Wybrane schorzenia układu kostno-stawowego i

nerwowego w praktyce lekarza rodzinnego.

MEDYCYNA RODZINNA 2020’

Tomasz Saran
Klinika Rehabilitacji z Pododdziałem Rehabilitacji Neurologicznej
Instytut Medycyny Wsi im. W.Chodźki
Rozpowszechnienie zespołu bólowego kręgosłupa lędźwiowego

 75 -85% światowej populacji – doświadcza co najmniej jednego epizodu bólu okolicy dolnego
odcinka kręgosłupa,
 u około połowy z tych osób objawy zaczynają ustępować samoistnie po 1–2 tyg,
jednak u 80–90% całkowity powrót do zdrowia następuje po około 8 tyg.,
 nawroty sięgają 80%.

Rubin DI: Epidemiology and risk factors for spine pain. Neurol Clin 2007; 25: 353–371.

@CMKP
Ryc. virtualpysicaltherapists.com
 Rozpowszechnienie zespołu bólowego
odcinka szyjnego

Zespół bólowy odcinka szyjnego jest nieznacznie mniej częsty niż ból w
odcinku lędźwiowo-krzyżowym,
71% populacji ogólnej co najmniej raz w życiu doświadcza epizodu
bólowego w tej okolicy,
częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

Rockers D, Fishman SM: Psychopharmacology for the pain specialist. In: Warfield CA, Bajwa ZH (eds.): Principles and Practice
of Pain Medicine. McGraw-Hill, New York 2004: 639–648.

@CMKP
 • Obecnie wiadomo, że nagła przepuklina krążka
międzykręgowego jest przyczyną ostrego zespołu
Mechanizm bólowego kręgosłupa jedynie u około 5–8%
powstawania bólu
pacjentów.
kręgosłupa
• Najczęściej występuje w segmencie L5-S1,
następnie w kolejności: L4–L5, L3–L4 i L2–L3.
• Ból odcinka kręgosłupa jest o wiele częściej
spowodowany przez przewlekle rozwijające się
pod wpływem obciążeń nieprawidłowości
struktur kostnych, stawów międzykręgowych,
więzadeł, powięzi, mięśni oraz krążków
międzykręgowych, które mogą podrażniać
nocyceptory lub bezpośrednio negatywnie
wpływać na rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe.

@CMKP
 Budowa anatomiczna segmentu
ruchowego

Wyrostek stawowy
Krążek m.kręgowy
Wyrostek poprzeczny
Więzadło podłużne tylne
Trzon ubytek powierzchni tylnej

Torebka stawu międzykręgowego

Więzadło podłużne przednie Więzadło międzykolcowe

Więzadło nadkolcowe
Trzon struktura gąbczasta

Trzon blaszka graniczna Otwór międzykręgowy

Każda z tych struktur może być źródłem bólu.

@CMKP
Źródło: portal MP
 Dwa główne patomechanizmy przeciążania i
destrukcji:

Lordoza szyjna
Naturalna degeneracja
struktur kręgosłupa
Kifoza piersiowa
Przeciążanie struktur
kręgosłupa (choroba
przeciążeniowa)
Lordoza lędźwiowa

Kifoza krzyżowa

@CMKP
Ryc. J.Stodolny, Choroba przeciążeniowa kręgosłupa ZL Natura 2012
Ruch wykonany według prawidłowego stereotypu jest
ruchem najmniej przeciążającym

@CMKP
Nieprawidłowy
stereotyp ruchowy
prowadzi do urazów,
zaburzeń symetrii
napięcia mięśni a
następnie do
przykurczu jednych
grup mięśniowych i
osłabienia innych.

