MorpoAnalisis: Mga Salitang Sinugbuanong Binisaya

na Ginagamit sa Broadcast Media

Isang Pananaliksik
na Iniharap kay PROP. LOVE BATOON
Departamento ng Filipino
Kolehiyo ng Agham Panlipunan at
Humanidades Mindanao State University
Fatima, Lungsod Heneral Santos

FIL 171 – PAGSASALING PANGMIDYA

Barniego, Jerald Jay

Callorina, Kristy Love
Castino, Lesther
Catinggan, Ma, Lorenza
De Jesus, Jiandy Miles
Lopez, Rusty
Olaer, Cristine
Reyes, Kyle Cyrus

Enero, 2023
 DAHON NG PASASALAMAT

Ang mga mag-aaral ay taos pusong nagpapasalamat sa mga taong sumusunod na naging

instrumento sa pagtapos at pagbuo ng pananaliksik na ito.

Unang-una, sa ating Poong Maykapal na pinagmulan ng lahat ng biyaya na kaniyang

binigay laong-lao na sa karunungan, kaalaman, lakas, at determinasyon upang matapos ang

pananaliksik na ito kahit may pandemya tayong hinaharap. Hindi ito matatapos at magagawa kung

hindi dahil sa kaniyang patnubay at presensiya.

Sa RMN GenSan na lugod kaming nagpapasalamat na pina-unlakan ang aming hiling na

maging bahagi sila sa ginagawang pananaliksik. Ang kanilang presenya at pagtulong ay may

malaking ambang at mapatunay ang ginagawang pananaliksik.

Sa mga Magulang ng mag-aaral na nagbibigay ng lubos na pag-unawa, suportang

pinansiyal, emosyonal, at espiritwal na nagbigay lakas sa mga mag-aaral upang mabuo at matapos

ang pananaliksik na ito.

Sa mga Guro’t kaibigan ng mga mag-aaral na walang sawang pagbibigay ng suporta at

mga kalaamang may kaugnay sa pag-aaral na ito. Isang malaking kontribusyon ang inyong

naiambag para sa pagbuo ng pananaliksik na ito.

Higit sa lahat kay Prof. Love Batoon, lubos ang aming pasasalamat sa pinakamamahal

propesor ng Fil 166, sa kaniyang naibigay na ng mga ideya, diskusyon at kaalaman sa mga mag-

aaral upang mas mapalawak ang pananaliksik na ito. Buong pusong nagpapasalamat ang mga

mag-aaral sa lahat ng taong nabanggit dahil kung wala ang mga taong ito ay hindi magiging

epektibo, kasiya-siya, makabuluhan, organisado at kapani-paniwala ang pananaliksik na ito.

Pagpalain nawa kayo ng Diyos.

 ABSTRAK

Ang pananaliksik na ito ay pinamagatang “MorpoAnalisis: Mga Salitang Sinugbuanong

Binisaya na Ginagamit sa Broadcast Media” na may pangunahing layunin na makakalap at masuri
ang mga salitang Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa Broadcast Media na kung saan nakabuo
ng Glosaryo ang mga mananaliksik. Mula sa talatinigan, nilalayon nitong maibigay ang kahulugan,
etimolohiya, pagkabuo ng salita, mga katumbas na termino sa Wikang Filipino at mabigyan ng
kahulugan ayon sa pagkamit nito.

Ang pananaliksik na ito ay kuwalitatib na uri ng pananaliksik na binigyang interpretasyon ang

datos sa pamamagitan ng talahanayan at Research and Development (R&D) na pamamaraan na
ang mga mananaliksik ay nakabuo ng produktong Glosaryo. Ang mga datos ay mula mga balita sa
opisyal na pahina ng RMD-GSC sa anyong pasulat. Gumamit ang mga mananaliksik ng
sosyolinggwistik, morpolohikal at Istrukturalisimo na mga teoryang may kaugnay sa pag-aaral na
ito.

Ang datos ay inayos, ikinategorya at itinala ng mga mananaliksik. Sa kabuoan nakakalap ng

dalawapung (20) mga salita ang mga mananaliksik. Mula sa mga nakalap natuklasan ng mga
mananaliksik na ang Sinugbuanong Binisaya ay mahilig sa paggamit ng mga panlapi at ito ay
dahilan sa pagkakaiba ng kahulugan nito. Katulad sa wikang Filipino ang sinugbuanong binisaya ay
nagkakaroon rin ng Asimilasasyon at nagkakaroon rin ng pagpapalit ng ponema na siyang dahilan
upang madali ang pagbigkas ng mga salita.
 TALAAN NG NILALAMAN

Pahina

DAHON NG PAMAGAT

DAHON NG PASASALAMAT i

ABSTRAK ii

TALAAN NG NILALAMAN ii

TALAAN NG TALAHANAYAN vi

TALAAN NG PIGURA vii

KABANATA 1: ANG SULIRANIN AT ANG SANDIGAN NITO

1.1 Panimula 1

1.2 Layunin at Suliranin 2

1.3 Saklaw at Limitasyon 2

1.4 Kahalagahan ng Pag-aaral 3

1.5 Katuturan ng Termino 4

KABANATA 2: MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL

2.1 Mga Kaugnay na Literatura 6

2.2 Mga Kaugnay na Pag-aaral 7

2.3 Teorikal na Balangkas 8

2.4` Konseptwal na Balangkas 8

2.5 Dulog ng Pangangalap ng Datos 10

2.6 Dulog ng Pagsusuri ng Datos 11

Pahina
KABANATA 3: METODOLOHIYA

3.1 Disenyo ng Pananaliksik 11

3.2 Lokal ng Pag-aaral 12

3.3 Lokal at Impormante 13

3.4 Pangkalahatang Pamaraan 13

KABANATA 4: PAGLALAHAD, PAGSUSURI, AT

PAGPAPAKAHULUGAN SA DATOS

KABANATA 5: BUOD, KONKLUSYON AT REKOMENDASYON

5.1 Buod 22

5.2 Natuklasan 23

5.3 Konklusyon 23

5.4 Rekomendasyon 24

Pahina

Bibliyograpiya 25
APENDIKS (DOCUMENTASYON) 27
 TALAAN NG FIGYUR/PIGURA

FIGYUR/PIGURA PAMAGAT PAHINA

1 CHAR MELO 1
 TALAAN NG TALAHANAYAN

TALAHANAYAN PAMAGAT PAHINA

1 CHAE MELO 1
 KABANATA 1
SANDIGAN NG PAG-AARAL

Panimula

Wika ang masasabing isa sa pinakamahalagang imbento ng tao. Ito ang instrumentong
ginagamit niya upang maiparating at maipabatid sa kanyang kapwa ang kanyang saloobin, naiisip,
nararamdaman at mga adhikain. Wika ang kanyang tulay sa pakikipagtalastasan sa kapwa upang
makapamuhay nang maayos sa lipunang kanyang kinabibilangan Isa rin sa katangian ng wika ang
pagiging buhay at dinamiko nito. Kung saan, handa itong dumaan sa samu’t-saring pagbabago sa
pag-usad ng panahon. Maaring may mabawas, maidagdag at mawala subalit patuloy itong aagos
sa bawat henerasyon upang yumabong nang husto.

