ERGOTERAPİ

Teoriler, Modeller ve Uygulama Yaklaşımları

Prof. Dr. GONCA BUMIN

Prof. Dr. BURCU SEMIN AKEL
Prof. Dr. ÇIĞDEM ÖKSÜZ

Ya y ı n c ı l ı k
 © 2019 ERGOTERAPİ
Teoriler, Modeller ve Uygulama Yaklaşımları

ISBN: 978-605-7874-21-4

Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği; bu
kitabın basım, yayın ve satış hakları Hipokrat Yayınevi’ne aittir. Anılan kuruluşun izni
alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik
kağıt ve/veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Tablo, şekil
ve grafikler izin alınmadan, ticari amaçlı kullanılamaz.

Editörler
Prof. Dr. Gonca BUMIN
Prof. Dr. Burcu SEMIN AKEL
Prof. Dr. Çiğdem ÖKSÜZ

Yayıncı
Hipokrat Yayınevi

Grafik-Tasarım
Hipokrat Grafik Tasarım

Baskı - Cilt
Sözkesen Matbaacılık
İvedik Organize 1518. Sokak Matsit İş Merkezi No: 2/40
Tel: (0312) 395 21 10 - Yenimahalle / Ankara

Süleyman Sırrı Caddesi

No:16/2 Sıhhiye/ANKARA
Yayıncılık Tel: (0312) 433 03 05 - 15
www.hipokratkitabevi.com
Ergoterapiye gönül vermiş herkese faydalı olması dileğiyle...
iv
Foreword

I am delighted to write the foreword for the first Turkish occupational therapy book. I feel
very connected to the Turkish Occupational Therapy, because as the former director of the
European Network of Occupational Therapy in Higher Education(ENOTHE) I have been
intensively involved and interested in the development of the profession and education of
occupational therapy in Turkey right from the beginning.
Hacettepe University has been the first university in Turkey which established an oc-
cupational therapy programme at MA and PhD level. From 2006 onwards they started
also developing the first occupational therapy programme at bachelor level as entry to
the profession. Through all the international contacts and the active participation of te-
am-members of the Hacettepe University in several intensive occupational therapy cour-
ses, the Turkish team has built an unique Occupational Therapy Bachelor programme,
local relevant and World recognised (recognised by the World Federation of Occupational
Therapy in 2014).
In each country, where the profession of Occupational Therapy is newly developed, the-
re are always for quite a long time difficulties to find the right terminology for all occupati-
onal therapy concepts and models. Therefore a book in the national language is a necessity,
also because language defines professional and personal identities, and is part of a shared
inheritance. It can serve as a bridge to other disciplines and open access to the public, pro-
moting mutual understanding. Occupational therapists cannot communicate effectively
among themselves, or with other people, about their work without a shared professional
language in which the meanings of words are agreed and understood.
The development of this book began with the recognition that a common terminology
is a necessary aspect of harmonising occupational therapy education among the teachers
of Hacettepe university and across other universities in Turkey. The process of analysing
the literature, identifying key theoretical concepts and models led to this first Turkish Oc-
cupational Therapy book about theory and relevant local applications. The strength of the
Foreword
v

book is the unique combination of occupational theory, models and the fact that this is
illustrated with concrete and observable examples of how people demonstrate and explain
these concepts in their daily lives.
Now more than ever it is important that occupational therapy students in Turkey are
educated with concepts which are compatible and combining comparative and contextual
perspectives from a range of national and international cultures, and gain so an enriched
view of the complexity of daily cultural life. That means as well that the content of the
education should be society oriented, driven by occupational rights and the occupational
needs and assets of the people, they serve both in education and health care.
Occupational therapy education in Turkey needs to increase emphasis on empowering
the students and professionals on the use of terminologies and concepts that are understo-
od by the local communities, are culturally relevant and that can contribute to occupation
based transformation underpinned by occupational therapy and occupational science.
This book should be recommended for all Turkish occupational therapy departments
of the universities as well as for practitioners to create a strong professional language and
identity. I hope that the work will not stop here, because next paradigm shifts towards ci-
tizenship, collective occupations and community orientation are already on their way and
need a new common terminology.
Last but not least I like to express my admiration for the enormous perseverance of
Gonca Bumin, Burcu Semin Akel and Çiğdem Öksüz to fulfil this remarkable work and
I like to congratulate them with reaching this big milestone.

