeczonej, a gdy w innej formie niż wymagana do zawarcia umowy przyrzeczonej - może jedynie żądać
naprawienia szkody.

91. Forma następczych czynności prawnych

Czynności następcze to:
1) zmiana, uzupełnienie umowy (taka sama jak f. umowy pierwotnej, albo surowsza)
2) rozwiązanie umowy (f. Dokumentowa, a jeżeli pierwotna była zawarta w innej f. szczególnej to w takiej samej powinno
dokonać się rozwiązania)
3) wypowiedzenie umowy (f. Dokumentowa, a jeżeli w innej f. szczególnej, to pisemna)
4) odstąpienie od umowy (f. Dokumentowa, a jeżeli w innej f. szczególnej, to pisemna)
! Są to czynności pozostające w związku z czynnością prawną (umową) pierwotną, dokonywane po czynności
(umowie) pierwotnej,
! ich celem jest uzupełnienie lub zmiana postanowień umowy
! Przepis ten określa formę dokonania tych czynności, ale nie ich dopuszczalność!
! Tzw. umowy modyfikujące:
! zasada tożsamości formy czynności pierwotnej i następczej (konieczne dochowanie takiej samej formy)
! strony mogą zastrzec w umowie pierwotnej wymóg formy surowszej, ale nigdy łagodniejszej!
! Przepisy o skutkach niezachowania formy ad probationem nie dotyczą przedsiębiorców również przy następczych
czynnościach prawnych.
6. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały dla
umowy pierwotnej. Strony mogą zastrzec dla umowy modyfikującej formę surowszą, ale nie łagodniejszą.
7. Rozwiązanie umowy zawartej w innej formie szczególnej wymaga zachowania takiej samej formy szczególnej
jak umowy pierwotnej – pod rygorem: ad solemnitatem lub ad eventum.
8. Odstąpienie od umowy oraz wypowiedzenie umowy zawartej w innej formie szczególnej wymaga tylko formy
pisemnej (ad probationem), mimo, iż umowa pierwotna została zawarta w formie kwalifikowanej ad solemnitatem.

92. Pisemne potwierdzenie umowy (znaczenie, zasady związania potwierdzeniem)

! Dotyczy stosunków między przedsiębiorcami (art. 771).

36
 ! Ma pełnić między przedsiębiorcami zbliżone funkcje dowodowe co forma ad probationem, gdy niedochowana
została wymagana forma pisemna przy zawieraniu umowy.
! W myśl KPC pismo potwierdzające stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie
wyrażone w takim dokumencie. Jednak jako oświadczenie tylko jednej strony nie stanowi dowodu, że umowa
została zawarta w określonej w nim treści.
! Jednak, gdy kumulatywnie zostaną spełnione przesłanki:
pismo potwierdzające jedna strona niezwłocznie po zawarciu umowy prześle drugiej,
pismo to nie zawiera istotnej zmiany treści umowy potwierdzanej,
druga strona niezwłocznie nie sprzeciwi się na piśmie przesłanemu pismu potwierdzającemu,
! Wówczas strony wiąże umowa o treści określonej w piśmie potwierdzającym, nawet gdy nieznacznie zmienia
ono treść zawartej umowy, ponieważ milczenie drugiej strony uznaje się za stwierdzenie faktu zawarcia umowy
! Gdy umowa zawarta została bez zachowania wymaganej formy dokumentowej - potwierdzenie w dokumencie wiąże
tak samo, jak przy niedochowaniu formy pisemnej i wysłaniu pisma potwierdzającego. Sprzeciwienie się mu
również w formie dokumentowej.

93. Interpretacja oświadczenia woli - pojęcie i metody; przedmiot interpretacji

! To proces myślowy zmierzający do ustalenia właściwego znaczenia sensu oświadczenia woli.
! Przedmiotem wykładni oświadczeń woli (w odróżnieniu od wykładni prawa) mogą być rożnego rodzaju znaki,
nawet niemające postaci językowej. (milczące przyjęcie oferty przez przedsiębiorcę)
! Wykładni może dokonywać każdy, jednak tylko wykładnia Sądów jest wiążąca. Sądy te stosują dyrektywy
wykładni ustalone w doktrynie lub przepisach.
! Zanim jednak przystąpimy do ustalania wykładni ośw. woli, należy zbadać czy czynność prawna zawierająca
oświadczenie woli jest ważna.
! Ogólne dyrektywy wykładni ośw. woli wyznacza art. 65 KC
! Należy tu uwzględniać więc nie tylko treść ośw. woli, ale również:
− ukształtowane reguły znaczeniowe - językowe lub ustalone zwyczaje;
− kontekst sytuacyjny (np. zachowanie stron);
− cel, do którego zmierzają podmioty (zgodny zamiar stron);
− zasady współżycia społecznego.
− Oraz istniejące konkretne dyrektywy wykładni, często opatrzone słowami „w razie wątpliwości”, np. art. 71:
„Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w
razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy”.
Metody wykładni- zespół reguł wyznaczających sposób postępowania w celu ustalenia właściwego znaczenia oświadczenia
woli.
–subiektywna- kryterium tej metody stanowi rzeczywisty zamiar stron, jest ona uzupełniana obiektywnymi miernikami
chroniącymi inne wartości np. zaufanie drugiej strony. Jej odmianą jest w.
*subiektywno-indywidualna - prymat przyznaje się wykładni odpowiadającej rzeczywistej woli osoby składającej
oświadczenie woli tak interpretuje się testamenty ze względu na ich ściśle osobisty charakter

–obiektywna – istotne jest to, w jaki sposób przeciętny i rozsądny adresat oświadczenia woli odczytał jego treść, tak
interpretuje się przyrzeczenie publiczne, pełnomocnictwa, wzorce umowne, weksle, akcje, obligacje.

–kombinowana - łączy w sobie zarówno aspekt subiektywny, jak i obiektywny

Art. 65 KC przyjmuje metodę kombinowaną wykładni - respektuje wolę składającego oświadczenie oraz zaufanie do
złożonego oświadczenia ze strony osób trzecich.

94. Metody interpretacji wg art. 65 KC

! Art. 65 przyjmuje kombinowaną metodę wykładni tzn. Respektuje zarówno wolę składającego oświadczenie jak i
zaufanie do złożonego oświadczenia ze strony osób trzecich i rozumianą przez nich treść
! Zanim jednak przystąpimy do ustalania wykładni ośw. woli, należy zbadać czy czynność prawna zawierająca
oświadczenie woli jest ważna.
! Ogólne dyrektywy wykładni ośw. woli wyznacza art. 65 KC jednak, aby użyć go do interpretacji oświadczenia woli,
najpierw on sam musi zostać poddany interpretacji ze względu na to, iż różnorodne reguły preferencji w nich
zawarte nie stanowią żadnej hierarchii, trzeba ją dopiero stworzyć każdorazowo do badania innej sytuacji.
! Jednak co do zasady, powinno dawać się pierwszeństwo wykładni wyrażającej najpełniej wolę stron aniżeli
literalnej
! Należy tu uwzględniać więc nie tylko treść ośw. woli, ale również:
37
 ! ukształtowane reguły znaczeniowe - językowe lub ustalone zwyczaje;
! kontekst sytuacyjny (np. zachowanie stron);
! cel, do którego zmierzają podmioty (zgodny zamiar stron);
! zasady współżycia społecznego.
! Oraz istniejące konkretne dyrektywy wykładni (np. w razie wątpliwości cenniki jako zaproszenie do zawarcia
umowy, a nie ofertę)

95. Reguła interpretacyjna in dubio contra proferentem

! Pogląd ukształtowany w doktrynie i orzecznictwie, zgodnie z nim, jeśli wątpliwości co do sensu oświadczenia woli
nie mogą być rozstrzygnięte poprzez ogólne reguły wykładni, pierwszeństwo ma wykładnia na niekorzyść strony,
która zredagowała tekst/ zaproponowała postanowienie budzące wątpliwości.

96. Klauzula integracyjna (merger clause)

! Jest to tzw. merger clause nazywana również po polsku klauzulą integralności umowy.
! klauzula tzw. „grubej kreski” pomiędzy stanem przed umową a stanem po zawarciu umowy.
! Jest to porozumienie, w myśl którego dokument obejmujący treść umowy jest kompletny, co wyklucza
możliwość powoływania się na jakiekolwiek uzgodnienia w nim nie ujęte.
! Jej zastosowania sprawia, że umowę interpretować można tylko i wyłącznie na podstawie jej treści.
! Na gruncie art. 65 k.c. pojawia się problem dopuszczalności modyfikowania reguł wykładni w drodze merger clause.
Słuszne jest stanowisko P. Machnikowskiego, że przepisy regulujące sposób interpretacji oświadczeń woli nie są
adresowane do stron, lecz do sądu, który przeprowadzając proces wykładni powinien mieć na uwadze również
porozumienie obejmujące klauzulę merger.

97.Sposoby zawarcia umowy

1. Oferta
2. Negocjacje
3. Przetarg i aukcja

1. Oferta i jej przyjęcie 66-70 k.c.

Oferta jest to oświadczenie woli wyrażające stanowczą decyzję zawarcia umowy i określające co najmniej istotne
postanowienia tej umowy; gdy brak jednej z tych cech – nie mamy do czynienia z ofertą
! aby umowa została zawarta potrzebne są dwa elementy: propozycja zawarcia umowy (oferta) pochodząca od jednej
ze stron i pozytywna odpowiedź na tę propozycję (przyjęcie oferty) przez drugą stronę;
! oferta stanowi podstawowy element przyszłej umowy, wyznaczając jej treść i skutki prawne.
! Po jej złożeniu oferent nie składa już dalszych oświadczeń woli, a zawarcie umowy zależy od oblata, który może ją
zaakceptować lub nie.
! w wyjątkowych wypadkach wyrazem jego zgody będzie również milczenie (art. 68 2 k.c.). Stanowczość oferty
stanowi jej nieodzowny atrybut. Jej brak często przesądza o tym, że nie może ona zostać uznana za ofertę.
! Adresat oferty, określany mianem oblata, przyjmując ją, doprowadza do zawarcia umowy, to od jego decyzji zależy,
czy umowa zostanie zawarta. (przyjmuje poprzez złożenie ośw. woli)
! oferent może oznaczyć w treści oferty termin związania, czyli wskazać moment, do którego oferta może zostać
przez drugą stronę przyjęta; jeżeli go nie oznaczył, to przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę
mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia (np. przez pocztę
tradycyjną)
! W stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o
odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Jednakże
oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści lub określono w niej termin przyjęcia
Przesłanki zawarcia umowy:
1) Zgodność treści oświadczeń woli stron;
o oferta przyjęta w całości – jeżeli zawiera zmiany, należy ją interpretować jako nową ofertę zawarcia umowy (art. 68
k.c.);

38
 o odstępstwo – stosunki między przedsiębiorcami, który pozwala na skuteczne zawarcie umowy także wtedy, gdy
odpowiedź na ofertę w nieistotny sposób zmienia treść proponowanej umowy;
Zmiany lub uzupełnienia mogą dotyczyć wszystkich postanowień oferty (nawet essentialia negotti), gdyż o istotności
modyfikacji rozstrzyga ich charakter i zakres, a nie to, do których odnoszą się zapisów
2) Oświadczenie woli o przyjęciu oferty musi być złożone przed upływem terminu związania ofertą. Wyjątek – art. 67
k.c. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem, lecz z jego treści lub z okoliczności (np. ze stempla
pocztowego) wynika, że zostało wysłane w czasie właściwym, umowa dochodzi do skutku, chyba że składający ofertę
zawiadomi niezwłocznie drugą stronę, iż wskutek opóźnienia odpowiedzi poczytuje umowę za niezawartą.
- konkludentne przyjęcie oferty - jeżeli według ustalonego w danych stosunkach zwyczaju lub według treści oferty jej
przyjęcie nie jest wymagane, to umowa dochodzi do skutku, skoro druga strona w czasie właściwym przystąpi do jej
wykonania; w przeciwnym razie oferta przestaje wiązać.
- tzw. milczące przyjęcie oferty – jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach
gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za
przyjęcie oferty. Tutaj nie wystarczy zatem sam brak reakcji na ofertę, konieczne jest oświadczenie o jej odrzuceniu.

2. Negocjacje - wzajemne oddziaływanie na siebie stron w celu uzgodnienia treści umowy

! negocjacje poprzedzają zazwyczaj sfinalizowanie bardziej skomplikowanych kontraktów, w których do uzgodnienia
pozostaje wiele elementów
! umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były
przedmiotem negocjacji.
! polegają na stopniowym, obopólnym uzgadnianiu poszczególnych kwestii (a w ofercie jest to składanie stanowczych
i wiążących oświadczeń woli)
! forma jest dowolna- może być ustna, pisemna lub elektroniczna
- w przypadku, gdy do zawarcia przyszłej umowy jest wymagana (przez ustawę lub z woli stron) forma szczególna,
negocjacje prowadzone bez zachowania tak określonej formy będą stanowić jedynie czynności przygotowawcze do zawarcia
właściwej umowy, pozbawione znaczenia prawnego
! dopóki negocjacje się nie zakończą – żadna ze stron nie jest związana swoimi oświadczeniami i każda może w
dowolnym momencie zrezygnować z zawarcia umowy;
- prowadzenie negocjacji z naruszeniem dobrych obyczajów rodzi obowiązek naprawienia szkody, jaką druga strona
poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy <-- culpa in contrahendo
Uczestnik negocjacji narusza dobre obyczaje, jeśli przykładowo: nie ma rzeczywistej intencji zawarcia umowy, zwodzi
drugą stronę, składa nieprawdziwe oświadczenia, wycofuje się z negocjowania umowy bez podania powodu albo ze
wskazaniem powodu nieprawdziwego
Odszkodowanie z tytułu culpa in contrahendo stanowi kompensację w ramach tzw. ujemnego interesu umownego. Nie
obejmuje ono tym samym wyrównania pełnej szkody. Naprawienie szkody odnosi się jedynie do uszczerbku, jaki druga
strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy. Dotyczy to strat, takich jak np. koszty opracowania opinii prawnych,
projektów umowy, koszty dojazdu do miejsca zawarcia umowy itp.
Natomiast naprawienie szkody z tytułu ujawnienia czy przekazania uzyskanych w toku negocjacji informacji poufnych
innym osobom lub wykorzystania takich informacji dla własnych celów polega na odszkodowaniu w granicach tzw.
dodatniego interesu umownego.
Oznacza to, że naprawieniu mogą podlegać wszelkie postaci szkody, zarówno rzeczywistej (damnum emergens), jak i
hipotetycznej (lucrum cessans). Zamiast roszczenia o odszkodowanie uprawniony może dochodzić wydania korzyści
uzyskanych wskutek nielojalnych działań kontrahenta.

3. Przetarg i aukcja
- prowadzą równocześnie do uzgodnienia treści oświadczeń woli i do wybrania kontrahenta spośród grupy osób
ubiegających się na równych prawach o zawarcie umowy;
- wielostronny i eliminacyjny charakter tych postępowań.
- Pozwalają na zawarcie umowy z podmiotem oferującym najkorzystniejsze warunki

39
- jednakowe prawa i obowiązki uczestników
- Aukcja i przetarg stanowią dwa różne postępowania, jednak ze względu na ich podobieństwo znaczna część regulacji jest
wspólna,
- Różnice między przetargiem a aukcją: dot. sposobu składania ofert, związania oferenta, sposobu oraz chwili zawarcia
umowy
Aukcja
! Proste umowy; cel uzyskanie najkorzystniejszej ceny
! Uczestnicy zgromadzeni w jednym miejscu
! Ustne oferty – kolejne postąpienia
! Przybicie na rzecz ostatniego licytanta – zawarcie umowy
! Przybicie nie oznacza zawarcia umowy, gdy jest wymagana określona ustawą np. forma

Przetarg
! Charakter tajny, pisemne oferty składane są przez oferentów do określonego terminu
! W określonym terminie porównuje się oferty i wybiera najkorzystniejszą lub zamyka się przetarg bez wybrania
oferty
! Oferty przestają wiązać z chwilą wyboru jednej z nich
! Wybór oferty nie jest jej przyjęciem; dopiero zawiadomienie oferenta o dokonaniu wyboru jego oferty (chyba że
forma szczególna).

Elementy wspólne
- Aukcja i przetarg mogą mieć charakter nieograniczony (otwarty) albo ograniczony, gdy zaproszenie do składania ofert
wystosowano do określonego rodzajowo kręgu podmiotów
-wadium - ma charakter dodatkowego zastrzeżenia zamieszczonego w warunkach aukcji lub przetargu przez organizatorów.
Wyraża obowiązek wpłacenia przez uczestników aukcji albo przetargu określonej sumy pieniężnej. Jej wysokość wskazują
warunki aukcji lub przetargu.
-Zastrzeżenie to nie jest elementem koniecznym. Jeśli zostało wprowadzone, wiąże uczestników.
-Podmiot, który nie wpłacił albo nie zabezpieczył zapłaty wadium – nie jest dopuszczony do aukcji albo przetargu.
-Podmiot, który wpłacił albo zabezpieczył wadium staje się uczestnikiem aukcji lub przetargu.
-wadium zabezpiecza zawarcie umowy
- Unieważnienie umowy - norma bezwzględnie wiążącą. Organizator nie może zawrzeć w ogłoszeniu i warunkach aukcji/
przetargu zastrzeżenia wyłączającego lub ograniczającego uprawnienie do unieważnienia umowy inaczej niż to czyni
ustawa.
Skorzystanie z uprawnienia do żądania unieważnienia umowy zawartej na skutek aukcji czy przetargu jest uzależnione od
wykazania bezprawnego zachowania którejś ze stron. Bezprawność polega na sprzeczności zachowania z prawem lub
dobrymi obyczajami. Dotyczy to takich działań jak: zmowa uczestników w celu zaoferowania jak najniższej ceny;
zaangażowanie przez organizatora aukcji osoby licytującej tylko w celu podwyższenia ceny; przekupstwo; groźby
Żądanie unieważnienia umowy powinno być skierowane przed upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony
dowiedział się o przyczynach unieważnienia, jednakże nie później niż w ciągu roku od dnia zawarcia umowy.

