Filipino 11 Modyul 3

Aralin 1. Barayti ng Wika

Lakbay-diwa !

Noong nakaraan ay tinalakay natin ang kaligiran ng wika at mga katangian

nito. Nagbukas ito sa inyong kaalaman sa kahalagahan nito sa inyo bilang
indibidwal at lalong-lalo na bilang mag-aaral. Bilang ang wika ay bahagi ng
bawat bansa at pamayanan, sinasaklaw din nito ang kultura, pamumuhay, at
kasaysayan ng mga taong naninirahan dito. Dahil ang mga tao ay may
pagkakaiba, maging sa pagbigkas at pagsasalita ng wika ay nagkakaroon din ng
Barayti o ‘variety’ sa wikang Ingles. Sinasaklaw ng Barayti ng wika ang paraan
kung paano binibigkas o sinasalita ng mga tao ang nalalaman nilang wika.

Ang Barayti ng wika ay dulot ng pagkakaiba ng antas ng edukasyon,

hanapbuhay o trabaho, henerasyon ng pagkabuhay o edad, pamumuhay sa
lipunang kinabibilangan, at maging lokasyon o heograpiya ng isang lugar. Ang
Barayti ng wika ay bunga din ng pagkakaroon ng heterogeneous na wika na
nabubuo naman ayon sa pangangailangan ng paggamit nito na nagbubunga ng
baryasyon ng wika.
Sabay nating alamin ang mga iba’t ibang
barayti ng wika!
Mga Uri at halimbawa ng Barayti ng Wika

Sinasabi na ang wika upang ituring na buhay ay bukas sa pagpasok ng mga bagong
salita ayon sa pangangailangan ng panahon. Ang Filipino bilang isang buhay na wika ay
nagtataglay ng iba’t ibang barayti. Batay sa kasabihang Ingles: “ Variety is the spices of
life”. Ibig sabihin, ang pagkakaroon ng pagkakaiba-iba sa wika ay hindi makasasama.
Maari itong tingnan bilang isa ng proseso ng pag-unlad at pagyabong, isang sitwasyong
pangwika o magandang pangayayari sa wika. Sinasabi ni Constantino (2002), mahalaga ang
pagkakaisa pagkakaiba sa wika. Pagkakaiba tungo sa pagkakaisa.

Ang pagkakaiba-iba ng pagbigkas sa mga salita ay nahahati sa iba’t ibang kategorya

ayon sa pagkakagamit nito, kabilang ang dayalek, idyolek, sosyolek, ekolek, etnolek,
creole, pidgin, at register. Ang walong uri ay mahalagang malaman upang matukoy kung
paano naiiba ang pagtanggap at paggamit ng iba’t ibang uri ng tao sa mga wika at salita.
Dagdag pa niya, “Ang kultura ay hango sa mga tao at ang wika ay nagpapahayag ng
espiritu/kaluluwa ng mga tao na bumubuo sa lipunan o komunidad”. Hindi maiiwasan ang
pagkakaroon ng barayti ng wika dahil sa pakikipag-ugnayan ng mga taon mula sa ibang
lugarna may naiibang kaugalian at wika. Mula sa pag-uugnayang ito ay may nalilinang na
wikang may pagkakaiba sa orihinal o istandard na pinagmulan nito.
Ito ang pinakakaraniwang
Sa panibagong aralin na ito ay ating kikilalanin
Dayalek ang bawat
Barayti barayti
ng wikang alamng at
wika.
tanggap
sa bansang tulad ng Pilipinas. Dahil
ang Pilipinas ay isang arkipelago,
nahahati sa mga pulo ang  “Handa na ba kayo?” -Korina
kinaroroonan ng mga tao na dahilan Sanchez
din upang makabuo ng kani-kanilang  “I am sorry.” -President
sistema ng pananalita. Ang dayalek Gloria Macapagal-Arroyo
o dialect ay uri ng pagsasalita na  “Char-char lang mga
nabubuo ayon sa heograpikong momshie.” -Melai Cantiveros
kinabibilangan ng mga mamamayan.  “Bawal ang sad dapat happy!”
Karaniwang ang pagtanggap sa -Ryzza Mae Dizon
wikang dayalek ay ayon sa rehiyon,  “Ansabeeeehhh?” -Vice Ganda
lalawigan, o bayan na kinaroroonan.  “May ganun?” -Mr. Fu