Your friend Hanneke van Bruggen,

Director of FAPADAG
(Facilitation and Participation of Disadvantaged Groups)
Former Director of ENOTHE
(European Network of Occupational Therapy in Higher Education)
Apeldoorn, July 2019
vi
Önsöz

Merhabalar
Türkiye’de ergoterapi alanında özgün Türkçe kitap ihtiyacının farkındalığı ile, ergotera-
pinin en temel kaynağını ergoterapi lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencileri, ergotera-
pistler ve bu alana gönül vermiş akademisyenler için yazmış olmanın gururunu yaşıyoruz.
Birinci sınıftan itibaren özümsenmeye çalışılan ergoterapinin kendine özgü terminolojisi,
teorileri, modelleri, uygulama çerçevelerini aktarmaya çalıştığımız bu kitap ilk özgün eser
niteliği taşımaktadır. Bir anlamda ergoterapinin değerlendirme ve müdahale yaklaşımları-
na temel oluşturan teori ve modelleri detaylı olarak ele alan ve ergoterapistlere yol gösteren
kılavuz bir başucu kaynağıdır.
Ergoterapi teori ve modelleri, ergoterapi mesleğinin temel yapıtaşlarını oluşturmak-
tadır. Ergoterapi ile ilişkili teori ve kuramsal modeller anlaşılmadan, ergoterapideki uy-
gulamalarda klinik muhakeme ve karar verme becerisi ile etkin müdahale yaklaşımlarını
uygulamak mümkün değildir. Bu kitapta ergoterapinin tarihçesi ve paradigmalar, ergote-
rapi ile ilişkili teoriler, İnsan Çevre Okupasyon Modeli (PEO), İnsan Çevre Okupasyonel
Performans modeli (PEOP), İnsan Okupasyon Modeli (MOHO), Kanada Okupasyonel
Performans Modeli (CMOP), KAWA Modeli, Motor Kontrol Modeli, Bilişsel Algısal Mo-
del, Duyu Bütünleme Modeli, Biyomekaniksel Model, Okupasyonel Adaptasyon Modeli,
Temporal Adaptasyon Modeli, İnsan Performansı Ekolojik Modeli, Nörogelişimsel Model,
Psikososyal Model ve Yaratıcı Beceriler Modeli gibi kanıta dayalı teori ve modeller kuram-
sal açıklamaların yanı sıra vaka örnekleri ile geniş bir şekilde anlatılmaktadır.
Ergoterapinin kuruluşundan bugüne çeşitli platformlarda belirlenen ergoterapiye ait
özlü sözler okupasyon kavramını temele almıştır. “Daha iyi bir yaşam mümkün”, “ya-
şamda bağımsızlık”, “hisset, düşün, yap, içinde ol”, “günlük yaşamda başarıyı yakala”
gibi mottolar ile düzenlenen bilimsel ve eğitimsel buluşmalar okupasyonu terapatik ola-
Önsöz
vii

rak kullanmak; birey, okupasyon ve çevreyi yaşamda başarıyı elde etmek için düzenlemek;
tam katılımı sağlamak ile ilgili konuları hedefe almıştır. Bizler bu mottoları ve hedefleri
hem öğrencilerimizin kendi yaşamlarında hem de ergoterapist olarak danışanlarımızın
hayatlarında değişim yaratmak için araç olmasını sağlamak amacıyla çalışmaktayız. Bu
çalışmaların bugün bu kaynakla daha görünür hale gelmesi, birçok kişinin bu kaynaktan
faydalanacak olmasından dolayı mutluyuz.
Bu kitabın profesyonel kimliğin temeli olan ergoterapi teorilerinin anlaşılmasına, ergo-
terapistlerin meslek yaşamlarında teori ve modelleri kendine güvenerek kullanmasına ve
uygulama sırasında davranışlarını ergoterapi konsepti ışığında şekillendirmesine ve temel
ergoterapi derslerinin güvenilir bir kaynakla yürütülmesine rehberlik edeceği inancında-
yız.
Kitabın yazılmasında özveriyle çalışan ve emek veren tüm arkadaşlarımıza ve Hipokrat
Yayınevine teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Tüm Ergoterapi ailesine faydalı olması dileğiyle…

Ergoterapi ile hayatınıza anlam katın…

Gonca BUMIN
Burcu SEMIN AKEL
Çiğdem ÖKSÜZ

Ankara, 01.08.2019
 Prof. Dr. Gonca BUMİN
viii

1992 yılında Hacettepe Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu’ndan okul

