ΞΥΛΙΝΗ ΣΤΕΓΗ

Η ΕΠΙΛΟΓΗ
ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΞΥΛΕΙΑΣ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΣΤΕΓΗΣ ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
ΣΥΝΕΒΑΛΛΕ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΟΛΛΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ
ΤΟΥ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ,Σ ΤΟΥ ΣΕ ΜΕΓΑΛΑ
ΜΗΚΗ, ΩΣ ΕΝΑ ΕΥΡΕΩΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΦΥΣΙΚΟ ΥΛΙΚΟ. Η ΕΠΙΛΟΓΗ, ΩΣΤΟΣΟ, ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ
ΞΥΛΕΙΑΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΒΑΣΙΚΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ
ΑΝΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΙΑΣ ΣΤΕΓΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.

Ως στέγη (ή σκεπή) ονομάζουμε την επένδυ- ίσως και φωτισμό (π.χ. σε μεγάλες στέγες). Τα
ση, συνήθως ξύλινη, του ανώτερου τμήματος πλεονεκτήματα από τη χρήση του ξύλου στην
ενός κτιρίου. Βασική λειτουργία της στέγης εί- κατασκευή της στέγης είναι προφανή ακόμη
ναι να προστατεύσει το κτίριο από τις καιρικές και σήμερα, που υπάρχουν πολλές άλλες επι-
συνθήκες (ήλιο, βροχή, χιόνι, άνεμο), ενώ ταυ- λογές. Το ξύλο ως υλικό, συνέβαλε στην επίλυ-
τόχρονα το χαρακτηρίζει μορφολογικά. Η ξύ- ση πολλών προβλημάτων εξαιτίας της υψηλής
λινη στέγη αποτελούσε και αποτελεί ένα ση- μηχανικής αντοχής του σε σχέση με το βάρος
μαντικό στοιχείο σε όλα τα παλαιότερα κτίρια, του –εξαιρετικά υψηλή αντοχή σε αξονικό
Άρθρο των εξακολουθεί δε να αποτελεί και σε πολλά νε- εφελκυσμό– και της διαθεσιμότητάς του σε
δρ. ΜΙΧΑΛΗ ΣΚΑΡΒΕΛΗ & δρ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΑΝΤΑΝΗ όδμητα. Ζητούμενα ακόμη για τη στέγη είναι μεγάλη μήκη ως ένα ευρέως διαθέσιμο φυσικό
Τμήματος Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου - Επίπλου,
Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας να παρέχει θερμομόνωση, υγρομόνωση και υλικό. Βασικό πλεονέκτημα εξακολουθεί να

www.ktirio.gr 73
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΘΡΑ |

Διαμόρφωση σοφίτας σε ένα ιδιαίτερο διαμέρισμα δύο επιπέδων, χρησιμοποιώντας ως κύριο χωρικό καταλύτη τα σύνθετα ζευκτά της οροφής. Ξενοδοχείο "Domus Renier"
στην Παλαιά Πόλη Χανίων, αρχιτεκτονική μελέτη: Αριστομένης Βαρουδάκης, Γιώργος Βαρουδάκης.
©
Χρήστος Δράζος