Ayon kay David (1996), Walang wikang umuunlad kung hindi ito nababasa’t naisusulat.
Walang wikang umuunlad kung ito’y hindi sinasanay na maglulan ng mga kaisipang bago sa ibang
mga kultura. Kailangang makipag-usap ang ating katutubong wika sa mga wika ng ibang bansa, sa
halip na isantabi ito sa muling pag-aakalang hindi na ito angkop sa nagbabagong panahon Sa
larangan ng pagbabalita sa radio ay gamit din ang wika, ito ang nagigig midyum ng broadcaster
upang maiparating sa kaniyang tagapaghatid ang balitang napapanahon. Gayunpaman, may mga
salitang ginagamit ay nagkakaroon ng pag-aalinglangan sa pagka-intindi dahil nasa mababaw
lamang na kaalaman sa wika ang tagapakinig.

Ayon sa wordpress, (2016), ang wika sa radyo ito ay isang uri ng simpleng wika ng tunog
lamang na ipinatupad sa mundo ng radyo bilang pangunahing aspeto ng komunikasyon. Sa
ganitong paraan, ang wika ng radyo ay nagdidikta ng isang serye ng mga code na nagbibigay
kahulugan sa kung ano ang ipinahayag sa pamamagitan ng radyo.
Sa pamamagitan ng tunog posible na makabuo ng mga imahe o representasyon na kung ano ang
ipinaparting ng broadcaster sa kanyang tagapakinig. Hindi maikakailang maraming salita ang
muling umuusbong na dating naibaon. Gayunpaman, ang paglitaw ng mga salitang ita ay may
taglay nang ibang kahulugan dahil sa maraming impluensya isa na rito ang media. Mayroong mga
katutubong wika, kagaya na lamang sa wikang Cebuano na may mga salitang ginagamit sa
larangan ng Radyo na liyamado nilang ginagamit sapag-uulat at paghahayag ng kanilang balita.
Ngunit, paminsan-minsan ay nasa malalim na anyo na ito ng pagpapakahulugan o kinakailangan
nang malalim na pagka-iintindi sa salitang ginamit.

Malaki ang papel ng mga glosaryo, diksyunaryo, at leksikon tungo sa pagiging

istandardisado at intelektuwalisado ng isang wika, Pinatitibay ito ni Ocampo (2002) sa kaniyang
winika na ang pangunahing sukatan ng kultibasyon o intelektuwalisasyon ay ang mga
nakalathalang material. Nagiging buhay ang wika at ito ay napapalago sa pamamagitan ng
paglinang sa istandardisadong leksikon. Sa mga gamit na salita sa larangan ng pagbabalita ay
kailangan ang wikang ginamit ay alam ng lahat at nagkakaroon nag pagkakaitindihan kapag ang
mensahe ang umabot na sa tagapakinig. Balita ang hatid sa mga mamamayan, hindi kalituhan sa
ginamit na salita sa isang pahayag.

Paglalahad ng Suliranin

Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy, malikom at masuri ang mga malalim na

salitang Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa Broadcast Media sa GenSan.

Upang maisakatuparan ang pananaliksik na ito, ang mga mananaliksik ay

naghahangad na matamo ang mga sumusunod:

1. Makakalap ng mga salitang Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa Broadcast Media sa

GenSan.

2. Masuri ang mga salita batay sa Morpolohikal Analisis:

a. Transkripsyon

b. Etimolohiya

c. Pagkabuo ng salita
 3. Maisalin at mabigyang kahulugan ang mga salita.

4. Makabuo ng Glosaryo.

Saklaw at Limitasyon

Ang pangunahing layunin ng pananaliksik na ito ay makakalap ng mga salitang

Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa Broadcast Media at upang mapanatili ang pokus at

kaayusan ng pananaliksik na ito ay isinaalang-alang ng mga mananaliksik ang mga limitasyon na

ito.

Ang mga salitang susuriin ay makukuha sa opisyal na pahina ng RMN-Lungsod Heneral

Santos sa Facebook. Lilimitahan din ang pananaliksik na ito sa pangangalap ng mga salita sa

naturang pahina at sa isang partikular na buwan. Ang mga salita ay mula sa balita na nasa anyong

pasulat sa pahina na nai-post sa buwan ng Enero 2023.

Katuturan ng Termino

Upang magkaroon ng mahusay at madaliang pang-unawa sa mga mahahalagang

termino na gagamitin sa pag-aaral na ito, ang mga sumusunod na termino ay bibigyang

kahulugan ayon sa pagkakagamit nito sa pananaliksik:

RMN (Radio Mindanao Network o Radyo Mo Nationwide) – Isang istasyon sa radyo na kung

saan ang pangunahing pinagkuhanan ng mga salita at impormasyon ng mga mananaliksik gamit

ang opisyal na pahina nito sa Facebook.

Sinugbuanong Binisaya – Ang dayalektong ginamit ng RMN sa pagbabalita na siyang kakalapin

ng mga mananaliksik na mga salitang nakapaloob sa pasulat na balita.

Broadcast Media – Isang midyum sa paghahatid ng impormasyon o balita sa nakararami o madla

na pinagtuunan ng pansin ng mga mananaliksik bilang uri ng Mass Media.

Kahalagahan ng Pag-aaral
Ang wika ay kinakailangan ng isang bansa at ng mga tao sapagkat ito ang
ginagamit sa pakikipagkomunikasyon, pakikipagtalastasan at maging gamit sa pagkalap
ng impormasyon sa anumang Broadcast Media.

Ang pananaliksik na ito ay magbibigay ng mga benepisyo sa mga sumusunod:

Sa mga tagapakinig sa radyo. Ang pag-aaral na ito ay maaring makatulong sa

kanila na lalong maunawaan ang mga salitang ginagamit sa Broadcast Media.
Sa mga Kabataan at Mag-aaral. Sila ang pangunahing makikinabang sa resulta
ng pananaliksik na ito. Ang kinalabasan ng pag-aaral ay makapagbibigay kamalayan sa
mga estudyante at kabataan at magsisilbi itong basehan upang malaman kung ano-ano
ang mga terminong malalim at madalas na salitang ginagamit sa Broadcast Midya at
mabigyan ng konkretong kahulugan, na maiwasan ang di pagkakaintidihan. Mahalaga
ang pag-aaral na ito sapagkat malaki ang papel na ginagampanan ng wika sa ating
lipunan.

Sa mga Guro. Ang kahihinatnan ng pag-aaral na ito ay upang matukoy ang mga
malalim na salitang ginagamit sa Broadcast Midya. Ito ay maaari nilang basehan upang
mas paunlarin ito sa pamamagitan ng pagtuturo at pagpapakilala nito sa mga mag-aaral
at kabataan na hindi kabawasan ng ating wika ang panghihiram sapagkat ito ay hindi
maiiwasan.
Sa mga Mananaliksik. Ang nasabing pag-aaral ay malaking tulong sa mga
nagbabakasakali sa parehong paksa upang matugunan din ang mga malalawak na
tanong sa isipan. Maaring makapagbahagi ang pag-aaral na ito ng impormasyon na
may kaugnayan sa kanilang paksang napili na kinakailangan upang maisakatuparan
ang kanilang sariling pag-aaral sa hinaharap. Ito rin ay makatutulong sa kanila upang
subukin ang kanilang pasensiya, ang kakayahang kumalap at umunawa ng mga datos
 KABANATA 2

MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL

Sa kabanatang ito ilalahad ang mga kaugnay na pag-aaral ay nakakatulong sa

pagpapaliwanag ng mga kaisipang ginagamit ng mga mananaliksik sa pagpapaliwanag ng

suliraning kinakaharap.