üçüncüsü olarak mezun olup Öğrenci Bilim Teşvik Ödülünü aldı. Hacettepe Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Enstitüsü’nde 1995 yılında bilim uzmanlığını,1998 yılında “Serebral palsi-
li çocuklarda grup ve bireysel duyu algı motor bütünleme eğitiminin karşılaştırılması “ ko-
nulu doktora çalışmasını tamamladı. 2003 yılında Doçent, 2010 yılında Profesör ünvanını
aldı. 2002-2006 yılları arasında Türkiye Fizyoterapistler Derneği Yönetim Kurulu Üyeliği
yaptı. Türkiye’deki ilk Ergoterapi Bölümü’nün ve Ergoterapi Derneği’nin kurucularından
olup; 2006 yılından itibaren Ergoterapi Derneği’nin Yönetim Kurulu Üyesi olarak çalış-
malarına devam etmektedir. WFOT’un (World Federation of Occupational Therapists)
Türkiye delegesidir. Ergoterapi eğitim programlarının onaylanması için WFOT tarafından
yürütülen “Ergoterapi programları minimum standartlarının revizyonu” ve “Ergoterapi-
de Kalite Göstergeleri” gibi uluslararası projelerde çalıştı. Ergoterapi teori ve modelleri,
uygulama yaklaşımları, Ergoterapide eğiticilerin eğitimi ve Ergoterapide müfredat prog-
ramı geliştirme konusunda European Network of Occupational Therapy in Higher Edu-
cation (ENOTHE) tarafından 2005 yılında Litvanya, 2006 yılında Ankara, 2008 yılında
Bulgaristan ve 2009 yılında Letonya’da olmak üzere on beşer günlük programlar şeklinde
düzenlenen birçok kursa katıldı ve klinik ziyaretlerde bulundu. Erasmus programı kapsa-
mında Hollanda’da Hoge School Van Amsterdam’da öğretim üyesi değişim programına
ve klinik ziyaretlere katıldı. Duyu bütünleme, Bilişsel Davranışçı Terapi, Bilişsel rehabili-
tasyon, ICF eğitimi, Tomatis işitsel bütünleme eğitimi, Yaratıcı beceriler eğitimi, Sürücü
rehabilitasyonu, DIRFloortime başlangıç düzeyi eğitimi, Engelli bireyler için işe hazırlık
eğitimi, Somatik Deneyimleme ve Vücut farkındalığı Eğitimi gibi Uluslararası Sertifikas-
yonlu birçok eğitimi tamamladı. Engellilerin, yaşlıların ve çocukların toplumsal katılımı,
yardımcı teknoloji uygulamaları ve evrensel tasarım konuları ile ilgili birçok Avrupa Birliği
Projesinde çalıştı ve proje kapsamında ders verdi. Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araş-
 ix

tırma Projeleri Koordinasyon Birimi Tıp ve Sağlık Bilimleri Alt Komisyonu Başkanlığı ve
üyeliği görevinde bulundu.
Sağlık Bilimleri Eğitim Programları Akreditasyon Kurulu (SAK) üyesi, Sağlık Bilimle-
ri Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (SABAK) kurucu üyesi,
Müzik Terapi Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, Ergoterapi Derneği Yönetim Kurulu Üyesi,
APOR (Ankara Pediatri Ortopedi Rehabilitasyon) Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, Sağlık
Bilimleri Ergoterapi Bölümü Mevlana Değişim Programı Koordinatörü, Hacettepe Üni-
versitesi Eğitim Komisyonu Üyesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Eğitim Komisyonu Üyesi,
Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi Yardımcı Editörü ve Türkiye Klinikleri Sağlık Bilim-
leri Dergisi Ergoterapi Bölüm Editörü olarak görevlerine devam etmektedir. “Çocuklarda
Ergoterapi” ile “Serebral Palsili Bireyler için Ergoterapi ve Fizyoterapi” kitaplarının edi-
törüdür.
Halen Hacettepe Üniversitesi Ergoterapi Bölümü Pediatrik Ergoterapi ve Rehabilitas-
yon Ünitesi direktörüdür. Hacettepe Üniversitesinde Ergoterapi lisans, yüksek lisans ve
doktora dersleri vermektedir.
Pediatrik ergoterapi, duyu bütünleme, müzik terapi, bilişsel rehabilitasyon, okullarda
ergoterapi, ergonomi, mesleki rehabilitasyon ve toplum temelli rehabilitasyon alanlarında
projeler ve bilimsel çalışmalar yapmaktadır.
 Prof. Dr. Burcu Semin AKEL
x