Brak napinania mięśni brzucha przy prostowaniu

tułowia.
Zginanie kręgosłupa L-S bez zgięcia kolan

@CMKP
 Czynniki anatomiczne
„Kręcz karku”
„Bóle krzyża”

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest Odcinek szyjny jest zagrożony z powodu:

najbardziej zagrożony patologią krążków
z powodu: • Znacznej ruchomości i drobnych
elementów kostnych
• Niekorzystnego usytuowania
względem tułowia • Silnych patologicznych napięć mięśni
posturalnych w przeciążeniu
• Konieczności wykonywania ruchów w statycznym i stresie
przodopochyleniu, często z
obciążeniem • Czynnościowej kompensacji wad
postawy: plecy płaskie, skoliozy.
• Wysokich krążków międzykręgowych

@CMKP
 Rola stresu psychicznego w wyzwalaniu bólu
pleców

Stres Mięśnie:
psychiczny Patologiczne napięcie
Ból przewlekły

Kumulacja napięcia
psychicznego

Blokowanie
Naturalna
Mózg:
reakcja stresowa
Zaburzenie napięcia
np.ucieczka
mięśni

@CMKP
 Rożne postacie bólu kręgosłupa
Zespół bólowy Objawy kliniczne
kręgosłupa

Zespół kostno-stawowy Tępy i głęboki ból. Symetryczny w stosunku do kręgosłupa. Miejscowa

bolesność w okolicy kręgosłupa.

Zespoły mięśniowe Miejscowa bolesność mięśni kręgosłupa. Wzmożone napięcie mięśni

kręgosłupa lokalizujące się asymetrycznie (może powodować boczne
wygięcie kręgosłupa) lub symetrycznie (może powodować zmniejszenie
lordozy lędźwiowej).

Zespoły z Ból ma charakter ostry i przeszywający. Promieniowanie bólu do kończyn

(jednostronnie lub obustronnie).
zaangażowaniem Neurologiczne objawy ubytkowe.
układu nerwowego Objawy rozciągowe np. objaw Laseque’a.

Lisowska B. i wsp. Farmakoterapia skojarzona w zespołach bólowych kręgosłupa. Farmacja współczesna 2011; 4:113-118
@CMKP
 Diagnostyka obrazowa
1. RTG odcinka– wskazane w bólu występującym
pierwszy raz w życiu u osób dorosłych.
2. MRI- przy objawach korzeniowych lub wywiadzie
wskazującym na nagłe przeciążenie u osoby młodej
3. KT – jeżeli podejrzewamy patologię struktur
kostnych – zmiany wrodzone, przerzuty, ocena
pooperacyjna.
4. RTG posturalne – do oceny wad postawy.

@CMKP
Najszerzej znana
przyczyna nasilonych
objawów bólowych i
korzeniowych:

Przepuklina centralna, ucisk

kanału kręgowego i ogona
końskiego
Przepuklina boczna zwężenie
światła otworu międzykręgowego
Drażnienie przez wyrośla
kostne zwyrodnieniowe

@CMKP
 ZESPÓŁ KORZENIOWY

@CMKP
Źródło: portal MP
Następstwa ucisku korzeni rdzeniowych w odcinku
lędźwiowym

Uszkodzenia w układzie nerwowym;

-zaburzenia ruchów, trudności w chodzeniu
-niedowłady, opadanie stopy
-zaburzenia oddawania moczu
-zaburzenia czucia
-zaniki mięśni, wychudzenie kończyny

@CMKP
Objaw Laseque’a – objaw
korzeniowy

Test unoszenia

Test opuszczania

@CMKP
Ryc. leksykonmasażu.pl
 Zespół bólowy szyjny
• Dyskopatia dotyczy kręgu С7 (w 70% przypadków), rzadziej С6 (20%), a najrzadziej
С8 (10%) i С5 (2%).
• Przepuklina dolnych krążków odcinka szyjnego kręgosłupa stanowi częstą
przyczynę bólu szyi, barków i ramion (rwa barkowa).
• Czasem dotyczy korzeni nerwowych w górnej części odcinka szyjnego kręgosłupa
(С2, С3 i С4) i nie prowadzi do deficytów ruchowych ale bólów twarzy i potylicy.
• W segmencie C5-C5 o największej ruchomości rozwija się długo bezobjawowa
spondyloartropatia szyjna stopniowa ograniczająca ruchy szyi.

Polston DW: Cervical radiculopathy. Neurol Clin 2007; 25:

373–385.