WIKA

Ang wastong paggamit ng salita ay mahalaga upang maihatid ng maayos ang tunay na ibig

sabihin o pinapahiwatig mapasalita o pasulat man. Sa paggamit ng mga salita sa wastong paraan

ating naiiwasan ang hindi pagkakaintindihan. Wasto ang paggamit natin ng mga salita sa wikang

Filipino upang ating mapanatili at masmapahalagahan ang ating wikang Pambansa.

Ang pag-aaral ng salitang wika ay isang mabisang paraan upang higit na magkaunawaan

ang mga tao. Ang wika ang nag-uugnay sa bawat Pilipino. Wika ang kaagapay ng mga Pilipino sa

pakikipagtalastasan. Gamit din ang wika sa mga hanapbuhay at sa paaralan na siyang humuhubog

ng kaalaman ng mga musmos. Ang Filipino ang pambansang wika at isa sa mga opisyal na wika ng

Pilipinas—ang wikang Ingles ang isa pa—ayon sa Saligang Batas ng 1987.

Ayon kay Arocha (2016), Ang wika ang maituturing pinakamabisang kasangkapan sa

pakikipag-komunikasyon sa ating kapwa. Ang wika ay magiging sandata natin sa ating pakikihamok

sa mga hamon ng buhay binubuo ng mga titik at simbulo na kapag pinagsama-sama ay

maipapahayag natin ang mga nararamdaman natin sa ating pamilya, kaibigan o kahit na sino pa na

ating kilala.

Broadcast Media
 Ayon kay Bhasin (2022), binigyang kahulugan niya ang broadcast media bilang isang

pagsasama-sama ng iba't ibang midyum na ginagamit sa pakikipagkomunikasyon, pagpapadala, at

pagsasahimpapawid ng mga impormasyon sa publiko o masa. Gumagamit ito ng malawak na

hanay ng mga audio-visual na materyales pati na rin ang mga electronic o electro-magnetic na

midyum upang magbahagi ng balita, impormasyon, entertainment, patalastas, atbp sa mga target

audience o pangkalahatang publiko.

Ayon naman kay Elena Botkin- Levy et.al, ang broadcast media ay nagsisilbing tulay upang

maipahayag ang kanilang mga opinion at saloobin na may kaugnayan sa isang napapanahong

isyu, o mga isyung napili nilang talakayin at bigyang pansin. Batay sa kanya ang pagbibigay ng

opinyon ay makatutulong sa mga kabataan upang higit na maging epektibong tagapagsalita.

Dagdag pa nito, ang unang hakbang upang makagawa ng isang mahusay at epektibong

komentaryong panradyo ay ang pagkakaroon ng malawak na kaalaman sa pagsulat ng sanaysay

na naglalahad ng opinyon o pananaw.

Sinugbuanong Binisaya

Nagsisilbing lunduyan ang wikang sinugbuanong binisaya sa pagka-uugnay-ugnay ng mga

mamamayan sa kabila ng pagkakaiba-ibang pananaw, pag-uugali at kultura dulot ng iba-ibang

pinanggagalingang pangkat sa buong kapuluan ng rehiyong pito.

Ipinahayag ni Consul (2004) bawat wika ay pinapalawig ng komunidad upang maipakita

kung anong buhay at kultura mayroon sa isang pangkat. Sinasabing isa sa pinakamaraming

gumagamit ng wika ang Sinugbuanong Binisaya o unang wika (L1) na ginagamit sa buong

kapuluan ng rehiyong pito. Binibigyang diin ibang mga lingguwista na dayalekto ang wikang

Cebuano na galing sa wikang Binisaya o Visayan. Nanguna ang Sentro ng Wikang Cebuano sa

pagkakaroon ng mabusising pagsisiyasat kung paano tatawagin ang wikang ginagamit ng mga

Cebuano sa Cebu na tinatawag na wikang Sinugbuanong Binisaya upang maiwasan ang pag-

uugnay nito sa tao o pangkat na naninirahan sa nasabing rehiyon. Sa kabilang banda, tinawag ni
Pesirla (2012) na ang wikang Sinugbuanon’g Binisaya o Cebuano-Visayan ang wika ng mga

Cebuano na nangangahulugang “Cebuano nga Bisaya”.

Sabi naman ni De Catalina (2016), ang wika ng Cebu, Bohol, Negros, Leyte, Panay at Samar

ang Binisaya-Sinugboanon o Visayan-Cebuano na tumutukoy sa pangkalahatan patungo sa

partikular. Batay sa mga binanggit, malinaw na ang unang wika ng mga Bisaya ay Sinugbuanong

Binisaya na kung saan itinuturing na mahalagang pundasyong wika sa pagkatuto ng pangalawang

wika.

Morpo-Analisis

Batay sa artikulo ng Victoria State Government, ang morpolohiya ay ang pag-aaral ng mga

salita at mga bahagi nito. Ang mga morpema, tulad ng mga prefix, suffix at batayang salita, ay

tinukoy bilang pinakamaliit na makabuluhang yunit ng kahulugan. Ang mga morpema ay mahalaga

para sa palabigkasan sa parehong pagbasa at pagbabaybay, gayundin sa bokabularyo at pag-

unawa.

Ayon sa artikulo na “Morphological Analysis”, ang morpo-analisis ay ang proseso ay ang

malalim na proseso ng pagsusuri sa linggwistika na tumutukoy sa mga tampok na leksikal at

gramatika ng bawat token bilang karagdagan sa bahagi ng pagsasalita. Ang resulta ng pagsusuri

ay isang listahan ng mga Pangkalahatang feature.

Word-Formation Process

Ang proseso ng pagbuo ng salita o word formation ayon kay Bauer (2002), ay paraan ng

paglikha ng mga bagong salita na may dalawang tungkulin. Una ay bilang leksikal na

pagpapayaman o ang paglikha ng mga bagong salita na kumakatawan sa mga bagong konsepto.

Pangalawa, ay ang transpositional na tungkulin; nangangahulugan ito na ang isang partikular na

“lexeme” ay maaaring magpakita sa iba't ibang bagong klase ng salita, kaya ang parehong

kahulugan ay maaaring ilipat sa isang bagong function sa isang pangungusap.

Ang proseso ng pagbuo ng salita ay may ilang uri; ito ay ang coinage, paghiram,
compounding, blending, clipping, backformation, conversion, acronym, derivation, at maraming

proseso (Yule, 2010).

Teoritikal na Balangkas

Ang Teoritikal na Balangkas o Theoretical Framework ng pag-aaral na ito ay naglalahad ng

pangkalahatan na ugnayan ng pananaliksik hinggil sa teoryang ginamit na siyang magbibigay

importansya at katwiran sa pananliksik na ito.

Sa pananaliksik na ito ay ginamit ang Sosyolinggwistik na teorya na tumatalakay sa pag-

aaral ng wika na kung saan may mga salitang Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa broadcast

media ng Gensan. Pinag-aaralan kung paano nakikipag-usap sa pamamagitan ng media na may

mga terminong Sinugbuanong BInisaya at naibabahagi ito sa lipunan. Ang lahat ng mga lipunan ay

may isang tiyak na paraan ng pagsasalita, na kung saan ay nag-iiba depende sa edad, kasarian,

antas ng pagsasanay at klase ng lipunan ng mga nakikipag-usap.