παραμένει το αισθητά μικρότερο βάρος της κατασκευές. Παλαιότερα στη χώρα μας ήταν ροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή της χώρας.
ξύλινης στέγης, κι αυτό δίνει τη δυνατότητα για πολύ συνηθισμένη και η χρήση ξυλείας κυπα- Έτσι, συναντάμε συνήθως διατομές 60 x 120
μικρότερες διατομές στα φέροντα στοιχεία ρισσιού, προερχόμενης από ιδιωτικές καλλιέρ- (mm) για κατασκευή ζευκτών (μαύρη πεύκη και
της οικοδομής, επομένως και μικρότερα συνο- γειες, που οι άνθρωποι δημιουργούσαν συνή- ελάτη) στη Θεσσαλία, 70 x 140 (mm) στη Μακε-
λικά κόστη κατασκευής. Ακόμη όμως και με θως ειδικά γι’ αυτό το σκοπό (κατασκευή στε- δονία, ενώ στην Πελοπόννησο απαντώνται πε-
ύπαρξη πλάκας σκυροδέματος, η ξύλινη στέγη γών). Σε αρκετές περιοχές της χώρας υπήρχε ρισσότερο οι διατομές 75 x 115 και 75 x 145
συνεισφέρει στη θερμομόνωση του κτιρίου, μάλιστα παράδοση: όταν γεννιόταν ένα κορί- (mm). Αντιστοίχως, διαφοροποιήσεις παρατη-
καθώς το ξύλο ως υλικό έχει μικρό συντελεστή τσι (αλλού αγόρι), ο πατέρας φύτευε έναν κυ- ρούνται και στην ξυλεία που χρησιμοποιείται για
θερμικής αγωγιμότητας (λ). παρισσώνα, προκειμένου να έχει το κορίτσι τεγίδες ("καδρόνια"), οπότε συναντώνται οι δια-
Υπάρχουν φυσικά και μειονεκτήματα που την ξυλεία, ως προίκα, για να φτιάξει το σπίτι τομές 35 x 45, 35 x 55, 45 x 45, 45 x 65 (mm)
έχουν να κάνουν με τη φύση του ξύλου ως υλι- της, όταν θα έφθανε σε ηλικία γάμου. Πράγ- και μήκη κατά κανόνα 3 - 4 m. Σε κάθε περίπτω-
κού, καθώς είναι δυνατόν να προσβληθεί από ματι το κυπαρίσσι δημιουργεί ικανά μήκη και ση, η εγχώρια ξυλεία κωνοφόρων (ελάτη, μαύρη
μύκητες και έντομα, εφόσον δεν ληφθούν τα διαμέτρους μέσα σε μια 25-ετία, που μπορεί πεύκη) στην κατάλληλη διατομή και ποιότητα δεν
αναγκαία μέτρα σωστής προστασίας και συ- κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί για δομική χρήση υπολείπεται σε τίποτα από την αντίστοιχη εισα-
ντήρησής του. και όχι μόνο. Σήμερα όμως αυτή η –όντως γόμενη.
Πριστή ξυλεία για ξύλινες στέγες εισάγεται από
εξαιρετική– ξυλεία σπανίζει.
Κύρια είδη ξυλείας για στέγη την Ευρώπη, με κυρίαρχα τα είδη δασικής πεύ-
Πριστή ξυλεία κης ("κόκκινη ξυλεία" ή "σουηδικό") από Σουηδία
Για την κατασκευή ξύλινων στεγών χρησιμο- Η πιο συνηθισμένη μορφή χρησιμοποιούμενης και Φινλανδία με διατομές 60 x 120, 70 x 140, 70
ποιείται συνήθως ξυλεία κωνοφόρων ("μαλα- ξυλείας είναι η πριστή ξυλεία, δηλ. η συμπαγής x 120 (mm) και μήκη 3,30 έως 5,40 m για εμφα-
κή" ξυλεία), δηλ. πεύκη, ελάτη ή ερυθρελάτη, (μασίφ) ξυλεία που είναι πριονισμένη από όλες νείς στέγες. Επίσης, πριστή ξυλεία σιβηρικής πεύ-
που διατίθεται σε διάφορες διαστάσεις, κατάλ- τις πλευρές, έχει πρισματική μορφή και τετραγω- κης ("ρωσική ξυλεία") από τη Ρωσία, ερυθρελά-
ληλες για την κατασκευή ζευκτών. Η ελάτη νική ή ορθογωνική διατομή. Αν η πριστή έχει της ("λευκή ξυλεία") από διάφορες χώρες, λάρι-
χρησιμοποιείται περισσότερο, η πεύκη λιγότε- πλανιστεί, δηλ. λειανθεί σε πλάνη ή ξεχονδριστή- κας ("λάρτζινο") από την Αυστρία και τη Ρωσία
ρο, η ερυθρελάτη κατά περίπτωση. Καλύτερη ρα, τότε λέγεται πλανισμένη ξυλεία. Συνήθως, και επίσης καστανιάς (κυρίως από τη Γαλλία).
από πλευράς μηχανικής αντοχής και βιολογι- στη χώρα μας η ξυλεία στέγης είναι απλάνιστη. Τροπική ξυλεία (αφρικανική) ή αμερικανικά είδη
κής ανθεκτικότητας είναι η ξυλεία πεύκης, Οι χρησιμοποιούμενες διατομές για πριστή ξυ- (π.χ. Oregon pine) δεν είναι συνηθισμένο να
ωστόσο και με ελάτη - ερυθρελάτη στις σω- λεία στεγών εγχώριας προέλευσης μπορεί να χρησιμοποιούνται σε στέγες εξαιτίας του υψη-
στές διατομές πραγματοποιούνται πολύ καλές ποικίλλουν, καθώς παρατηρούνται μικρές διαφο- λού κόστους τους.

74 ΚΤΙΡΙΟ 6 | 2018 ΙΟΥΝΙΟΣ

Στέγη με καβαλάρη και στοιχεία από πελεκητή ξυλεία. Αναστήλωση μανιάτικου πυργόσπιτου, αρχιτεκτονική μελέτη / επίβλεψη: Έλενα Ζερβουδάκη, Εταιρεία z-level
©
Μπάμπης Λουιζίδης

Πελεκητή ξυλεία
Πελεκητή λέγεται η απλάνιστη ξυλεία που έχει
διατομές 80 x 100, 100 x 100, 100 x 120, 120 x 120,
120 x 150, 150 x 150, 180 x 180, 200 x 200 (mm)
με μήκη από 3 έως 12 m, από τα είδη ερυθρελά-
της (spruce), έλατο, και καστανιά, κυρίως Αγίου
Όρους και Πηλίου, που χρησιμοποιείται σε στέ-
γες, καθώς και σε υπόστεγα ή πέργκολες.
Η πελεκητή ξυλεία έλκει το όνομά της από το
γεγονός ότι στο παρελθόν η βασική κατεργα-
σία των κορμών (προκειμένου από σχήμα κό-
λουρου κώνου να αποκτήσουν πρισματικό
σχήμα) γινόταν χειρωνακτικά με ειδικό τύπο
τσεκουριού, την "πελέκα". Υπήρχε μάλιστα και
σχετική εξειδίκευση στους υλοτόμους: ο "πελε-
κάνος". Σε πολλές παλαιές στέγες συναντάται
και σήμερα ξυλεία καθαρά πελεκητή, στην
οποία φαίνονται οι τομές του τσεκουριού. Η
πελεκητή ξυλεία στο ένα άκρο της (το λεπτότε-
ρο του κορμού) πολλές φορές έχει λίγο μικρό-
τερη διατομή και "λειψάδες" στις ακμές της. Η
εισαγόμενη λεπτή πελεκητή ξυλεία με ελλιπείς
ακμές στην ελληνική αγορά αποκαλείται και
"τράβα", καθώς επικράτησε το όνομα της κυ-
ρίαρχης στο παρελθόν εισαγόμενης φίρμας
(TRAVA). Η πελεκητή ξυλεία ερυθρελάτης πε-
ριέχει μεγάλο ποσοστό εντεριώνης (ανώριμου
Στέγη με ξύλινα ζευκτά
ξύλου), οπότε έχει χαμηλή συνήθως κλάση μη- και χρήση μεταλλικών
χανικής αντοχής (C18). Σήμερα αυτή η ξυλεία ελασμάτων.