98.Przesłanki ważności czynności prawnej

Aby czynność prawna była ważna i w pełni skuteczna, czyli, aby wywoływała zamierzone przez strony skutki, powinna
odpowiadać określonym wymaganiom. Wymagania te nazywamy przesłankami jej ważności, które możemy sformułować
w następujący sposób.
-Zdolność do czynności prawnych- os. dokonująca czynności pr. musi ją posiadać. W wymienionych w kodeksie
cywilnym przypadkach wystarcza posiadanie ograniczonej zdolności do czyn. Pr. lub w wyjątkowym przypadku jej brak
(umowy należące do powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego) chyba że umowa
pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych
40
 -Wady oświadczenia woli- jeżeli czynność prawna jest opatrzona wadą ośw. woli w postaci stanu wyłączającego
świadomość lub swobodę, pozorność <-- bezwzględnie nieważna a przy błędzie, groźbie, podstępie<-- względnie
nieważna
-Treść- jeśli treść czynności lub jej cel sprzeciwia się właściwości (naturze) stosunku, ustawie lub zasadom współżycia
społecznego, czynność jest bezwzględnie nieważna.
-Forma- do przesłanek ważności czynności prawnej należy dokonanie jej w przewidzianej formie, jeżeli przepisy
wymagają określonej formy pod rygorem nieważności. Dotyczy to wszystkich rodzajów czynności prawnych, dla
których przewidziana jest forma szczególna (np. forma aktu notarialnego), a nadto czynności wymagających formy
pisemnej z wyraźnie zaznaczonym rygorem nieważności na wypadek jej niezachowani
99 =100. Brak świadomości lub swobody w podejmowaniu decyzji i wyrażaniu woli
Artykuł 82 k.c. obejmuje dwa stany faktyczne, które skutkują uznaniem, że oświadczenie woli złożone w razie wystąpienia
któregokolwiek z nich a są to:
–stan wyłączający świadomość,
–stan wyłączający swobodę.
(mogą one występować razem lub osobno (chociaż w przeważającej ilości występują razem)
dotknięte jest sankcją w postaci nieważności bezwzględnej.
Nie podlega konwersji ani konwalidacji.
Może się na nią powołać każdy kto ma w tym interes, nie jest ograniczona terminem. Sąd bierze ją pod uwagę z urzędu.
Ustawodawca nie precyzuje przyczyn omawianych stanów, lecz skupia się na ich skutku jakie one wywołują.
Przykładowo, jedynie wymieniając chorobę psychiczną i niedorozwój umysłowy, posługuje się nieostrym pojęciem
„innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych”.
Przyczyną wywołującą ten stan jest przyczyna wewnętrzna, natomiast okoliczności zewnętrzne są bez znaczenia
Przykłady innych, utrwalonych w orzecznictwie zaburzeń, które towarzysząc składaniu oświadczeniu woli, prowadzą do
jego wadliwości: np. różnego rodzaju zaburzenia psychiczne, alkoholizm, narkomania
Konieczne jest, aby okoliczności powodujące ten stan miały miejsce w chwili składania oświadczenia (część z nich ma
charakter przejściowy lub jest jeszcze lucidum intervallum)
Np. stwierdzenie u spadkodawcy choroby psychicznej nie powoduje samo przez się nieważności testamentu, a jedynie rodzi
potrzebę ustalenia jego zdolności testowania w chwili sporządzenia testamentu. (chyba, że był ubezwłasnowolniony)
Brak swobody oznacza zatem stan, w którym osoba rozpoznaje co prawda sens własnego działania, ale pod wpływem
negatywnego oddziaływania czynników psychicznych ma wyłączoną możliwość swobodnego (nieskrępowanego)
decydowania.
Stan ten nie obejmuje przymusu fizycznego- czynność taka wgl nie dochodzi do skutku
101. Ubezwłasnowolnienie a brak świadomości lub swobody (znaczenie lucida intervalla)
Ubezwłasnowolnienie NIE jest wadą oświadczenia woli, jest instytucją, którą można zastosować wobec osoby, która
ukończyła 13 lat i nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem m.in. na skutek upośledzenia umysłowego lub zaburzeń
psychicznych. Z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie należy wystąpić do sądu okręgowego, który po opinii biegłych może
zasądzić opiekuna dla os. ubezwłasnowolnionej (chyba, że jest pod opieką rodzica). Od tego momentu czynności
podejmowane przez taką osobę są ex lege nieważne bezwzględnie (wyjątek w drobnych sprawach, jeśli nie pociągają
rażącego pokrzywdzenia)
Natomiast stan wyłączający świadome lub swobodne powzięcie decyzji JEST wadą ośw. woli i powoduje, że czynność
zawarta jest bezwzględnie nieważna i nie podlega uzdrowieniu. Jednak nie dzieje się to ex lege, trzeba dowieść, że osoba
znajdowała się w takim stanie. Inaczej dawałoby to pole do nadużyć. Pamiętać należy, że brak świadomości obejmuje
również stany przejściowe np. hipnozę, gorączkę
Lucida intervalla – przebłysk świadomości ma znaczenie tylko wtedy, gdy wobec osoby składającej ośw. woli nie zostało
orzeczone ubezwłasnowolnienie. Może to dotyczyć osób chorych umysłowo, znajdujących się w stanie niedorozwoju, ale
NIE UBEZWŁASNOWOLNIONYCH!

41
 Czynność prawna podjęta w okresie lucidum intervallum jest ważna, w pełni skuteczna i wywołuje skutki prawne, ale
może zostać zakwestionowana powołując się na stan wyłączający świadomość lub swobodę w chwili dokonania czynności
(wzruszalność)
102 =103. Pozorność prosta i kwalifikowana
Pozorność to oświadczenia woli polegająca na niezgodności aktu woli z aktem wyrażanym na zewnątrz przy równoczesnej
wiedzy drugiej strony o tym. Pozorne oświadczenie woli składane jest drugiej stronie bez zamiaru wywołania skutków
prawnych lub wywołania innych niż wyrażone. Żeby pozorność miała miejsce musi być to:
1) oświadczenie złożone tylko dla pozoru
2) drugiej stronie,
3) adresat musi wyrazić na to zgodę
Wyróżniamy:
-pozorności prosta (zwykła, bezwzględna) - nie ma wywołać żadnych skutków prawnych
Sankcja- nieważność bezwzględna
Np. Pozorna sprzedaż w celu uniknięcia egzekucji
ma miejsce wtedy, gdy strony dokonują czynności prawnej dla pozoru, a jej dokonanie nie służy ukryciu innej czynności.
Ujawnione na zewnątrz oświadczenie woli nie wywołuje żadnych skutków, ponieważ nie chcą tego same strony, a
jednocześnie nie składają one żadnych oświadczeń, które byłyby ukryte i których ważność podlegałaby odrębnej ocenie.
- pozorność kwalifikowana (złożona)- dokonując czynności pozornej (symulowanej), strony ukrywają inną czynność
(dyssymulowaną), której skutki rzeczywiście chcą wywołać.
Sankcja- Jeśli zamiarem jest ukrycie innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości (np.
czy została dochowana forma) tej czynności (pozorność kwalifikowana, złożona) i ona może być oceniona jako ważna.
Np. Zawarta umowa nie jest umową darowizny, lecz sprzedaży
Oznacza to, że jeżeli strony chcą utrzymać w mocy czynność, którą wcześniej chciały ukryć, to mogą tego dokonać za
pomocą konwersji.
W tym przypadku strony chciały ukryć darowiznę, więc dokonały sprzedaży. Sprzedaż jako czynność pozorna (symulowana)
jest nieważna bezwzględnie. Natomiast darowizna jako czynność dyssymulowana może zostać poddana konwersji i tym
samym stać się czynnością ważną.

104.Ochrona osób trzecich przed skutkami pozorności

Ustawodawca wychodzi z założenia, że osoba trzecia powinna być chroniona przed niekorzystnymi dla niej skutkami
podjęcia pozornej czynności. Aby zatem nastąpiło skuteczne nabycie prawa przez osobę trzecią lub zwolnienie jej z
obowiązku wskutek czynności prawnej dokonanej ze stroną, która wcześniej dokonała czynności pozornej, konieczne jest
zaistnienie dodatkowych dwóch przesłanek:
1) dobrej wiary osoby trzeciej (domniemanie dobrej wiary)
2) odpłatności czynności przysparzającej.
Np. A sprzedał samochód B (pozornie) B powołując się na to, że jest nowym właścicielem samochodu, sprzedał ją C (osobie
trzeciej). Ponieważ C działał w dobrej wierze, a umowa, którą zawarł z B była odpłatna, C stanie się nowym właścicielem
samochodu. Odrębną kwestią jest to, że B będzie odpowiadał względem A za sprzedaż jego rzeczy.

105.Błąd (sankcja- wzruszalność [nieważność względna]

Błąd sensu stricto- jest to mylne wyobrażenie człowieka o rzeczywistym stanie rzeczy lub brak jakiegokolwiek
wyobrażenia
Jest to tzw. błąd postrzegania („widzenia”), który należy odróżnić od błędu przewidywania i wnioskowania (błąd co do
pobudki)
Aby błąd był prawnie kwalifikowany, konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek
42
 ! błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej (co do osoby, przedmiotu, jego cech, kwalifikacji czynności prawnej)
! mieć istotny charakter
Na istnienie błędu może powołać się tylko osoba składająca wadliwe oświadczenie, a nie jego adresat.
(nie można powołać się na błąd oświadczenia, jeśli po prostu błędnie zrozumiało się jego treść)
Błąd prawnie doniosły ma miejsce wyłącznie wtedy, kiedy strona pozostaje pod jego wpływem w momencie składania
oświadczenia woli
Warunkiem prawnej doniosłości błędu w świetle art. 84 k.c. jest przede wszystkim to, aby dotyczył on treści czynności
prawnej
Błąd co do treści czynności prawnej to zarówno błąd co do faktów, jak i błąd co do prawa. Pierwszy z nich występuje,
jeżeli mylne wyobrażenie odnosi się do faktów (cena, osoba kontrahenta, termin wykonania zobowiązania). Drugi natomiast
ma miejsce wtedy, gdy błędne przekonanie uczestnika czynności prawnej dotyczy obowiązku powinnego zachowania się czy
skutków czynności wyznaczonych ustawą lub ustalonymi zwyczajami, a wynikających ze złożonego oświadczenia woli.
Błąd istotny to taki błąd, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod
wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.
Nie będą zatem błędem prawnie doniosłym: niespełnione oczekiwania strony do co sposobu wykonania zobowiązania,
Poza tym, że błąd musi dotyczyć czynności prawnej i być istotny, konieczne jest także, by zaistniała przynajmniej jedna z
trzech okoliczności odnoszących się do zachowania adresata oświadczenia woli, a polegająca na tym, że:
–adresat wywołał błąd, chociażby bez swojej winy,
–wiedział o błędzie,
–z łatwością mógł błąd zauważyć.
Oświadczenie woli dotknięte wadą w postaci błędu jest względnie nieważne (wzruszalne). Uchylenie się od skutków na
piśmie do roku od jego wykrycia <-- termin zawity
Błąd posłańca ma takie same skutki jak błąd przy złożeniu oświadczenia (bo posłaniec tylko przenosi ośw. woli)
Podstęp to kwalifikowana postać błędu, (może być traktowany jako osobna wada) - polega na tym, że ktoś składa błędne
oświadczenie woli na skutek nagannego zachowania innej osoby.
Działanie podstępne polega na świadomym wywołaniu u drugiej osoby mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy
po to, aby skłonić ją do dokonania określonej czynności prawnej. Podstępne zachowanie może polegać na działaniu lub
zaniechaniu (np. przemilczeniu).
Podstęp os.3 = podstęp strony, jeżeli ta o tym wiedziała, a nie zawiadomiła albo jeżeli czynność była odpłatna
Można uchylić się od ośw. woli dokonanego pod wpływem podstępu nawet, jeżeli nie był to błąd istotny ani nie dot.
treści czynn. Pr.

106. Groźba (sankcja nieważności względnej)

Groźba- niedozwolone wpływanie na wolę innej osoby, aby złożyła oświadczenie woli określonej treści. Za pomocą
zapowiedzi wyrządzenia przyszłego zła, jakie nastąpi, jeśli oświadczenia nie zostanie złożone.
! składający oświadczenie woli ma prawidłowe wyobrażenie o rzeczywistości, lecz dokonuje czynności prawnej na
skutek presji/ lęku wywieranego przez grożącego
! musi być skierowana do mającego złożyć oświadczenie woli, lecz nie musi dotyczyć jego samego (np. może
dotyczyć kogoś bliskiego)
Groźba jest prawnie doniosła, gdy jest ona zarazem bezprawna (sprzeczna z prawem, zasadami współżycia), poważna
(wywoływać niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe) i realna (musi mieć możliwość wprowadzenia jej w życie) - [np.
grożący nie zastrzeli kogoś, jeśli nie ma pistoletu]
Bezprawne NIE JEST zatem np. wypowiedzeniu umowy najmu, jeżeli osoba nie wykonuje ciążących na niej obowiązków
! Przepis nie wymaga, aby stan obawy faktycznie powstał, lecz by w świetle okoliczności sprawy było to możliwe
(dzięki temu szersza ochrona)
! kryteria oceny powagi groźby muszą odwoływać się do mierników obiektywnych, ale z jednoczesnym
uwzględnieniem indywidualnych okoliczności
43
Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby bezprawnej jest względnie nieważne.
Uchylenie się od skutków powinno być na piśmie do roku od ustania stanu obawy <-- termin zawity

107.Uchylenie się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli oraz oświadczenia złożonego pod wpływem
groźby
Skutki wadliwości oświadczeń woli nie są uregulowane w jednolity sposób.
Nieważne bezwzględnie są oświadczenia woli złożone: w warunkach braku świadomości albo swobody, a także dla
pozoru.
Nieważne względnie (wzruszalne): błąd, podstęp, groźba
Wzruszalność:
Uprawniony może albo nie czyniąc nic doprowadzić do konwalidacji czynności prawnej, albo uchylić się od skutków
doprowadzając do nieważności
Uchylić może się jedynie osoba, która złożyła wadliwe ośw. woli.
Ma ono charakter prawa podmiotowego kształtującego. Jego wykonanie odnosi więc skutek wobec całej czynności
prawnej (można albo całą unieważnić albo całą utrzymać w mocy)
Termin do złożenia oświadczenia wynosi jeden rok i rozpoczyna swój bieg od chwili:

! wykrycia błędu
! groźby – od chwili, gdy stan obawy ustał.
Termin ma charakter zawity (prekluzyjny), co oznacza, że nie może być przedłużany ani skracany. Po jego upływie
prawo definitywnie wygasa.
(ośw. o uchyleniu powinno być złożone na piśmie ad probationem)
Prawidłowe złożenie oświadczenia prowadzi do zniesienia wszelkich skutków, jakie wiązały się z czynnością, nie podlega
ona ani konwalidacji, ani konwersji.
Osoba, która nie złożyła oświadczenia o uchyleniu się od skutków swego oświadczenia woli, nie może domagać się zwrotu
tego, co świadczyła na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

108.Nieważność bezwzględna (cechy, przykłady w odniesieniu do przesłanek ważności czyn. Pr)

Cechy nieważności bezwzględnej:
– powstaje od samego początku (ab initio), a zatem już od chwili jej dokonania czynność prawna nie wywołuje
zamierzonych przez strony skutków
– powstaje z mocy prawa (ipso iure), dlatego nie jest konieczne podejmowanie żadnych dodatkowych czynności, w
szczególności składanie przez strony jakichkolwiek oświadczeń albo uzyskanie konstytutywnego orzeczenia sądu;
– nieważność wywołuje skutek erga omnes, co oznacza, że na nieważność może powołać się każda osoba, która ma w tym
interes prawny
– stosowana z urzędu - sąd musi wziąć pod uwagę nieważność czynności prawnej nawet wtedy, jeśli żadna ze stron
(uczestników) postępowania nie podniesie opartego na niej zarzutu;
– jest definitywna w tym znaczeniu, że czynność nie jest ważna i nie stanie się ważna, nawet jeśli przesłanka nieważności
odpadnie (co nie wyklucza jej konwalidacji w szczególnych wypadkach); osiągnięcie zamierzonych przez strony skutków
prawnych wymaga podjęcia nowej, niewadliwej czynności prawnej;
– jest niestopniowalna, ponieważ nie zależy ani od liczby, ani od rangi naruszeń
– nieważna czynność nie wywołuje zamierzonych przez strony skutków, chociaż nie jest tak, że w ogóle żadnych skutków
prawnych nie wywołuje
Przyczyny: jeżeli nie są spełnione przesłanki ważności
! BRAK Zdolności do czynności prawnych- nieważność bezwzględna
! WYSTĄPIENIE Wady oświadczenia woli- jeżeli czynność prawna jest opatrzona wadą ośw. woli w postaci stanu
wyłączającego świadomość lub swobodę, pozorność <-- bezwzględnie nieważna
44
 ! Treść- jeśli treść czynności lub jej cel sprzeciwia się właściwości (naturze) stosunku, ustawie lub zasadom
współżycia społecznego, czynność jest bezwzględnie nieważna.
! Forma- jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności. Czynność dokonana bez jej
zachowania jest bezwzględnie nieważna

109. Nieważność względna (wzruszalność) cechy; przykłady

– polega na tym, że czynność prawna wywołuje w pełni skutki przewidziane w oświadczeniu woli, ale ich trwanie jest
niepewne (można ją unieważnić)
-może ona zostać wzruszona wtedy, gdy uprawniona osoba wykona przysługujące jej prawo podmiotowe kształtujące i w ten
sposób doprowadzi do unicestwienia czynności;
! Można skorzystać z tego uprawnienia, gdy wystąpią wady oświadczenia woli w postaci błędu, podstępu i groźby
bezprawnej, a także zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca
! w innych przypadkach (np. wyzysk) konieczne jest wydanie konstytutywnego orzeczenia sądowego;
- na ten rodzaj sankcji może się powoływać tylko ograniczony krąg podmiotów (przeważnie strony czynność prawnej)
- uwzględniania przez sąd tylko na wniosek
- z chwilą złożenia stosownego oświadczenia/z chwilą wydania konstytutywnego orzeczenia – następuje nieważność
czynności (ex tunc), tj. od chwili jej dokonania;
- czynność dotknięta nieważnością względną może zostać konwalidowana, co następuje wskutek bezskutecznego upływu
terminu przewidzianego w ustawie dla jej wzruszenia lub wskutek zrzeczenia się prawa do jej wzruszenia.
Wskutek uzdrowienia czynności prawnej jej skutki prawne stają się definitywne, wyłączona zostaje możliwość jej
unieważnienia

110.Konwalidacja i konwersja – istota, przykłady

Konwalidacja- uzdrowienie bezwzględnie nieważnej czynności prawnej – uznanie jej z mocą wsteczną za ważną
czynność prawną w następstwie jakichś faktów późniejszych. Jest to kwestia sporna. Jej zastosowanie może znaleźć
jedynie na tle przepisów szczególnych
! Konstrukcja ta nie może być traktowana jako ogólny sposób leczniczy dla czynn. Pr.
! SN stwierdził, że nieważność ma charakter definitywny i jest uwzględniana przez sąd z urzędu i nie podlega
konwalidacji.
! może być ona użyta jedynie w kilku przypadkach wyrażonych w przepisach szczególnych
! Np. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna, ale
jeżeli zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia
codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące
pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Konwersja- polega na przemianie nieważnej czynności prawnej w inną, ważną czynność prawną, odpowiadającą
chociażby częściowo woli stron.
Zalecane jest jednak korzystanie w takich sytuacjach koncepcji wykładni oświadczeń woli.
Z konwersją nieważnej czynności prawnej mamy do czynienia w przypadku pozorności złożonej
Np. Zawarta umowa nie jest umową darowizny, lecz sprzedaży
W tym przypadku strony chciały ukryć darowiznę, więc dokonały sprzedaży. Sprzedaż jako czynność pozorna (symulowana)
jest nieważna bezwzględnie. Natomiast darowizna jako czynność dyssymulowana może zostać poddana konwersji i
tym samym stać się czynnością ważną.