Ayon kay Charles A. Ferguson (1998) pinag-aralan niya kung paano iba-iba ang mga gamit

ayon sa lugar kung saan naganap ang pag-uusap, ang prestihiyo ng bawat wika, nakuha bilang

isang katutubong wika, mga sistemang gramatikal, iba't ibang leksikon, pamana sa panitikan,

ponolohiya at iba pang mga kadahilanan. Mula naman kay William Labov (1927), isa sa mga

nagpasimula sa pag-aaral ng ugnayan sa pagitan ng wika at ng sitwasyong panlipunan ng

nagsasalita at itinaas ang ideya na ang paraan kung saan ginagamit ang isang wika ay nag-iiba sa

pagitan ng mga tao at kanilang mga kalagayan.

Ginamit rin ang Istraktural linggwistik na teorya sa pananaliksik na kung saan pinag-aaralan
ang mga salita o termino ng mga Sinugbuanong Binisaya na nabubuo sa pamamagitan ng

morpema patungo sa mas malawak o malaking pagbuo ng mga salita. Nagagamit ang teoryang ito

sa pananaliksik sapagkat ito ay nakapokus sa istraktura at anyo ng wika.

Sa pag-aaral ni William Jr. Augusto (2019) pamamaraang palarawan na nilapatan ng pagsusuring

estruktural ang ginamit sa pag-aaral na ito at sa pag-aanalisa sa rehistro ng mga salita. Natuklasan

na maraming mga salita sa Tagalog at Sinugbuanon ang magkakapareho sa palatunugan at

palabuuan. Ang pagkakatulad nito ang dahilan sa pagkakapareho ng mga ito sa paraan ng

pagbigkas na mauuring malumay, mabilis, at maragsa. Kahit magkakatulad ang mga salita sa

baybay at bigkas ng Tagalog at Sinugbuanon, nagkakaiba pa rin ito sa kahulugan/rehistro buhat na

rin sa heograpiko at sosyolingguwistikong dimensyon ng isang lugar.

Ginamit rin ng mananaliksik ang Morpolohikal na teorya na kung saan pinag-aaralan ang

pagkakaroon ng pagbabago sa kahulugan ng salita batay sa panlaping ginamit. Sa kabilang banda

kahit na nadagdagan ng panlapi ang mga salita pareho parin ang kahulugan. Ang bawat wika ay

may sariling katangian kung kaya’t mahalagang pag-aralan ito

Konsweptal na Balangkas

Ang konseptwal na balangkas o conceptual framework ng pag-aaral na ito ay ginamitan ng

input-process-output model. Inilalahad ng input frame ang pagpaplano at hakbang na isasagawa ng

mananaliksik para makapaglikom ng datos mula sa mga respondante. Ang process frame ay
tumutukoy sa mga hakbang na gagawin ng mga mananaliksik ukol sa pagkuha ng mga datos at

dokumentasyon ng mga nakalap na resulta. Ang output frame naman ay sumasaklaw sa naging

kinalabasan ng mga nakalap na datos sa mga salitang Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa

broadcast Media sa GenSan.

INPUT PROCESS OUTPUT

1.Pagpaplano 1.Obserbasyon Makabuo ng

kung ano ang sa Glosaryo.
maaring mga pasulat na
isagawa para balita ng RMN.
matukoy at
makakalap ng 2.Pagpili ng
mga salitang mga salita mula
Sinugbuanong sa post ng RMN
Binisaya na sa Facebook.
ginagamit sa
Broadcast 3.Pagsusuri sa
Media sa mga salita batay
GenSan. sa Morpolohikal
Analisis.
2.Pagpili ng
mga post na 4.Pagsasalin at
balita sa opisyal pagbibigay ng
na pahina sa kahulugan sa
facebook ng mga nakalap na
RMN. salita.

Figyur 1. Ang Paradigmo ng Pag-aaral

 KABANATA III
METODOLOHIYA

Ang kabanatang ito ay naglalahad kung ano ang gagamiting disenyo, ang pamamaraan at
estratehiya, kung sino ang mga maging kalahok ng pag-aaral, kung saan gaganapin ang pag-aaral,
instrumento sa pag-lilikom ng datos, at ang pagsusuri ng datos. Kabilang dito ang paglalarawan ng
mga pinagkukunan ng datos o mga paksa ng pag-aaral na ito.

Disenyo ng Pananaliksik

Isasagawa ang pananaliksik na ito ayon sa disenyong-kuwalitatib at aanalisahin sa paraang

deskriptibo. Ang mga datos ay itinatala at binibigyang interpretasyon gamit ang non-numerical na
pamamaraan at mga detalyadong deskripsiyon na kalimitang ginagawa sa iba‘t ibang disiplina ang
disenyong-pananaliksik (Trochim, et.al. 2014). Ang deskriptibong pamamaraan ayon naman kay
Sicat-De Laza (2016) ay naglalarawan ng tiyak at kasalukuyang kondisyon ng pangyayari at hindi
ng nakalipas o hinaharap. Ang mga mananaliksik ay gumamit ng online na platform sa pagkalap ng
mga impormasyon na nakatuon sa facebook page ng RMN-GSC. Lahat ng nakalap na
impormasyon ay pinagsama-sama at bilang resulta ay gumamit ang mga mananaliksik ng
Research and Development kung saan ay nakabuo o nakagawa ng glosaryo na nagsisilbing awtput
ng kabuuang pag-aaral o pananaliksik.

Lugar at Impormante
Ang impormasyong ukol sa paksang “MorpoAnalisis: Mga Salitang Sinugbuanong Binisaya
sa Broadcast Media” ay nasuri, nakuha at natala ng mananaliksik sa pamamagitan ng mga balitang
naka-post sa Facebook Page ng RMN na ang istasyon ay nasa Lungsod ng Heneral Santos.
 Figyur 2. Lokasyon ng RMN Broadcast Media Station sa Lungsod ng Heneral Santos

Pagdulog sa Pangangalap ng Datos

Ang kabuuang pag-aaral na ito ay nagsimula sa buwan ng Enero taong kasalukuyan. Sa
loob ng dalawang linggo isinagawa ng mga mananaliksik ang pangangalap ng datos at o
impormasyon. Naging maayos at walang problema ang proseso ng pagkuha ng impormasyon sa
mga impormante.

Ang mga mananaliksik ay mismomg nakipag-ugnayan sa station

manager ng RMN Broadcast Media-GSC sa pamamagitan ng
pagpapadala ng mensahe sa FB messenger.

Nagpadala ng liham pahintulot ang mga mananaliksik na naglalayong

magpaalam na gamitin ang FB page bilang mapagkukunan ng mga
datos o impormasyon na may kaugnayan sa pag-aaral at sinisiguro na
ang makukuhang datos ay gagamitin lamang sa pangangailangang
pang-akademiko.

Naghanap, kumalap, at itinala ng mga mananalisik ang mga salitang

Sinugbuanong Binisaya nakita sa mga balitang naka-post sa FB Page
ng RMN Broadcast Media GenSan.

Ang lahat ng mga nakalap na datos ay aanalisahin, uunawain at

susuriin ng mga mananaliksik.