@CMKP
 Przebieg choroby przeciążeniowej
Ruch kręgosłupa

Nagły znaczny uraz Przewlekłe przeciążenie

przekraczający wytrzymalość W wieku dojrzałym
Występuje także u mlodych osób

rozerwanie pierścienia włóknistego Zmiany w tkankach otaczających

przepuklina jądra miażdżystego przewlekłe dolegliwości bólowe

uciśniecie korzeni rdzeniowych Mały uraz

niedowłady

@CMKP
Materiały własne
 Spondyloartropatie w wieku podeszłym
• Przyczyn przewlekłego bólu kręgosłupa (>3mies) nie daje
się ustalić w około 4/5 przypadków, według większości
autorów są nimi w większości spondyloartropatie.
• Najbardziej narażeni są pacjenci starsi (około 60 lat).
• Większość chorych zgłasza występowanie długo
utrzymującego się bólu w dolnej części kręgosłupa w
przeszłości.
• Nie są oni w stanie spać na brzuchu. Zazwyczaj śpią na boku
z wysoko zgiętymi nogami, a fotel w samochodzie
przesuwają do przodu, aby umożliwić maksymalne zgięcie
odcinka lędźwiowego, łagodząc w ten sposób dolegliwości
bólowe.

@CMKP
 Inne przyczyny bólów kręgosłupa

Choroby rozrostowe (przerzuty, szpiczak) (1%)

Zesztywniające, reumatoidalne, łuszczycowe zapalenie stawów
kręgosłupa
Osteoporoza, złamania kompresyjne (4%)
Złamania w następstwie urazów
Stenoza zwyrodnieniowa kanału kręgowego
Zawsze konieczne jest ustalenie rozpoznania.

@CMKP
Przerzuty nowotworowe do kręgosłupa i guzy kręgosłupa

@CMKP
Złamanie osteoporotyczne trzonu kręgowego

@CMKP
Guzki Schmorla i choroba
Scheuermanna

@CMKP
 Ostry idiopatyczny ból odcinka lędźwiowo-krzyżowego
kręgosłupa, nazywany postrzałem czy lumbalgią

• Nie daje objawów neurologicznych ani nie jest bólem kulszowym.

• Występuje u pacjentów bez oznak nieprawidłowości struktur
kostnych w dolnym odcinku kręgosłupa.
• Występuje u osób w wieku 25–50 lat,
dwa razy częściej u mężczyzn.
• Objawy pojawiają się mniej więcej po 24–48 godzinach od
dowolnego wysiłku fizycznego.
• Nie występują objawy neurologiczne poza wyczuwalną
bolesnością mięśni po obu stronach kręgosłupa, skurczem
mięśni przykręgowych oraz ograniczeniem w zginaniu do przodu.
Meleger AL, Krivickas LS: Neck and back pain: musculosceletal
disorders. Neurol Clin 2007; 25: 419–438.

@CMKP
Postępowanie w przebiegu ostrego zespołu bólowego
w przebiegu dyskopatii

Ostry zespół bólowy

Czy istnieje konieczność leczenia operacyjnego?

Czy jest szansa powodzenia leczenia zachowawczego

Badanie „Świeże” ubytki neurologiczne

Obraz rtg, MRI
kliniczne Zaburzenia czynności zwieraczy
Objawy bólowe nasilone i trwające
>6 tygodni
Narastanie objawów mimo prawidłowego
zbieżność=operacja leczenia zachowawczego

@CMKP
Przezskórne endoskopowe
usunięcie przepukliny jądra
miażdżystego
(nukleoplastyka koblacyjna).

Zachowana ciągłość
pierścienia włóknistego!

Nukleoplastyka

@CMKP
Postępowanie nieoperacyjne w okresie ostrego bólu

Unieruchomienie
Pozycje ułożeniowe:
-Na plecach, nogi zgięte w kolanach i biodrach pod kątem 90st.
-Na brzuchu z wysokim podparciem miednicy i niskim podparciem głowy
Indywidualny dobór kilku pozycji stosowanych naprzemiennie

@CMKP
Postępowanie nieoperacyjne w okresie ostrego bólu
Ból:

• Ból pochodzący ze skurczów ochronnych mięśni

przykręgowych oraz drażnienia więzadeł ma charakter
nocyceptywny, nieleczony powoduje sensytyzację
(zwiększenie wrażliwości) obszarów odbiorczych
ośrodkowego układu nerwowego.