111.Bezskuteczność zawieszona; cechy, przykłady

! Bezskuteczność zawieszona – tymczasowe wstrzymanie skutków dokonanej czynności prawnej do momentu
nadejścia określonego zdarzenia. (negotium claudicans/cz. niezupełna)
! Zdarzeniem tym jest ex post wyrażona zgoda na czynność prawną- potwierdzenie
45
 ! Wadliwie dokonana czynność prawna nie wywołuje przewidzianych w niej skutków, ale wiąże strony do
określonego momentu i żadna nie może się od niej uwolnić powołując się na jej nieważność.
! Sytuacje, w których powstaje stan może wyznaczyć tylko przepis ustawy
! Zgoda powoduje, że czynność prawna wywołuje skutki ex tunc i uznanie czynności za w pełni dokonaną i
skuteczną
! Brak zgody w przewidzianym terminie powoduje nieważność czynności
! Podmiotami uprawnionymi do potwierdzenia mogą być osoby trzecie albo sama strona czynności prawnej, po
uzyskaniu zdolności do czynności prawnych.
Przykłady, gdy zachodzi:
*umowa zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody jej przedstawiciela
ustawowego,
*umowa zawarta w cudzym imieniu przez osobę przez falsus prokuratora (os. bez umocowania lub przekraczającą jego
zakres)
*umowa zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością dokonana bez zgody spółki

112.Czynność prawna kulejąca (negotium claudicans) – cechy, powiązanie z sankcją, przykłady

! Czynność dokonana bez wymaganej zgody określana jest w nauce mianem kulejącej (negotium claudicans).
! Druga osoba może wyznaczyć termin, w którym oczekiwała będzie na potwierdzenie czynności przez właściwą
osobę trzecią.
! Czynność bezskuteczną z powodu braku pełnej zdolności do czynności prawnych strony może potwierdzić również
ona sama po jej uzyskaniu.
! Po upływie terminu, w braku takiej zgody czynność staje się definitywnie nieważna.
! Potwierdzenie czynności powoduje, że staje się ona ważna od momentu dokonania.
*umowa zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody jej przedstawiciela
ustawowego- 14 latek kupił samochód, udzielił pożyczki na kwotę 5 tyś.

113.Bezskuteczność względna; cechy, przykłady (art. 59 kc)

! Bezskuteczność względna -
! Czynność prawa pozostaje ważna,
! Czynność prawna nie wywołuje oznaczonych skutków prawnych jedynie w stosunku do określonych osób
! W stosunku do pozostałych osób czynność ta pozostaje w pełni skuteczna
! Bezskuteczność względna ma zastosowanie:
-z mocy samego prawa (tzw. przedmiotowo-względna),
-z mocy konstytutywnego orzeczenia sądu (tzw. podmiotowo-względna),
! Podmiot chroniony (wierzyciel) może wykonywać swoje prawo (wierzytelność) tak, jakby czynność ta w ogóle nie
została dokonana → może realizować wierzytelność względem dłużnika, ale i względem jego kontrahenta (jako
uczestnika względnie skutecznej czynności prawnej) – wierzytelność dzięki temu uzyskuje poszerzoną skuteczność.
! Konstrukcja bezskuteczności względnej na podstawie art. 59 kc zależy od spełnienia się trzech przesłanek
-osoba trzecia ma roszczenie wobec strony umowy (dłużnik)
-dłużnik po powstaniu wspomnianego roszczenia zawarł umowę z inną osobą, której wykonanie czyni całkowicie lub
częściowo niemożliwym dochodzenie wierzytelności osoby trzeciej wobec dłużnika:
-jeśli umowa między dłużnikiem a inną osobą była odpłatna –strony muszą wiedzieć o roszczeniu
-jeśli umowa była nieodpłatna to nie ma znaczenia czy strony wiedziały o istnieniu roszczenia
-Ciężar dowodu, że strony wiedziały o istnieniu roszczenia spoczywa na osobie trzeciej.
Np. Osoby zwarły umowę przedwstępną sprzedaży mieszkania w formie aktu notarialnego. Przed nadejściem terminu
właścicielka sprzedała mieszkanie osobie 3., która wiedziała, o zawartej umowie przedwstępnej z inną osobą. Osoba ta może
domagać się uznania umowy za bezskuteczną i domagać się zawarcia umowy przyrzeczonej.

46
114.Pojęcie rzeczy; jakie dobra nie mają statusu rzeczy
Rzeczami – są tylko istniejące części przyrody, które występują w stanie pierwotnym lub przetworzonym – bez względu
na to, czy mają jakąś wartość majątkową. Muszą być na tyle wyodrębnione, że mogą być traktowane jako dobra
samoistne
Na pojęcie rzeczy składają się dwie cechy
-materialny charakter – w szczególności tylko przedmioty materialne mogą być posiadane w sposób powszechnie widoczny
-wyodrębnienie z przyrody – jest niezbędną przesłanką tego, aby rzeczy mogły funkcjonować w obrocie cywilnoprawnym
Np. powietrze lub woda w stanie wolnym nie są rzeczami, ALE jeśli zostaną zamknięte w butelce (wyodrębnione) to się
nimi staną
Do rzeczy nie należą:
1. Przedmioty materialne nie będące rzeczami
Przedmioty materialne, które nie występują w postaci wyodrębnionej lub zindywidualizowanej.
Można tu wyróżnić:
-ciecze i gazy (dopóki się ich w czymś nie zamknie)
-kopaliny (złoża minerałów, do momentu wydobycia, osobna regulacja)
-zwierzęta w stanie wolnym
-Części ludzkiego ciała są rzeczami wyłączonymi z obrotu (res extra comercium)
2.Przedmioty niematerialne
Można tu wyróżnić:
- energia
- dobra intelektualne (utwory literackie, wynalazki, wytwory umysłu)
- dobra osobiste (mają niematerialną postać i charakter; godność, zdrowie, wolność)
- pieniądze (nosiciel i miernik wartości)
- papiery wartościowe (weksel, akcje, ich posiadanie uprawnia do wykonywania pewnych praw)

115.Klasyfikacja rzeczy i znaczenie normatywne poszczególnych podziałów

KC definiuje tylko nieruchomości, wszystkie inne rzeczy, które nie są nieruchomościami są rzeczami ruchomymi – definicja
negatywna

(
Wszystkie rzeczy ze względu na kryterium przenoszenia dzieli się na:
! ruchomości
! nieruchomości - są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot prawa własności (grunty) jak
również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych
stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności
(Wyróżniamy trzy rodzaje nieruchomości)
! nieruchomość gruntowa
! nieruchomość budynkowa
! nieruchomość lokalowa
47
nieruchomość musi być wpisana do księgi wieczystej
Wyróżniamy także:
RZECZY PROSTE – stanowią jednolitą całość, w której nie da się wyróżnić części o samodzielnym znaczeniu prawnym
RZECZY ZŁOŻONE – przedmiot materialny składający się z elementów mogących mieć samodzielne znaczenie (można
mówić tu o jej częściach składowych)
RZECZY OZNACZONE CO DO TOŻSAMOŚCI – to takie które wykazują cechy indywidualne wyłącznie im
właściwe.np samochód osobowy oznaczony określonymi numerami rejetr.
RZECZY OZNACZONE CO DO GATUNKU - rzeczy oznaczone co do gatunku określane są tylko wedle cech
rodzajowych (np. KOŃ WYŚCIGOWY) nazwa ma wiele desygnatów
przedmiotem stosunków prawnorzeczowych są co do zasady rzeczy oznaczone co do tożsamości. Taką kwalifikację mają
zawsze nieruchomości (ale są wyjątki)
podział rzeczy oznaczonych co do tożsamości gatunku ma charakter subiektywny, rzecz z zasady rodzajowa np. seryjnie
wytworzona może być traktowana jako zindywidualizowana np. Książka z autografem może stać się rzeczą oznaczoną co
do tożsamości
! RZECZY POJEDYNCZE I ZBIOROWE
! RZECZY ZNAJDUJĄCE SIĘ W OBROCIE I WYJĘTE Z OBROTU zasadą jest, że rzeczy są przedmiotem
obrotu cywilnego, podstawą wyłączenia z obrotu może być tylko ważny interes publiczny. Czynność prawna mająca
za przedmiot taką rzecz jest nieważna. (np. zwłoki, organy, morze)
! RZECZY GŁÓWNE I PRZYNAEŻNOŚCI (są odrębnymi rzeczami ruchomymi, ułatwiają korzystanie z innej
rzeczy, która ma wobec nich status rzeczy głównej, w tym sensie nazywamy je rzeczami pomocniczymi)
przesłanki uznania rzeczy ruchomej za przynależność:
o pomocniczy stosunek do rzeczy głównej
o przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem
o faktyczny i trwały związek gospodarczy przynależności i rzeczy głównej odpowiadający służebnemu charakterowi
tej pierwszej
o Przynależność dzieli los rzeczy głównej

116.Rzeczy ruchome i nieruchomości (pojęcie znaczenie normatywne podziału)

Kryterium podziału w K.C opiera się na negatywnej definicji nieruchomości
Wyróżniamy trzy rodzaje nieruchomości, wszystko co nie jest
! nieruchomość gruntowa
! nieruchomość budynkowa
! nieruchomość lokalowa
Jest rzeczą ruchomą
Meritum podziału jest możliwości przemieszczania się jako warunek korzystania z rzeczy.
Podział ten jest dychotomiczny – tertium non datur.
Znaczenie podziału:
- większy rygoryzm odnoszący się do przenoszenia własności nieruchomości
Np. nie można przenieść własności nieruchomości z zastrzeżeniem warunku lub terminu
[dot. to tylko cz. prawnej o ch. rzeczowym, a nie zobowiązaniowym; jeśli rozbije się to na czynność zobowiązującą i
rozporządzającą, to można zawrzeć umowę zobowiązującą z zastrzeżeniem warunku i terminu]
- inne reguły dot. nabycia własności w drodze zasiedzenia – dla ruchomości jest to 3 lata, jeśli posiadacz samoistny jest w
dobrej wierze, a dla nieruchomości 20 lat, jeśli dobra wiara, 30 lat, jeśli zła,
- niektóre stosunki zobowiązaniowe dot. tylko nieruchomości, np. dożywocie, a inne tylko ruchomości, np. pożyczka,
komis, przechowanie.

48
117.Rzeczy oznaczone co do tożsamości i co do gatunku (pojęcie znaczenie normatywne podziału)
Rzeczy oznaczone co do gatunku – określone są tylko wg cech rodzajowych (liczby, miary, wagi) np. Koń wyścigowy;
aktualnie tendencja do uznawania rzeczy za ozn. co do gatunku
Rzeczy oznaczone co do tożsamości – indywidualnie wskazany przedmiot, są niezastępowalne np. Książka z autografem,
samochód o nr rej. -stanowią główny przedmiot stosunków prawnorzeczowych.
Znaczenie podziału:
- umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości przenosi własność na nabywcę już
z chwilą zawarcia umowy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej lub strony inaczej postanowiły. (czynność
konsensualna) To tzw. zasada podwójnego skutku -przez czynność zobowiązującą jednocześnie rozporządzamy rzeczą
- do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do gatunku jest konieczne faktyczne przeniesienie posiadania rzeczy
(czynność prawna realna)
-Ważne dla dochodzenia rękojmi za wady rzeczy- jeśli dot. rzeczy oznaczonej co do gatunku, a kupujący wiedział o
wadzie, to sprzedający jest zwolniony z odp. z tytułu rękojmi

118.Nieruchomość gruntowa a działka

Nieruchomość gruntowa to część powierzchni ziemi, która stanowi odrębny przedmiot własności Grunt jest rodzajem
nieruchomości i zarazem rzeczą w rozumieniu KC
budynki, części budynków i inne urządzenia trwale związane z gruntem oraz zasiane lub zasadzone na nim rośliny są
częściami składowymi gruntu (superficies solo cedit), chyba że stosuje się do nich przepisy o nieruchomościach
budynkowych lub odrębnej własności lokali.

! Nieruchomość gruntowa to pojęcie szersze, bowiem nieruchomość może składać się z jednej lub kilku działek.
! Działka to obszar wydzielony z otoczenia za pomocą linii granicznych
! Działki to część składowa nieruchomości
! Prawne wyodrębnienie nieruchomości gruntowej nie jest tożsame z geodezyjnym wyodrębnieniem działki gruntu.
! Działka nie może stanowić samodzielnego przedmiotu obrotu
! Można wyodrębnić działkę w nieruchomość, ale musi być to ustanowione w Księdze wieczystej i nastąpić z woli
właściciela.
! Taka wyodrębniona nieruchomość stanowi już samoistny przedmiot obrotu.
119. Rodzaje nieruchomości
Wyróżniamy trzy rodzaje nieruchomości:
! nieruchomość gruntowa- nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności
wytwórczej w rolnictwie; zasada superficies solo cedit
! nieruchomość budynkowa- wyjątkowobudynki, które nie są trwale z gruntem związane (np. kioski), budynki
trwale z gruntem związane wyjątkowo stanowią odrębny przedmiot własności
! nieruchomość lokalowa- wyjątkowo mają charakter samodzielnych nieruchomości, wtedy, gdy na mocy przepisów
szczególnych stanowią odrębny od gruntu lub budynku przedmiot własności np. mieszkanie w bloku

120. Nieruchomość budynkowa i lokalowa

NIERUCHOMOŚĆ BUDYNKOWA
! Trwale z gruntem związana, wyjątek stanowi np. kiosk
! Prawnie i fizycznie wyodrębniony (stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności).
! Właścicielem gruntu i budynku są inne podmioty, ALE (!) właścicielowi budynku przysługuje do gruntu inne prawo
niż prawo własności → tj. użytkowanie wieczyste
! budynki wzniesione przez użytkownika wieczystego lub przez niego nabyte, stanowią jego własność. Oba prawa są
ze sobą związane
! budynek (prawo budowlane) należy rozumieć taki obiekt budowlany, który jest trwale związany gruntem,
wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach, ale dopuszczalne
wyjątki np. kiosk
! Nieruchomość budynkowa to wyjątek od zasady superficies solo cedit (co znajduje się na gruncie, gruntowi
przypada).
49
NIERUCHOMOŚĆ LOKALOWA

! Część budynku stanowiąca odrębny przedmiot własności na mocy przepisów szczególnych.

! Wyjątek od superficies solo cedit
! To samodzielny lokal mieszkalny (lub o innym przeznaczeniu).
! Odrębną własność lokalu można ustanowić w drodze umowy, a także jednostronnej cz. prawnej właściciela
nieruchomości albo orzeczenia sądu.

121. Zasada superficies solo cedit (i wyjątki od tej zasady).

! Wszystko co jest na powierzchni przypada gruntowi!
! budynki, inne urządzenia, drzewa, inne rośliny
! Nie ma ona jednak charakteru bezwzględnego.
WYJĄTKI:
! - nieruchomości budynkowe
! - nieruchomości lokalowe

! - Budynki i inne urządzenia wzniesione przez r.s.p (rolnicza spółdzielnia produkcyjna).

122. Część składowa (zasady, rozszerzenie, zawężenie, przykłady).

! Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany
całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego;
! wszystko to co, nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych (dzieli los prawny
rzeczy).
! Muszą kumulatywnie zostać spełnione następujące przesłanki: przedmiot zostanie połączony z rzeczą w taki
sposób, że będzie istniała więź fizykalno-przestrzenna i więź funkcjonalna oraz połączenie będzie miało
charakter trwały (nie dla przemijającego użytku). Wszystkie cechy więzi muszą wystąpić
! Do części składowych gruntu należą budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i
inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
! Częścią składową ruchomości jest np. kierownica w samochodzie, nogi stołu.
! Częściami składowymi są przedmioty materialne, ALE, wyjątek (!)
- prawa związane z własnością nieruchomości są częściami składowymi (np. służebność przechodu na przez
nieruchomość obciążoną).

! Zawężenie pojęcia:
! * połączenie dla przemijającego użytku
! *urządzenia, jeśli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.
! Reguła ta nie zawiera zakazu podziału rzeczy ani podejmowania zobowiązań dot. części rzeczy.

123. Przynależność (związek przynależności z rzeczą główną, kryterium przesądzające).

! Odrębna rzecz ruchoma, która pozostaje w związku z rzeczną główną.
! Właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba.
! Przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem.
! Przynależność jest w stałym i faktycznym związku z rzeczą główną, ale pozbawienie jej tego związku nie powoduje
utraty charakteru przynależności, np. koło zapasowe.
! Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną, odnosi się także do przynależności (egzekucja kierowana do
nieruchomości lub hipoteka ustanowiona na nieruchomości obejmuje także przynależność).
! Przynależność dzieli los rzeczy głównej, chyba że ustalono inaczej

124. Pożytki rzeczy, pożytki prawa + przykłady.

Określone przez prawo korzyści w postaci dochodów, jakie ta rzecz lub prawo przynosi.
50
 ! Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad
prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy; np. owoce zebrane z drzewa; zboże zebrane z pola.
! Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. Mogą przybrać
postać pieniężną lub niepieniężną. Np. czynsz z dzierżawy gruntu, który może być płacony w postaci pieniężnej lub
świadczenia innego rodzaju.
! Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem,
np. prawem jest wierzytelność pieniężna, a w związku z tym jej pożytkami będą odsetki, jakie dłużnik musi płacić
wierzycielowi; dywidenda z akcji

125. Zasady pobierania pożytków przez uprawnionego.

Pożytki naturalne- uprawnionemu przypadają pożytki naturalne, które faktycznie zostały odłączone od rzeczy w czasie
trwania uprawnienia. Uzyskanie uzależnione od ich pobrania – odłączenia od rzeczy.
Pożytki cywilne- uprawnienie do pobierania jest odłączone w stosunku do jego trwania, należą się niezależnie od tego czy
już zostały pobrane.
Jeśli uprawniony poczynił nakłady w celu pozyskania pożytków, a pożytki te przypadły innej osobie, należy mu się
wynagrodzenie za te nakłady, jednakże tylko do wysokości wartości pożytków.

126. Pieniądz, zasada nominalizmu i waloryzacji.

! Pieniądze są obiegowym środkiem płatniczym stanowią szczególnego rodzaju przedmiot stosunków
cywilnoprawnych.
! Funkcje: miernik wartości, środek obiegu, środek płatniczy oraz środek akumulacji i oszczędności. Najważniejsza –
funkcja płatnicza.
Zasada nominalizmu:
! - jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje
przez zapłatę sumy nominalnej, bez względu na zmianę siły nabywczej pieniądza, chyba że przepisy szczególne
stanowią inaczej.