Figyur 3. Tsart ng Daloy sa Pagkalap ng Datos

Pagdulog sa Pagsusuri ng Datos
Ang mga datos na nakalap ay susuriin upang mas madali ang pagtataya nito. Ang naitalang
mga termino o salitang ginagamit ng mga broadcaster na nakalimbag o naka-post sa pahina sa FB
ay sinuri ayon sa estruktura nito. Binigyang katuturan ang mga termino at sinuri ayon sa word
formation nito na pinagtuunan nang matinding obserbasyon at pagsusuri ng mga mananaliksik.
Bunga nito, ang mga mananaliksik ay nakabuo ng glosaryo ng mga salitang Sinugbuanong
Binisaya na kung saan ay ipinakita o nirepresenta ang datos sa pamamagitan ng talahanayan.
Sa pagsusuring isinagawa sa pag-aaral na ito, ang ginamit na mga teorya ng mga
mananaliksik ay ang mga teoryang pangwika na sosyolinggwistika at maging ang dulog sa pagbuo
ng salita o ang structural linggwistik na teorya. Ginamit ang teoryang sosyolinggwistik upang
ilarawan ang mga salitang ginagamit sa broadcast media at ang kaugnayan nito sa
pagpapalaganap ng impormasyon sa lipunan o publiko at ang panghuli ay ang teorya ng structural
na linggwistik na sinuri ang anyo ng buong salita at ang kaugnay na mga impormasyon sa
pagkabuo nito o ang features.

Pangkalahatang Pamamaraan
Sa bahaging ito, nais ilahad ng mga mananaliksik ang pangkahalatang pamamaraan sa
pagsasagawa ng mga sumusunod na hakbang.
Una, ang mga mananaliksik ay gumamit ng purposive sampling sa pagpili ng impormante.
Pagkatapos ay nakipag-ugnayan online ang mga mananaliksik sa station manager ng RMN-GSC at
hinanap ang opisyal na pahina nito sa Facebook na kung saan nakalimbag o naka-post at naka-live
ang mga balitang naganap. Layunin nito na makakuha ng mga terminong Sinugbuanong Binisaya
na ginagamit sa pagbabalita sa napiling istasyon.
Pangalawa, pumili ang mga mananaliksik ng apat na balitang pasulat sa pahina na nasa
buwan lamang ng Enero taong kasalukuyan. Pinili’t itinala ang dalawampung mga terminong
Sinugbuanong Binisaya na ginamit sa paghahatid ng balita.
Panghuli, siniguro ng mga mananaliksik na gamitin ang angkop na pamamaraan sa
pagsusuri ng mga nakuhang datos gamit ang mga dulog nito. Ang indehinus na proseso ay ginamit
din ng mga mananaliksik at ang teoryang gagamitin sa pag-aanalisa ng isang MorpoAnalisis na
pag-aaral ay tiniyak na magiging epektibo sa pagbibigay ng interpretasyon sa lahat ng nakalap at
natuklasan.
 KABANATA IV

PAGLALAHAD, PAGSUSURI AT PAGPAPAKAHULUGAN NG MGA DATOS

Ang kabanatang ito ay naglalahad at nagpapaliwanag ng mga datos na nakalap at nalikom

ng mga mananaliksik. Sinuri at ninigyang pagpapakahulugan ang mga datos tungkol sa “Mga
Terminong Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa Broadcast Media sa Gensan”.

Talahanayan 1: Talaan ng mga Sinugbuanong Binisayang salita na ginamit sa Broadcast

Media.

Talahanayan 1: Salitang Sinugbuanong Binisaya na Ginagamit sa Broadcast Media

Mga Balita sa opisyal na pahina ng RMN sa Facebook:

Balita 1

Namissing nga indibidwal sa kadagatan sa Maitum wala pa gihapon makit-an-Maitum PNP

Maitum, Sarangani Province--Wala pa gihapon nakit-an hangtud karon ang lalaking si

Jihova Romo Davin, 32-anyos, nga taga Palimbang Sultan Kudaraat kansa una nang
namissing sa kadagatan nga sakop sa Barangay Kiambing, Maitum, Sarangani Province
alas 8:00 ang takna sa buntag niadtong Enero 14, 2023 kini ang Segun ni Police Major
Bernard Francia, Hepe sa Maitum PNP.
Una nang nalumos si Davin samtang kini naligo sa usa ka resort sa Barangay Kiambing,
gisuwayan kini ug luwas sa nanag-iya sa resort nga si Irenio Cabanag, 65 anyos human
nga nangayog tabang ang pamilya ni Davin apan walay swerte nga nalumos usab ang
nasampit.
Nadala pa si Cabanag sa ospital apan nakaabsan gyud kini sa iyang kinabuhi.
Gibutyag ni Police Major Francia nga sa karon nagpadayon pa ang gihimong retrieval
operation sa biktima.
Aminado ang opisyal nga naglisod ang mga rescuers sa gihimong operasyon tungod
labihan ka dagko ang balod.
Hinuon, wala pa giundangan sa mga personahe sa Philippine Coastguard Sarangani ug
uban pang grupo ang pagpangita sa biktima patay man o buhi.
Dugang pagbutyag ni Major Francia nga nakig-alayon na sila sa mga barangay Officials sa
lungsod sa Maitum ug sa mga kasigbit nga lugar sama sa Palimbang ug Kiamba sa
pamasin nga mabangalan ang biktima.
Sumala pa nga sa iyang bana-bana, lisud isulti nga buhi pa ang biktima hilabina nga pila
na ka adlaw ang nakalabay apan malaumon gihapon sila nga makit-an ang biktima aron
nga mahimutang na usab ang iyang pamilya.

Balita 2

NATIONAL NEWS|Ihap sa mga namatay sa padayong pag-ulan sa tibuok Pilipinas

padayong gasaka

Padayon ang pagtaas sa ihap sa mga nabakwian sa kinabuhi sa padayong pag-ulan og

baha nga namugna sa low pressure areas, shear line og Hanging Amihan sa tibuok nasud
Pilipinas sukad Enero 2 karong tuiga.

Sa ulahing report sa Civil Defense Office, mikabat na sa 523, 991 katawo ang apektado sa
daut nga panahon.
Kasamtangang nagdala ug lapad nga pag-ulan ang LPA nga anaa sa gilay-ong 149
kilometro sa Hinatuan, Surigao del Sur sa Visayas, Central Visayas, Negros Occidental,
Albay, Masbate, Sorsogon og Catanduanes nga halos wala nagalihok karon sumala sa
PAGASA.
Miabot na usab karon sa P165.74 milyon ang kantidad sa nadanyos sa imprastraktura
samtang p252.69 milyon sa sector sa agrikultura.
Samtang muabot sa 530 nga mga kabalayan ang na-damage, gawas pa sa 31 ka mga
kalsada og 13 ka mga tulay ang dili maagihan sa publiko.

Balita 3

NATIONAL NEWS|Pito Ka pinakadakong negosyante sa Pilipinas, anaa sa Switzerland

gihapon para suportahan ang partisipasyon ni PBBM sa 2023 World Economic Forum

Anaa sa Davos, Switzerland ang pito ka pinakadakong businessmen sa Pilipinas, para

mutambong ug suportahan ang partisipasyon ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos
Jr., sa 2023 World Economic Forum.