2001 yılında İstanbul Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu’ndan me-

zun oldu. Aynı yıl Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü İş ve Uğraşı Tedavisi
Programında yüksek lisans eğitimine ve Araştırma Görevlisi olarak Hacettepe Üniversi-
tesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü’nde göreve başladı. Yüksek lisansını “müzis-
yenlerde çalışma kapasitesinin değerlendirilmesi” konulu tezi ile 2004 yılında başarıyla
tamamlayarak bilim uzmanlığını aldı. 2004 yılında Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü İş ve Uğraşı Tedavisi Programında başladığı doktora eğitimini “üst ekstremite
yaralanmalarında iki farklı ortamda verilen aktivite eğitimi” tezi ile 2009 yılında tamam-
ladı. Doçentlik ünvanını 2013 yılında aldı. 2006 yılında Erasmus programı kapsamında
Hollanda’da HogeSchool van Amsterdam’da 3 ay boyunca eğitim programına ve çeşitli
klinik ziyaretlere katıldı. Bu eğitim sırasında ergoterapi teorileri, kuramları ve modelleri-
ni ENOTHE kurucularından öğrenme şansını yakaladı. 2009 yılında 1 ay süreyle Bergen
Üniversitesi (Bergen University College-Norway) Fizyoterapi Bölümü’nde vücut farkında-
lığı (basic body awareness) eğitimine katıldı. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakül-
tesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümünde İş ve Uğraşı Tedavisi ünitesinde 2001-2010
yılları arasında araştırma görevlisi, 2010-2014 yılları arasında öğretim görevlisi olarak
çalıştı. 2014 yılından itibaren Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri fakültesi Ergoterapi
Bölümünde Doçent ünvanıyla öğretim üyesi olarak çalıştı. Şu an Kültür Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü’nde tam zamanlı profesör olarak
çalışmaktadır. Aynı zamanda çeşitli üniversitelerin ergoterapi bölümlerine yarı zamanlı
öğretim üyesi olarak ders vermektedir. Akademik yaşantısı boyunca katıldığı uluslararası
ve ulusal kongre, kurs, proje çalışmalarında ergoterapi konuları ile ilgili sayısız çalışması
bulunmaktadır. Türkiye Fizyoterapistler Derneği, Ergoterapistler Derneği ve Türkiye El
Terapistleri Derneği üyesidir.
Prof. Dr. Çiğdem ÖKSÜZ
xi

1999 yılında Hacettepe Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulundan me-

zun oldu. Aynı yıl Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü İş ve Uğraşı Tedavisi
Programında yüksek lisans eğitimine başladı. Bu programdan 2003 yılında bilim uzman-
lığını aldı. 2006 yılında Hollanda Hogeschool van Amsterdam’da 3 ay süre ile ergoterapi
teorileri, kuramları ve modellerini ile ilgili eğitim programına katıldı ve çeşitli klinik zi-
yaretlerde bulundu. 1999-2009 yılları arasında H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi
ve Rehabilitasyon bölümünde araştırma görevlisi olarak çalıştı. Doktora çalışmasını 2009
yılında tamamladı. Aynı yıl H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2012 yılında Doçent, 2019 yılında
ise profesör ünvanını aldı. Ergoterapi ve el rehabilitasyonu ile ilgili pek çok yayını bulun-
maktadır. 2013-2017 yılları arasında Fizyoterapi Rehabilitasyon Dergisi editör yardımcılığı
görevini yürüttü. 2017 yılından itibaren Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisinde editör
yardımcılığı görevini yürütmektedir. 2000 yılından beri International Paralympic Comitee
bünyesinden uluslararası sınıflandırmacı olarak çalışmaktadır. 2012 yılından beri ise H.Ü.
Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmakta, lisans,
yüksek lisans ve doktora dersleri vermekte ve araştırma, proje ve klinik çalışmalarını sür-
dürmektedir.
Katkıda Bulunanlar
xiii

Editörler/Yazarlar:

Prof. Dr. Gonca BUMİN

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü

Prof. Dr. Burcu Semin AKEL

İstanbul Kültür Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
Bölümü

Prof. Dr. Çiğdem ÖKSÜZ

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü

Yazarlar:

Prof. Dr. Esra AKI

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü

Prof. Dr. Gamze EKİCİ

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü

Doç. Dr. Meral HURİ

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü
 Katkıda Bulunanlar
xiv

Dr. Öğr. Üyesi Sinem SALAR

Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü

Dr. Öğr. Üyesi Sedef ŞAHİN

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü

Dr. Fzt. Gökçen AKYÜREK

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü

Dr. Fzt. Hatice ABAOĞLU

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ergoterapi Bölümü
İçindekiler xv

BÖLÜM 1
Ergoterapi Teori ve Modellerine Giriş
Tanımlar.................................................................................................................................... 1
Ergoterapi.................................................................................................................... 1
Okupasyon................................................................................................................... 1
Okupasyonel Performans............................................................................................. 2
Ergoterapinin Felsefesi................................................................................................ 2
Ergoterapi Teorileri...................................................................................................... 3
Ergoterapi Modelleri.................................................................................................... 4
Teori ve Modellerin Klinikte Kullanılması.................................................................... 4

BÖLÜM 2
Ergoterapide Paradigmalar
Paradigma Kavramı.................................................................................................................. 7
Ergoterapide Paradigma Kavramı............................................................................................ 9
Ergoterapide paradigmanın 3 temel bileşeni vardır;................................................. 10
1900-1940: Moral Tedavi Paradigması /Okupasyon Paradigması............................. 12
“Okupasyon” Paradigması ......................................................................................... 12
1940-1950: Kriz Aşaması .......................................................................................... 13
1950-1970: Mekanistik/Medikal Model (İndirgeyen Model) ................................... 13
1970: Yeni Kriz .......................................................................................................... 14
1980: Yeni (Modern) Paradigma................................................................................ 14
 İçindekiler
xvi

BÖLÜM 3
Ergoterapi ile İlişkili Felsefe ve Teoriler
Ergoterapi ile İlişkili Felsefeler.............................................................................................. 15
Ergoterapinin Felsefi Varsayımları......................................................................................... 20
Ergoterapiyle İlişkili Teoriler.................................................................................................. 20
Genel Sistemler Teorisi........................................................................................................... 21
Dinamik Sistemler Teorisi...................................................................................................... 21
Psikososyal Perspektif........................................................................................................... 23
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi................................................................................ 23
Akış Teorisi (Flow Theory).......................................................................................... 25
Transteorik Model...................................................................................................... 26
Sembolik Etkileşim Teorisi......................................................................................... 26
Rol Teorisi.................................................................................................................. 27
Eylem Teorisi (Action Theory).................................................................................... 28
Eleştirel Teori.............................................................................................................. 28
Gelişimsel Perspektif.............................................................................................................. 29
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Teorisi............................................................................... 30
Bronfenbrenner’ın Ekolojik Sistemler Teorisi............................................................ 31
Davranışçı / Bilişsel Öğrenme Perspektifi............................................................................. 33
Klasik (Tepkisel) Koşullama....................................................................................... 33
Edimsel Koşullama..................................................................................................... 34
Sosyal Öğrenme Teorisi/ Sosyal Bilişsel Teori............................................................ 34
Bandura’nın Özyeterlilik Teorisi................................................................................. 35

BÖLÜM 4
Kanada Okupasyonel Performans Modeli
Okupasyon ile ilgili Değerler...................................................................................... 39
Modeldeki Ana Fikirler.............................................................................................. 40
Kanada Okupasyonel Performans Modelindeki Bileşenler................................................... 41
Okupasyon ile ilgili Bileşenler.................................................................................... 41
Kişi ile ilgili Bileşenler ............................................................................................... 42
Çevre ile ilgili Bileşenler............................................................................................. 42
Kanada Okupasyonel Performans Modelinin Uygulaması.................................................... 44
Kanada Aktivite Performans Ölçeği....................................................................................... 44
Kanada Aktivite Performans Ölçeğinin Özellikleri................................................................ 45
İçindekiler
xvii

Kanada Okupasyonel Performans Modeli ve KAPÖ Özelliklerinin İlişkisi............................ 46

Kanada Aktivite Performans Ölçeğinin Uygulanması............................................................ 46
1. ADIM: Problemin Tanımlanması............................................................................ 47
2. ADIM: Önemlilik Derecesinin Puanlanması........................................................... 47
3. ADIM Puanlama..................................................................................................... 47
4. ADIM Yeniden Değerlendirme............................................................................... 47
5. ADIM Puanlardaki Değişikliğin Hesaplanması....................................................... 47