Zasada waloryzacji
! - w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu
interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia
świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

127. Przedsiębiorstwo jako przedmiot obrotu.

! Przedsiębiorstwo (znaczenie przedmiotowe), jako zespół składników niematerialnych i materialnych
przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
! Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa.
(zasada uno actu)Odnosi się to nie tylko do zbycia, ale i do innych czynności, jak np. dzierżawy czy ustanowienia
na nim użytkowania.
! Zbycie przedsiębiorstwa to czynność kauzalna, umowa ta obejmuje jeden przedmiot, jakim jest przedsiębiorstwo
zbywane jedną czynnością prawną.
! Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w
formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
! Jeżeli w skład wchodzi nieruchomość to forma aktu notarialnego

Skutki zbycia w zakresie długów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa:

! - przystąpienie ex lege nabywcy do długu (kumulatywne przejęcie długu)
! - solidarna odpowiedzialność
! - nabywca odpowiada do wartości nabytego przedsiębiorstwa (ograniczenie odp.)

51
128. Status prawny zwierząt
! „zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia nie jest rzeczą;
! zastrzeżono jednak, że w sprawach w ustawie nieuregulowanych do zwierząt stosuje się przepisy dot. rzeczy; dot.
m.in..prawa własności i obrót zwierzętami.
! zwierzyna łowna i zwierzęta dziko żyjące - własność Skarbu Państwa; w stanie wolnym nie mogą stanowić
przedmiotu obrotu.
! ryby i inne organizmy żyjące w wodzie (są pożytkami); „odłączenie ich od wody” – stają się ruchomościami.
! W jakim zakresie ustawa o ochronie zwierząt i inne ustawy z zakresu prawa publicznego wkraczają w sferę
prywatnoprawną normowaną KC? - Ograniczają wykonywanie prawa własności (!)

129. Status prawny zbiorów rzeczy i kompleksów majątkowych.

! zbiór rzeczy z punktu widzenia funkcjonalnego jest pewną całością obejmującą większą ilość pojedynczych rzeczy
tego samego rodzaju.
! Kompleksy majątkowe
! Zbiory rzeczy i kompleksy majątkowe nie są rzeczami w rozumieniu KC!

130. Mienie i majątek.

Mienie
! - rozumiane jako własność i inne prawa majątkowe (art. 44 KC)
! - mienie zawsze odnosi się tylko do aktywów, są to aktywa w oderwaniu od konkretnego podmiotu
! - mienie występuje w zestawieniu z daną kategorią podmiotów praw majątkowych (mienie kościelne, mienie
spółdzielcze, mienie samorządowe
Majątek
! - ogół praw majątkowych – aktywów przysługujących danemu podmiotowi prawa
! - w szerszym znaczeniu majątek oznacza zarówno aktywa jak i pasywa, ale doktryna wysuwa postulat stosowania
wyłącznie znaczenia węższego
! - każdy podmiot ma co do zasady jeden majątek, który stanowi podstawę jego odpowiedzialności za długi
! - przechodzi na spadkobierców
! - majątek odrębny- mogą zostać normatywnie wyodrębnione niektóre elementy majątku w odrębną całość – np.
majątek wspólny i majątki osobiste małżonków;wspólny majątek wspólników spółki cywilnej

131. Zawarcie umowy w drodze negocjacji (konsekwencje podjęcia negocjacji; chwila zawarcia umowy).
! Wzajemne oddziaływanie stron w celu zawarcia umowy.
! Negocjacje są procesem płynnym, dlatego strony nie są w ich toku związane swoimi oświadczeniami woli,
zachowują swobodę decyzji co do zawarcia umowy.
! Natomiast powinny prowadzić negocjacje w sposób zgodny z dobrymi obyczajami, w szczególności z zamiarem
zawarcia umowy, a nie tylko dla pozoru, w celu osiągnięcia jakichś innych celów.
! Jeżeli w toku negocjacji jedna strona udzieliła drugiej stronie informacje z zastrzeżeniem poufności to druga strona
jest zobowiązana do nieujawniania i do niewykorzystania ich dla własnych celów; w razie naruszenia obowiązku
strona może żądać od drugiej strony naprawienia szkody albo wydania uzyskanych przez nią korzyści.
! Umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były
przedmiotem negocjacji – dopiero w tym momencie następuje zgodne oświadczenia woli.

132.Odpowiedzialność przedkontraktowa (regulacja ogólna, art. 72 § 2 KC; regulacje szczególne: z art. art. 39, art.
103, art. 390KC)

Etap przedkontraktowy
Stany faktyczne, w których strony podejmowały czynności przedkontraktowe zmierzające do zawarcia umowy, ale umowa
nie została zawarta, albo umowa została zawarta, ale okazała się nieważna
Pojawia się tu kwestia odpowiedzialności za brak efektu (odpowiedzialność przedkontraktowa)
52
 ! Regulacja ogólna: (przesłanki nieważności umowy)
1. Zdolność do czynności prawnych
2. Forma czynności prawnych
3. Wady oświadczenia woli
4. Treść stosunku prawnego

! W przypadku negocjacji (art. 72 § 2 KC) culpa in contrahendo

- prowadzenie negocjacji z naruszeniem dobrych obyczajów rodzi obowiązek naprawienia szkody, jaką druga strona
poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy <-- culpa in contrahendo
Uczestnik negocjacji narusza dobre obyczaje, jeśli przykładowo: nie ma rzeczywistej intencji zawarcia umowy, zwodzi
drugą stronę, składa nieprawdziwe oświadczenia, wycofuje się z negocjowania umowy bez podania powodu albo ze
wskazaniem powodu nieprawdziwego
Odszkodowanie z tytułu culpa in contrahendo stanowi kompensację w ramach tzw. ujemnego interesu umownego. Nie
obejmuje ono tym samym wyrównania pełnej szkody. Naprawienie szkody odnosi się jedynie do uszczerbku, jaki druga
strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy. Dotyczy to strat, takich jak np. koszty opracowania opinii prawnych,
projektów umowy, koszty dojazdu do miejsca zawarcia umowy itp.
Natomiast naprawienie szkody z tytułu ujawnienia czy przekazania uzyskanych w toku negocjacji informacji poufnych
innym osobom lub wykorzystania takich informacji dla własnych celów polega na odszkodowaniu w granicach tzw.
dodatniego interesu umownego.
Oznacza to, że naprawieniu mogą podlegać wszelkie postaci szkody, zarówno rzeczywistej (damnum emergens), jak i
hipotetycznej (lucrum cessans). Zamiast roszczenia o odszkodowanie uprawniony może dochodzić wydania korzyści
uzyskanych wskutek nielojalnych działań kontrahenta.

! W przypadku braku umocowania (art.39 KC) - regulacja szczególna

Jeżeli zawierający umowę jako organ osoby prawnej nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy
zależy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu umowa została zawarta.
Jednostronna czyn. prawna zawarta przez osobę działającą bez umocowania skutkuje nieważnością
W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę jako organ osoby prawnej, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał
od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła
umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu

! W przypadku rzekomego pełnomocnika (falsus prokurator) (art. 103KC) - regulacja szczególna

Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od
jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta (bezskuteczność zawieszona)
W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej
strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie
wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.
! W przypadku uchylania się od umowy przedwstępnej (art.390 KC) - regulacja szczególna
Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać
naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie
przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania.
gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy w szczególności wymaganiom co
do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej (np. Jeżeli umowa przedwstępna została
sporządzona w formie aktu notarialnego, to można dochodzić jej zawarcia)
Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała
być zawarta.
53
133.Przesłanki odpowiedzialności z tytułu culpa in contrahendo (art. 72 § 2 KC); zakres naprawienia szkody
Wina w kontraktowaniu (culpa in contrahendo) oznacza odpowiedzialność jednej ze stron za niewypełnienie zobowiązań,
które zostało spowodowane przyczynami poprzedzającymi zawarcie danej umowy.
Strona rozpoczęła albo prowadziła negocjacje:
a) z naruszeniem dobrych obyczajów (np. odstąpienie od zaawansowanych negocjacji bez podania powodu lub z powodu
nieistotnego, celowe opóźnianie negocjacji)
b) w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy (np. zwodziła kontrahent)

Obowiązek odszkodowawczy
Odszkodowanie w granicach tzw. negatywnego interesu umowy, tj. naprawienie szkody jaką druga strona poniosła przez
to, że liczyła na zawarcie umowy, innymi słowy odszkodowanie ma obejmować to co strona by miała, gdyby nie podjęła
nieskutecznych negocjacji.
Chodzi zatem o: koszty poczynionych inwestycji, przygotowań na poczet umowy, koszty negocjacji, koszty ekspertyz

134.Oferta i jej przyjęcie

Oferta jest to oświadczenie woli wyrażające stanowczą decyzję zawarcia umowy i określające co najmniej istotne
postanowienia tej umowy; gdy brak jednej z tych cech – nie mamy do czynienia z ofertą
dwie konstytutywne cechy oferty:
1) jest to skierowana do drugiej strony (oblata) stanowcza propozycja zawarcia umowy;
2) obejmująca istotne jej postanowienia.
Cechy oferty:
! stanowcza propozycja zawarcia umowy powinna przede wszystkim znaleźć wyraz w treści oświadczenia np.
„oferta”, w praktyce także: „zamówienie”, „zapotrzebowanie”
! złożona na serio
! zawierająca minimalną treść: elementy przedmiotowo istotne (essentialia negotii), czy konieczne elementy
umowy
! skutek w postaci zawarcia umowy następuje poprzez proste przyjęcie oferty.
! aby umowa została zawarta potrzebne są dwa elementy: propozycja zawarcia umowy (oferta) pochodząca od jednej
ze stron i pozytywna odpowiedź na tę propozycję (przyjęcie oferty) przez drugą stronę;
! oferta stanowi podstawowy element przyszłej umowy, wyznaczając jej treść i skutki prawne.
! Po jej złożeniu oferent nie składa już dalszych oświadczeń woli, a zawarcie umowy zależy od oblata, który może ją
zaakceptować lub nie.
Przyjęcie oferty
Oświadczenie woli o przyjęciu oferty w zasadzie powinno być złożone oferentowi.
Reguła ta dopuszcza jednak wyjątki w razie, gdy:
! wskazuje na to ustalony zwyczaj;
! w wyjątkowych wypadkach wyrazem jego zgody będzie również milczenie (stałe stosunki gosp. między
przedsiębiorcami w zakresie ich działalności)
! wynika to z treści oferty, w szczególności, gdy oferent żąda niezwłocznego wykonania umowy (przesłania
zamówionego towaru)
Umowa dochodzi wtedy do skutku, gdy druga strona przystąpi w czasie właściwym do wykonania umowy (konkludentne
złożenie oświadczenia woli)
W zasadzie oferta i jej przyjęcie, nie wymagają zachowania formy szczególnej. Jeżeli jednak forma taka jest wymagana dla
ważności umowy, zachowanie jej jest potrzebne nie tylko dla oferty, ale i dla jej przyjęcia.
Przykład: Do przeniesienia własności nieruchomości konieczna jest forma aktu notarialnego. Wobec tego także ofertę
sprzedaży nieruchomości należy złożyć w tej formie, jak również oświadczenie woli o przyjęciu oferty.

54
Także oferent może wskazać w ofercie, żeby oświadczenie o jej przyjęciu zostało złożone w szczególnej formie lub przy
użyciu określonych środków komunikowania się. Jeżeli zastrzeżenie tego rodzaju ma charakter stanowczy, wówczas
umowa nie dochodzi do skutku, gdy oblat nie zastosuje się do niego.

! oferent może oznaczyć w treści oferty termin związania, czyli wskazać moment, do którego oferta może zostać przez
drugą stronę przyjęta; jeżeli go nie oznaczył, to przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł
w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia (np. przez pocztę
tradycyjną)
! W stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o
odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Jednakże
oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści lub określono w niej terminu przyjęcia
Przesłanki zawarcia umowy:
1) Zgodność treści oświadczeń woli tron;
o oferta przyjęta w całości – jeżeli zawiera zmiany, należy ją interpretować jako nową ofertę zawarcia umowy (art. 68
k.c.);
o odstępstwo – stosunki między przedsiębiorcami, który pozwala na skuteczne zawarcie umowy także wtedy, gdy
odpowiedź na ofertę w nieistotny sposób zmienia treść proponowanej umowy;
Zmiany lub uzupełnienia mogą dotyczyć wszystkich postanowień oferty (nawet essentialia negotti), gdyż o istotności
modyfikacji rozstrzyga ich charakter i zakres, a nie to, do których odnoszą się zapisów
2) Oświadczenie woli o przyjęciu oferty musi być złożone przed upływem terminu związania ofertą. Wyjątek – art. 67
k.c. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem, lecz z jego treści lub z okoliczności (np. ze stempla
pocztowego) wynika, że zostało wysłane w czasie właściwym, umowa dochodzi do skutku, chyba że składający ofertę
zawiadomi niezwłocznie drugą stronę, iż wskutek opóźnienia odpowiedzi poczytuje umowę za niezawartą.
- konkludentne przyjęcie oferty - jeżeli według ustalonego w danych stosunkach zwyczaju lub według treści oferty jej
przyjęcie nie jest wymagane, to umowa dochodzi do skutku, skoro druga strona w czasie właściwym przystąpi do jej
wykonania; w przeciwnym razie oferta przestaje wiązać.
- tzw. milczące przyjęcie oferty – jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach
gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za
przyjęcie oferty. Tutaj nie wystarczy zatem sam brak reakcji na ofertę, konieczne jest oświadczenie o jej odrzuceniu.

135.Szczegółowe reguły interpretacyjne dotyczące oferty (cenniki; wystawienie rzeczy)

(najpierw reguły wykładni ośw. woli, jeśli wątpliwości nadal, wtedy reguły interpretacyjne)
W wielu przypadkach mogą pojawić się wątpliwości czy oświadczenie jakieś należy uznać już za ofertę, czy jedynie za
zaproszenie od zawarcia umowy.
Wątpliwości te należy rozstrzygnąć na podstawie ogólnych reguł wykładni oświadczenia woli. Jeżeli nie uda nam się,
wtedy trzeba posłużyć się konkretną normą interpretacyjną.
art. 71 KC Stanowi, że ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje skierowane do ogółu (ad incertas personas) lub do
poszczególnych osób poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy.
Reguła znajduje zastosowanie dopiero wtedy, gdy pojawiają się wątpliwości co do charakteru prawnego propozycji zawarcia
umowy, tzn., gdy ogólne reguły wykładni nie prowadzą do jednoznacznego ustalenia ich znaczenia.
art. 543 KC: „Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę
sprzedaży”.
Reguła nakazująca wiązać z tymi zachowaniami sprzedawcy sens złożenia przez niego oferty. Sprzedawca może zapobiec
kwalifikowaniu swojego zachowania jako oferty przez zamieszczenie informacji np. „nie na sprzedaż”, „sprzedane”,
„deklaracja”, „własność prywatna”.
Przepis art. 543 KC powinien być odpowiednio stosowany do oferowanych konsumentom usług przy użyciu automatów
(np. skrytki bagażowe, kabiny do sporządzania zdjęć, kserokopiarki itp.). Natomiast nie można stosować art. 543 KC do
sprzedaży towarów przez Internet.

136.Skutki związania ofertą (czas związania ofertą)

55
Złożenie oferty wywołuje skutek prawny polegający na związaniu oferenta ofertą. Stan związania polega na tym, że sam
oblat może przez przyjęcie oferty doprowadzić do zawarcia umowy o treści określonej w ofercie.

Oferent związany jest swoją ofertą tylko względem osób, do których ją kieruje.
Mogą to być osoby indywidualnie oznaczone lub tylko rodzajowo – także per facta concludentia (np. przy wystawionej na
sprzedaż w księgarni encyklopedii sprzedawca zamieszcza informację „sprzedaż zamknięta, przydział dla nauczycieli”) lub
nieoznaczony krąg osób
Jeżeli początkowy termin związania nie został przez oferenta oznaczony, to biegnie on od chwili złożenia oferty
adresatowi, tzn. od chwili, gdy oferta doszła do adresata w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jej treścią

Oferta wiążę w zależności do kogo została skierowana:

! do indywidualnie oznaczonego adresata – udostępnienie w taki sposób, że mógł się zapoznać z jej treścią,
! czy nieoznaczonego kręgu adresatów – od chwili ogłoszenia;
Natomiast oferta nie wywołuje żadnych skutków prawnych, gdy oferent odwołał swoje oświadczenie woli, a odwołanie to
doszło do oblata jednocześnie ze złożeniem oferty lub wcześniej
Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.
(związanie nie jest równoznaczne z jej przyjęciem). Jednakże oblat może w dowolny sposób od razu złożyć stanowcze
oświadczenie woli o przyjęciu oferty.
Niezwłoczność potwierdzenia – co do zasady reakcja oblata w postaci potwierdzenia powinna nastąpić bardzo szybko ze
względu na interes oferenta, który powinien wiedzieć, czy jest ofertą związany.
Przesłanka potwierdzenia otrzymania oferty może być uchylona w stosunkach między przedsiębiorcami, jeżeli strony tak
postanowiły
Ustanie stanu związania ofertą
związanie oferenta ograniczone jest terminem – przede wszystkim oznaczonym przez oferenta
Jeśli termin nie został określony to:
! przestaje wiązać, jeśli nie została przyjęta niezwłocznie, a została złożona w obecności drugiej strony lub za pomocą
środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość
! gdy złożono ją w inny sposób, tj. za pomocą środka pośredniego porozumiewania się – przestaje wiązać z upływem
czasu, w którym składający ofertę mógł w normalnym toku czynności otrzymać odpowiedź bez
nieuzasadnionego opóźnienia;
oferta odwołalna – odnosi się do stosunków między przedsiębiorcami, oferta może być odwołana, jeśli umowa nie
została jeszcze zawarta, a oświadczenie o odwołaniu oferty zostało wysłane przed oświadczeniem o przyjęciu oferty.
Jednakże nie można odwołać, gdy wynika to z treści lub określono w niej termin przyjęcia.

137.Chwila i miejsce zawarcia umowy w drodze oferty

Umowa wywołuje skutki z chwilą jej zawarcia, chyba że ustawa lub strony umowy inaczej określiły ten czas.
Czas zawarcia umowy, jeżeli nie został ustalony.
W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez oferenta oświadczenia o jej przyjęciu,
A jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane - w chwili przystąpienia przez
drugą stronę do wykonania umowy.
Miejsce zawarcia umowy to miejsce otrzymania przez oferenta (składającego ofertę) oświadczenia oblata o przyjęciu
oferty.
Jeżeli to oświadczenie nie jest wymagane, a oblat przystąpi od razu do wykonania umowy lub oferta jest składana w postaci
elektronicznej, umowa zostaje zawarta w miejscu zamieszkania lub siedzibie oferenta w chwili zawarcia umowy

138.Opóźniona odpowiedź na ofertę; odwołanie oferty

56
Opóźnienie odpowiedzi art.67 KC
Jeżeli oświadczenie o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem, lecz z jego treści lub z okoliczności wynika, że zostało
wysłane w czasie właściwym, umowa dochodzi do skutku, chyba że składający ofertę zawiadomi niezwłocznie drugą
stronę, iż wskutek opóźnienia odpowiedzi poczytuje umowę za niezawartą.
Los umowy leży bowiem w rękach oferenta, mimo że adresat oferty wysłał odpowiedź na ofertę we właściwym czasie.