www.ktirio.gr 75
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΘΡΑ |

Ξύλινα ζευκτά στη στέγη βιβλιοπωλείο - αναγνωστηρίου στην Πάτρα, αρχιτεκτονική μελέτη: Μυρτώ Κιούρτη.
© Νίκος Ψαθογιαννάκης

στοιχίζει περίπου 220 - 250 €/m3. Επικολλητή ξυλεία

Στην αγορά, η πελεκητή ξυλεία ερυθρελάτης Στις σύγχρονες κατασκευές χρησιμοποιείται
διατίθεται και εμποτισμένη με πιστοποιημένα πλέον πολύ και η επικολλητή ξυλεία (glulam) ή
άλατα χαλκού - βορίου (κόστους περίπου 280 σύνθετη ξυλεία, η οποία αποτελείται από μι-
- 330 €/m3), για προστασία από μύκητες και κρότερα στοιχεία ξύλου κολλημένα μεταξύ
έντομα. Κρίνεται απαραίτητο να γίνεται εμποτι- τους με δακτυλοειδείς συνδέσεις (finger-joint-
σμός υπό πίεση σ’ αυτή την ξυλεία λόγω της ing) τύπου "χτένια", ή/και συγκολλημένα επίσης
φύσης της και των ανοιγμάτων που έχει στην σε στρώσεις. Διακρίνονται δύο διαφορετικοί
επιφάνειά της, που αποτελούν "έτοιμες κατοι- τύποι επικολλητής ξυλείας: η FG (finger-joint-
κίες" για τα έντομα. Αυτός ο χειρισμός γίνεται ed) που είναι συγκολλητή κατά μήκος με "χτέ-
σε εμποτιστήρια κλειστού τύπου με τη μέθοδο νια" (κλάσης C24), και η GL (glue-laminated)
πλήρων κυττάρων με κενό - πίεση, και η από- που είναι σύνθετη ξυλεία, πολυκολλητή κατά
χρωση της εμποτισμένης ξυλείας είναι ελαφρά μήκος και κατά πλάτος (κλάσης GL24 έως
πρασινωπή ή χρώματος καφετί. Αυτή η ξυλεία GL35). Οι ρητίνες που χρησιμοποιούνται
πρέπει να ξηρανθεί καλά μετά τον εμποτισμό. (MUF, PRF, PUR, EPI, epoxy) είναι μεγάλης μη-
Το κόστος εμποτισμού σήμερα κυμαίνεται γύ- χανικής αντοχής και ανθεκτικότητας στην
ρω στα 70 €/m3. υγρασία και στην υψηλή θερμοκρασία. Μ’ αυτή
Ανώτερης ποιοτικής στάθμης είναι η ξυλεία την τεχνολογία επιτυγχάνονται μεγάλα μήκη
καστανιάς (κυρίως Αγίου Όρους αλλά και σε διάφορες διατομές και επιθυμητά σχήματα,
Χαλκιδικής, Πηλίου, Κισσάβου), που έχει μεγά- κάνοντας εφικτή την υλοποίηση κατασκευών
λη φυσική ανθεκτικότητα. Δεν απαντάται όμως με πολύ μεγάλα ανοίγματα, χωρίς σχεδιαστι-
συχνά εξαιτίας της περιορισμένης διαθεσιμό- κούς περιορισμούς. Η επικολλητή ξυλεία έχει
τητάς της, ενώ η εισαγόμενη καστανιά (δια- πολύ υψηλή μηχανική αντοχή.
στάσεων 80 x 80, 100 x1 00, 120 x 120, 150 x Συμπληρωματικά ξύλινα στοιχεία στέγης
150, 180 x 180, 200 x 200 mm2 και σε μήκη 3 - Πέραν της ξυλείας του φέροντος οργανισμού
10 m) έχει υψηλότερο κόστος, λ.χ. 700 - 1.000 της στέγης, που προαναφέρθηκε, η ολοκλήρω-
€/m3. Είναι γνωστό ότι οι στέγες από καστα- ση της στέγης πλαισιώνεται από ξύλινα στοιχεία
νιά σώζονται επί δεκάδες χρόνια. για το σανίδωμα, τις τεγίδες, τις επιτεγίδες κτλ.

4 ΚΤΙΡΙΟ 1 | 2018 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

Ξύλινα εμφανή ζευκτά στο ξενοδοχείο "Costa Navarino" στη Μεσσηνία. Αρχιτεκτονική μελέτη: Μελετητική - Γραφείο Μελετών Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη Ε.Π.Ε.