Ang mga nasangpit mao silang si:

Sabin Aboitiz (Aboitiz);
Kevin Andrew Tan (Alliance Global);
Jaime Zobel de Ayala (Ayala Group),
Lance Gokongwei (JG Summit Holdings);
Ramon Ang (San Miguel Corp.);
Teresita Sy-Coson (SM Investments); ug
Enrique Razon (International Container Terminal).

Kahinumduman nga gawas sa mga dagkong mga negosyante, anaa usab sa Switzerland
karon ang mga official delegation sa pangulo nga gilangkuban sa mga government
officials, partikular ang economic team sa gobyerno.
Ang World Economic Forum nagbutang ug Country Strategy Dialogue para sa Pilipinas,
usa ka nindot nga kahigayunan kini para ma-promote ang nasud isip Lider ug Driver sa
paglambo sa Asia-Pacific Region.

Una nang gibutyag ni Pangulong Marcos nga iyang gilauman nga mapaabot sa
 international community ang mga gains nga padayon nga naangkon sa iyang
administrasyon para sa ekonimiya.
Gawas sa mismong forum ug question and answer, ginahulat na usab sa pangulo ang
mga pakigpulong niini sa sidelines sa World Economic meeting.

Balita 4

Polomolok Mayor Palencia gipanigurong sulbaron ang kaso sa mga pagpamusil sa lungsod

Polomolok, South Cotabato--Giangkon ni Polomolok Mayor Bernie Palencia nga usa ka

dakong hagit sa iyang administrasyon ang pagsulbad sa kaso sa patay sa lungsod.
Gihingusgan niini nga ang lungsod sa Polomolok usa ka malinawon nga lugar apan base
matud pa sa history sa lungsod duna gyud mga kaso sa pagpamusil bisan na sa
nakalabayng administrasyon.
Gani sa karon, ila nang ginapaningkamutan nga masulbad ang kaso sa pagpamusil ug
uban pang krimen sa lungsod aron nga mawagtang na usab ang mga kabalaka sa
katawhan gumikan sa maong mga insidente.
Hinuon gibutyag ni Mayor Palencia nga bisan paman sa nahitabong pagpamusil sa
Polomolok, kontrolado gihapon nila ang sitwasyon.
Sumala pa nga kanunay ang koordinasyon sa LGU-Polomolok ngadto sa PNP aron nga
matutukan ang maong mga kaso ug aron nga mamintinar ang kahapsay ug kalinaw sa
lungsod.
Dungan niini, hangyo sa mayor sa katawhan sa lungsod nga dili lang mabalaka tungod ang
LGU ug ang kapulisan ginahimo ang tanan aron nga masulbad ang susamang mga
insidente

Figyur 4: Mga Balita

Legends:
 B1: Balita 1
 B2: Balita 2
 B3: Balita 3
 B4: Balita 4

Mga Sipi o Pangungusap na ginamitan ng Terminong Sinugbuanong BInisaya sa Opisyal na

pahina ng RMN sa facebook:

GIBUTYAG
B1.1 Gibutyag ni Police Major Francia nga sa karon nagpadayon pa ang gihimong retrieval
operation sa biktima.
B1.2 Dugang pagbutyag ni Major Francia nga nakig-alayon na sila sa mga barangay Officials sa
lungsod sa Maitum.
B3.1 Una nang gibutyag ni Pangulong Marcos nga iyang gilauman nga mapaabot sa International
Community ang mga gains nga padayon nga naangkon sa iyang administrasyon para sa
ekonomiya.
B4.1 Hinuon gibutyag ni Mayor Palencia nga bisan paman sa nahitabong pagpamusil sa
Polomolok, kontrolado gihapon nila ang sitwasyon.

GIHAPON
B1.1 Namissing na indibidwal sa kadagatan sa Maitum wala pa gihapon makit-an.
B1.2 Wala pa gihapon nakit-an hangtud karon ang lalaki.
B3.1 Pito ka pinakadakong negosyante sa Pilipinas, anaa sa Switzerland gihapon para suportahan
ang partisipasyon ni PBBM sa 2023 World Economic Forum.
B4.1 Hinuon gibutyag ni Mayor Palencia nga bisan paman sa nahitabong pagpamusil sa
Polomolok, kontrolado gihapon nila ang sitwasyon.

GILANGKUBAN
B3.1 Kahinumduman nga gawas sa mga dagkong mga negosyante, anaa usab sa Switzerland
karon ang mga official delegation sa pangulo nga gilangkuban sa mga government officials,
partikular ang economic team sa gobyerno.

GILAUMAN
B3.1 Una nang gibutyag ni Pangulong Marcos nga iyang gilauman nga mapaabot sa International
Community ang mga gains nga padayon nga naangkon sa iyang administrasyon para sa
ekonomiya.
GILAY-ONG
B2.1 Kasamtangang nagdala ug lapad nga pag-ulan ang LPA nga anaa sa gilay-ong 149 kilometro
sa Hinatuan, Surigao del Sur sa Visayas, Central Visayas, Negros Occidental, Albay, Masbate,
Sorsogon og Catanduanes

GISUWAYAN
B1.1 Una nang nalumos si Davin samtang kini naligo sa usa ka resort sa Barangay Kiambing,
gisuwayan kini ug luwas sa nanag-iya sa resort.

HAGIT
B4.1 Giangkon ni Polomolok Mayor Bernie Palencia nga usa ka dakong hagit sa iyang
administrasyon ang pagsulbad sa kaso sa patay sa lungsod.

KAHAPSAY
B4.1 Sumala pa nga kanunay ang koordinasyon sa LGU-Polomolok ngadto sa PNP aron nga
matutukan ang maong mga kaso ug aron nga mamintinar ang kahapsay ug kalinaw sa lungsod.

KAHIGAYUNAN
B3.1 Ang World Economic Forum nagbutang ug Country Strategy Dialogue para sa Pilipinas, usa
ka nindot nga kahigayunan kini para ma-promote ang nasud isip Lider ug Driver sa paglambo sa
Asia-Pacific Region.

KAHINUMDUMAN
B3.1 Kahinumduman nga gawas sa mga dagkong mga negosyante, anaa usab sa Switzerland
karon ang mga official delegation sa pangulo nga gilangkuban sa mga government officials,
partikular ang economic team sa gobyerno.

KASIGBIT
B1.1 Dugang pagbutyag ni Major Francia nga nakig-alayon na sila sa mga barangay Officials sa
lungsod sa Maitum ug sa mga kasigbit nga lugar sama sa Palimbang ug Kiamba sa pamasin nga
mabangalan ang biktima.
MABANGALAN
B1.1 Dugang pagbutyag ni Major Francia nga nakig-alayon na sila sa mga barangay Officials sa
lungsod sa Maitum ug sa mga kasigbit nga lugar sama sa Palimbang ug Kiamba sa pamasin nga
mabangalan ang biktima.

MASULBAD
B4.1 Polomolok Mayor Palencia gipanigurong sulbaron ang kaso sa mga pagpamusil sa lungsod
B4.2 Giangkon ni Polomolok Mayor Bernie Palencia nga usa ka dakong hagit sa iyang
administrasyon ang pagsulbad sa kaso sa patay sa lungsod.
B4.3 Gani sa karon, ila nang ginapaningkamutan nga masulbad ang kaso sa pagpamusil ug uban
pang krimen sa lungsod aron nga mawagtang na usab ang mga kabalaka sa katawhan gumikan sa
maong mga insidente.
B4.4 Dungan niini, hangyo sa mayor sa katawhan sa lungsod nga dili lang mabalaka tungod ang
LGU ug ang kapulisan ginahimo ang tanan aron nga masulbad ang susamang mga insidente.