Halimbawa ng Dayalek: Sosyolek

Ang pangungusap na “Anong pangalan
mo” ay maaaring sabihin sa iba’t Naipapangkat din ang mga tao
ibang dayalek. ayon sa kanilang personalidad,
kasarian, at katayuang socio-
 Tagalog: Anong pangalan mo? ekonomiko. Ang pagkakapangkat na
 Kapampangan: Nanong lagyu ito ay nagbubunga rin ng kanilang
mo? sariling paggamit at pagbigkas ng
 Ilokano: Anya ti nagan mo? mga salita na tinatawag na sosyolek
 Waray: Hino ang ngaran mo? o sosyalek. Ito ay tinatawag ding
 Bisaya: Unsa imu ngalan? pansamantalang Barayti lamang dahil
 Cebuano: Kinsay imong ngalan? ginagamit lamang ito ayon sa uri ng
 Hilgaynon: Ano ang imo taong kausap at sisiguruhing kaya
ngalan? niyang intindihin at unawain ang
 Bicolano: Ano ang ngaran mo? ginagamit na wika. Kadalasan ding
 Tausug: Unu ing ngan mo? umuusbong ang Barayting ito ayon sa
napapanahong uri ng pagsasalita
Idyolek tulad ng bekimon at jejemon.

Halimbawa ng Sosyolek:
Kahit mayroong pamantayang
 Mga repa, nomo na. Walwal
itinuturo sa pagsasalita, nagkakaroon
na! (Jeproks/ balbal)
pa rin ng pagkakaiba ang bawat
 Si Yorme, maraming nahuli,
indibidwal ng kanilang paraan para
mga etneb. (Salitang kanto/
bigkasin ang mga ito. Ganito ang
pinauso ni Mayor Isko Moreno)
konsepto ng idyolek. Nakaayon ito
 Eow pfouh? Muztah nah?
sa istilo sa pagpapahayag at
(Jejemon)
pananalita. Karaniwang naririnig ito
 Echoserang frog ka. Chinorva
sa mga sikat na personalidad na
mo akez. (Bekimon/ Gay
nag-iiwan ng marka sa pagbitaw ng
Linggo)
kanilang linya sa mga programa at
 Anong chenes mo sa inispluk
pelikula nila.
mo? (Bekimon/ Gay Linggo)
 OMG! So init naman here. I
Halimbawa ng Idyolek: can’t! (Conyo language)
 “Hindi kita tatantanan!” -Mike  Ayan na ang mga Hathor.
Enriquez Sugod mga sang’gre! (Fans ng
 “May tama ka!” -Kris Aquino Encantadia)
 “Walang himala!” -Nora Aunor
 “Lumipad ang aming team…”
-Jessica Soho
  BTW, JWU. Need something  Adlaw – araw, umaga
to do. BRB. (Millennial online  Bagnet – sitsarong gawa sa
language) Iloko
 Mag-online ka na para makita  Vakuul – pantakip sa ulo ng
ko ang OOTD mo. (Millennial mga taga-Batanes o Ivatan
online language)  Palangga – mahal, iniirog,
Ekolek sinta
 Banas – mainit, maalinsangan,
Ang pamilya ang pinakamaliit at pagkayamot
pinakamahalagang yunit ng isang  Batok – tradisyonal na paraan
pamayanan. Ito rin ang dahil kung ng pagta-tattoo mula sa
bakit kahit sa loob ng tahanan ay Kalinga
nakagagawa ng kani-kanilang paraan  Dugyot – marumi
para gamitin ang banggitin ang mga  Kalipay – ligaya, saya, tuwa
salita. Ang Barayting ekolek ay  Magayon – maganda, kaakit-
tumutukoy sa mga salita at wikang akit
ginagamit sa loob ng tahanan at  Ambot – ewan, hindi ko alam
kadalasang tumatatak sa mga bata.
Ito rin ay ang ginagamit sa Creole
pakikipag-usap araw-araw.

Kasama rin sa Barayti ng wika

Halimbawa ng Ekolek:
ang pagkakahalo ng wika o salita ng
 Mom, dad/ Nanay, tatay/
mga indibidwal mula sa magkaibang
Mommy, daddy/ Ma, pa
lugar o bansa. Ang tawag dito ay
 pamingganan/ platuhan/
creole. Nag-umpisa raw ang
lagayan ng kubyertos
konsepto ng mga wikang creole noong
 CR/ banyo/ kubeta/ palikuran
ika-17 hanggang ika-18 siglo kung
 itaas/ second floor
saan laganap ang pagsakop sa iba’t
 mamam/ tubig
ibang bansa. Sa Pilipinas, ang wikang
 am-am/ kain
Kastila ang pinakamaimpluwensiya sa
 diko/ ditse/ sangko/ sanse/
lahat dahil 333 taon tayong nasakop
ate/ kuya
ng mga ito. Nagkaroon pa nga ng
 baby/ bunso
isang wikang lokal na halaw sa
 lola/ granny/ mamu/ la/ inang
pinagsamang wikang Tagalog at
 lolo/ granpa/ Papu/ lo/ itang
Kastila, ang Chavacano na sinasalita
sa ilang bahagi ng Cavite at
Etnolek Zamboanga.