Η ξυλεία κωνοφόρων (κυρίως ελάτης) χρησι-

μοποιείται και για την πεταύρωση («σανίδωμα,
πέτσωμα») της στέγης. Παλαιότερα χρησιμο-
ποιούνταν κυρίως ξυλεία λεπτού πάχους, περί-
που 12 mm («σκουρέτο»), ενώ σήμερα χρησι-
μοποιείται περισσότερο ημισανίδα πάχους 18
mm («μισόταβλα») ή σανίδα 24 mm («τά-
βλα»).
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται πολύ
και επιφάνειες από ξυλόπλακες προσανατολι-
σμένων ξυλοτεμαχιδίων, γνωστών ως OSB. Το
OSB πρέπει να είναι κλάσης 3 (OSB/3), δηλ.
συγκολλημένο με ρητίνες υψηλής αντοχής
στην υγρασία (PF ή PMDI). Σε πιο ποιοτικές
και πιο ακριβές κατασκευές η πεταύρωση γίνε-
ται και με επιφάνειες αντικολλητών (φύλλων
κόντρα πλακέ) καλής ποιότητας (κόντρα πλακέ
θαλάσσης), συγκολλημένων με φαινολικές ρη-
τίνες (PF). Η χρήση φύλλων OSB ή κόντρα
πλακέ μειώνει το χρόνο κατασκευής και ενι- Κατασκευή εμφανούς στέγης με επικολλητή ξυλεία σε κατοικία.
σχύει σημαντικά τη διαφραγματική λειτουργία
της πεταύρωσης. Επάνω από την πεταύρωση
(μετά από τη στεγανοποιητική μεμβράνη) το-
ποθετούνται οι τεγίδες και επιτεγίδες, επίσης
από ξυλεία κωνοφόρων και στις διατομές που
αναφέρθηκαν, προκειμένου να εξυπηρετήσουν
τον αερισμό της στέγης, την (πιθανή) τοποθέ-
τηση θερμομόνωσης και φυσικά τη στερέωση

www.ktirio.gr 5
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΘΡΑ |

των κεραμιδιών ή των άλλων υλικών της εξωτε- Στέγη με καβαλάρη.

ρικής κάλυψης της στέγης.

Κλίση στέγης & τρόποι

εφαρμογής φορτίων
Κλίση της στέγης
Η κλίση της στέγης εξαρτάται από τις τιμές χιο-
νόπτωσης και βροχόπτωσης κάθε περιοχής. Για
τα ελληνικά κλιματικά δεδομένα, η προτεινόμε-
νη κλίση είναι 40%, που αντιστοιχεί σε γωνία
22ο, αλλά, αν υπάρχει πρόβλημα ύψους ή η
στέγη γίνεται σε περιοχή στην οποία δεν πέ-
φτει πολύ χιόνι, μπορεί να λειτουργήσει και με
μικρότερη κλίση. Η ελάχιστη επιτρεπόμενη κλί-
ση, από κατασκευαστική άποψη, είναι 20%. Για Στέγη με ξύλινο ζευκτό.
ξύλινες στέγες σε πέργκολες και κεραμοσκεπές
μπαλκονιών, είναι δυνατόν να δοθεί κλίση μέχρι
και 18%, εφόσον εφαρμοστούν, κάτω από τα
κεραμίδια, μονωτικά φύλλα που εξασφαλίζουν
τη στεγανότητα.
Εφαρμογή φορτίων στη στέγη
Οι βασικοί τρόποι που εφαρμόζονται τα φορ-
τία στις στέγες είναι τρεις: μέσω του καβαλάρη
(κορφιά), μέσω των ζευκτών και μέσω των δι-
κτυωμάτων.
Στέγη με καβαλάρη
Στα δυο άκρα (συνήθως στη στενότερη τοιχο-
ποιία) τοποθετείται οριζόντια ο καβαλάρης,
και επάνω σ’ αυτόν τοποθετούνται με κλίση τα
λοξά στοιχεία (κατεβασιές). Συνήθως, πρώτα
στερεώνεται η κορυφαία οριζόντια δοκός (κα-
βαλάρης ή κορφιάς) και μετά τα κεκλιμένα
στοιχεία (αμείβοντες ή κατεβασιές). Η χρησι-
μοποίηση μεταλλικών υποδοχών εξασφαλίζει
καλύτερη εφαρμογή των αμειβόντων και απο-
τρέπει τη δημιουργία λοξών τομών.
Στέγη με ζευκτά
Τα ξύλινα ζευκτά (ψαλίδια) είναι τριγωνικά
πλαίσια, κατασκευασμένα από στοιχεία που
ενώνονται μεταξύ τους με γαλβανισμένες με-
ταλλικές πλάκες ή με συνδέσμους της ξυλουρ-
γικής. Χρησιμοποιούνται ευρέως στην κατα-
σκευή στεγών κατοικιών, δημοσίων κτιρίων, γε-
ωργικών εγκαταστάσεων και εμπορικών κτι- Δικτύωμα κατασκευασμένο επιτόπου με ξυλεία και επιθεματικά μεταλλικά στοιχεία.
ρίων. Οι υψηλές αναλογίες δύναμης - μάζας
τούς επιτρέπουν την εύκολη και οικονομική
στέγαση μεγάλων ανοιγμάτων (μέχρι και 20
ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΤΥΠΩΝ ΞΥΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΖΕΥΚΤΑ ΣΤΕΓΗΣ
m) και προσφέρουν μεγάλη ευελιξία στο σχε-
διασμό των κτιρίων. Εμφανής κατασκευή Μη εμφανής κατασκευή
Ειδικά όσον αφορά σε συνδέσεις ξύλινων ζευ- Καστανιά επεξεργασμένη (πλανισμένη και με τρίψιμο Πριστή εγχώρια ξυλεία μαύρης πεύκης, δασικής
κτών, απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή ακμών). πεύκης ή ελάτης.
συμπεριφορά του ζευκτού αποτελεί η τέλεια Ξυλεία σκανδιναβική (ερυθρελάτης - δασικής Πελεκητή ξυλεία (τράβα) εισαγωγής, ερυθρελάτης ή
μεταβίβαση των φορτίων στα σημεία των κόμ- πεύκης), πλανισμένη. πεύκης.
βων. Παλαιότερα, οι τεχνίτες χρησιμοποιού-
Πελεκητή ξυλεία (τράβα), επεξεργασμένη
σαν ως κύριο τρόπο τη σύνδεση μόρσου - Πριστή ξυλεία εισαγωγής ερυθρελάτης.
(πλανισμένη και με τρίψιμο ακμών).
μορσότρυπας, τρόπος που τείνει σήμερα να
εγκαταλειφθεί, διότι εξασθενίζει τις διατομές Συγκολλητή κατά μήκος ξυλεία finger-jointed (FG),
ερυθρελάτης & πεύκης.
αλλά απαιτεί και πρόσθετη εργασία και εμπει-
ρία. Συναντώνται επίσης σε παλαιές κατα- Σύνθετη ξυλεία, πολυκολλητή κατά μήκος και πλάτος,
σκευές και σύνδεσμοι με "δόντι" (για να απο- glue-laminated (GL), ερυθρελάτης ή πεύκης.
φεύγεται η ολίσθηση του λοξού στοιχείου) αλ- Ξυλεία τροπική (Iroko), επεξεργασμένη.
λά και πρόσθετες μεταλλικές ιδιοκατασκευές