• Brak właściwego postępowania leczniczego i rehabilitacji

powoduje utrwalanie się i zwiększanie odczuć bólowych i
wpływa negatywnie na psychikę chorego.

• Depresja i poczucie niepełnosprawności ruchowej może

zwrotnie nasilać odczuwanie bólu.

@CMKP
 • Lekiem pierwszego rzutu jest paracetamol,
ze względu na niewielką ilość działań
Postępowanie niepożądanych.
przeciwbólowe • Za leki drugiego rzutu uznaje się NLPZ nie
farmakologiczne dłużej 5-7 dni.
• Leczenie można uzupełnić
krótkoterminowym podawaniem leków
Chou R, Huffman LH; American Pain Society; American zwiotczających mięśnie jeśli obecny jest
College of Physicians: Medications for acute and
chronic low back pain:a review of the evidence for an
skurcz mięśni.
American Pain Society/American College of Physicians
clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2007; 147:
• Chlorowodorek tramadolu – lek opioidowy.
505–514.
Attal N, Cruccu G, Haanpää M et al.; EFNS Task Force:
EFNS guidelines on pharmacological treatment of • W przypadku obwodowego bólu
neuropathic pain. Eur J Neurol 2006; 13: 1153–1169
neuropatycznego stosuje się
trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
(amitryptylina), gabapentynę i pregabalinę.
• Lekami drugiego rzutu są oksykodon i
tramadol.

@CMKP
Postępowanie w okresie ostrym
Środki pozafarmakologiczne:
- delikatny masaż
- miejscowe stosowanie zimna
- akupunktura, mezoterapia

@CMKP
 Postępowanie
fizjoterapeutyczne
Mobilizacje czynne wykonywane przez chorego
- zasada bezbolesności
- zasada ruchu przeciwstawnego
Powtarzane przez 2-3 minuty co 2-3 godziny.

@CMKP
Postępowanie w okresie ustępowania dolegliwości

W ostrym zespole bólowym korzeniowym lędźwiowym wstawanie

należy rozpoczynać od 2-3 dnia (po 15 minut co 1 godzinę).
Średnio po 10-14 dniach prawidłowego leczenia występuje okres
cofania się dolegliwości.

Czas trwania pierwszego epizodu stanowi czynnik predykcyjny

rozwoju przewlekłego bólu dolnego odcinka kręgosłupa – gdy
dolegliwości utrzymują się dłużej niż 14 dni, u pacjenta może
rozwinąć się przewlekły zespół bólowy kręgosłupa.

@CMKP
Postępowanie w okresie ustępowania dolegliwości

Jest to najlepszy okres na stosowanie fizykoterapii:

Jonoforeza
Pole magnetyczne niskiej częstotliwości
TENS –przezskórna stymulacja przeciwbólowa
Ultradźwięki i fonoforeza
Naświetlania laserowe i laseropunktura
Krioterapia

UWAGA: Przeciwwskazane są zabiegi cieplne (Solux, okłady parafinowe,

diatermia, okłady borowinowe)

@CMKP
Postępowanie w przewlekłym zespole bólowym

Kontynuacja leczenia fizykalnego

Ćwiczenia lecznicze
Leczenie uzdrowiskowe
Psychoterapia
W przypadkach opornych leczenie operacyjne
Diagnostyka zablokowań stawów i terapia manualna

@CMKP
 • Należy pamiętać o niełączeniu tramadolu
Postępowanie (Tramal) z lekami przeciwdepresyjnymi
farmakologiczne w selektywnie blokującymi wychwyt zwrotny
przewlekłym zespole serotoniny i z inhibitorami MAO.
bólowym • Tolperizon (Mydocalm), obniżając napięcie
mięśniowe osłabia stymulację bólową a
jednocześnie, w przeciwieństwie do
benzodiazepin, nie nasila senności - obecnie nie
Warto pamiętać kilka zasad ! ma on wskazania ChPL w zespołach bólowych
kręgosłupa w przeciwieństwie do tianizydiny
(Sirdalud).
• NPLZ – zawsze tylko jeden preparat z
uwzględnieniem przeciwwskazań: czynna
choroba wrzodowa, niewyrównane nadciśnienie
tętnicze, zaburzenia czynności nerek.