Halimbawa ng Creole
Mayroon namang mga salitang likas
Mga kataga at pangungusap sa
at naging pagkakakilanlan na ng mga
wikang Chavacano
pangkat etniko sa bansa. Ang tawag
sa Barayting nabuo nila ay etnolek.
 “De donde lugar tu?” (Taga-
Batay ito sa mga etnolonggwistong
saan ka?)
pangkat sa Pilipinas. Ang mga
 “Adios!” (Paalam)
salitang ito ay kadalasang likas sa
 “Buenos dias!” (Magandang
kanila ngunit naging tanyag na rin
umaga!)
para sa ibang lahi o pangkat.
 “Buenas noches.” (Magandang
gabi.)
Halimbawa ng Etnolek
  “Mi nombre?” (Ang pangalan  “Ikaw bili sa kin daming
ko?) tikoy…” (Chinese na sumusubok
 “Gracias!” (Salamat) mag-Filipino)
 “Nada!” (Wala)  “I am… you know!” (English
carabao)
 “Ako wara masamang barak… /
Pidgin Ako walang masamang balak…”
(Japanese na nagta-Tagalog)
 “Ako punta kwarto wag na
ikaw sama…”
Pidgin  “Ako lugi na wag ka na
Mayroon namang Barayti ng wika na
tawad…”
walang pormal na estruktura.
 “Are you foreigner? Where?”
Tinatawag na pidgin ang mga wikang
 “Don’t me. Don’t us…”
ginagamit ng dalawang indibidwal
mula sa magkaibang bansa upang
magkaintindihan. Kung sa salitang
Register
kolokyal, masasabing ang ganitong
usapan ay ‘maitawid lamang,’ May mga uri naman ng wikang
Tinagurian din ang pidgin bilang ginagamit lamang sa isang partikular
“nobody’s native language ng mga o espisylaisadong domain. Ang
dayuhan. Itinuturing din ito bilang Barayting ito ay tinatawag na
‘make-shift’ language o wikang register. May tiyak na pakahulugan
pansamantala lamang. Gayunman, ang mga salitang ginagamit dito na
kahit na kulang-kulang ang mga tanging ang mga taong kabilang sa
ginagamit na salita at pandugtong, isang partikular na pangkat lamang
nananatiling mabisa ito sa ang nakaiintindi o nakauunawa. May
pagtatalastasan ng dalawang tao tatlong uri ng dimensyon ang
mula sa magkaibang lahi. Barayting register.

Maituturing na pinakatanyag na 1. Field o larangan – ito ay

halimbawa ng pidgin ay ang English tumutukoy sa larangan o
carabao ng mga Pilipino o pagsasalita kabuhayan ng taong gumagamit
ng wikang English nang hindi tuwid o nito. Masasabi ring ang
hindi wasto. Isa ring halimbawa ay ‘jargon’ ng mga larangan o
ang barok na Filipino ng mga Chinese field ay kasama sa dimensyong
na naninirahan sa bansa. ito
2. Mode o modo – nababatid kung
Halimbawa ng Pidgin paano isinagawa ang
 “You go there… sa ano… there komunikasyon
in the banyo…” (English 3. Tenor – nakaayon naman ito sa
carabao) relasyon ng mga gumagawa ng
 “Ako benta mga prutas sa komunikasyon o pag-uusap
New Year para swerte.” Halimbawa ng Register
(Chinese na sumusubok mag-  ENT (ears, nose, and throat)
Filipino) – medical jargon
 “What’s up, madrang  MSMEs (micro small medium
piporrrr…” (Koreanong si Ryan enterprises) – business jargon
Bang sa kaniyang programa)  AWOL (absence without leave)
– military jargon
  Wer na u, dito na me? – Ang wika ,pasalita man o pasulat,
paraan ng pagte-text ng mga ang instrumentong ginagamit ng mga
Pilipino tao sa loob ng lipunang ito upang
 Hu u? txtbak – paraan ng
makipag-ugnayan sa isa't isa.
pagte-text ng mga Pilipino
 Lowbat na me – paraan ng Ngunit ano nga ba ang gamit ng wika
pagte-text ng mga Pilipino sa lipunan?
 Erpats, alaws na tayo makain.
– mga salitang binabaligtad Marami-rami rin ang nagtangkang i-
 OOTD (outfit of the day) – katergorya ang mga tungkulin ng
internet jargon
wika batay sa gampanin nito sa ating
 BP (blood pressure) – medical
buhay, isa rito si M.A.K. Halliday
jargon
 p4saLod n@m4n pl3ase!! – na naglalahad sa pitong tungkulin ng
paraan ng pagte-text ng mga wika na sumusunod:
Pilipino
Instrumental