Jeżeli więc oblat złoży oświadczenie o przyjęciu oferty po upływie terminu związania, oferta nie zostaje zawarta

Odwołanie oferty: zależy od tego do kogo była skierowana

! Oferta skierowana do nieoznaczonego kręgu adresatów może być w każdej chwili cofnięta lub zmieniona, chyba
że oferent zaznaczył termin związania.
Zasada ta nie działa wobec osób, które ofertę już przyjęły (zawarły umowę) lub elektronicznie zawiadomiły o otrzymaniu
oferty
! Oferta skierowana do indywidualnego adresata nie może być cofnięta
oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści lub gdy określono w niej termin związania. W przypadkach takich
oferta przyjmuje postać oferty nieodwołalnej.

Ofertę można odwołać w stosunkach między przedsiębiorcami, gdy:

! umowa nie została jeszcze zawarta i
! oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie (oblatowi) przed wysłaniem przez nią oświadczenia o
przyjęciu oferty
Ale oferty takiej nie można odwołać, gdy wynika to z jej treści lub określono w niej termin przyjęcia!!!

139. Czy milczenie adresata oferty oznacza zgodę na zawarcie umowy?

Oferent nie ma uprawnienia do jednostronnego ustalania reguły znaczeniowej, wedle której milczenie adresata oznacza
zawarcie umowy (tylko umownie za zgodą obydwu stron);
Milczenie zasadniczo nie oznacza zgody na ofertę.
Wyjątkowo milczenie adresata oznacza zgodę, gdy:
! zastosowanie w stosunkach między przedsiębiorcami
! przedsiębiorcy pozostają ze sobą w stałych stosunkach
! otrzymanie oferty zawarcia umowy w ramach prowadzonej działalności
! brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty

140.Zasada lustrzanego odbicia przy zawarciu umowy w trybie ofertowym (art. 68 KC); wyjątek (art. 68 1KC)
Zgodność między ofertą a jej przyjęciem zachodzi, gdy oblat przyjmuje ofertę w całym jej zakresie i tylko w jej zakresie.
Takie oświadczenie oblata powinno więc w pełni odpowiadać treści oferty (tzw. zasada „lustrzanego odbicia”).
Zasada lustrzanego odbicia:
! przyjęcie oferty jest zgodą na treść zaproponowanej umowy.
! jeśli adresat przyjmie ofertę z zastrzeżeniami zmiany lub uzupełnienia treści, jego oświadczenie woli stanowi
nową ofertę (zmiana ról); [kontroferta]
Jeśli adresat przyjmuje ofertę z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści, poczytuje się to za nową ofertą i następuje
odwrócenie ról – pierwotny adresat występuje w roli oferenta.
Wyjątek od zasady lustrzanego odbicia (art. 68¹KC)
! w stosunkach między przedsiębiorcami
! odpowiedź na ofertę stanowiąca jej akceptację, ale z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie
jej treści
! umowę poczytuje się za zawartą z uwzględnieniem zastrzeżeń
57
 ! chyba, że strona sprzeciwiła się dodawaniu zastrzeżeń

141.Zawarcie umowy w drodze aukcji

Aukcja:
- Postępowanie aukcyjne ma jawny i z reguły ustny charakter
- uzgodnieniu podlega zazwyczaj tylko jeden element – cena
-służy zawieraniu umów o nieskomplikowanym charakterze, np. sprzedaży, dostawy, najmu
- oferty wiążą licytantów od chwili ich złożenia do chwili złożenia przez innego licytanta oferty korzystniejszej;
- może przebiegać według schematu z „dołu do góry” lub „z góry w dół”, gdy w jego interesie leży wybór najwyższej lub
najniższej ceny przedstawionej w ofercie
- zawarcie umowy następuje przez „udzielenie przybicia” - tzn. zamknięcia aukcji po stwierdzeniu, że najkorzystniejsza
oferta została złożona
- Przybicie oznacza złożenie przez organizatora oświadczenia woli o przyjęciu ostatniej najkorzystniejszej oferty
zgłoszonej przez licytanta.
Strony po udzieleniu przybicia nie składają oświadczeń woli, ponieważ zostały już one złożone [wyjątek, gdy dojście
umowy do skutku wymaga spełnienia szczególnych przesłanek ustawowych dot. w szczególności obowiązku zachowania
formy szczególnej czynności prawnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności (np. aktu notarialnego)]
-Przepis co do wiązania licytanta z ofertą ma charakter dyspozytywny, więc ogłaszający licytację może postanowić inaczej.

142.Zawarcie umowy w drodze przetargu

Przetarg:
- przetarg ma charakter tajny i zasadniczo pisemny, (ale nie musi)
- służy z reguły zawieraniu umów o skomplikowanym i złożonym charakterze, np. o roboty budowlane
- W przetargu uzgodnieniu może podlegać więcej niż jeden element treści umowy i wszystkie te elementy są uwzględniane
przy porównywaniu ofert;
- każdy z uczestników składa jedną ofertę
- wszyscy jednocześnie są związani swoimi ofertami do momentu wybrania jednej z nich
- Oferty są składane w wyznaczonym czasie i miejscu, kontrahent wybiera najkorzystniejszą ofertę lub zamyka przetarg
bez dokonania wyboru.
- umowa zostaje zawarta przez złożenie uczestnikowi, którego oferta została wybrana oświadczenia o przyjęciu jego
oferty
- podobnie jak przy aukcji – gdy wymagana jest forma szczególna – rozstrzygnięcie przetargu powoduje powstanie
zobowiązania obu stron do zawarcia umowy;
143. Chwila zawarcia umowy w przetargu/ aukcji
Aukcja: - zawarcie umowy następuje przez „udzielenie przybicia” - tzn. zamknięcia aukcji po stwierdzeniu, że
najkorzystniejsza oferta została złożona
- Przybicie oznacza złożenie przez organizatora oświadczenia woli o przyjęciu ostatniej najkorzystniejszej oferty
zgłoszonej przez licytanta. Strony nie muszą składać osobno ośw. woli
wyjątek, gdy dojście umowy do skutku wymaga spełnienia szczególnych przesłanek ustawowych dot. w szczególności
obowiązku zachowania formy szczególnej czynności prawnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności (np. aktu
notarialnego)]
Przetarg: -umowa zostaje zawarta przez złożenie uczestnikowi, którego oferta została wybrana oświadczenia o
przyjęciu jego oferty

58
- podobnie jak przy aukcji – gdy wymagana jest forma szczególna – rozstrzygnięcie przetargu powoduje powstanie
zobowiązania obu stron do zawarcia umowy;

144. Znaczenie wadium

Wadium ma charakter dodatkowego zastrzeżenia zamieszczonego w warunkach aukcji lub przetargu przez
organizatorów. Wyraża obowiązek wpłacenia przez uczestników aukcji albo przetargu określonej sumy pieniężnej
bądź jej zabezpieczenie np. poprzez poręczenie banku Jej wysokość wskazują warunki aukcji lub przetargu.
-Zastrzeżenie to nie jest elementem koniecznym, ale jeśli zostało wprowadzone, wiąże uczestników
-Podmiot, który nie wpłacił albo nie zabezpieczył zapłaty wadium – nie jest dopuszczony do aukcji albo przetargu.
-Podmiot, który wpłacił albo zabezpieczył wadium staje się uczestnikiem aukcji lub przetargu.
-wadium zabezpiecza zawarcie umowy
-Jeśli postępowania te doprowadziły do zawarcia umowy – ich organizator jest zobowiązany zwrócić wadium (ew. z
mocy ustawy wygasa zabezpieczenie wadium).
-Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, mimo iż jego oferta została wybrana –
organizator może pobrane wadium zatrzymać
-Jeżeli organizator aukcji lub przetargu uchyla się od zawarcia umowy – wówczas uczestnik może żądać zapłaty
podwójnego wadium, albo naprawienia szkody w granicach negatywnego interesu umowy.
-Wadium stanowi korzystny dla strony środek zaspokojenia jej interesu, ponieważ nie wymaga, ani ustalenia winy, ani
wysokości poniesionej szkody.

145. Przesłanki unieważnienia umowy zawartej w drodze aukcji bądź przetargu

-Skorzystanie z uprawnienia do żądania unieważnienia umowy zawartej na skutek aukcji czy przetargu jest uzależnione od
wykazania bezprawnego zachowania którejś ze stron. Bezprawność polega na sprzeczności zachowania z prawem lub
dobrymi obyczajami. Dotyczy to takich działań jak: zmowa uczestników w celu zaoferowania jak najniższej ceny;
zaangażowanie przez organizatora aukcji osoby licytującej tylko w celu podwyższenia ceny; przekupstwo; groźby
-Jeżeli spełnią się te przesłanki – podmiot upoważniony może zwrócić się do sądu o unieważnienie umowy. Po stwierdzeniu
zasadności takiego żądania sąd wydaje wyrok o charakterze konstytutywnym, w którym unieważnia umowę z mocą
wsteczną.
-Podmiotami upoważnionymi do żądania unieważnienia umowy zawartej w wyniku aukcji lub przetargu są:
* organizator aukcji albo przetargu
* uczestnik tych postępowań (choćby jego oferta nie została wybrana)
* inna osoba, jeśli umowa została zawarta na jej rachunek lub zlecenie
-Żądanie unieważnienia umowy powinno być skierowane przed upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony
dowiedział się o przyczynach unieważnienia, jednakże nie później niż w ciągu roku od dnia zawarcia umowy- termin
zawity
- Unieważnienie umowy - norma bezwzględnie wiążącą.
Organizator nie może zawrzeć w ogłoszeniu i warunkach aukcji/przetargu zastrzeżenia wyłączającego lub
ograniczającego uprawnienie do unieważnienia umowy inaczej niż to czyni ustawa.

146. Okoliczności uzasadniające przedstawicielstwo bądź zastępstwo (bezpośrednie, pośrednie); przykłady

Okoliczności uzasadniające przedstawicielstwo można podzielić na:
Faktyczne:
! Wystąpienie przeszkód faktycznych, w szczególności osób fiz. – nieobecność, brak kwalifikacji, brak
czasu, możliwe jest zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, gdy jedna osoba w więzieniu

59
 ! Może tego wymagać przestrzenny i organizacyjny zakres działania przedsiębiorstwa – ustanawia się
agentów, pełnomocników, dystrybutorów,
Prawne:
! Brak lub ograniczenie zdolności do cz. prawnych – przedstawiciel ustawowy lub ustanawia się
opiekunka/kuratora, którzy zawierają czynności prawne w imieniu osób do tego niezdolnych
Przedstawiciela można powołać w zasadzie do każdej czynności za wyjątkiem wskazanych w przepisach
szczególnych

! Zastępca bezpośredni = przedstawiciel -dokonuje czynności prawnej w imieniu i na rachunek

reprezentowanego; skutki działań przedstawiciela dotykają bezpośrednio reprezentowanego np.
pełnomocnik procesowy
! Zastępca pośredni (np. komisant):
- dokonuje czynności prawnej we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek.
- sam nabywa prawa lub zaciąga zobowiązania
- obowiązany jest w drodze wtórnej czynności prawnej przenieść rezultaty dokonanej przez siebie
czynności prawnej na tego, w czyim interesie działał.

147. Przedstawicielstwo – istota; przykłady działania przedstawicieli

! Czynność prawna dokonana w imieniu reprezentowanego przez przedstawiciela pociąga za sobą skutki
bezpośredniego na reprezentowanego.
! To reprezentowany jest stroną czynności oraz osoba, z którą zawierana jest umowa.
! Istota przedstawicielstwa polega na działaniu w cudzym imieniu przez umocowaną do tego osobę
nazywaną przedstawicielem w celu wywołania bezpośrednich skutków prawnych w sferze prawnej
reprezentowanego; działanie to polega na dokonywaniu przez przedstawiciela czynności prawnych z osobą
3
! Przykłady działania przedstawicieli: pełnomocnictwo procesowe polegające na reprezentacji w sądzie,
udzielenie pełnomocnictwa do pobierania czynszu, do sprzedawania nieruchomości.
! może ono dotyczyć każdej czynności prawnej, chyba, że ma ona ściśle osobisty charakter jak ma to
miejsce np. sporządzenie i odwołanie testamentu
! Zasada jawności przedstawicielstwa - aby czynność prawna dokonana przez przedstawiciela wywołała
skutki dla reprezentowanego, przedstawiciel powinien ujawnić w czyim imieniu działa.

148. Źródła przedstawicielstwa (wyjaśnij podaj przykłady)

Przedstawicielstwo ustawowe – źródłem są inne zdarzenia prawne niż czynność prawna reprezentowanego.
! Jego źródłem są bądź określone w ustawie stosunki prawne (np. stosunek rodzicielski), bądź wydane na
podstawie ustawy orzeczenia (np. ustanowienie przez sąd opiekuna lub kuratora).
Pełnomocnictwo – udzielenie pełnomocnictwa następuje z reguły w drodze jednostronnej czynności prawnej
dokonanej przez mocodawcę lub pełnomocnika uprawnionego do udzielania dalszego pełnomocnictwa
Źródłem pełnomocnictwa jest więc jednostronne oświadczenie woli. Np. pełnomocnictwo do zawarcia
umowy sprzedaży nieruchomości

149. Przedstawicielstwo ustawowe (źródła, cechy, przykłady)

Przedstawicielstwo ustawowe – źródłem są inne zdarzenia prawne niż czynność prawna reprezentowanego.
! Jego źródłem są bądź określone w ustawie stosunki prawne (np. stosunek rodzicielski), bądź wydane na
podstawie ustawy orzeczenia przez sąd opiekuńczy, sąd orzekający w sprawie lub organ administracji
publicznej (np. ustanowienie przez sąd opiekuna lub kuratora).
Przedstawicielami ustawowymi są:
1) dla małoletniego rodzice sprawujący władzę rodzicielską lub opiekun
2) dla ubezwłasnowolnionego całkowicie (który nie pozostaje pod władzą rodzicielską) – opiekun
3) dla ubezwłasnowolnionego częściowo – kurator
60
4) dla osoby, której dotyczy postępowanie o ubezwłasnowolnienie – doradca tymczasowy, jeżeli został ustanowiony
Przedstawiciele ustawowi udzielają zgody na dokonanie czynności prawnej przez ograniczonego w zdolności do czynności
prawnych w wypadkach określonych w art. 17 KC.
Cechy:

! przedstawiciel ustawowy musi mieć pełną zdolność do cz. prawnych,

! jest konieczne, nie można go nie przyjąć,
! przedstawicielstwo to ustaje z chwilą ustania okoliczności określonych w ustawie, np. ktoś staje się pełnoletni,
uchylono postanowienie o ubezwłasnowolnieniu.

150. Przesłanki skutecznego działania przedstawiciela

Przesłanki skutecznego działania przedstawiciela:

Zachowanie przedstawiciela tylko wtedy wywoła skutki prawne bezpośrednio dla reprezentowanego, jeżeli przedstawiciel:
1) ma umocowanie i działa w jego granicach (zakres ustawowego umocowania przedstawia się rozmaicie przy różnych
postaciach przedstawicielstwa ustawowego; w kontekście pełnomocnictwa, mocodawca określa jego treść i zakres)
2) ma zdolność do reprezentowania;
3) działa w imieniu reprezentowanego oraz
4) czynność prawna jest tego rodzaju, iż może jej dokonać przedstawiciel np. przedstawiciel nie może sporządzić
testamentu

151. Przedstawiciel a inne instytucje prawne

Przedstawiciel jest zastępcą bezpośrednim – dokonuje czynności prawnej w imieniu i na rachunek reprezentowanego;
skutki działań przedstawiciela dotykają bezpośrednio reprez.
Podobną do przedstawicielstwa funkcję pełnią także inne instytucje prawne, ale mają one odmienną konstrukcję prawną:
1) Zastępca pośredni - dokonuje czynności prawnej we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek tzn. na rzecz innej
osoby.
Zastępca pośredni staje się podmiotem praw, które nabył na rzecz zastępowanego, jest też odpowiedzialny własnym
majątkiem za zobowiązania, które zaciągnął w imieniu zastępowanego.
Zastępstwo pośrednie realizowane jest w wyniku dwóch czynności prawnych: zastępca pośredni najpierw dokonuje
czynności we własnym imieniu, a następnie przenosi nabyte prawo na zastępowanego.
Np. komisant albo prowadzący cudze sprawy bez zlecenia
2) Posłaniec np. tłumacz. - przenosi do adresata oświadczenie woli złożone przez jego autora, sam nie składa ośw. - nie
musi posiadać zd. do czynności prawnych ani rozumieć treści wiadomości
Zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca wywołuje takie same skutki jak błąd os. Składającej ośw. woli
Kryterium pozwalającym odróżnić przedstawiciela od posłańca jest zakres swobody (posłaniec go nie ma)
3) Pomocnik - osoba pomagająca w dokonaniu czynności prawnej to np. notariusz albo osoba przygotowująca projekt
umowy. Pomocnik nie składa własnego oświadczenia woli.

152. Pełnomocnictwo (źródło i zasady dotyczące udzielenia pełnomocnictwa, forma)

Podstawą stosunku pełnomocnictwa jest istnienie zaufania mocodawcy wobec pełnomocnika, oparte na założeniu, że
podmiot upoważniony do działania w imieniu i na rzecz innej osoby będzie realizował wolę mocodawcy, a co najmniej
działał w zgodzie z jego interesem.
Pełnomocnictwo – udzielenie pełnomocnictwa następuje z reguły w drodze jednostronnej czynności prawnej dokonanej
przez mocodawcę lub pełnomocnika uprawnionego do udzielania dalszego pełnomocnictwa Jest to czynność upoważniająca
Źródłem pełnomocnictwa jest więc jednostronne oświadczenie woli.