@CMKP
 Leczenie ruchem
Ma na celu usuwanie zaburzeń napięcia mięśni i bólu,
odciążanie struktur i wypracowanie właściwych
stereotypów.
Rozluźnianie mięśni przykurczonych,wzmacnianie mięśni osłabionych.
Indywidualna praca kinezyterapeutyczna: Metoda Mechanicznej Diagnozy
i Terapii (MTD) McKenzie, terapia manualna
Ćwiczenia ogólnousprawniające: Efekty biochemiczne pracy mięśni
szkieletowych podczas ćwiczeń wpływają na procesy neuroprzekaźnikowe w
ośrodkowym układzie nerwowym: oś „mięśnie-mózg”

@CMKP
 Leczenie ruchem
Należy zaczynać od rozluźniania mięśni napiętych w skutek bólu
(przykurcze wtórne) oraz mięśni posturalnych (przykurcze pierwotne).
Po uzyskaniu rozluźnienia, wzmacnia się mięśnie dynamiczne – ważne
jest podtrzymanie stałe uzyskanego napięcia.
Należy unikać ćwiczeń rozciągających aparat biernej stabilizacji
kręgosłupa (ćwiczenia z mechanizmem dźwigniowym).
Ćwiczenia są jak lek - mogą zarówno pomagać jak i szkodzić

@CMKP
Ćwiczenia rozciągające prostownik długi grzbietu (mięsień
posturalny)
i zmniejszające patologiczne efekty jego napięcia

Pozycja wyjściowa (PW): Klęk podparty, kolana na szerokość bioder .

Ruch: Wciągnięcie brzucha i powolne przejście do siadu klęcznego bez
odrywania rąk od podłoża.

@CMKP
Ćwiczenia rozciągające prostownik długi grzbietu (mięsień
posturalny)
i zmniejszające patologiczne efekty jego napięcia

PW: Siad na piętach z tułowiem pochylonym do przodu i podpartym na

łokciach, ręce przyciągają głowę opartą o podłoże w kierunku kolan.
Ruch: Wdech, opór rękami na głowę zapobiegający prostowaniu tułowia,
wytrzymać 5 sekund. Wydech, rozluźnić mięśnie i delikatnie pogłębić skłon.
Powtórzyć 3 - 4 razy.

@CMKP
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha
(mięśnie dynamiczne)
chroniące kręgosłup L-S

PW: Klęk podparty

Ruch: Naprzemienne przyciąganie zgiętego kolana
do przeciwnej strony klatki piersiowej.

@CMKP
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie pośladkowe średnie i
większe
(mięśnie dynamiczne)

PW: Klęk podparty na łokciach. Głowa oparta na przedramionach.

Ruch: Unieść kończynę zgiętą w kolanie aż do momentu wyprostu w stawie
biodrowym ale nie wyżej niż do poziomu pośladków, utrzymywać rotację
zewnętrzną stopy. Wytrzymać w tej pozycji 8 - 10 sekund. Wykonać to samo
drugą kończyną dolną. Powtórzyć 5 razy dla każdej z kończyn.

@CMKP
Metoda Mechanicznej Diagnozy i Terapii (MTD) McKenzie
testowanie przyczyny bólu i edukacja ruchowa
metoda o udowodnionej skuteczności w bólu pleców

@CMKP
Fot.istock
Profilaktyka bólów
kręgosłupa •Chodzenie z przeprostem biodra

•Chodzenie i bieganie po nierównym podłożu

•Obuwie sportowe do chodzenia

•Podpieranie tułowia w czasie stania

•Wyrównywanie długości kończyn

•Podczas siedzenia wymuszanie obecności

lordozy lędźwiowej

•Podczas spania materac o równej twardości

•Poduszka o wysokości dostosowanej do

pochylenia głowy w pozycji stojącej

@CMKP
 Osteoartroza

Jest stanem zaburzenia równowagi pomiędzy

procesami odbudowy i niszczenia chrząstki stawowej
oraz kości. Rozwija się powoli, w ciągu kilku,
kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu lat. Prowadzi do
zniszczenia i przebudowy stawów oraz zmian w
tkankach otaczających (więzadła, ścięgna, mięśnie).

