1.

Prawo - w ujęciu przedmiotowym – system norm prawnych, czyli ogólnych, abstrakcyjnych i

jednoznacznych dyrektyw postępowania, które powstały w związku z istnieniem i
funkcjonowaniem państwa lub innego uporządkowanego organizmu społecznego, ustanowionych lub
uznanych przez właściwe organy władzy odpowiednio publicznej lub społecznej i przez te
organy stosowanych, w tym z użyciem przymusu. Pojęcie prawa jest również używane na
oznaczenie prawa w ujęciu podmiotowym (prawo podmiotowe). Tak rozumiane występuje, gdy mówi
się, że ma się prawo (jest się uprawnionym) do czegoś.
2. Zwyczaj – w języku popularnym określenie to funkcjonuje jako synonim słowa „obyczaj”, jednak
w niektórych naukach (np. w socjologii) terminom tym nadaje się różne znaczenie.
Dla prawników zwyczaj jest jedną z form powstania norm prawnych oraz źródłem prawa
zwyczajowego, polegającego na tym, że odpowiedni organ państwowy rozstrzyga rozpatrywaną
sprawę na podstawie zwyczaju przyjętego w danym społeczeństwie i sankcjonuje go przymusem
państwowym. W prawie międzynarodowym olbrzymie znaczenie wciąż ma zwyczaj międzynarodowy.
Zwyczaj można także rozumieć jako odrębny od prawa, mody i moralności system aksjonormatywny,
czyli system norm i wartości. Niektóre zwyczaje mogą być powszechne w danym kręgu kulturowym,
inne w konkretnych narodach, w mniejszych regionach lub przysługiwać mogą pewnym jednostkom
lub związane mogą być z pełnieniem danej roli społecznej.
2a. Prawo zwyczajowe – normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są
obowiązującym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje
wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. Zwłaszcza w czasach najdawniejszych, było
prawem niepisanym przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie. Z czasem normy były utrwalane
w formie pisemnej (np. dokumenty stwierdzające dojście do skutku czynności prawnej, przywileje,
wyroki sądowe). Normy prawa zwyczajowego odegrały szczególną rolę w rozwoju prawa
międzynarodowego. Prawo zwyczajowe z reguły przechodzi proces kodyfikacji (lub inkorporacji). Do
wymogów, które musi spełnić zwyczaj, aby mógł stać się obowiązującym prawem, można zaliczyć:
 praktykę (longa consuetudo) - ustaloną, jednolicie wykonywaną i trwałą praktykę
postępowania w określonej sytuacji,
 przekonanie o mocy prawnej (opinio iuris sive necesitatis) - powszechne
przekonanie społeczeństwa o prawnie wiążącym oraz potrzebnym charakterze normy
zwyczajowej.
3. Klauzula generalna (łac. clausula generalis) – zwrot niedookreślony o charakterze
wartościującym, świadomie dający swobodę decyzyjną i odsyłający do norm pozaprawnych, zawarty
w akcie normatywnym, umożliwiający zastosowanie pewnego stopnia dowolności w wykładni prawa.
Prawodawca stosuje klauzulę generalną w celu umożliwienia stosowniejszej – w zależności od
przypadku – kwalifikacji czynu podejmowaną przez organ orzekający. Dodatkowo używanie tychże
zwrotów ma na celu realizowanie określonych, pożądanych, wartości aksjologicznych oraz
zapobieganie dezaktualizacji prawa. Klauzule generalne poprzez swoje ogólnikowe sformułowania
mogą stać w sprzeczności z warunkiem jasności i pewności prawa, przez co mogą uniemożliwić
właściwe jego przestrzeganie.