BÖLÜM 5
Kişi-Çevre-Okupasyon (PEO) ve
Kişi-Çevre-Okupasyon-Performans (PEOP) Modeli
Kişi-Çevre-Okupasyon (PEO) Modeli...................................................................................... 49
Temel Felsefe............................................................................................................. 49
Modeldeki Temel Kavramlar................................................................................................... 50
Kişi............................................................................................................................. 50
Çevre.......................................................................................................................... 50
Okupasyon................................................................................................................. 51
Okupasyonel Performans........................................................................................... 51
PEO Modelinin Odak Noktası..................................................................................... 52
Kişi-Çevre-Okupasyon-Performans (PEOP) Modeli............................................................... 53
Okupasyonel Performans, Roller ve Katılım.............................................................. 53
Sosyal ve Okupasyonel Roller.................................................................................... 54
Modelin Yararları....................................................................................................... 54
PEOP Modelinin Odak Noktası................................................................................... 55
Kişi (İntrinsik Faktörler)............................................................................................. 56
Çevre (Ekstrinsik Faktörler)........................................................................................ 58

BÖLÜM 6
İnsan Okupasyon Modeli
MOHO Modelinin Özellikleri.................................................................................................... 65
İnsan Üç Alt Sistemi............................................................................................................... 68
İrade........................................................................................................................... 68
Alışkanlıklar............................................................................................................... 70
Performans Kapasitesi............................................................................................... 72
Çevre....................................................................................................................................... 73
 İçindekiler
xviii

Yapma (Gerçekleştirme) Boyutları......................................................................................... 75

Okupasyonel Katılım ................................................................................................. 75
Okupasyonel Performans (Okupasyonel Yapı) .......................................................... 75
Beceri ........................................................................................................................ 75
Okupasyon Organizasyonu..................................................................................................... 75
Değerlendirme........................................................................................................................ 76
MOHO Kimlerde Kullanılmaktadır?........................................................................... 76
Uygulamada MOHO................................................................................................................. 76
Değişim İçin MOHO İçinde Kabul Edilen Terapatik Stratejiler.................................... 77
MOHO der ki;............................................................................................................. 78

BÖLÜM 7
Okupasyonel Adaptasyon Modeli
Giriş......................................................................................................................................... 81
Okupasyonel Adaptasyonuna Giriş ve Teorik Temel................................................... 81
Okupasyonel Adaptasyon: Temel Çerçeve.................................................................. 82
Okupasyonel Adaptasyon Elemanları.................................................................................... 83
Okupasyon................................................................................................................. 84
Adaptasyon................................................................................................................ 84
Okupasyonel Adaptasyon Durumu............................................................................ 85
Okupasyonel Adaptasyon Süreci................................................................................ 85
Okupasyonel Adaptasyon Çerçevesinin Alt Süreçleri........................................................... 85
Adaptif Yanıt Oluşturma Alt Süreci............................................................................ 85
Adaptif Yanıt Entegrasyonu Alt İşlemi....................................................................... 87
Okupasyonel Adaptasyon Modeli ve Uygulamalar................................................................ 88
Terapötik Ortamın Kolaylaştırılması.......................................................................... 88
Motivasyona Bakış..................................................................................................... 89
Özet......................................................................................................................................... 91

BÖLÜM 8
İnsan Performansı Ekoloji Modeli
Kişi............................................................................................................................. 96
Görev.......................................................................................................................... 96
Bağlam....................................................................................................................... 97
Performans................................................................................................................ 97
Yerleştirme/Geri Kazandırma.................................................................................. 102
İçindekiler
xix

Değiştirme............................................................................................................... 102
Uyarlama.................................................................................................................. 102
Önleme..................................................................................................................... 102
Oluşturma................................................................................................................ 102
Vaka Örneği........................................................................................................................... 103
Kişi........................................................................................................................... 103
Görev........................................................................................................................ 103
Bağlam..................................................................................................................... 104
Performans.............................................................................................................. 104

BÖLÜM 9
Kawa Modeli
Suyun Akışı (Mizu)................................................................................................................ 108
Nehir Tabanı ve Duvarlar (Kawa Zoko)................................................................................ 109
Kayalar (Iwa)......................................................................................................................... 111
Dalgaların Karaya Attığı Odun (Ryuboku)............................................................................ 112
Engeller Arasındaki Boşluklar (Sukima).............................................................................. 113
Kawa Modelinde Değerlendirme.......................................................................................... 113
Kawa Modelinin Kullanım İlkeleri........................................................................................ 115
Örnek Vaka............................................................................................................................ 118