MAWAGTANG
B4.1 Gani sa karon, ila nang ginapaningkamutan nga masulbad ang kaso sa pagpamusil ug uban
pang krimen sa lungsod aron nga mawagtang na usab ang mga kabalaka sa katawhan gumikan sa
maong mga insidente.

MIKABAT
B2.1 Sa ulahing report sa Civil Defense Office, mikabat na sa 523, 991 katawo ang apektado sa
daut nga panahon.

MUTAMBONG
B3.1 Anaa sa Davos, Switzerland ang pito ka pinakadakong businessmen sa Pilipinas, para
mutambong ug suportahan ang partisipasyon ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr., sa
2023 World Economic Forum.

NABAKWIAN
B2.1 Padayon ang pagtaas sa ihap sa mga nabakwian sa kinabuhi sa padayong pag-ulan og baha
nga namugna sa low pressure areas, shear line og Hanging Amihan sa tibuok nasud Pilipinas
sukad Enero 2 karong tuiga.

NASANGPIT
B1.1 Una nang nalumos si Davin samtang kini naligo sa usa ka resort sa Barangay Kiambing,
gisuwayan kini ug luwas sa nanag-iya sa resort nga si Irenio Cabanag, 65 anyos human nga
nangayog tabang ang pamilya ni Davin apan walay swerte nga nalumos usab ang nasampit.
P3.1 Ang mga nasangpit mao silang si:

PAMASIN
B1.1 Dugang pagbutyag ni Major Francia nga nakig-alayon na sila sa mga barangay Officials sa
lungsod sa Maitum ug sa mga kasigbit nga lugar sama sa Palimbang ug Kiamba sa pamasin nga
mabangalan ang biktima.

SUMALA
B1.1 Sumala pa nga sa iyang bana-bana, lisud isulti nga buhi pa ang biktima hilabina nga pila na ka
adlaw ang nakalabay.
B2.1 Kasamtangang nagdala ug lapad nga pag-ulan ang LPA nga anaa sa gilay-ong 149 kilometro
sa Hinatuan, Surigao del Sur sa Visayas, Central Visayas, Negros Occidental, Albay, Masbate,
Sorsogon og Catanduanes nga halos wala nagalihok karon sumala sa PAGASA.
B4.1 Sumala pa nga kanunay ang koordinasyon sa LGU-Polomolok ngadto sa PNP aron nga
matutukan ang maong mga kaso ug aron nga mamintinar ang kahapsay ug kalinaw sa lungsod.

Ang mga salitang Sinugbuanong Binisaya na ginagamit sa Broadcast Media ay inilahad at

malinaw na naipakita sa Talahanayan 1 ng pananaliksik na ito. Mapapansing ang talahanayan ay
ibinahagi ayon sa mga sumusunod: mga salitang nakalap, transkripsyon, etimolohiya, pagkabubuo
ng salita, katumbas na salita sa wikang Filipino at ang kahulugan nito. Makikita na ang mga salitang
nakalap ay may kani-kaniyang katangian, pinagmulan at pagpapakahulugan batay sa nakalap na
mga datos. Makikitang nabigyan ang bawat salita ng transkripsyon na makikita sa ikalawang hanay
ng talahanayan ang halimbawa nito ay ang mga sumusunod: /gibut.yag/, /ha.git/, /gisuwayan/ at
/suma.la/ na ibinatay sa kung paano binigkas ang mga salita sa pagkakagamit nito. Makikita rin na
ang mga Sinugbuanong Binisaya na mga salita ay nagmula sa Sebwano katulad ng “butyag, sulay,
hagit, hapsay, basi, at sumala” mayroon ding Tagalog na mga pinagmulang salita na “layo, lalo na,
abot, bawi, at sambit” at ang iba pang etimolohiyang nagamit sa mga salita na nasa talahanayan ay
mula sa Bisaya, Hiligaynon, Ingles at Javanese na ang salita ay “lingkup”.
Mula rin sa talahanayan na ito, makikita na ang mga salita ay nabigyan ng kani-kaniyang
mga salitang ugat at ang mga panlaping ginamit sa mga salita. Ang mga salitang Sinugbuanong
Binisaya ay gumagamit ng mga panlaping gi-, hi-, ka-, ma-, mi-, mu-, na-, pa, sa unlapi. Ang
panlaping nasa gitna naman ay ang gitlaping -hi-, at ang sa hulihan naman ay ang hulaping -an, at
pang-angkop na -ng sa paggamit ng mga panalaping ito mayroong mga salitang nagtataglay ng
panlaping tinatawag na laguhan ito ay ang mga salitang “kahigayunan” at “kahinumduman”. Batay
sa mga paunang datos na nasa talahanayan ay mahihinuha din ang paraan at pagkabubuo ng mga
salita, ginamitan ng paglalapi ang ilang mga salita samantalang ang ibang salita naman na nakalap
ay payak gaya ng; hagit, gihapon at sumala. Mayroon ding mga pagpapalitan ng ponema katulad
ng ponemang /l/ at /w/ sa salitang “gisuwayan” na ang pinagmulan ay “sulay”. Maging ang
ponemang /g/ at /k/ sa mga salitang “kasigbit” sapagkat ang orihinal na salita nito ay “sikbit” at
“mikabat” naman na ang salitang ugat ay “gabat”. Makikita rin sa pagkabubuo ng mga salita na
napabilang din sa talahanayan na mayroong panghihiram ng salita sa Ingles na “solve” para sa
“masulbad” at may isinigawa ring asimilasyon sa mga salitang “nasangpit” na naging “nasampit” at
ang “pangbasin” na naging “pamasin” dagdag pa ang isang pagkabubuo ng salita na pagtatambal
na kung saan ang salitang “lalo na” sa Tagalog at pinagtambal sa Sinugbuanong Binisaya na
“hilabina”. Binigyan din sa talahanayan ng katumbas na salita sa wikang Filipino ang mga salitang
Sinugbuanong Binisaya na nakalap at ang pagpapakahulugan na makikita sa huling kolumn ng
talahanayan ay ibinigay batay sa kung paano ginamit ang mga salita sa loob ng pinagkuhanang
balita na pasulat na siyang nai-post sa opisyal na pahina ng RMN-GSC.

NOTE: DAGDAGAN PA NG MGA PAG-AARAL O PATUNAY MULA SA RRL O MGA

PANANALIKSIK NA MAY KAUGNAYAN, HINDI PA PINAL AT BUKAS PA SA ANUMANG
PAGBABAGO HAHAHAHAAHA.
 KABANATA 5
BUOD, NATUKLASA, KONKLUSYON, AT REKOMENDASYON
Ang kabanatang ito ay nagbibigay ng buod, natuklasan, konklusyon, at rekomendasyon ng
pag-aaral tungkol sa paksang “MorpoAnalisis: Mga na salitang Sinugbuanong Binisaya na
Ginagamit sa Broadcast Media sa GenSan”.