61
Każdy może zostać mocodawcą (os. Fiz., pr. Ułomna os. Pr)
Pomimo udzielenia pełnomocnictwa mocodawca zachowuje prawo do osobistego dokonania czynności
Forma- co do zasady w dowolnej formie, ALE jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma,
pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
Np. pełnomocnictwo do zbycia nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego, a pełnomocnictwo do zbycia
przedsiębiorstwa wymaga formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym
Pełnomocnictwo ogólne – forma pisemna pod rygorem nieważności.
Zasady:
! Pełnomocnik musi posiadać co najmniej ograniczoną zd. Do czynn, pr.
! musi działać na mocy i w granicach udzielonego pełnomocnictwa
! Nie może np. Sporządzić testamentu
! Pełnomocnik może także ustanawiać dalszych pełnomocników (substytutów), gdy umocowanie takie wynika z
treści pełnomocnictwa lub z ustawy np. pełnomocnictwo procesowe Substytuci działają bezpośrednio w imieniu
mocodawcy, ich pozycja prawna nie różni się od pełnomocników ustanowionych bezpośrednio przez mocodawcę.
Wyróżniamy pełnomocnictwo: 1) ogólne (czynności zwykłego zarządu), 2) szczególne (do poszczególnej czynności) 3)
rodzajowe (określa kategorie czynności jakie mogą być zawarte)

153. Charakter prawny udzielenia pełnomocnictwa (i jego konsekwencje)

Udzielnie pełnomocnictwa należy do grupy czynności prawnych upoważniających, a nie zobowiązujących, więc
pełnomocnik nie ma obowiązku do podjęcia działania.
! Obowiązek ten wynika dopiero z umowy (stosunku) podstawowej, np.: zlecenia, umowy agencyjnej, umowy
spedycji, umowy o pracę itp.
! Pełnomocnictwo jest co do zasady instytucją samodzielną, niezależną od stosunku podstawowego
! Może istnieć bez stosunku podstawowego albo być z nim powiązane.
! Mogą powstać równocześnie albo w innym czasie; mogą ustać w tym samym czasie, albo w innym.
! Stosunek pełnomocnictwa jest niezależny od stosunku podstawowego tzn., że może istnieć pomimo rozwiązania
stosunku podstawowego (ale już np. pełnomocnictwo domniemane dzieli losy podstawy domniemania)
! Udzielenie pełnomocnictwa nie jest równoznaczne z kreowaniem stosunku podstawowego, choć w praktyce
często te dwa zdarzenia zbiegają się w czasie
! Treść stosunku podstawowego może różnić się od treści pełnomocnictwa. Może zatem wyznaczać inny zakres
kompetencji pełnomocnikowi niż pełnomocnictwo.
Np. z umowy zlecenia wynika, że pełnomocnik zobowiązany jest do sprzedaży określonych nieruchomości, ale dopiero żeby
mógł je skutecznie kupić w imieniu mocodawcy, konieczne jest udzielenie pełnomocnictwa rodzajowego
Skutki powiązania pełnomocnictwa z umową podstawową:
dochodzi do powstania stosunku wewnętrznego (między mocodawcą a pełnomocnikiem) i zewnętrznego (między
mocodawcą a os. 3)
Postanowienia wynikające ze stosunku podstawowego w razie ich niewykonania wiążą tylko w stosunku
wewnętrznym (odpowiedzialność ex contractu – naprawienie szkody, chyba że nie ponosi za nią odp.) natomiast nie wiążą
w stosunku zewnętrznym

154. Zastępca bezpośredni i pośredni (wyjaśnij istotę i podaj przykłady)

! Zastępca bezpośredni = przedstawiciel -dokonuje czynności prawnej w imieniu i na rachunek
reprezentowanego; skutki działań przedstawiciela dotykają bezpośrednio reprezentowanego np.
pełnomocnik procesowy

! Zastępca pośredni (np. komisant):

- dokonuje czynności prawnej we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek.
- sam nabywa prawa lub zaciąga zobowiązania
- obowiązany jest w drodze wtórnej czynności prawnej przenieść rezultaty dokonanej przez siebie
czynności prawnej na tego, w czyim interesie działał.
62
 155. Pełnomocnik a pośrednik (podaj przykłady wykorzystania instytucji)
Pośrednik jest osobą faktycznie tylko pomagającą przy dokonywaniu czynności prawnych.
! Nie dokonuje czynności prawnych (nie zawiera umów w cudzym imieniu);
! Dokonuje tylko czynności faktycznych zmierzających do zawarcia umowy
! Do przykładów pośrednictwa należą: prawnik przygotowujących TYLKO teksty umów
! Przykładowe czynności mieszczące się w zakresie pośrednictwa: poszukuje kontrahentów, negocjuje postanowienia
umowy, przygotowuje projekt umowy

Pełnomocnik – działa na podstawie i w granicach udzielonego przez mocodawcę pełnomocnictwa stanowiącego

jednostronną czynność prawną
! Dokonuje czynności prawnych w imieniu mocodawcy i na jego rachunek
! Czynność prawna dokonana przez pełnomocnika wywiera skutki prawne po stronie mocodawcy
! Np. Pełnomocnictwo procesowe lub do dokonania umowy sprzedaży samochodu

156. Pełnomocnik a posłaniec

Posłaniec – nie składa oświadczenia woli, a jedynie je przenosi.
! Jego funkcja ogranicza się wyłącznie do przekazania woli wyrażonej przez daną osobę. Gdy zniekształci
oświadczenie woli, zastosowanie mają przepisy o błędzie przy składaniu ośw. Woli
! Nie musi mieć on zdolności do czynności prawnych, np. ojciec wysyłający syna na pocztę, nie musi również
posiadać umiejętności rozumienia sensu przenoszonego oświadczenia woli.
! Nie jest też konieczne ustanawianie go w drodze czynności prawnej

Pełnomocnik – działa na podstawie i w granicach udzielonego przez mocodawcę pełnomocnictwa stanowiącego

jednostronną czynność prawną (jest to konieczne dla istnienia pełnomocnictwa)
! Dokonuje czynności prawnych w imieniu mocodawcy i na jego rachunek
! Czynność prawna dokonana przez pełnomocnika wywiera skutki prawne po stronie mocodawcy
! Musi mieć min. ograniczoną zdolność do cz. Prawnych
! Np. Pełnomocnictwo procesowe lub do dokonania umowy sprzedaży samochodu

157.Pełnomocnictwo a stosunek podstawowy (wyjaśnij relację, przykłady)

! Stosunek pełnomocnictwa wyznacza jedynie kompetencję do działania w cudzym imieniu. Natomiast nie
rozstrzyga o tym, czy pełnomocnik jest ewentualnie w jakim zakresie, zobowiązany względem mocodawcy do
korzystania z przysługującego mu umocowania.
! Kwestia ta może być uregulowana w innym stosunku prawnym łączącym mocodawcę z pełnomocnikiem, którego
podstawą nie jest pełnomocnictwo, lecz odrębne zdarzenie prawne.
! Obowiązek ten wynika dopiero z umowy (stosunku) podstawowej, np.: zlecenia, umowy agencyjnej, umowy
spedycji, umowy o pracę itp.
! Np. z umowy zlecenia wynika, że pełnomocnik zobowiązany jest do sprzedaży określonych nieruchomości, ale
dopiero żeby mógł je skutecznie kupić w imieniu mocodawcy, konieczne jest udzielenie pełnomocnictwa
rodzajowego
! Pełnomocnictwo jest co do zasady instytucją samodzielną, niezależną od stosunku podstawowego
! Może istnieć bez stosunku podstawowego albo być z nim powiązane.
! Mogą powstać równocześnie albo w innym czasie; mogą ustać w tym samym czasie, albo w innym.
! Stosunek pełnomocnictwa jest niezależny od stosunku podstawowego tzn., że może istnieć pomimo rozwiązania
stosunku podstawowego (ale już np. pełnomocnictwo domniemane dzieli losy podstawy domniemania)
! Udzielenie pełnomocnictwa nie jest równoznaczne z kreowaniem stosunku podstawowego, choć w praktyce
często te dwa zdarzenia zbiegają się w czasie
! Treść stosunku podstawowego może różnić się od treści pełnomocnictwa. Może zatem wyznaczać inny zakres
kompetencji pełnomocnikowi niż pełnomocnictwo.

158.Forma pełnomocnictwa a forma czynności prawnej dokonywanej

63
Wyróżniamy pełnomocnictwo: 1) ogólne (czynności zwykłego zarządu), 2) szczególne (do poszczególnej czynności) 3)
rodzajowe (określa kategorie czynności jakie mogą być zawarte, stosowane, gdy przekroczone są granice czynności
zwykłego zarządu)
Co do zasady istnieje swoboda formy pełnomocnictwa, ALE jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest
szczególna forma, to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Np. dla
przeniesienia własności nieruchomości potrzebna forma aktu notarialnego, więc pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego
pod rygorem nieważności
Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.

159.Czy pełnomocnictwo powinno być objęte treścią umowy podstawowej, czy stanowić odrębny dokument;
pełnomocnictwo dorozumiane
! Pełnomocnictwo może zostać objęte treścią umowy podstawowej LUB wynikać z oddzielnej czynności prawnej
dokonanej w sposób wyraźny (na piśmie lub ustnie) lub dorozumiany (konkludentalny)
! Umocowanie dorozumiane, jeżeli zgodnie z dyrektywami ustalania istnienia i wykładni oświadczeń woli,
zachowaniu mocodawcy można przypisać takie właśnie znaczenie.
! np. Osoby pracujące w punkcie sprzedaży usług telekom. Można wywnioskować, że posiadają pełnomocnictwo,
gdyby go nie miały to nie mogłyby zawrzeć żadnej umowy z klientem w imieniu swojego pracodawcy
! Prawo polskie nie zabrania udzielenia pełnomocnictwa w sposób dorozumiany.
! Podstawę konkludentnego udzielenia pełnomocnictwa stanowi art. 60 Kodeksu cywilnego, w myśl którego każde
oświadczenie woli może być złożone poprzez jakiekolwiek zachowanie się, wyrażające tę wolę w sposób
dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej, z zastrzeżeniem wyjątków
przewidzianych w ustawie.
! Np. Może mieć miejsce taka sytuacja, gdy umowa kreująca stosunek wewnętrzny może oznaczać per facta
concludentia udzielenie pełnomocnictwa.
! Dzieje się tak, gdy realizacja stosunku podstawowego bez udzielenia pełnomocnictwa nie mogłaby mieć miejsca
(byłaby niemożliwa) w braku odmiennej umowy
! zlecenie obejmuje umocowanie do dokonania czynności w imieniu dającego zlecenie.

160.Domniemanie pełnomocnictwa
Pełnomocnictwo domniemane ma miejsce, gdy wynika ono z stosunku podstawowego, a nie z osobno udzielonego
pełnomocnictwa
Zasadą jest, że dzieli ono losy podstawy domniemania.
Jeżeli jest nią umowa kreująca stosunek podstawowy, dzieli wówczas losy tej umowy. Np. Podstawą domniemania
pełnomocnictwa jest umowa zlecenia, jeśli ona wygasa, to wraz z nią wygasa domniemane pełnomocnictwo
! Osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie
wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z
osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa.
! Ustawodawca wychodzi z założenia, że widok takiej osoby kojarzy się z umocowaniem do dokonywania
czynności prawnych w imieniu przedsiębiorcy.
! Klient jest tak chroniony przez ustawę, że skutki prawne zawartej przez niego umowy przypisane się
przedsiębiorcy bezwzględnie.
! Wiąże ona przedsiębiorcę nie tylko wtedy, gdy nie udzielił pełnomocnictwa, ale także, gdy o tej działalności nie
wiedział lub gdy była ona wykonywana wbrew jego woli, np. bandyci po sterroryzowaniu personelu banku
przyjmują wpłaty.

161.Rzekomy pełnomocnik (pojęcie i skutki działania) falsus prokurator

! Osobę, która dokonuje czynności prawnych w cudzym imieniu, nie mając w ogóle umocowania albo przekraczając
jego zakres, nazywamy pełnomocnikiem rzekomym (falsus procurator).
! Zgodnie z ogólnymi zasadami, działanie bez należytego umocowania nie pociąga bezpośrednich skutków do
reprezentowanego
! W przypadku umów mamy do czynienia z sankcją bezskuteczności zawieszonej. Ważność tej umowy zależy od
potwierdzenia przez osobę, w imieniu której ta umowa została zawarta.
! Druga strona umowy może wyznaczyć termin, w razie jego bezskutecznego upływu staje się wolna. Jeśli
mocodawca potwierdzi, umowa jest ważna.

64
 ! W razie braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu obowiązany jest do zwrotu tego co
otrzymał od drugiej strony oraz do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że nie wiedziała o
braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.
! Jeśli dokona czynności jednostronnej w cudzym imieniu, to czynność jest nieważna, chyba że osoba trzecia
wiedziała o tym i wyraziła zgodę, wtedy postępuje się tak jak w przypadku umów, czyli umowa może zostać
potwierdzona przez “reprezentowanego” (art. 104 KC).
! Potwierdzenie może nastąpić per facta concludentia, chyba że umowa wymaga formy szczególnej.
! Przeciwko rzekomemu pełnomocnikowi przysługuje także roszczenie odszkodowawcze.

Czynność dokonana po wygaśnięciu umocowania: (odwołanie, śmierć, zrzeczeniu się, wygaśnięcie na skutek
dokonania czynn.)
Jeśli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach
pierwotnego umocowania, to czynność ta jest ważna, chyba że druga strona wiedziała o wygaśnięciu umocowania
lub z łatwością mogła się dowiedzieć. Ryzyko działania rzekomego pełnomocnika zostało przerzucone na mocodawcę,
przepis ten chroni interesy osób trzecich działających w dobrej wierze. Może on temu zapobiec, ponieważ przysługuje
mu roszczenie o zwrot dokumentu pełnomocnictwa.

162.Dopuszczalność substytucji (art. 106 KC)

! Substytucja do kompetencja do ustanawiania dla mocodawcy dalszych pełnomocnictw, więc aby w ogóle mogła
zaistnieć, musi istnieć pełnomocnictwo główne
! Substytucja co do zasady jest niedopuszczalna. Dopuszczalna tylko wtedy, gdy tak wynika z treści
pełnomocnictwa, ustawy, ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
! Pełnomocnicy ci zawsze działają bezpośrednio w imieniu mocodawcy. Dotyczy to także dalszych ustanowionych
przez nich pełnomocników.
! Np. pełnomocnictwo procesowe !!!

163.Dopuszczalność tzw. czynności z samym sobą (art. 108 KC)

! Czynności prawne z samym sobą polegają na reprezentowaniu jednocześnie obu stron lub działaniu w imieniu
własnym a także drugiej strony (obawa, że pełnomocnik nie będzie z należytą troską dbał o interesy mocodawcy,
wyłączenie takiej możliwości).
! Są one co do zasady zabronione, ale istnieją
! Wyjątki:
1. Gdy ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy
2. Gdy mocodawca na to zezwoli
! Czynność dokonana z samym sobą bez zgody mocodawcy jest dotknięta bezskutecznością zawieszoną, może być
zatem potwierdzona i uzyskać pełną skuteczność prawną.

164.Prokura – istota, zakres podmiotowy

! Prokura jest swoiście ukształtowanym pełnomocnictwem, przystosowanym do działalności przedsiębiorców
! Kompetentnym podmiotem do udzielania prokury jest jedynie przedsiębiorca, który podlega obowiązkowi wpisu do
KRS lub CEiDG
! Prokurentem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do cz. prawnych.
! Ograniczenie to jest uzasadnione szerokim zakresem kompetencji prokurenta i przesłanką szczególnego zaufania,
które można żywić tylko do os. Fizycznej
! [zakres prokury] obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z
prowadzeniem przedsiębiorstwa (wyjątek zbycie przedś.)
! Zakaz ograniczania- Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej
! Udzielenie prokury powinno być ujawnione w rejestrze wraz ze zgodą prokurenta.
! Udzielenie prokury wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności
! Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa
rodzajowego do określonej kategorii czynności albo szczególnego do poszczególnej czynności.
! Prokurę można odwołać w każdym momencie i z każdej przyczyny
! prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji
oraz przekształcenia przedsiębiorcy. 65
 165.Zakres prokury (zasada, ograniczenia)
! [zakres prokury] obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z
prowadzeniem przedsiębiorstwa
! Wyjątek stanowi zbycie przedsiębiorstwa, oddanie go do czasowego korzystania oraz zbycie lub obciążanie
nieruchomości. Do tych czynności wymagane jest pełnomocnictwo szczególne.
! Nie można udzielić prokurentowi pełnomocnictwa rodzajowego, np. do zbywania nieruchomości
! Wyjątkowym przypadkiem ograniczenia kompetencji prokurenta jest ustanowienie prokury oddziałowej. Wtedy
nie obejmuje ona całości cz. prawnych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a jest ograniczona do
zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału.
! Zakres działania prokury nie może być ograniczony względem os. trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi
inaczej np. zbycie przedsiębiorstwa
! prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru a także ogłoszenia upadłości, otwarcia
likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy.

166.Prokura łączna
Prokura łączna oznacza, że do dokonania czynności w imieniu mocodawcy konieczne jest współdziałanie dwóch lub
więcej prokurentów
! Wyróżnić można także tzw. prokurę łączną mieszaną, polegającą na współdziałaniu prokurenta z członkiem
zarządu albo wspólnikiem handlowej spółki osobowej.
! W przypadku prokury łącznej do skutecznego złożenia oświadczenia woli za przedsiębiorcę konieczne jest
złożenie oświadczenia woli przez wszystkie osoby, którym udzielono prokury łącznej.
! Udzielenie prokury łącznej nie oznacza, że dokonanie danej czynności prawnej musi odbyć się jednocześnie. W
przypadku złożenia oświadczenia tylko przez jednego z prokurentów umocowanych do działania łącznie,
czynność prawna jest bezskuteczna i nie wywiera skutków prawnych do czasu złożenia oświadczenia przez
wszystkich pozostałych prokurentów
! W zgłoszeniu do rejestru musi być ujawniony rodzaj prokury i sposób jej wykonania
! prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji
oraz przekształcenia przedsiębiorcy.

167.Prokura a pełnomocnictwo
Cechy wspólne:
1) zaufanie mocodawcy do pełnomocnika/ prokurenta stanowi podłoże do zawarcia
2) działają w imieniu i z bezpośrednimi skutkami dla reprezentowanego;
3) czynność prawna jednostronna, upoważniająca
4) zobowiązanie do działania może wynikać z umowy kreującej stosunek podstawowy pełnomocnictwa/ prokury
5) pełnomocnictwo/ prokura może, lecz nie musi, opierać się na stosunku podstawowym
Różnice:

PEŁNOMOCNICTWO PROKURA
Ustanowienie Każdy Przedsiębiorca
Zd. do czyn. pr. Co najmniej ograniczona Pełna
Substytucja Dopuszczalna Nie
Zakres Z treści pełnomocnictwa Z ustawy (szeroki)

66
168. Pojęcie dawności (przykłady)

Dawność - szczególny rodzaj zdarzeń prawnych, których swoistym elementem jest upływ czasu. Stanowi on konieczną,
aczkolwiek nie jedyną przesłankę wywołania określonych w ustawie skutków prawnych. Dawność zazwyczaj
klasyfikowana jest jako dawność nabywcza lub umarzająca. Do tego typu zdarzeń prawnych należą m.in. przedawnienie i
terminy zawite.
Rodzaje dawności:

1. dawność nabywcza prowadzi do nabycia prawa – skutek prawny ustawa łączy z:

! zasiedzeniem (polega na nabyciu prawa podmiotowego w następstwie długotrwałego faktycznego
wykonywania prawa przez osobę nieuprawnioną - np. posiadacz nieruchomości, jeśli jest w dobrej wierze
nabywa ją z upływem lat 20);
! przemilczeniem (skutek nabywczy wiąże z bezczynnością uprawnionego – np. nabycie rzeczy
znalezionych).
2. dawność umarzająca prowadzi do osłabienia bądź utraty przysługującemu komuś prawa, jeżeli nie zrealizuje go
w określonym czasie. Te funkcję spełniają:
! przedawnienie (po upływie określonego w ustawie terminu ten, przeciwko któremu kieruje się roszczenie
(dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia);
! terminy zawite [prekluzja] (terminy do wykonania uprawnień. Po upływie wyznaczonego terminu
uprawnienie wygasa, np. uchylenie się od skutków czynności prawnej złożonej pod wpływem błędu może
nastąpić do roku, od kiedy błąd wykryto).