Tandaan:
Ito ay tumutugon sa mga
pangangailangan ng tao gaya nga
Ang pagkakaiba o Barayti ng wika pakikipag-ugnayan sa iba.Ang paggawa
ay maaring maging daan ng ng liham pangangalakal,liham sa
pagkakaunawaan at pagkakasalungat patnugot, at    pagpapakita ng
ng mga taong gumagamit ng wika. mga patalastas tungkol sa isang
Ang mahalaga ay matutuhunan ng produkto na nagsasaad ng gamit at
bawat isa na galangin ang halaga ng produkto ay mga
pagkakaiba dahil salamin ito na ang halimbawa ng tungkuling ito. Halimbawa
wika natin ay mayaman at dinamiko.
ang larawang ito:

Aralin 2. Gamit ng Wika

sa Lipunan

Ang lipunan ay malaking pangkat ng Regulatoryo

mga tao na may karaniwang set ng
pag-uugali, ideya, saloobin at
Ang wika ay ginagamit sa pagkontrol
namumuhay sa tiyak na teritoryo at
sa ugali o asal ng ibang tao.Ang
itinuturing ang mga sarili bilang
pagbibigay ng direksiyon gaya ng
isang yunit.
direksyon sa pagluluto ng
ulam,direksiyon sa pagsagot sa
pagsusulit, at marami pang iba. journal, at ang pagpapahayag ng
Halimbawa: pagpapahalaga sa anumang anyo ng
panitikan. Halimbawa:

Interaksyonal

Ito ay nakikita sa paraan ng

pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang Heuristiko
kapwa;pakikipagbiruan; pakukuwento
ng malulungkot o masasayang Ginagamit ang wika sa pagkuha o
pangyayari; paggawa ng liham- paghahanap ng impormasyong may
pangkaibigan; at iba pa. kinalaman sa paksang pinag-aaralan.
Halimbawa rito ay ang pag-
iinterbyu, pakikinig sa radyo,
panonood sa telebisyon, at
pagbabasa ng pahayagan,blog at
aklat. Halimbawa:

Personal

Paggamit ng wika sa pagpapahayag

Impormatibo
ng sariling pinyon o kuro-kuro sa
paksang pinag-uusapan. Kasama rin
dito ang pagsusulat ng talaarawan at
 Ito ay ang kabaligtaran ng
heuristiko. Kung ang heuristiko ay
pagkuha o paghahanap ng
impormasyon, ito naman ay may
kinalaman sa pagbibigay ng
impormasyon sa paraang pasulat at
pasalita. Halimbawa nito ay
pagbibigay-ulat, tesis,panayam, at
pagtuturo.

3. Pagsisimula ng pakikipag-
ugnayan (phatic)
Paggamit ng wika upang
makipag-ugnayan sa kapwa at
makapagsimula ng usapan.

Si Jackobson (2003) naman ay

nagbahagi rin ng anim na paraan
ng pagbabahagi ng wika. Narito
ang kanyang pagkakahulugan nito:

1. Pagpapahayag ng
damdamin (emotive)
Ginagamit ang wika sa
pagpapahayag ng damdamin, 4.  Paggamit bilang
sanggunian (referential)
saloobin at emosyon.
Ipinapakita nito ang gamit ng
wikang nagmula sa aklat at iba
pang sangguniang pinagmulan
ng kaalaman upang
magparating ng mensahe at
impormasyon.

2.  Panghihikayat (conative)
Giangamit ang wika upang
makahimok at
makaimpluwensya sa iba sa
pamamagitan ng pag-uutos at
pakiusap. Halimbawa:
5. Paggamit ng kuro-
kuro (metalingual)
- lumilinaw sa mga suliranin sa
pamamagitan ng pagbibigay ng
komento sa isang kodigo o
batas.

6. Patalinghaga (poetic)
Ginagamit ang wika sa
masining na paraan ng
pagpapahayag gaya ng
panulaan, prosa, sanaysay, at
iba pa.