Buod
Natuklasan
Batay sa mga datos na nakalap at nasuri ng mga mananaliksik, natuklasan na may
pagkakatulad ang wikang Filipino at wikang Sinugbuanong binisaya sa mga morpemang ginagamit.
Nagkakaroon lamang ito ng iilang pagkakaiba sa mga salitang ginamit, paraan ng pagbigkas,
maging sa mga panlaping ikinabit sa mga salitang ugat at mas maraming panlapi ang
Sinugbuanong Binisaya kaysa sa Wikang Filipino. Sa pagkabit ng mga panlapi sa mga salita ay
naiiba ang kahulugan nito at ang iba naman ay nanatili ang kahulugan nito. Katulad sa wikang
Filipino ang sinugbuanong binisaya ay nagkakaroon rin ng Asimilasasyon at nagkakaroon rin ng
pagpapalit ng ponema na siyang dahilan upang madali ang pagbigkas ng mga salita.

Konklusyon

Rekomendasyon
Kaugnay ng isinagawang pagsusuri buong pagpapakumbabang iminumungkahi
ng mgamananaliksik sa mga kinauukulang indibidwal ang mga sumusunod na rekomendasyon:
1. Para sa mga nag-aaral ng wika, dapat ay bigyang pansin ang mga rehiyunal o mga
katutubong salita o termino at magkaroon pa ng ibayong pag-aaral sa ilang bahagi ng
pananalita para sa istruktura ng wika lalo na sa Wikang Sinugbuanong Binisaya.
2. Para sa mga Guro, linangin ang mga mga mag-aaral na magkaroon ng hambingang
pagsusuri ng mga wika sa bansa at sanayin sila kung paano kilalanin ang panlapi ayon sa
gamit nito.
3. Sa mga nais ipagpatuloy ang pag-aaral na ito, maaaring magkaroon ng ibayong pag-aaral na
may kinalaman sa mga salitang Sinugbuanong Binisaya at ihambing ito sa Wikang Filipino at
mas palawakin pa ang saklaw ng pananaliksik at gawing impormante ang iba pang uri ng
midya.
 TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Jerald Jay G. Barniego

Status: Single

Citizenship: Filipino

Birth Date: 12/04/2001

Birth Place: Malandag Malungon Sarangani Province

Tribe: Ilonggo

Religion: Roman Catholic

EDUCATIONAL BACKGROUND

Elementary: Malandag Central Elementary School

Secondary: Malandag National Highschool

Tertiary: Mindanao State University

Course & Year: Bachelor of Arts in Filipino

ORGANIZATION: None
 TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Kristy Love Javier Callorina

Status: Single

Citizenship: Filipino

Birth Date: October 04, 2001

Birth Place: General Santos City

Tribe: Ilocano

Religion: Iglesia Ni Cristo

Mother’s Name: Marites J. Callorina

Father’s Name: Dante Q. Callorina Sr.

Home Address: Purok 14, Barangay Tinagacan GSC

EDUCATIONAL BACKGROUND

Elementary: Katangawan Central Elementary School

Secondary: Johnny Ang National High School (Junior & Senior High School)

Tertiary: Mindanao State University -GSC

Course & Year: AB Filipino - 3rd Year

ORGANIZATION: SABFIL

SKILLS: Pagsulat ng mga Tula at Maiikling Kwento

HOBBIES: Panonood at Pagbabasa

 TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Lesther B. Castino

Status: Single

Citizenship: Filipino

Birth Date: 12/17/2000

Birth Place: Silway Fatima Dadingas West G.S.C.

Tribe: Cebuano

Religion: Roman Catholic

Mother’s Name: Liezel B. Castino

Father’s Name: Rommel B. Castino

Address: Silway Fatima Dadingas West G.S.C.

Educational Background

Elementary: Pedro Acharon Sr. Central Elementary School

Secondary: General Santos City, National Highschool

Tertiary: Mindanao State University

Course & Year: Bachelor of Arts in Filipino

ORGANIZATION: None

SKILLS: Magbutingting ng mga gamit, Pagpatawa

TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Ma. Lorenza C. Cahanap

Status: Married

Citizenship: Filipino

Birth Date: 07/06/2001

Birth Place: General Santos City.

Tribe: Cebuano

Religion: Born Again

Spouse’s Name: Dennis Grevan P. Cahanap

Daughter’s Name: Precious Denise C. Cahanap

Address: Tomasa, Barangay Calumpang, G.S.C.

EDUCATIONAL BACKGROUND

Elementary:Fatima. Central Elementary School

Secondary: General Santos City, National Highschool

Tertiary: Mindanao State University

Course & Year: Bachelor of Arts in Filipino

ORGANIZATION: None

SKILLS: Drawing, Arts

HOBBIES: Housechores, Sumayaw, Cycling

TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Jiandy Miles Dorato De Jesus

Status: Single

Citizenship: Filipino

Birth Date: April 02, 2001

Birth Place: General Santos City

Tribe: Cebuano

Religion: Roman Catholic

Mother’s Name: Michelle Dorato De Jesus

Father’s Name: Randy Vales De Jesus

Home Address: Prk. Acharon, Brgy. Labangal, General Santos City

Educational Background

Elementary: Saavedra Saway Central Elementary School

Secondary: Labangal National High School

Tertiary: Mindanao State University- Gensan

Course & Year: 3rd Year- Ab Filipino

Organization: Sabfil

Skills: Playing Football

Hobbies: Playing Football

TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Rusty C. Lopez

Status: Single

Citizenship: Filipino
Birth Date: 07/22/2001

Birth Place: General Santos City.

Tribe: Ilocano/Ilonggo

Religion: Roman Catholic

Address: Alabel Sarangani Province

EDUCATIONAL BACKGROUND

Elementary: Alabel Central Integrated SPED Center

Secondary: Alabel National Science High School

Tertiary: Mindanao State University

Course & Year: Bachelor of Arts in Filipino

ORGANIZATION: Order of Demolay/ Alpha Kappa Rho

SKILLS: Playing drums, enduro riding, cooking

HOBBIES: Playing Drums, enduro riding

TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Cristine B. Olaer

Status: Single

Citizenship: Filipino Birth

Date: 08/01/2002

Birth Place: Quijano Clinic, Brgy, Calumpang G.S.C.

Tribe: Cebuano

Religion: Roman Catholic

Mother’s Name: Gina B. Olaer

Father’s Name: Ernesto S. Olaer Jr. Home

Address: Prk. 1, Blk, 7, Brgy. Fatima G.S.C.

EDUCATIONAL BACKGROUND

Elementary: Upper Tambler Elementary School II

Secondary: Fatima National High School

Tertiary: Mindanao State University

Course & Year: Bachelor of Arts in Filipino

ORGANIZATION: SABFIL

SKILLS: May positibong pananaw sa buhay at malikhain

HOBBIES: Sumayaw, Kumanta, Kumain, Maglaro ng Badminton

TUNGKOL SA MGA MANANALIKSIK

Name: Reyes, Kyle Cyrus

Status: Single

Citizenship: Filipino

Birth Date: March 21,2002

Birth Place: Bulaong Village, GSC

Tribe: Cebuano

Religion: Roman Catholic

Mother’s Name: Jocelyn M. Reyes

Father’s Name: N/A

Home Address: Prk. Quilantang Calumpang General Santos City

Educational Background

Elementary: Calumpang Elementary School

Secondary: Aflek National High School

Tertiary: Mindanao State University

Course & Year: Bachelor of Arts In Filipino/ 3rd Year