76 ΚΤΙΡΙΟ 6 | 2018 ΙΟΥΝΙΟΣ

 Κατασκευή εμφανούς
στέγης μεγάλου
ανοίγματος με
επικολλητή ξυλεία.

(τύπου "τζινέτι"), προς ενίσχυση των παραδο-

σιακών συνδέσμων. Σήμερα χρησιμοποιούνται
συνηθέστερα μεταλλικοί συνδετήρες, ηλοφό-
ρες πλάκες, πίροι, κοχλίες με περικόχλια, απλοί
κοχλίες, ήλοι και δισκοειδή διατμητικά ενθέμα-
τα (συνήθως οδοντωτά). Αυτά τα μέσα μπορεί
να δρουν συμπληρωματικά με απλές εγκοπές
των ξύλων, τεμάχια ξύλινων φύλλων και κομβο-
ελάσματα (gang nail system).
Τα ζευκτά επαναλαμβάνονται τοποθετημένα πα-
ράλληλα ανά τακτά διαστήματα. Όσο πιο μεγά-
λα είναι τα διαστήματα, τόσο πιο μεγάλες είναι
και οι διατομές των ξύλινων στοιχείων που χρη-
σιμοποιούνται. Επάνω στις κεκλιμένες δοκούς
των ζευκτών, εγκαρσίως, τοποθετούνται λεπτό-
τερες δοκοί (τεγίδες) έτσι, ώστε να δημιουργή-
σουν την κατάλληλη επιφάνεια για την έδραση
της επικάλυψης. Πολλές φορές είναι απαραίτητη
η τοποθέτηση επιπλέον δοκών (επιτεγίδων), κά-
θετα στις τεγίδες, δημιουργώντας πιο πυκνή διά-
ταξη. Στις ακμές της στέγης (σημεία τομής των
κεκλιμένων επιπέδων) τοποθετούνται δοκοί που
καλούνται ημιζευκτά ή ψευδοζευκτά.
Για να αποφευχθεί η κλίση και η πτώση των
ζευκτών (φαινόμενο "ντόμινο"), δηλ. η κατάρ-
ρευση της στέγης, είναι αναγκαίο να σταθερο-
ποιηθούν τα ζευκτά από την πλευρική πίεση
που ασκεί ο άνεμος. Τοποθετούνται επομένως
οριζόντια και διαγώνια μερικά χοντρά, επιμήκη
καδρόνια, ως αντιανέμιοι σύνδεσμοι.
Τράβα καστανιάς
Στέγη με δικτυώματα εισαγωγής,
Η στέγη με ξύλινα δικτυώματα δεν είναι συνή- επεξεργασμένη.

www.ktirio.gr 77
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΘΡΑ |

Μεγάλες διαμήκεις ραγαδώσεις

σε δοκούς από ξυλεία
ερυθρελάτης λόγω υψηλής
αρχικής υγρασίας.
Ο συνδυασμός ακατάλληλης διατομής ξυλείας με εντεριώνη και υψηλής υγρασίας
ξύλου οδήγησε γρήγορα σε παραμόρφωση της δοκού. Τοποθετήθηκαν εκτάκτως
ξύλινα υποστυλώματα.