@CMKP
 Jedna z najczęstszych przyczyn zgłaszanych
dolegliwości i objawów w gabinecie lekarza rodzinnego

25

20 osteoartroza

15 nadciśnienie
tętnicze
10 choroba
wieńcowa
choroba
5
wrzodowa

0
Występowanie chorób przewlekłych w Polsce wg GUS 1997
@CMKP
 Osteoartroza podział

- pierwotna – gdzie czynnik etiologiczny jest

nieznany lub nie można go zidentyfikować;

- wtórna – powstałą w wyniku różnych znanych

czynników często nakładających się;

@CMKP
 Osteoartroza
Przyczyny rozwoju wtórnej osteoartrozy:

Urazy:

- powtarzające się skręcenia stawu,

- jednorazowy większy uraz,

- złamania śródstawowe lub przystawowe,

- złamania wygojone w wadliwym ustawieniu

- przebyte zabiegi operacyjne.

@CMKP
 Osteoartroza
Nieurazowe:

- wady budowy i postawy ciała (dysplazja biodra, płaskostopie,

skolioza),
- zapalenie stawu (ropne, gruźlicze, reumatyczne),
- żylaki kończyn dolnych,
- cukrzyca, choroby tarczycy
- uwarunkowania rodzinne (genetyczne)
- zaburzenia immunologiczne.

@CMKP
Osteoartroza etap I-II

@CMKP
Osteoartroza etap III-IV

@CMKP
 Osteoartroza
Objawy osteoartrozy

- ból pojawiający się podczas pierwszych ruchów,

- sztywność poranna,
- tarcie w czasie ruchu w stawach,
- wzmożone napięcie tkanek okołostawowych,
- koślawość, szpotawość,
- niestabilność stawu wynikająca z uszkodzenia więzadeł,
- zaniki mięśni,
- obecność wysięku

@CMKP
 Osteoartroza
Rozpoznanie opiera się na:

1. Wywiadzie chorobowym

2. Badaniu klinicznym
- badanie ortopedyczne i neurologiczne
- badanie czynnościowe –podczas chodu
- badanie statyczne-określenie zakresu ruchomości

3. Obrazie radiologicznym

@CMKP
Osteoartroza RTG

nierównomierne zwężenie szczeliny stawowej

@CMKP
 „Błędne koło bólowe”
w osteoartrozie
Ból z warstwy
podchrzęstnej kości Obronny przykurcz
oraz tkanek mięśni otaczających
okołostawowych staw

Brak ruchu w „Przyparcie”

stawie, dalsza uszkodzonych
destrukcja chrząstki powierzchni
stawowych

Celem leczenia zachowawczego jest przerwanie tego łańcucha

bólowego
@CMKP
 Osteoartroza
LECZENIE OSTEOARTROZY

Podstawowym celem jest:

– redukcja bólu, zmniejszenie napięcia mięśni (przerwanie

„błędnego koła bólowego”
– poprawa zakresu ruchu,
– przywrócenie właściwej osi kończyny tam gdzie jest to
możliwe,
– odciążenie (wzmocnienie pewnych grup mięśniowych,
obniżenie masy ciała, używanie zaopatrzenia
ortopedycznego. @CMKP
 Osteoartroza
1. Postępowanie rehabilitacyjne (zabiegi fizyko i kinezyterapii)
- krioterapia miejscowa i p.m.n.cz w zapalnych zaostrzeniach
(silny ból, obrzęk maziówki,niewielka ilość wysięku)
- ciepłolecznictwo, p.m.w.cz w stanie przewlekłym ból
przykurcz mięśni okołostawowych
- zwalczanie bólu TENS, UD
- ćwiczenia w odc. bezpośrednio po zabiegach fizykoterapii
- ćwiczenia wzmacniające mięśnie osłabione z nieczynności:
izometryczne, oporowe w pozycjach izolowanych
2. Praca w pozycjach odciążających chore stawy
3. Używanie zaopatrzenia ortopedycznego (ortez, przedmiotów
pomocniczych odciążających staw jak kule łokciowe).
@CMKP
 Endoprotezoplastyka

Polega na wszczepieniu implantu

stawowego
Głównym wskazaniem jest znaczne
upośledzenie funkcji podporowej i
lokomocyjnej kończyny na skutek
zniszczenia własnego stawu.
Decyzja o operacji nie może być
nadmiernie odkładana ponieważ
zaburzenie osi kończyny utrudnia
operację, wgajanie i rehabilitację.