BÖLÜM 10
Temporal Adaptasyon Modeli
Okupasyon ve Temporal Yapı İlişkisi....................................................................................... 1
Temporal Adaptasyon Modeli................................................................................................... 4
Öneri 1......................................................................................................................... 6
Öneri 2......................................................................................................................... 6
Öneri 3......................................................................................................................... 6
Öneri 4......................................................................................................................... 6
Öneri 5......................................................................................................................... 6
Öneri 6......................................................................................................................... 7
Öneri 7......................................................................................................................... 7
Örnek Vaka................................................................................................................................ 7
Yapılanlar.................................................................................................................................. 8
 İçindekiler
xx

BÖLÜM 11
Vona du Toit Yaratıcı Beceriler Modeli
Temel Kavramlar................................................................................................................... 132
Eylem....................................................................................................................... 132
Motivasyon............................................................................................................... 132
Yaratıcı Becerinin Gelişimi....................................................................................... 133
Okupasyonel Performans Alanları........................................................................... 134
Yaratıcı Becerinin Seviyeleri .................................................................................... 134
Yaratıcı Becerinin Evreleri........................................................................................ 135
Yaratıcı Beceri Seviyesinin Değerlendirilmesi.......................................................... 136
Yaratıcı Beceri Seviyeleri...................................................................................................... 137
Çok Az Çaba............................................................................................................. 137
Planlanmamış Eylem................................................................................................ 137
Benlik Farklılaşması................................................................................................. 137
Öz Sunum................................................................................................................. 138
Keşfedici Eylem........................................................................................................ 138
Katılım................................................................................................................................... 138
Pasif Katılım............................................................................................................. 138
Aktif katılım............................................................................................................. 139
Örnek Olgu............................................................................................................................ 139
Gözlem..................................................................................................................... 140
Kişisel Yönetim......................................................................................................... 140
Sosyal Beceri............................................................................................................ 140
Serbest Zaman Yönetimi.......................................................................................... 140
Üretkenlik................................................................................................................ 140

BÖLÜM 12
Biyomekaniksel Model
Eklem Hareket Açıklığı- EHA (range of motion – ROM)........................................... 144
Kas Kuvveti.............................................................................................................. 145
Endurans.................................................................................................................. 145
Biyomekaniksel Model Ne Zaman Kullanılır?...................................................................... 146
Değerlendirme Yaklaşımları................................................................................................. 146
Müdahale Yaklaşımları......................................................................................................... 147
Önleme ve Sürdürme............................................................................................... 147
Restorasyon.............................................................................................................. 147
Kompansanyon........................................................................................................ 148
İçindekiler
xxi

BÖLÜM 13
Duyu Bütünleme Modeli
Duyu Bütünleme Teorisi....................................................................................................... 151
Duyusal Bilgilerin Organizasyonu ve Kullanılması.............................................................. 152
Duyuların Önemi................................................................................................................... 153
Taktil (Dokunma) Duyusu..................................................................................................... 153
Proprioseptif Duyu................................................................................................................ 153
Vestibüler Duyu..................................................................................................................... 154
Duyu Bütünlemede Oyunun Önemi...................................................................................... 154
Duyu Bütünlemede Motivasyon ve İçsel Dürtü.................................................................... 155
Duyu İşlemleme Bozuklukları.............................................................................................. 155
1. Duyu Modülasyon Bozukluğu.............................................................................. 156
2. Duyu Temelli Motor Bozukluklar.......................................................................... 156
3. Duyusal Ayırt Etme (Diskriminasyon) Bozukluğu................................................ 157
Değerlendirme...................................................................................................................... 157
Duyu Bütünleme Tedavisi..................................................................................................... 159

BÖLÜM 14
Motor Kontrol Modeli
Motor Kontrol Teorisinin Temel Varsayımları........................................................... 165
Motor Kontrol Teorileri.......................................................................................................... 166
Geleneksel Nörogelişimsel Tedavi Yaklaşımları.................................................................. 168
1. Rood Yaklaşımı.................................................................................................... 169
2. Bobath Nörogelişimsel Tedavi.............................................................................. 170
3. Brunnstrom Hareket Tedavisi............................................................................... 171
4. Proprioseptif Nöromusküler Fasilitasyon............................................................. 172