Στέγη κατασκευασμένη με
"χλωρή" εγχώρια ξυλεία πεύκης
σε δημόσιο κτίριο. Η μέτρηση
της υγρασίας του ξύλου έδειξε
τιμές 17% - 22%, δύο μήνες
μετά την τοποθέτηση.
Επιφανειακά αναπτύχθηκαν
γρήγορα μυκήλια και
μεταχρωματισμοί. Εφόσον δεν
υπάρχει εξωτερική είσοδος
υγρασίας και γίνεται ένας
στοιχειώδης εξαερισμός στο
χώρο της στέγης, το πρόβλημα
θα υποχωρήσει. Η υγρασία
όμως δεν θα έπρεπε να ήταν
υψηλή. Η ενδεδειγμένη αρχική
υγρασία της ξυλείας πρέπει να
είναι 12% - 16%.
Η μέτρηση της υγρασίας της ξυλείας μπορεί να γίνει και εκ των υστέρων, με
χρήση ηλεκτρικού υγρομέτρου. Το ορθό όμως είναι η ξυλεία να είναι ήδη
ξηραμένη, πριν να χρησιμοποιηθεί.

θης κατασκευή για τα ελληνικά δεδομένα, πα- των ζευκτών, αντί του κλασικού και απαραίτητου Η χρήση προϊόντων OSB απαιτεί προσοχή.
ρότι σε άλλες χώρες χρησιμοποιείται αρκετά, ξύλινου αντιανέμιου σύνδεσμου. Το μικρό πά- Πωλούνται προϊόντα τέτοιων ξυλοπλακών, (βλ.
με δικτυώματα κατασκευαζόμενα επιτόπου ή χος του ελάσματος δεν δεσμεύει χώρο, τοπο- OSB/1 και OSB/2), τα οποία λόγω του ότι
με προκατασκευασμένα δικτυώματα. θετείται εύκολα και γρήγορα, καλύπτεται επίσης έχουν συγκολληθεί με ρητίνες ουρίας - φορ-
Ευρωκώδικας 5 πολύ εύκολα και δεν "προκαλεί" αισθητικά. μαλδεΰδης (UF), είναι πιο ευάλωτα στην υγρα-
Ο ευρωκώδικας 5 (ΕΝ 1995-1) έχει εισαγάγει Για τις εργασίες κατασκευής των στεγών διατί- σία και δεν ενδείκνυται να χρησιμοποιούνται
σήμερα νέα δεδομένα, όσον αφορά στις τεχνι- θενται επίσης σήμερα πολλά, κυρίως καρφωτι- σε στέγες για πέτσωμα.
κές προδιαγραφές της ξυλείας, στην κλάση μη- κά εργαλεία νέας γενιάς, ηλεκτρικά ή πνευματι- Ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα είναι η απαρά-
χανικής αντοχής (π.χ. C18, C22, C24, C30), κά, κατάλληλα για όλα τα είδη των υλικών, που δεκτα υψηλή αρχική υγρασία της ξυλείας. Στην
σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ 384 αλλά και επιτρέπουν στους τεχνίτες την εργασία με με- περίπτωση της εγχώριας στρογγύλης αλλά και
στους τρόπους συνδεσμολογίας, στα οποία οι γάλη αυτονομία. της πριστής ξυλείας, εφόσον δεν έχει μεσολαβή-
τεχνίτες δεν είναι ακόμη πλήρως εξοικειωμένοι. σει αρκετός χρόνος από την κατεργασία και δεν
Εδώ έρχεται η ευθύνη των πολιτικών μηχανικών Προβλήματα κατά την επιλογή έχει –ως συνήθως στην Ελλάδα– πραγματοποι-
και των τεχνολόγων ή μηχανικών ξύλου να των προϊόντων ξύλου ηθεί τεχνητή ξήρανση, η ξυλεία έχει πολύ υψηλά
εφαρμόσουν αξιόπιστα την ποιοτική ταξινόμη- Πολλές φορές έχουν παρατηρηθεί προβλήματα ποσοστά υγρασίας (> 30%).
ση της δομικής ξυλείας και τις κατάλληλες συν- στην κατασκευή στεγών, που άπτονται θεμάτων Ακόμη όμως και σε εισαγόμενη ξυλεία παρατη-
δέσεις, όπως θα προβλέπει κάθε φορά η αντί- ποιότητας της ξυλείας. Η ποιότητα εδώ δεν ρούνται υγρασίες ξύλου κοντά στο 20%. Αυτό
στοιχη μελέτη. Η χρήση πριστής και επικολλη- αφορά τόσο στο είδος, όσο στα τεχνικά χαρα- έχει ως επίπτωση την εμφάνιση μεταχρωματι-
τής ξυλείας εγνωσμένης και πιστοποιημένης αν- κτηριστικά της ξυλείας, καθώς υπάρχουν κατα- σμών της ξυλείας από την ανάπτυξη μυκήτων
τοχής είναι πλέον απόλυτα εφικτή, τόσο για ει- σκευές από είδη "χαμηλής ποιότητας" (π.χ. λεύ- (βλ. κυάνωση), τον κίνδυνο προσβολής από ση-
σαγόμενα, όσο και για ελληνικά προϊόντα ξύλου. κη), που δεν παρουσίασαν κανένα πρόβλημα και πτικούς μύκητες, την ακανόνιστη επιτόπια ξήραν-
Σύγχρονες συνδεσμολογίες και πρακτικές κατασκευές από τα κλασικά είδη (κυρίως ερυ- ση που μπορεί να επιφέρει στρεβλώσεις ("πετσι-
Εκτός από τα μεταλλικά υλικά συνδέσεων, σήμε- θρελάτη) από πελεκητή ξυλεία τύπου "Τράβα", καρίσματα"), άνοιγμα συνδέσεων και ραγαδώσεις
ρα υπάρχουν και πολλά ακόμη υλικά είτε εργα- με μεγάλο ποσοστό ανώριμου ξύλου και εντε- της ξυλείας. Τα προβλήματα που δημιουργούνται
λεία, κατάλληλα για χρήση - εφαρμογή στην κα- ριώνης και υψηλό ποσοστό υγρασίας, που λίγο είναι αφενός οπτικά (απαράδεκτα σε εμφανείς
τασκευή των στεγών. Διατίθεται π.χ. μεταλλικό χρόνο μετά την κατασκευή άρχισαν να παρα- στέγες) και αφετέρου αντοχής της κατασκευής,
έλασμα για διαγώνια σύνδεση - συγκράτηση μορφώνονται είτε να εμφανίζουν ραγαδώσεις. καθώς υποβαθμίζεται η μηχανική αντοχή της ξυ-