@CMKP
 BÓLE GŁOWY

Ból głowy jest objawem i nie stanowi odrębnego

zespołu chorobowego

@CMKP
 RÓŻNICOWANIE BÓLÓW GOWY

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ostre i

przewlekle procesy zapalne oun
• ostre i przewlekle procesy w mózgu o etiologii
uciskowej, naczyniopochodnej
• procesy chorobowe toczące się w kościach
czaszki, zatokach przynosowych, w obrębie uszu,
nosa, miękkich części głowy
• w chorobach ogólnoustrojowych (np. ch. nerek,
nadciśnieniu)

@CMKP
 WYWIAD

• charakter dolegliwości
• sposób występowania - nagły, narastający, stały,
okresowy, napadowy
• zależność od ułożenia głowy (guzy III komory)
• umiejscowienie
• pora największego nasilenia (bóle ranne u osób z
nadpobudliwością nerwową, migrenie)
• objawy towarzyszące (wymioty, niedowłady, zaburzenia
snu, drgawki)

@CMKP
 PRZYCZYNY BÓLÓW GLOWY

• czynniki alergiczne
• czynniki naczynioruchowe
• wpływ histaminy
• bóle pochodzenia dokrewno-wydzielniczego u
dziewcząt w okresie pokwitania,
miesiączkowania, w zaburzeniach
menstruacyjnych, zaburzeniach przysadkowo-
podwzgórzowych
• nadpobudliwość nerwowa (uczucie rozsadzania
czaszki, ucisk w głowie)
@CMKP
 DIAGNOSTYKA
• TK
• MR
• EEG
• BADANIE OKULISTYCZNE
• BADANIE PSYCHOLOGICZNE
• BADANIE PSYCHIATRYCZNE

@CMKP
 MIGRENA hemicrania
• ostre napadowe bóle głowy
• ból obejmujący połowę głowy
• ból z aurą (światłowstręt, mroczki, przejściowe
niedowidzenia połowicze, kwadrantowe
• nudności i wymioty
• senność
• objawy wegetatywne
• stan migrenowy trwający kilka dni

@CMKP
 MIGRENA
• pospolita
• padaczkowa z bólami brzucha, wymiotami,
biegunką, naglymzi zwyżkami temperatury,
zmianami napadowymi w EEG
• wzrokowa
• okoporaźna
• dziecięca szyjna

@CMKP
 MIGRENA
• nadpobudliwość psychiczna
• wrażliwość
• zmienność w nastroju

@CMKP
 PRZYCZYNY MIGRENY
• teoria naczynioruchowa - zaburzenia biochemiczne
dt. serotoniny, amin biogennych, prostaglandyn
• zmiany w EEG w migrenie - zaburzenia padaczkowe
(trudności w różnicowaniu padaczki z migreną)
Migrena może przebiegać z prawidłowym EEG, ale
w 30% są zmiany o charakterze napadowym z
wrażliwością na HW
• dziedziczenia - kobiety częściej

@CMKP
 LECZENIE MIGRENY
• adavin, cavinton
• karbamazepinę
• kwas walproinowy
• pochodne benzodiazepiny
• preparaty przeciwserotoinowe
• flunaryzyna
• dieta
• leczenia zaburzeń hormonalnych
@CMKP
 LECZENIE MIGRENY
• u osób z obciążonym wywiadem rodzinnym
(padaczka) rozważyć leczenie
przeciwpadaczkowe
• psychoterapia

@CMKP
Wybrane schorzenia układu kostno-stawowego i
nerwowego w praktyce lekarza rodzinnego.

MEDYCYNA RODZINNA 2020’

Tomasz Saran
Klinika Rehabilitacji z Pododdziałem Rehabilitacji Neurologicznej
Instytut Medycyny Wsi im.W.Chodźki

@CMKP