*

To l e a r n more , v i s i t : C C WA T E R S H E D . O RG
 *
To learn more, v isit: C C WA T E R S H E D . O RG

MISSALE ROMANUM
EX DECRETO SACROSANCT! CECUMENICI
CONCILII . VATICANI II INSTAURATUM
AUCTORITATE PAULI PP. VI PROMULGATUM

ORDO
CANTUS MISSLE

EDITIO TYPICA ALTERA

LIBRERtA EDITRICE V ATICANA

MCMLXXXVII
*
To l e a r n more , v i s i t : C C WA T E R S H E D . O RG

Prima editio, 1970

Reimpressio, 1974
Editio typica altera, ·1.988

Nova editio typica Ordinis Cantus Missae indicationes continet quoad cantus,
quae in priore editione non inveniebantur: pro aspersione aquae benedictae in
Missa dominicae, pro oratione fidelium, pro Missa votiva de Ecclesia.
Adduntur etiam indicationes cantuum pro duabus celebrationibus, quae Calen-
dario Romano generali post annum 1969 sunt inscriptae: celebrationes scilicet
S. Maximiliani Mariae Kolbe, die 14 augusti, et Ss. Martyrum Coreae, die 20 sep-
tembris.
Indicantur insuper fontes cantuum antiquorum, qui anno 1969 sunt denuo
introducti quique in antiquo Graduali Romano non reperiebantur.

© 1988 by Libreria Editrice Vaticana

Citta del Vaticano
ISBN 88-209-1547-2
 *
To learn more, v isit: C C WA T E R S H E D . O RG

SACRA CONGREGATIO PRO CULTU DIVINO

Prot. n. 631/72

DECRETUM

Thesaurum cantus gregoriani, quem traditio usque ad

nostram retatem transrnisit, sancte esse servandum et oppor-
tune adhibendum Concilium Vaticanum II . in Constitutione
de sacra Liturgia (nn. 114 et 117) expresse declaravit.
Ut hrec ergo norma ad effectum deduceretur, prresertim
post editos novos Hbros liturgicos, secundum mentem eius-
dem Concilii Vaticani instauratos, Sacra hcec Congregatio pro
Cultu Divino opportunum duxit quredam indicare, quibus Gra-
duale Romanum novre rerum condicioni accommodaretur et
nullus textus deperderetur thesauri authentici cantus gre-
gonani.
Statuit proinde Sacra hrec Congregatio, de mandato
Summi Pontificis PAULI VI, ut, qui celebrationem eucharisti-
cam lingua Latina peragunt, in disponendis cantibus ad illam
pertinentibus novam hanc ordinationem sequantur.
Contrariis quibuslibet minime obstantibus.

Ex redibus Sacrre Congregationis pro Cultu Divino, die

24 iunii 1972, in Nativitate sancti Ioannis Baptistre.

ARTURUS Card. TABERA

Prrefectus
ffi .A. BUGNINI
Archiep. t it. Diocletianensis
a Secretis
*
To l e a r n more , v i s i t : C C WA T E R S H E D . O RG

CONGREGATIO
PRO CULTU DIVINO

Prot. 1140/86

DECRETUM

Post editos libros liturgicos, ex auc~toritate Concilii CEcumenici

Vaticani II instauratos, Congregatio pro Cultu Divino, ut GRADUALE
ROMANUM novae rerum condicioni apte accommodaretur, anno 1972
textum edidit ORDINIS CANTUS MISS£, qui thesaurum cantus gre-
goriani, ab antiquo usque ad nostram cetatem transmissum, sancte
servaret ac opportune eundem adhiberet in eucharisticis celebratio-
nibus peragendis.
Quattuordecim interiectis annis a priore textu edito, nunc in lucem
prodit editio altera ORDINIS CANTUS MISS£, modo convenienti
recognita, ita ut qui in celebratione eucharistica lingua latina utuntur,
in disponendis cantibus ad Missam pertinentibus hie exhibitam ordi-
nationem sequantur.
Congregatio pro Cultu Divino novam hanc editionem publici iuris
facit atque typicam esse declarat.
Contrariis quibuslibet minime obstantibus.

Ex aedibus Congregationis pro Cultu Divino, die 22 novembris 1986,

in memoria S. Caeciliae, virginis et martyris.