78 ΚΤΙΡΙΟ 6 | 2018 ΙΟΥΝΙΟΣ

Η χρήση ξυλείας προστατευμένης με κατάλληλα σκευάσματα προφυλάσσει το ξύλο κυρίως από μύκητες και έντομα.

λείας και η στέγη γίνεται επικίνδυνη, ειδικά αν οι μύκητες δεν πρόκειται να συμβεί, εφόσον η
διατομές δεν είναι επαρκείς. ξυλεία της στέγης δεν επανυγρανθεί και η
Αυτά τα θέματα αντιμετωπίζονται σήμερα, υγρασία της δεν ανέλθει ποτέ σε επίπεδο με-
εφόσον γίνεται ορθή εφαρμογή του ευρωκώ- γαλύτερο του 20%. Αυτό φυσικά είναι σπάνιο
δικα 5. Σύμφωνα μ’ αυτόν και κατ’ εφαρμογή αλλά συμβαίνει, ειδικά αν τα υλικά επικάλυψης
του προτύπου ΕΝ 14081, όπως προβλέπεται, η (κεραμίδια, σχιστόπλακες, μεταλλικά φύλλα
δομική ξυλεία πρέπει να είναι πιστοποιημένης κτλ.) εμφανίσουν φθορές. Αν το πρόβλημα εί-
μηχανικής αντοχής, όπως έχει προδιαγράψει η ναι σοβαρό θα γίνει σύντομα αντιληπτό, είναι
μελέτη της στέγης. όμως πιθανόν να μην είναι τόσο εμφανές και
Επιβάλλεται η χρήση δομικής ξυλείας με στο μεταξύ να υγράνει την ξυλεία με κίνδυνο
εγνωσμένη κλάση μηχανικής αντοχής, και η υποβάθμισής της. Επίσης σπάνια, αλλά όχι Πελεκητή ξυλεία πεύκης στη στέγη του κτιρίου Weiler (περιοχή
απίθανη, είναι και η περίπτωση προσβολής της Μακρυγιάννη, Αθήνα, 1835). Η στέγη λειτουργεί κανονικά, δύο
ποιοτική ταξινόμησή της να έχει πραγματοποι- αιώνες τώρα, με μικρής έκτασης επισκευές στα σημεία που
ηθεί σε υγρασία κάτω από 20%. Για τα ελληνι- ξυλείας από ξυλοφάγα έντομα. προσλάμβανε υγρασία.
κά κλιματικά δεδομένα, η ενδεδειγμένη υγρα- Γι’ αυτούς τους λόγους είναι ορθό η χρησιμοποι-
σία ξύλου για κατασκευή στεγών είναι 12% - ούμενη ξυλεία (ζευκτά, πεταύρωση, τεγίδες) να
16%. Εάν όμως η στέγη είναι εμφανής, σε εσω- έχει υποστεί ένα προληπτικό, προστατευτικό
τερικό θερμαινόμενο χώρο, η υγρασία της ξυ- εμποτισμό. Η χρήση ξυλείας εμποτισμένης με
λείας πρέπει να είναι σαφώς χαμηλότερη. άλατα βορίου & χαλκού είναι μια άριστη λύση με
πολύ μικρή οικονομική επιβάρυνση· προκαλεί εφ’
Προστατευτικά μέτρα όρου ζωής προστασία της ξυλείας της στέγης.
Επειδή προσδίδει ένα ελαφρό (πρασινωπό) χρω-
Χρήση εμποτισμένης ξυλείας ματισμό στην ξυλεία, δεν ενδείκνυται για εμφανείς
Πέραν των πιθανών προβλημάτων στη φάση στέγες. Σ’ αυτή την περίπτωση η λύση είναι η επά-
της κατασκευής, αναφέρθηκε ήδη ότι το ξύλο λειψη της ξυλείας με βερνίκια εμποτισμού. Η τιμή
ως υλικό δεν αποκλείεται να προσβληθεί κατά της εμποτισμένης ξυλείας εγχώριου πεύκου (σκε-
τη χρήση του από τους φυσικούς του ε- πόξυλου), που συνιστάται για χρήση σήμερα, κυ-
χθρούς, μύκητες και έντομα. Προσβολή από μαίνεται γύρω στα 360-380 €/m3.

www.ktirio.gr 79
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΘΡΑ |

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Βουγιούκας Μ., Ξύλινη στέγη: Νέες συνδέσεις με