Terminy przedawnienia oraz terminy zawite należą do terminów prawa materialnego, nie ulegają one
przywróceniu w przeciwieństwie do terminów procesowych.

Funkcja społeczna wspomnianych instytucji polega na:

! likwidacji kolizji między treścią stosunków prawnych a utrzymującymi się przez dłuższy czas stosunkami
faktycznymi (dążenie do stabilizacji)
! klarowaniu niejasnych sytuacji prawnych długotrwałym stanem faktycznym a stanem prawnym oraz na klarowanie
niejasnych sytuacji prawnych.

Ustawodawca bierze tu pod uwagę interesy obu stron:

! Wychodzi z założenia, że nie zasługuje na ochronę uprawniony, który pozostaje bezczynny, nie dba o swoje sprawy
(taka długotrwała bezczynność pozwala mniemać drugiej stronie, że nie istnieją żadne uprawnienia skierowane
przeciwko niej).
! Usuwa w ten sposób problem wynikający z faktu, że wraz z upływem czasu wzrastają trudności dowodowe, co
może prowadzić do niewłaściwych rozstrzygnięć.

169. Przedmiot przedawnienia (wyjątki, przykłady)

Przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe – art. 117 KC.

Zatem nie podlegają przedawnieniu:

! roszczenia niemające charakteru cywilnoprawnego - np. procesowe, administracyjnoprawne;

! uprawnienia cywilnoprawne innej postaci niż roszczenia - np. nie podlegają przedawnieniu ani prawa
podmiotowe bezwzględne - np. prawo własności, ani uprawnienia kształtujące;
67
 ! roszczenia niemajątkowe - np. służące ochronie dóbr osobistych;
! wyjątek: cywilnoprawne roszczenia majątkowe, w przypadkach wyraźnie w ustawie przewidzianych lub
uzasadnionych szczególną właściwością roszczenia - np. roszczenie windykacyjne i negatoryjne.

170. Skutki przedawnienia

! Roszczenia przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo zrealizowane.
! Sąd oddali powództwo uprawnionego w razie upływu terminu przedawnienia i gdy dłużnik podniesie zarzut
przedawnienia.
! Przybiera charakter roszczenia niezupełnego (zobowiązanie naturalne).
! Roszczenie takie nie korzysta z pełnej ochrony państwa, ale nadal jest uznawane za istniejące, tzn., jeżeli po
upływie terminu przedawnienia dłużnik spełnił świadczenie, nie może żądać jego zwrotu (nawet gdyby nie wiedział
o upływie terminu przedawnienia i związanych z tym skutkach prawnych) ponieważ spełnił on należne w świetle
prawa zobowiązanie.

171. Podniesienie zarzutu przedawnienia

! Po upływie określonego terminu, ten przeciwko któremu kieruje się roszczenie (dłużnik), może uchylić się od jego
zaspokojenia.
! Jeśli inne przepisy nie stanowią inaczej, podniesienie zarzutu przedawnienia jest możliwe po upływie 6 lat, a dla
roszczeń o świadczenia okresowe lub związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej okres ten wynosi 3
lata. Istnieją również przepisy szczególne ustalające inne terminy przedawnienia.
! Sąd może podjąć decyzję o upływie terminu przedawnienia dopiero wtedy, gdy ten, przeciwko któremu kieruje się
roszczenie, podniesie zarzut przedawnienia.
! Sąd nie może uwzględnić terminu przedawnienia z urzędu.
! Możność odmowy świadczenia poprzez podniesienie takiego zarzutu kwalifikuje się jako prawo podmiotowe.
! Sąd może nie uwzględnić zarzutu przedawnienia, jeżeli uzna, że byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia
społecznego, np. gdy dłużnik zwodzi wierzyciela.

172. Sposoby obrony dłużnika: zarzut formalny i materialny (w kontekście przedawnienia)

Zarzuty polegają na możliwości odmowy spełnienia świadczenia. Przysługują podmiotom, wobec których kieruje się
roszczenie drugiej osoby (dłużnikom). Dłużnik przeciwstawia uprawnieniu wierzyciela swoje uprawnienie, tym samym
paraliżując jego upr. Podniesienie zarzutu może przynieść skutek czasowego lub trwałego ubezskutecznienia roszczenia
wierzyciela.
! Zarzut materialnoprawny- w istniejącym stosunku prawnym dłużnik przeciwstawia prawu wierzyciela swoje
własne prawo, czyniąc to prawo [roszczenie] trwale bądź czasowo bezskutecznym
-zarzut peremptoryjny- czyni roszczenie uprawnionego trwale bezskutecznym np. zarzut przedawnienia [wyjątkowo może
zostać nieuzwzględniony na podstawie art. 5 kc]
-zarzut dylatoryjny- przejściowo nieskutecznym np. Zarzut niezaoferowania świadczenia wzajemnego (powstrzymanie
się)
! Zarzut formalnoprawny (procesowy)- jest skutkiem podniesienia zarzutu materialnego; rozumiane jako sposoby
obrony pozwanego. Jest to twierdzenie pozwanego uzasadniające jego zarzut przeciwko roszczeniu powoda. Np.
rozprawa o zapłacenie zaległych faktur, pozwany podnosi zarzut przedawnienia
173. Ogólne i szczególne terminy przedawnienia:

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną, są bezwzględnie wiążące.

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej termin przedawnienia wynosi:

68
 ! 3 lata – roszczenia o świadczenia okresowe (dłużnik zobowiązany jest płacić je w określonych z góry odstępach
czasu – np. czynsz najmu, świadczenia rentowe, odsetki) oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej (powinno przysługiwać podmiotowi, który profesjonalnie zajmuje się działalnością gospodarczą, a
roszczenie związane jest z przedmiotem działalności tej osoby, np. nie będzie nim roszczenie o zapłatę opłaty
rocznej za użytkowanie wieczyste, udzielanie pożyczek pracownikom na sfinansowanie nabycia akcji).
! 6 lat – inne roszczenia, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
! Szczególne przypadki terminów przedawnienia o innej długości: np. 6 miesięcy (dla roszczenia biorącego
pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki od chwili, gdy przedmiot pożyczki miał być wydany), 1 rok, 2 lata (dla
roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, a także dla roszczeń
wynikających z umowy o dzieło).

Niektóre roszczenia majątkowe w ogóle nie podlegają przedawnieniu.

W zakresie roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej przepisem szczególnym jest każdy przepis
przewidujący dla roszczeń danego rodzaju termin inny niż 3-letni (w szczególności krótszy).

174. Szczególna regulacja dotycząca przedawnienia w obrocie z udziałem konsumentów

! Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego
przeciwko konsumentowi. Sąd z urzędu uwzględnia upływ terminu przedawnienia – art. 117 paragraf 2(1) KC.
Staje się ono roszczeniem niezupełnym

Natomiast roszczenie takie nie wygasa. Jeżeli więc po upływie terminu przedawnienia konsument spełni je dobrowolnie, to
nie może następnie domagać się jego zwrotu od przedsiębiorcy
! Sąd może z urzędu, w wyjątkowych przypadkach, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu
przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności – art. 117(1) KC.

175. Początek, zawieszenie, przerwa biegu przedawnienia

Bieg terminów przedawnienia rozpoczyna się – według ogólnej reguły od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne
(tzn., gdy zaktualizował się obowiązek świadczenia). Roszczenie staje się zatem wymagalne z upływem ostatniego dnia
przewidzianego dla zobowiązanego terminu do spełnienia świadczenia.
! Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie
przysługuje (dłużnik), nie zastosował się do treści zobowiązania.
! Kiedy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia jakiejś czynności przez uprawnionego (w szczególności od
wezwania dłużnika do wykonania świadczenia) - bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym
roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie
! W przepisach regulujących określone typy stosunków cywilnoprawnych są wskazane również innego rodzaju
fakty, od ziszczenia się których należy liczyć bieg terminu przedawnienia - bez względu na to czy roszczenie jest
już wymagalne, czy nie.

Zawieszenie biegu terminu

Powoduje, że bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, choć w świetle art. 120 k.c. powinien się rozpocząć albo
że już rozpoczęty nie biegnie, dopóki okoliczności się utrzymują. Dopiero po ustaniu wspomnianych okoliczności bieg
terminu przedawnienia albo rozpoczyna się, albo upływa reszta zapoczątkowanego wcześniej terminu przedawnienia, przy
czym długość terminu przedawnienia, jaki upłynął przed wystąpieniem okoliczności powodujących zawieszenie i po ich
wystąpieniu, sumuje się przy obliczaniu długości terminu przedawniania roszczenia.
Przez opóźnienie zakończenia przedawnienia roszczeń pozwala na uniknięcie sporów sądowych, które mogłyby wyniknąć
między osobami połączonymi więzami rodzinnymi i quasi-rodzinnymi.

69
Okoliczności wyliczone w art. 121 k.c. stanowią katalog zamknięty, dlatego stany faktyczne zbliżone, ale nieidentyczne z
tymi, które występują w art. 121 k.c., nie mogą być brane pod uwagę jako przyczyna wywołująca zawieszenie
przedawnienia.
1) Zawieszenie ze względu na władzę rodzicielską - zawieszenie biegu przedawnienia następuje bez względu na charakter
roszczeń przysługujących dziecku przeciwko rodzicowi mającemu władzę rodzicielską i bez względu na to, czy władza ta
jest przez rodzica faktycznie realizowana. Bieg przedawnienia nie jest zawieszony w okresie, w którym rodzicowi nie
przysługuje władza rodzicielska lub jest ona zawieszona. Nie kończy natomiast stanu zawieszenia biegu przedawnienia
ograniczenie władzy rodzicielskiej. Zawieszenie przedawnienia dotyczy roszczeń dzieci wobec rodziców, ale nie
odwrotnie, tzn. roszczeń rodziców wobec dzieci. Zawieszenie przedawnienia rozpoczyna się wraz z powstaniem władzy
rodzicielskiej, czyli w momencie urodzenia się dziecka lub jego przysposobienia, a kończy się wraz z jej ustaniem, np. w
wyniku osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
2) Zawieszenie ze względu na opiekę albo kuratelę - dotyczy wyłącznie roszczeń osób niemających pełnej zdolności do
czynności prawnych, nie zaś innych osób podlegających kurateli. Chodzi o wszelkie roszczenia przeciwko osobom
aktualnie sprawującym opiekę lub kuratelę. Ponadto ta podstawa zawieszenia odnosi się do roszczeń przeciwko doradcom
tymczasowym. Przepis dotyczy m.in. roszczeń nasciturusa wobec kuratora, który ma strzec jego praw. Zawieszenie
przedawnienia trwa przez okres sprawowania opieki lub kurateli.
3) Zawieszenie ze względu na małżeństwo - zawiesza się bieg terminu przedawnienia wszelkich roszczeń przysługujących
przeciwko współmałżonkowi, niezależnie od tego, czy powstały one przed zawarciem małżeństwa, czy po jego zawarciu.
Przepis ten nie dotyczy natomiast konkubinatu. Zawieszenie przedawnienia dotyczy roszczeń, które przysługują małżonkom
względem siebie przez czas trwania małżeństwa.
4) siła wyższa - następuje w razie zaistnienia zdarzenia zewnętrznego (w stosunku do osoby uprawnionego),
nadzwyczajnego, które uniemożliwia uprawnionemu dochodzenie roszczeń, a skutkowi temu uprawniony nie mógł zapobiec.
Zdarzeniami, które wykazują właściwości siły wyższej, są katastrofy naturalne (powodzie, uderzenia pioruna, burze o
nieprzeciętnej sile, śnieżyce), działania zbrojne, zamachy terrorystyczne, akty władzy. Nie jest natomiast siłą wyższą: brak
wiedzy o przysługującym roszczeniu,

Przerwa biegu przedawnienia

! Następuje wskutek zdarzenia, które występuje w toku biegu terminu przedawnienia.

! Po przerwie przedawnienie biegnie od nowa.
! Powodują ją 3 zdarzenia:
1. Podjęcie dochodzenia roszczenia przed sądem uprawnionego- Nie każda czynność wierzyciela
spowoduje przerwanie biegu przedawnienia; konieczne jest, aby czynność taka podjęta została przed
właściwym organem (zasada legalizmu) i musi służyć dochodzeniu, ustaleniu, zaspokojeniu lub
zabezpieczeniu roszczenia i do tego celu musi zmierzać bezpośrednio.
2. Uznanie roszczenia przez dłużnika- musi mieć miejsce przed upływem okresu przedawnienia:
− Uznanie właściwe ma postać umowy między wierzycielem a dłużnikiem. Zawarcie umowy uznania nie
wymaga formy szczególnej (może być dokonane ustnie). Uznanie właściwe wywołuje skutek w postaci
przerwania biegu przedawnienia od chwili zawarcia umowy.
− Uznanie niewłaściwe jest jednostronnym oświadczeniem dłużnika. Nie jest czynnością prawną, lecz
oświadczeniem wiedzy. Musi być skierowane do wierzyciela. Jeżeli nie jest, to nie spowoduje przerwania
biegu przedawnienia. Uznanie niewłaściwe może nastąpić w sposób wyraźny, gdy dłużnik oświadcza wobec
uprawnionego, że dług istnieje, albo dorozumiany, gdy np. dokonuje zapłaty odsetek, częściowo płaci dług,
prosi o odroczenie terminu,
3. Wszczęcie mediacji

Bieg przedawnienia jednego roszczenia przerywany może być wiele razy; po każdym przerwaniu przedawnienie
biegnie od początku.

70
176. Uznanie roszczenia

! przerwę przedawnienia powoduje także uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje
! Uznanie musi mieć miejsce przed upływem okresu przedawnienia.
! Oświadczenia dłużnika złożone po upływie okresu przedawnienia traktować można jedynie jako zrzeczenie się
korzystania z zarzutu przedawnienia.
! Wyróżniamy dwa rodzaje uznania:
1. uznanie właściwe- ma charakter umowy między wierzycielem a dłużnikiem, w której dłużnik wyraża
decyzję wykonania swojego długu określonego w roszczeniu wierzyciela.
− Uznanie właściwe roszczenia może być zawarte w dowolnej formie.
− Sens umowy polega na dalej idących skutkach ustalających pozycję wierzyciela.
− Powoduje przerwę w biegu przedawnienia
− Jeżeli umowa uznania okaże się nieważna, to przerwa nie nastąpi tylko w szczególnych okolicznościach,
gdy jest ryzyko, że nie zostały spełnione przesłanki uznania niewłaściwego, np. w razie nieważności umowy
ze względu na to, że dłużnik złożył oświadczenie o uznaniu w stanie wyłączającym świadome i swobodne
wyrażanie woli.
2. uznanie niewłaściwe - działanie tylko podobne do czynności prawnej polegające zawsze na
zakomunikowaniu przeświadczenia uznającego o istnieniu uznawanego roszczenia i wynikającego z niego
długu
− Jest to więc oświadczenie wiedzy (nie oświadczenie woli) powodujące przerwę przedawnienia, o ile
stosowne oświadczenie uznającego dojdzie do wiadomości wierzyciela zgodnie z wolą dłużnika.
− Do uznania niewłaściwego stosuje się odpowiednio przepisy o oświadczeniach woli.
− Uznanie niewłaściwe nie wywiera żadnych innych skutków prawnych poza przerwaniem przedawnienia –
dłużnik nie traci innych zarzutów przysługujących mu wobec wierzyciela, np. może powoływać się na
nieważność umowy stanowiącej podstawę roszczenia.

177. Terminy zawite (pojęcie, cechy, przykłady; czy dopuszczalne jest odpowiednie stosowanie przepisów o
przedawnieniu):

Terminy zawite – stanowią drugą wobec przedawnienia formę dawności umarzającej. Charakteryzuje je rygoryzm
prawny- skutkiem upływu terminu zawitego jest wygaśnięcie prawa podmiotowego

Cechy:

1. Brak przepisów ogólnych.

2. Uregulowane jedynie w przepisach szczególnych – każdy z tych przepisów określa długość początek biegu terminu
zawitego.
3. Terminy te z reguły są bardzo krótkie.
4. Mają charakter norm bezwzględnie wiążących (w wyraźnie przewidzianych przypadkach mogą mieć charakter
norm względnie wiążących).

Typy terminów zawitych:

! terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym → terminy dochodzenia roszczeń (np. art. 344 § 2
kc), terminy dochodzenia praw stanu cywilnego (np. art. 63 kro), terminy do wytaczania powództw o ukształtowanie
lub ustalenie praw majątkowych (np. art. 534 kc);
! terminy do dokonywania czynności pozasądowych → terminy do wykonywania praw kształtujących o
charakterze majątkowym albo niemajątkowym (np. art. 88 kc), terminy do wykonywania zawiadomień (np. art. 728

71
 kc), terminy do dochodzenia przez członka spółdzielni praw wynikających z członkowstwa w spółdzielni w tzw.
postępowaniu wewnątrzspółdzielczym;
! terminy wygaśnięcia praw podmiotowych - (np. art. 293 kc). np. Termin złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku

Skutki:

! Wygaśnięcie uprawnienia – spowodowane upływem terminu zawitego.

! Sąd/organ uwzględnia to z urzędu.
! Nie stosuje się art. 5 KC jako łagodzącego rygoryzm.
! W niektórych przypadkach terminów zawitych regulacje szczególne wyraźnie stanowią o zdarzeniach
zawieszających bieg tych terminów.

Można stosować odpowiednio (mając na uwadze różnice między prekluzją a przedawnieniem) przepisy dot.
zawieszenia i przerwania biegu przedawnienia, w szczególności art. Dot. siły wyższej, oraz art. o skutku uznania.