PAULUS AUGUSTINUS Card. MAYER

Pr(Efectus
~ VERGILIUS No:E
Archiep. tit. Voncarien.
a Secretis
 *
To learn more, v isit: C C WA T E R S H E D . O RG

PR.$NOTANDA

l. DE INSTAURATIONE GRADUALIS ROMANI

Instauratio Calendarii generalis et librorum liturgicorum, pne-

sertim vero Missalis et Lectionaiii, id effecit ut nonnullre mutationes
et accommodati<;>nes necessarire evaderent etiam in Graduali Romano.
Etenim, suppressis quibusdam celebrationibus in anno liturgico, veluti
tempore Septuagesimre, octava Pentecostes, . Quattuor anni Tempo-
ribus, etiam .Missre ipsis respondentes auferendre erant; quibusdam
autem Sanctis ad aliud anni tempus translatis, opportunre aptationes
fadendre erant; dum, e contra,. novis Missis incfuctis cantus proprii
erant providendi. Item nova ordinatio lectionum biblicarum requi-
sivit ut nonnulli textus, ex. gr. antiphonre ad communionem, qure
cum ipsis lectionibus arctius conectuntur, ad alios dies transfer-
rentur.
Huiusmodi Gradualis Romani nova ordinatio facta est, prre ocu-
lis habitis iis qure n. 114 Constitutionis de sacra Liturgia, Sacrosanc-
tum Concilium, prrecipiuntur: «Thesaurus musicre sacrre summa
cura servetur et foveatur ». Authenticum enim repertorium grego-
rianum nullum detrimentum passum est; immo aliquo modo fuit
instauratum, sepositis recentioribus imitationibus, textibus antiquis
aptiore ratione dispositis, quibusdam adiectis normis, qure ipsius
repertorii usum faciliorem et magis varium efficerent.
Imprimis ergo curre fuit thesaurum gregorianum authenticurn
integre servare. Proinde cantus ·ad Missas pertinentes, qure in anno
liturgico locum iam non obtinent, ad alias Missas formandas adhi-
biti sunt (ex. gr. pro feriis Adventus, pro feriis inter Ascensionem et
Pentecosten), aut pro aliis substituti sunt, qui pluries in anno occur-
runt (ex. gr. tempore Quadragesimre vel in dominicis per annum)
aut, eorum indole permittente, celebrationibus Sanctorum attributi
sunt.
.Sed et viginti fere textus gregoriani authentici, qui decursu tern-
porum ob varias mutationes inductas e repertorio deciderant, iterum
in ipsum assumpti sunt. Provisum est quoque ne ullus cantus authen-
ticus deturparetur vel mutilaretur, demptis ex eo quibusdam ele-
mentis, qure cum aliquo tempore liturgico minus forsan conveniant,
prouti sunt Alleluia, qure in ipso antiphonarum textu aliquando occur-
runt cum notis, qure partem integram melodire constituunt.
*
To l e a r n more , v i s i t : C C WA T E R S H E D . O RG

8 PRk:NOTANDA

Sepositio autem partium, qure tardiores exhibent imitationes neo-

gregorianas, prresertim ii1 festis Sanctorum, id efficiet ut authenticre
solummodo retineantur C:antilenre gregoriame, quamvis semper liceat,
iis, qui maluerint, easdem melodias neo-gregorianas retinere et cantare. ·
Nulla enim ex his plane , expungitur e Graduali Romano. Immo pro
nonnullis, qure in usum universalem receptre sunt (ex. gr. in sollem-
nitatibus Ss.mi Cordis Iesu, D. N. Iesu Christi universorum Regis,
Immaculatre Conceptionis B. M. V.), nulla alia substituta est. Loco
aliarum, e contra, proponuntur cantus ex authentico repertorio se-
lecti, eundem textum, quantum fieri potest, referentes.
Curre denique fuit authe:pticum repertorium gregorianum, melo-
diis non authenticis purgatum, aptius disponere, ut nimire repetitiones
eorundem textuum vitarentur, et eorum loco assumerentur alire
partes, optimre quidem formre , qure semel tantum in anno occurrunt.
Hinc omnimoda industria est adhibita quo ditiora fierent Comrnunia,
omnibus collectis in iis cantibus qui alicui Sancto stricte proprii
non sunt, et proinde pro omnibus Sanctis eiusdem ordinis possunt
assumi. Cornmunia insuper ditata sunt pluribus cantibus, e Proprio
de Tempore derivatis, qui raro adhibebantur. Rubricre autem ampiio-
rem facultatem prrebent hauriendi e Communibus noviter dispositis,
ita ut necessitatibus quoque pastoralibus largius satisfiat.
Eadem fere ratione facultas tribuitur eligendi inter cantus ad
Proprium de Tempore pertinentes: nam pro textu diei proprio
alium textum eiusdem temporis licet pro opportunitate substi-
tuere.
Normre quoque pro cantu Missre, initio Gradualis Romani exstan-
tes, ita recognitce sunt atque emendatre, quo darius munus unius-
cuiusque cantus appareret.