3a. Dobra wiara – ktoś działa zgodnie z prawem
3b. Zła wiara – ktoś ŚWIADOMIE działa niezgodnie z prawem
4. Zasady współżycia społecznego – termin prawniczy, klauzula generalna w prawie polskim,
odwołująca się do powszechnie uznanych w kulturze polskiego społeczeństwa "wartości, które są
zarazem dziedzictwem i składnikiem kultury europejskiej. Zasady współżycia społecznego nie mają
charakteru norm prawnych, ale stanowią uzasadnione moralnie reguły postępowania jednych osób
wobec drugich w życiu społecznym, które muszą być uwzględniane w toku stosowania prawa w celu
złagodzenia jego rygoryzmu i dostosowania go do pozaprawnych, społecznie akceptowanych ocen.
Zakaz czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
jest ogólną zasadą prawa zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i prawa karnego.
5. Budowa normy prawnej. Norma prawna składa się z:
 hipotezy – określającą adresata i okoliczności zastosowania normy prawnej,
 dyspozycji – określającą nakaz lub zakaz określonego zachowania. Dyspozycja może być
mniej lub bardziej szczegółowo określona. Dyspozycja odwołująca się do niewydanych jeszcze
aktów prawnych jest nazywana dyspozycją blankietową
 sankcji – określającej negatywną konsekwencję zachowania niezgodnego z normą.
Rodzaje sankcji:
formalne:
 represyjna (karna, penalna) – polega na pozbawieniu podmiotu ważnych dla niego dóbr,
 egzekucyjna – polega na przymusowym wykonaniu zachowania wymaganego przez normę
prawną,
 nieważności (bezskuteczności) – polega na unieważnieniu działań niezgodnych z prawem:
o ex nunc – unieważnienie od momentu wydania decyzji,
o ex tunc – unieważnienie od momentu złamania prawa.
Nieformalne: Sankcje nieformalne są stosowane spontanicznie przez zbiorowości, do których należy
jednostka. Spotykają się z nimi członkowie małych grup społecznych, takich jak rodzina, grupa
rówieśnicza lub koleżeńska, a także mała społeczność lokalna (w sumie nie musisz o nich wiedzieć
nic, ważne żebyś pamiętała, że są i nieformalne)
6. AKT NORMATYWNY
Akt normatywny – tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w
postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny.
Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.
Wydają je podmioty, które mają kompetencje do działań prawotwórczych
Budowa aktu normatywnego. Akt normatywny zawiera:
tytuł,
przepisy merytoryczne,
przepisy nowelizujące,
przepisy przejściowe i dostosowujące,
przepisy końcowe.
Oprócz przepisów prawnych, akty prawne zawierają również części nieposiadające charakteru
normatywnego. Są to najczęściej tytuł, numeracja przepisów, oznaczenia struktury wewnętrznej aktu
normatywnego (tytuły, rozdziały), wskazanie normy kompetencyjnej, na podstawie której akt wydano
czy załączniki graficzne.
Akt normatywny to tekst wydawany przez parlament (sejm i senat) np. w postaci ustawy. Dla
porównania - akt administracyjny natomiast to akt wydany przez organy publiczne np. w formie
decyzji. Do wydania aktu normatywnego konieczne jest zastosowanie określonej procedury. Jest on
publikowany w Dzienniku Ustaw lub w Dzienniku Urzędowym RP - Monitor Polski.
Preambuła (łac. praeambulum, od praeambulare "iść wcześniej") – wstęp do aktu prawnego, zwykle
o istotnym znaczeniu politycznym (umowy międzynarodowe, konstytucje, rzadziej ustawy i akty
niższego rzędu), opisujący okoliczności wydania aktu oraz określający cele, jakim powinien on
służyć. Może być uznawana jako część wydanego aktu lub nie.

Tekst jednolity – tekst aktu prawnego uwzględniający wszelkie zmiany, jakie w nim zaszły od chwili
ogłoszenia albo od chwili ogłoszenia poprzedniego tekstu jednolitego. Sporządzenie tekstu jednolitego
ma na celu ułatwienie posługiwania się tekstem aktu prawnego w sytuacji, kiedy akt prawny był
często nowelizowany lub dokonano w nim wielu zmian.