178., 179. Prawo podmiotowe. Prawo podmiotowe, a uprawnienia

1. Pojęcie prawa podmiotowego. Prawo podmiotowe a uprawnienie.
Prawo podmiotowe to przyznana i zabezpieczona przez normę prawną, a wynikająca ze stosunku prawnego możność
postępowania podmiotu uprawnionego w określony sposób
np. Najemca lokalu może z niego korzystać w granicach określonych przez przepisy regulujące jego prawo

! Prawo podmiotowe wynika z określonego stosunku prawnego,

! Na treść stosunku prawnego składają się prawa i obowiązki podmiotów tego stosunku
! prawu podmiotowemu odp. obowiązki innych osób do nienaruszania praw podmiotu uprawnionego.
! W razie ich naruszenia przysługuje ochrona interesu w postaci przymusu państwowego
! np. w drodze roszczenia windykacyjnego właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą, aby
rzecz została mu wydana
! Stosunki cywilnoprawne wynikają z różnych źródeł, w szczególności z: umów, czynu niedozwolonego,
bezpodstawnego wzbogacenia
! Pr podmiotowe to kategoria nadrzędna nad uprawnieniem;
! Z reguły na prawo podmiotowe składa się kilka uprawnień powiązanych ze sobą funkcjonalnie i skierowanych
na osiągnięcia określonego efektu (skutku prawnego).
! Stanowi FUNDAMENT KAŻDEJ INSTYTUCJI prawa prywatnego
Prawo podmiotowe jako sytuacja prawna podmiotu, który uzyskuje wolność zachowań w określonej sferze prawnej
lub przestrzennej, a pozostali nie mogą w nią ingerować w żaden sposób, bo podmiot uprawniony dysponuje względem
nich roszczeniem (zarówno materialnoprawnym, jak i procesowym) o zaniechanie takich naruszeń.

Uprawnienie to element prawa podmiotowego(wycinek). Jest to określenie wyróżnionego w jakiś sposób elementu prawa
podmiotowego – przeważnie chodzi o bliższe wyznaczenie zachowania objętego prawem podmiotowym.
Treść prawa podmiotowego wskazuje szereg uprawnień podmiotu, niemniej sposób ich realizacji (wykonywania)
pozostawiony jest decyzji podmiotu, którego swoboda jest jednak w tej mierze ograniczona kilkoma czynnikami.
struktura uprawnień tworzących prawo podmiotowe oraz występujące pomiędzy nimi związki czasem uniemożliwiają
jednoczesną realizację niektórych uprawnień z uwagi na korzystanie z innych uprawnień. (zbieg roszczeń) Konieczne
jest więc ustalenie i wybór aktualnie dostępnej konfiguracji elementów prawa podmiotowego.

Wśród uprawnień należy wyróżnić: roszczenia, zarzuty, uprawnienia kształt., uprawnienia bezpośr.
1. Roszczenia- uprawnienie polegające na tym, że jakaś indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać
świadczenie na rzecz uprawnionego. Uprawniony ma kompetencje do zwrócenia się do organu państwowego o
zastosowanie przymusu, jeśli zobowiązany nie spełni świadczenia. Uprawnienie to jest skonkretyzowane pod
względem treści i podmiotu.
72
 ! Roszczenia wymagalne- oznacza stan, w którym uprawniony może skutecznie domagać się realizacji roszczenia.
Roszczenie staje się zatem wymagalne z upływem ostatniego dnia przewidzianego dla zobowiązanego terminu
do spełnienia świadczenia.
! Roszczenia niewymagalne- nie zaszły jeszcze wszystkie okoliczności aktualizujące obowiązek świadczenia
np. Kupuję coś i mam to dostać w ciągu miesiąca. Z chwilą zawarcia umowy ,,dostaję” roszczenie o wydanie
przedmiotu, ale będę mogła je podnieść dopiero po upływie miesiąca, jeśli dalej nie uzyskam tej rzeczy.
2. Uprawnienia kształtujące- podmiot posiada komp. do zmiany lub zakończenia istniejącego stosunku prawnego
przez jednostronną czynność prawną
np. wypowiedzenie, odstąpienie od umowy

3. Zarzut- kompetencja podmiotu zobowiązanego do wykonania jakiegoś świadczenia, do spowodowania

bezskuteczności żądania osoby uprawnionej. Służy ochronie interesów osoby, przeciwko której kieruje się
roszczenie (dłużnika)
np. uchylenie się od roszczenia poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia
4. Uprawnienie bezpośrednie- ich istotą jest możność korzystania z jakiegoś dobra bez pośrednictwa innych osób,
samodzielnie oddziaływać na przedmiot uprawnienia
! Uprawniony podejmuje wszystkie bądź niektóre działania wobec określonego dobra;
! Realizowane bez udziału innych osób,
! Drogą bezpośredniego oddziaływania na przedmiot prawa.

Np. prawo własności- obejmuje uprawnienie do:

− -posiadania;
− -korzystania i pobierania pożytków (także zużycia bądź zniszczenia);
− -rozporządzenia rzeczą.

180. Pojęcie i źródła roszczenia

Roszczenie jest to uprawnienie polegające na tym, że jakaś indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać
świadczenie na rzecz uprawnionego. Z tak pojętym roszczeniem z reguły sprzężona jest kompetencja do zwrócenia się
do organy państwowego o zastosowanie przymusu, jeżeli podmiot zobowiązany nie spełni świadczenia. Roszczenie ma
swoje źródło w zdarzeniach prawnych doniosłych z punktu prawa cywilnego.
Roszczenia możemy podzielić na:
! wymagalne - takie, co do których wierzyciel ma prawną możliwość żądania ich zaspokojenia
! niewymagalne - takie, co do których nie zaszły jeszcze wszystkie okoliczności aktualizujące obowiązek
świadczenia
np. Kupuję coś i mam to dostać w ciągu miesiąca. Z chwilą zawarcia umowy ,,dostaję” roszczenie o wydanie
przedmiotu, ale będę mogła je podnieść dopiero po upływie miesiąca, jeśli dalej nie uzyskam tej rzeczy. (po upływie
miesiąca stanie się ono wymagalne)
Podział roszczeń ze względu na terminy przedawnienia:
! roszczenia cywilnoprawne - 6 lat
! roszczenia okresowe - 3 lata
! roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata
! roszczenia ze stosunku pracy - 3 lata
! Roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody - 1-3 lat

181. Prawa podmiotowe względne i bezwzględne

Kryterium wyróżnienia stanowi ich skuteczność
Prawa bezwzględne
! skuteczne wobec wszystkich (erga omnes)
! obowiązek nieingerowania w sferę spraw<-- obowiązek biernego zachowania
! kreowane tylko przez normy prawne, a nie przez decyzje jednostek (numerus clausus bezwzględnych praw
podmiotowych) nie mogą być dowolnie kreowane przez podmioty pr.
! Z chwilą naruszenia, uprawniony uzyskuje roszczenie dla jego ochrony
73
 ! Przykład: prawo własności

Prawa względne
! skuteczne są jedynie wobec określonych podmiotów; stron stosunku (inter partes)
(Czyli można domagać się spełnienia świadczenia tylko od dłużnika)
! uprawnieniu odpowiada obowiązek drugiej osoby
! kreowane są decyzjami stron
! mogą być kreowane w dowolny sposób
! Prawo (w tym roszczenie), powstaje wraz z powstaniem stosunku pr., wygasa wraz ze spełnieniem
! Modelem tych praw są stosunki zobowiązaniowe- Przykład: wierzytelności

182. Uprawnienie kształtujące

Uprawnienie kształtujące to możliwość wprowadzenia zmian w istniejącej sytuacji prawnej przez podmiot uprawniony,
który posiada kompetencje do zmiany lub zakończenia istniejącego stosunku prawnego przez jednostronną czynność
prawną.
Do grupy tych uprawnień należą:
! wypowiedzenie
! odstąpienie
! uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia woli

183. Normatywne postacie prawa podmiotowego

1. Prawa podmiotowe względne i bezwzględne
Rodzaj wyróżnienia- skuteczność

Prawa bezwzględne
! skuteczne wobec wszystkich (erga omnes)
! obowiązek nieingerowania w sferę spraw<-- obowiązek biernego zachowania
! kreowane tylko przez normy prawne, a nie przez decyzje jednostek (numerus clausus bezwzględnych praw
podmiotowych) nie mogą być dowolnie kreowane przez podmioty pr.
! Z chwilą naruszenia, uprawniony uzyskuje roszczenie dla jego ochrony
! Przykład: prawo własności

Prawa względne
! skuteczne są jedynie wobec określonych podmiotów; stron stosunku (inter partes)
(Czyli można domagać się spełnienia świadczenia tylko od dłużnika)
! uprawnieniu odpowiada obowiązek drugiej osoby
! kreowane są decyzjami stron
! mogą być kreowane w dowolny sposób
! Prawo (w tym roszczenie), powstaje wraz z powstaniem stosunku pr., wygasa wraz ze spełnieniem
! Modelem tych praw są stosunki zobowiązaniowe- Przykład: wierzytelności

2. Majątkowe i niemajątkowe
Kryterium wyróżnienia- rodzaj interesu, jaki realizują.
Majątkowe – warunkowane są majątkowym interesem uprawnionego, np. Prawa rzeczowe, wierzytelności, prawa na
dobrach niematerialnych
Niemajątkowe – nie są uwarunkowane interesem ekonomicznym, np. Prawa osobiste
3. Zbywalne i niezbywalne
Kryterium podziału -możność ich przeniesienia na inny podmiot w drodze czynności prawnej.
74
Niezbywalne- wszystkie prawa niemajątkowe.
Zbywalne- co do zasady wszystkie prawa majątkowe, ALE są wyjątki:
– użytkowanie
– służebności osobiste
– prawo odkupu i pierwokupu
– prawo dożywocia

O tym czy prawo jest zbywalne czy nie, decyduje norma prawna (ius cogens)
Prawo przenaszalne, to prawo zbywalne + możliwie do dziedziczenia
4. Związane i akcesoryjne
Kryterium wyróżnienia- zależność od innych praw.
Związane:

! Połączenie dwóch praw w ręku jednej osoby

! Jego podmiotem może być tylko podmiot będący zarazem podmiotem innego prawa, z którym to prawo jest
związane,
! Można wyróżnić prawo nadrzędne (pr. własnośći) i towarzyszące (służebność gr.)
np.Służebność gruntowa może przysługiwać tylko właścicielowi nieruchomości władnącej
Akcesoryjne:

! Nie może istnieć bez prawa głównego

! może być przeniesione na inną osobę tylko z prawem głównym
! Wygasa razem z prawem głównym
! np. Zastaw i hipoteka zabezpieczają realizację wierzytelności i względem niej wykazują charakter akcesoryjny.
Zasadnicza różnica między prawem akcesoryjnym a związanym polega na funkcji, jakie pełni to pierwsze

5.Podzielne i niepodzielne
Podzielne- może wystąpić więcej niż jeden uprawniony np. Własność i współwłasność
Niepodzielne- tylko jeden uprawniony np. Prawo pierwokupu

6. Prawa podmiotowe tymczasowe (ekspektatywy) -

! Stan oczekiwania na ziszczenie się warunku lub terminu

! Służą przygotowaniu i zabezpieczeniu jakiegoś prawa przyszłego, które ma dopiero powstać
! prawo tymczasowe finalnie ma ustąpić miejsca prawu docelowemu
! np. uprawniony z umowy deweloperskiej oczekuje na przeniesienie własności nieruchomości lokalowej

184. Nabycie prawa podmiotowego:

1. Pierwotne i pochodne
Pierwotne - jeżeli nabywca uzyskuje prawo nieistniejące wcześniej, bądź nabywa je niezależnie od wcześniej istniejącego
prawa np.: nabycie własności ruchomej rzeczy niczyjej przez jej zawłaszczenie, nabycie własności rzeczy przez jej
zasiedzenie

Pochodne - zależne od wcześniej istniejącego prawa, nabycie prawa od innej osoby stając się jej następcą prawnym, np.:
nabycie własności przedmiotu w drodze zawarcia umowy sprzedaży, darowizny, ale także w drodze dziedziczenia.
ZASADA: nemo plus iuris...
2. Translatywne i konstytutywne
Translatywne - nabywca uzyskuje prawo o treści nie zmienionej, przechodzi ono w całości na drugą osobę np.:
75
 ! pierwotne ma charakter translatywny w przypadku np. zasiedzenia
! pochodne ma charakter translatywny w przypadku przeniesienia własności w drodze umowy
Konstytutywne - nabywca uzyskuje prawo nowe dotychczas nieistniejące; jednocześnie z nabyciem powstaje prawo
nabywane [przeważnie jest to przeniesienie prawa o węższej treści np. Właściciel nie przenosi własności nieruchomości, a
jedynie prawo do jej użytkowania]
np.
Nabycie pierwotne ma charakter konstytutywny w przypadku nabycia ruchomej rzeczy niczyjej przez jej zawłaszczenie,
Nabycie pochodne ma charakter konstytutywny np. służebności gruntowej wskutek jej ustanowienia przez właściciela
nieruchomości

3. Pod tytułem ogólnym, pod tytułem szczególnym

Pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna) - na podstawie jednego zdarzenia prawnego nabywca wstępuje w ogół
praw, ale i obowiązków (obciążeń) stanowiących majątek lub część majątku poprzednika, np. spadkobranie

Pod tytułem szczególnym (sukcesja syngularna) - na podstawie jednego zdarzenia przedmiotem nabycia jest tu
indywidualnie oznaczone prawo lub prawa, np.: zakup kilku podręczników w księgarni.

185. Nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 KC)

To działanie bądź́ zaniechanie, które formalnie mieści się w sferze możności postępowania zakreślonej przez normę
prawną, ALE wykracza ono poza granice wyznaczone przez zasady współżycia społecznego lub społeczno-gospodarcze
przeznaczenie tego prawa.
Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Np.: Podniesienie przez dłużnika zarzutu przedawnienia, w sytuacji, gdy wierzyciel co prawda wytoczył powództwo po
upływie terminu przedawnienia, ale było to spowodowane zapewnieniami dłużnika co do spełnienia świadczenia.
Teoria zewnętrzna nadużycia prawa podmiotowego
Teoria ta oddziela problematykę treści prawa podmiotowego od wykonywania, przyjmując, że każde działanie, które jest
uważane za nadużycie prawa podmiotowego jest zarazem wykonywaniem tego prawa – jednakże zobowiązuje ono
działającego do odszkodowania tylko dlatego, że jego zachowanie jest w danych okolicznościach niedozwolone. Nie można
podnieść zarzutu o ZANIECHANIE. Prowadzi ona do sprzeczności, ponieważ nie można równocześnie zakwalifikować
jakiegoś działania jako działanie zgodne z prawem i z nim sprzeczne
Teoria wewnętrzna nadużycia prawa podmiotowego <-- aktualnie stosowana
Głosi ona, że zakazy postępowania w sposób sprzeczny z normami moralnymi lub innymi podobnymi regułami
postępowania, wskazanymi w klauzulach generalnych, wyznaczają treść prawa podmiotowego. Dlatego każdy kto działa
wbrew tym regułom – nie może nadużywać swego prawa podmiotowego, bo po prostu jego działanie nie mieści się w
granicach prawa podmiotowego.
SKORO NIE JEST PRAWEM, TO NIE KORZYSTA Z OCHRONY PRAWNEJ
Przepis art. 5 KC ma zastosowanie z urzędu bez względu na to, czy został podniesiony zarzut nadużycia prawa
podmiotowego. W przypadku jednak podniesienia w procesie takiego zarzutu, ciężar dowodu okoliczności go
uzasadniających spoczywa na stronie, która na zarzut się powołuje
W praktyce sądowej przyjmuje się natomiast, że na naruszenie zasad współżycia społecznego może powoływać się jedynie
ten, kto sam tych zasad nie narusza – ZASADA CZYSTYCH RĄK
Wg SN- unormowanie art. 5 KC "przełamuje zasadę, że wszystkie prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej".
! stosowany tylko jako szczególny wyjątek.
! nie może nigdy "stanowić samodzielnej podstawy dochodzonego roszczenia"
! Nie może być również stosowany w odniesieniu do prawa publicznego.

186. Kolizje praw podmiotowych (pojęcie, sposób rozstrzygania)

76
Kolizja praw- sytuacja, w której wykonanie jednego prawa podmiotowego wyłącza faktyczną możliwość wykonania
innego prawa podmiotowego. np. Wynajęcie lokali dwóm osobom na ten sam czas, z wyłączeniem używania go przez inne
osoby
Sposoby rozstrzygania:
! Zasada pierwszeństwa (system preferencyjny) - polega na tym, że dochodzi do zaspokojenia interesu podmiotu,
który był pierwszy, tym samym nie zaspokaja się interesu drugiego; dotyczy przede wszystkim praw rzeczowych
np. Dwie osoby wynajem tego samego lokalu, to prior tempore potior iure
! Zasada redukcji praw - za jego pomocą można zaspokoić interes każdej ze stron w jakiejś części; występuje
wówczas, gdy mamy do czynienia z prawami o tym samym pierwszeństwie, a nie jest możliwe zaspokojenie
każdego z nich w całości. Np. Kilku wierzycieli, którzy mają pierwszeństwo, to zaspokajamy ich proporcjonalnie
! Nie ma reguły, która lepsza, zależy od decyzji sądu

187. Zbieg roszczeń

! Jest szczególnym przypadkiem zbiegu norm prawnych
! Gdy z danym zdarzeniem prawnym różne normy prawne wiążą więcej niż jedno roszczenie.
! Należy rozstrzygnąć konkurujące ze sobą podstawy zbiegu roszczeń za pomocą unormowań prawnych lub
orzeczenia sądu
! Niedopuszczalne jest stosowanie mieszanych reżimów prawnych i tworzenia roszczenia opartego na różnych
podstawach prawnych
! Np. ustawa dopuszcza zbieg roszczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy
(zobowiązania) i roszczenie o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego
! Roszczenia te nie mogą zostać zastosowane kumulatywnie, z czego wynika, że powód musi przekalkulować
korzyści jakie może uzyskać z podniesienia danego roszczenia. Często zdarza się tak, że podniesienie jednego
roszczenia jest bardziej korzystne, lecz wymaga udowodnienia stanu faktycznego przez powoda (ciężar dowodu
spoczywa na osobie, która wywodzi skutki prawne)
! W przypadku bezpodstawnego wzbogacenia i deliktów nie stosuje się roszczeń kumulatywnie
! W przypadku naruszenia dóbr osobistych dopuszcza się kumulatywne stosowanie roszczeń (np. usunięcie
skutków naruszenia + zadośćuczynienie)

188. Ochrona praw podmiotowych

! Ochrona sądowa - uprawnionemu przysługuje powództwo tzn., że w razie naruszenia prawa podmiotowego
uprawniony może domagać się rozpatrzenia sprawy i aby sąd orzekł o konsekwencjach prawnych wynikających z
naruszenia prawa podmiotowego. Wyjątek- w zakresie zobowiązań naturalnych nie przysługuje powództwo
! Pomoc własna- możliwość ochrony przysługującego prawa podmiotowego własnym działaniem:
+ Obrona konieczna - uprawniony odpiera bezprawny i bezpośredni atak na swoje prawo
+ Samopomoc - gdy osoba, której prawo zostało naruszone, własnym działaniem przywraca stan poprzedni poprzez
przymusowe wykonanie swojego prawa podmiotowego np.
art. 343 §2 – w celu przywrócenia utraconego posiadania
art. 432 §1- posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę, które wyrządza szkodę
art. 671 §2- wynajmujący może sprzeciwić się wyniesieniu rzeczy.

77