βάση τoν ευρωκώδικα 5, περιοδικό "ΚΤΙΡΙΟ"
2/2014, σελ. 69-74.
• ΕΝ 14081-1: (2016), Timber structures - Strength
graded structural timber with rectangular cross
section, Part 1: General requirements, CEN, 2016, p.
44.
• Κακαράς Ι., Τεχνολογία ξύλινων δομικών
κατασκευών, εκδοτικός όμιλος "ΙΩΝ", Αθήνα, σελ.
744, 2013.
• Μαντάνης Γ., Σημειώσεις μαθήματος "Ιδιότητες
ξύλου", Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου -
Επίπλου, Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας, 2004.
Μουσείο Μαστίχας Χίου. Ο φέρων οργανισμός των κεκλιμένων ξύλινων στεγών είναι από συγκολλητή ξυλεία ποιότητας GL32. Οι κύριοι • Mουσιλόπουλος Κ., Διερεύνηση μηχανικών
φορείς είναι δίδυμοι και στηρίζονται αρθρωτά σε ξύλινα δενδροειδή υποστυλώματα στο βόρειο άκρο τους. Αρχιτεκτονική και ιδιοτήτων ξυλείας ελάτης (Abies sp.) ελληνικής
μουσειογραφική μελέτη: Γραφείο Κίζη Α.Ε. προέλευσης, χρησιμοποιούμενης σε δομικές
©
Γιώργης Γερόλυμπος
κατασκευές, διπλωματική εργασία, Π.Μ.Σ.
"Προηγμένες Μέθοδοι Κατασκευής Προϊόντων
Στα προστατευτικά μέτρα θα πρέπει να συμπε- (ακατοίκητων) στεγών κατοικιών, όσο και των δη- από Ξύλο", Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας
Ξύλου - Επίπλου, Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών,
ριληφθεί απαρεγκλίτως και η απαραίτητη θερ- μόσιων κτιρίων. Η τοποθέτηση μεμβρανών που Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας, σελ. 128, 2017.
μομόνωση μιας καμινάδας τζακιού ή λεβητο- "αναπνέουν" και μικρών σχαρών εξαερισμού σε • Σκαρβέλης Μ., Σημειώσεις μαθήματος
στασίου, εφόσον αυτή διέρχεται μέσα από ξύλι- στέγες κτιρίων έχει μικρή επιβάρυνση, αλλά βοη- "Τεχνολογία ξύλινων κατασκευών Ι", Τμήμα
νη στέγη. θά στο σωστό εξαερισμό. Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου - Επίπλου, Τ.Ε.Ι.
Θεσσαλίας, 2016.
Εξαερισμός στέγης Περιοδικοί έλεγχοι • TRADA, The timber research and development
Σε κλειστούς χώρους στο εσωτερικό μιας στέγης Παρ’ όλα τα μέτρα που θα έχει λάβει κανείς κα- association, 2017.
είναι πολύ πιθανό να εγκλωβιστεί υγρασία σε τά την κατασκευή ή την περιοδική συντήρηση
μορφή υδρατμών, η οποία θα προσροφηθεί από μιας ξύλινης στέγης, κρίνεται σκόπιμη η περιο-
την ξυλεία και θα προκαλέσει αύξηση της υγρα- δική εποπτεία των κλειστών χώρων των στεγών, ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ΣΤΟ ''ΚΤΙΡΙΟ''
σίας της. Ως φαινόμενο είναι σύνηθες και σε χώ- σε αραιά χρονικά διαστήματα, προκειμένου να
ρους μαζικής συγκέντρωσης ατόμων (κινηματο- διαπιστωθεί αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα που • Ξύλινη στέγη. Νέες συνδέσεις με βάση τον
ευρωκώδικα 5.
γράφους, αμφιθέατρα, μουσεία κ.ά.), όπου η απαιτεί παρέμβαση. Για παράδειγμα, η έντονη
Τεύχος 2/2014, σελ. 69.
συγκέντρωση πλήθους ατόμων προκαλεί αύξηση μυρωδιά μούχλας σε μια στέγη ή η παρατήρη-
• Ξύλινη στέγη. Αερισμός, θερμομόνωση,
της σχετικής υγρασίας του αέρα από την ανα- ση μικρού σωρού πριονιδιού σε συγκεκριμένο προστασία από την υγρασία.
πνοή και μετά τη χρήση ακολουθεί συνήθως σημείο, είναι ύποπτη για την παρουσία υψηλής Τεύχος 175, σελ. 61.
απότομη πτώση της θερμοκρασίας, από τη δια- υγρασίας ή προσβολής από ξυλοφάγα έντομα,
κοπή της θέρμανσης. Αυτό επιφέρει συμπύκνω- αντίστοιχα, οπότε απαιτείται η άμεση λήψη μέ-
ση υδρατμών και πολύ υψηλή υγρασία ισορρο- τρων. Είναι καλό, επομένως, να προβλέπεται κα- ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ
πίας στο χώρο, η οποία θα προσληφθεί από την τά την κατασκευή κάποια πρόσβαση (π.χ. μια
• στον "ΟΔΗΓΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ 2018" και
ξυλεία, που είναι από τη φύση της υγροσκοπική. καταπακτή) σε δύσκολα προσβάσιμα σημεία
• στην ιστοσελίδα www.ktirio.gr.
Γι’ αυτό επιβάλλεται ο εξαερισμός τόσο των μιας ξύλινης στέγης.

80 ΚΤΙΡΙΟ 6 | 2018 ΙΟΥΝΙΟΣ