Definicja legalna (inaczej ustawowa) – definicja zawarta w przepisie prawnym, która wiążąco ustala
znaczenie określonego pojęcia na użytek danego aktu normatywnego. Definicje legalne zazwyczaj
umieszczone są na początku aktów prawnych, choć można je znaleźć także w ich dalszej części.
7. Zdolność do czynności prawnych - w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym
imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu
wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do
samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej
Osoby fizyczne:
-brak zdolności do czynności prawnych – osoby do 13 roku życia.
-ograniczona zdolność do czynności prawnych – między 13 a 18 rokiem życia.
-pełna zdolność do czynności prawnych – po 18 roku życia. *kobieta od 16 roku życia jeżeli zawiera
związek małżeński a sąd wyrazi na to zgodę. Wtedy ma pełną zdolność do czynności prawnych
Osoby prawne:
-Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru,
chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej
Przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa
w art. 331KC (definicja jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną § 1), prowadząca we
własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Za konsumenta uważa się TYLKO osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej
niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
8. Zdarzenie prawne - zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku
prawnego. Powstanie, zmiana lub rozwiązanie stosunku prawnego są określane jako skutki prawne.
Zdarzeniem prawnym jest każde zdarzenie, które wywołuje skutki prawne – zależne lub niezależne od
ludzkiej woli. Zdarzenia zależne od woli człowieka nazywane są działaniami (np. zawarcie związku
małżeńskiego, zawarcie umowy o pracę). Zdarzenia prawne niezależne od ludzkiej woli, jak np.
śmierć czy zdarzenia wynikające z działania sił przyrody, występują rzadziej niż działania zależne od
ludzkiej woli.
Podział zdarzeń prawnych:
 Działania zależne od woli ludzkiej:
o Czyny:
 Czyny dozwolone,
 Czyny niedozwolone;
o Akty prawne:
 Czynności prawne,
 Decyzje administracyjne,
 Konstytutywne orzeczenia sądowe;
 Działanie niezależne od woli ludzkiej.
9. Źródła prawa: konstytucja, ustawy, rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe,
ustawy konstytucyjne, akty prawa miejscowego, akty unijne i międzynarodowe umowy
10. Dobra osobiste – chronione prawem dobra niemajątkowe i niezbywalne przysługujące każdemu
człowiekowi (osobie fizycznej), a także osobom prawnym oraz jednostce organizacyjnej
nieposiadającej osobowości prawnej, której przepisy odrębne przyznają zdolność prawną. Dobrami
osobistymi są m.in. imię, nazwisko, adres czy nazwa firmy.
11. Przedstawicielstwo – czynność prawna dokonywana przez osobę zwaną przedstawicielem, w
imieniu osoby zwanej dalej reprezentowanym, pociągająca za sobą skutki bezpośrednio dla
reprezentowanego. Przedstawicielstwo może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe)
lub na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Przykładowo: przedstawicielem
ustawowym małoletnich dzieci są ich rodzice, natomiast prokurent jest pełnomocnikiem
przedsiębiorcy podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Przedstawicielstwo w
zasadzie może dotyczyć każdej czynności prawnej, chyba że ma ona ściśle osobisty charakter. Poza
przypadkami wyraźnie wskazanymi w ustawie (np. art. 95 KC), niedopuszczalność dokonania
czynności prawnej może wynikać z „właściwości” czynności prawnej.
12. Opiekun a kurator.
Opiekuna ustanawia się na małoletniego (poniżej 18 roku życia) i jest nim najczęściej ktoś z rodziny
małoletniego (babcia, dziadek, wuj, ciotka, brat etc.). Kuratora ustanawia się osoby
ubezwłasnowolnionej częściowo, dla nieobecnego, dla osoby ułomnej na jej żądanie, a także dla
dziecka poczętego i jeszcze nieurodzonego.