BÖLÜM 15
Bilişsel-Algısal Model
Tanımlar................................................................................................................................ 176
Algı........................................................................................................................... 176
Kognisyon (Biliş)...................................................................................................... 176
Bilişsel Beceriler....................................................................................................... 176
 İçindekiler
xxii

Üst Bilişsel Beceriler (Metakognisyon)..................................................................... 176

Kognisyonun Bilgi İşleme Görevi............................................................................. 177
Ergoterapide Kullanılan Bilişsel Değerlendirme ve Müdahale Yaklaşımları...................... 177
Bilişsel Değerlendirme Stratejileri ve Yöntemleri.................................................... 177
Okupasyonel / Fonksiyonel Değerlendirme............................................................. 178
Bilişsel Bozuklukların Değerlendirmesi................................................................... 178
Farkındalık Değerlendirmesi................................................................................... 178
Yürütücü İşlevler ve Farkındalık Değerlendirmesi................................................... 178
Temel / Özel Bilişsel Fonksiyonların Değerlendirilmesi........................................... 179
Dinamik Değerlendirme........................................................................................... 179
Bilişsel Bozukluk Seviyesinin Değerlendirilmesi..................................................... 179
Bilişsel Müdahale Yöntemleri............................................................................................... 180
Remedial–İyileştirici Müdahaleler........................................................................... 180
Fonksiyonel (adaptif ) müdahaleler ......................................................................... 180
Remedial ve/veya Fonksiyonel Bilişsel Yaklaşımları İçeren ve Ergoterapistler Tarafından
Kullanılan Farklı Bilişsel Rehabilitasyon Uygulamaları...................................................... 181
Farkındalık ve Yürütücü Fonksiyonların Tedavisi..................................................... 181
Toglia’nın Dinamik Etkileşimsel Modeli................................................................... 181
Dinamik Strateji Tedavisi.......................................................................................... 182
Averbuch ve Katz’ın Bilişsel Rehabilitasyon Modeli................................................. 183
Nörofonksiyonel Eğitim........................................................................................... 183
Dinamik Bilişsel Müdahale....................................................................................... 183
Günlük Okupasyonel Performansa
Bilişsel Oryantasyon (CO-OP).................................................................................. 184

BÖLÜM 16
Nörogelişimsel Tedavi Modeli
Tarihçe.................................................................................................................................. 188
Nörogelişimsel Tedavi Yaklaşımlarının Teorik Alt Yapısı.................................................... 190
Normal Motor Gelişimin Prensipleri..................................................................................... 190
Feedback ve Feedforward Mekanizmaları........................................................................... 190
Postüral Dizilim, Postüral Kontrol ve Destek Yüzeyi........................................................... 191
İçindekiler
xxiii

Normal Motor Hareket Gelişiminin Bileşenleri.................................................................... 192

Stabilite ve Mobilite Arasındaki Etkileşim................................................................ 192
Postüral Tonus ve Postüral Dizilimin Gelişimi.......................................................... 192
Disassosiye Hareket Becerisi.................................................................................... 193
Hareketlerin Çeşitliliği (Varyasyonları)................................................................................ 193
Motor Gelişim ile Fonksiyonel Beceri Performansı Arasındaki İlişkisi............................... 193
Atipik Motor Gelişim............................................................................................................. 194
Duyu Girdisinin Değişim için Kullanımı............................................................................... 195
Postüral Tonus.......................................................................................................... 196
Stabilite ve Mobilite................................................................................................. 196
Postüral Kontrol....................................................................................................... 197
Postüral Dizilim........................................................................................................ 198
Disasosiasyon........................................................................................................... 199
Hareket Çeşitliliği (Varyasyonları)........................................................................... 199
Eklem Hareket Açıklığı............................................................................................. 200
Değerlendirme...................................................................................................................... 200
Tedavi Prensipleri................................................................................................................. 201
Handling.................................................................................................................. 202
Hazırlık ve Fasilitasyon........................................................................................................ 202
Aktiviteye Katılım ve Oyun................................................................................................... 203
Pozisyonlama, Adaptif Cihaz Kullanımı ve Aile/Bakım Veren Eğitimi................................ 203
Sonuç.................................................................................................................................... 203

BÖLÜM 17
Biyopsikososyal Model
İyi Olma.................................................................................................................... 210
Sağlığın Belirleyici Faktörleri .................................................................................. 211
Modellerin Uygulamalardaki Kullanımı............................................................................... 212
Kaynaklar.............................................................................................................................. 213