II. DE RI TIBUS IN CANTU MISS.tE SERVANDIS

1. Populo congregate, et sacerdote cum ministris ad altare acce-

dente, incipitur antiphona ad introitum. Eius intonatio brevior vel
magis protracta pro opportunitate fieri potest, vel, melius, cantus
potest ab omnibus simul inchoari. Asteriscus proinde, qui ad partem
intonationis significandam in Graduali invenitur, signum habendum
est solummodo indicativum.
Antiphona a choro decantata, versus a cantore vel a cantoribus
proferatur, ac deinde antiphona resumatur a choro.
Huiusmodi antiphonre et versiculorum alternatio haberi potest
quoties sufficit ad processionem comitandam. Attamen antequam
antiphona in fine repetatur cantari potest, ut ultimus versus, Gloria
Patri, Sicut erat, per modum unius decantatus. Si autem Gloria
 *
To learn more, v isit: C C WA T E R S H E D . O RG

PIUENOTANDA 9

Patri peculiarem habet terminationem melodicam, hrec eadem ter-

minatio in omnibus versiculis: adhibenda est.
Si contingat ex versu Glo.ria Patri et antiphonre iteratione can-
tum nimis protrahi, omittitu.r doxologia. Si ·.,autem processio bre-
vior est, unus tantum psalmi, versus adhibetur, vel etiam sola anti-
phona, nullo addito versu.
Quoties vero liturgica processio Missam prrecedit, antiphona ad
introitum canitur dum proce$sio ingreditur ecclesiam, vel etiam omit-
titur, prout singulis in casibus in libris liturgicis providetur.

2. Acclamationes Kyrie, eleison inter duos vel tres cantores aut

choros, pro opportunitate, distribui possunt. Acclamatio qureque
de more his dicitur, non tamen excluso niunero maiore, attenta
prresertim ratione artis musicre, ut indicatur infra, n. 491.
Quando Kyrie cantatur ut pars actus prenitentialis, singulis accla-
mationibus brevis tropus prreponitur.

3. Hymnus Gloria in excelsis inchoatur a sacerdote vel, pro op-

portunitate, a cantore. Profertur autem aut alternatim a cantoribus
et choro, aut a duobus choris sibi invicem respondentibus. Divisio
versuum, quam significant geminatre linere in Graduali Romano, non
necessario servanda est, si quis aptior modus inveniatu:r, qui cum
melodia possit componi.
Quando fit, in Missis dominicce, ritus benedictionis et aspersionis
aqure benedictre, hie ritus locum tenet actus prenitentialis.

4. Quoties sunt dure lectiones ante Evangelium, prima lectio, qure

de more e Vetere Testamento depromitur, profertur secundum tonum
lectionis seu prophetire, et terminatur consueta forma puncti. Etiam
conclusio Verbum Domini cantatur eadem forma puncti, omnibus
deinde acclamantibus Deo gratias, iuxta modum in fine lectionum
consuetum.

5. Post primam lectionem dicitur Responsorium Graduale a can-

toribus vel a choro. Versus autem a cantoribus profertur usque ad
finem. Nulla proinde ratio habenda est asterisci, quo indicatur re-
sumptio cantus a choro facienda in fine versus Gradualis, versus ad
Alleluia et ultimi versus Tractus. Quando autem opportunum vide-
tur, licet repetere primam .partem Responsorii usque ad versum.
Tempore paschali, omisso Responsorio Graduali, cantatur Alle-
luia, prout infra describitur.
*
To l e a r n more , v i s i t : C C WA T E R S H E D . O RG

10 PR.IENOTANDA

6. Le-ctio secunda, qme e Novo Testamento desumitur, canta-

tur in tono Epistolre, ClJ.m.·clausula finali propria. Po test etiam can-
tari in tono primre lect~onis. Conclusio autem Verbum Domini can-
tatur secundum melodiartJ. in tonis communibus notatam, omnibus
deinde acclamantibus D.eo gratias.
7. Secundam lectionem sequitur Alleluia vel Tractus. Cantus Alle-
luia hoc modo ordinatur: · Alleluia cum suo neumate canitur tatum
a cantoribus et repetitur a choro. Pro opportunitate tamen cantari
potest semel tantum ab qmnibus. Versus a cantoribus profertur
usque ad finem; post ~psum vero Alleluia ab omnibus repetitur.
Tempore Quadragesimre, loco Alleluia cantatur Tractus, cuius
versus alternatim canuntur a duabus partibus chori sibi invicem
respondentibus, vel alternatim a cantoribus et a choro. Ultimus ver-
sus ab omnibus cantari potest.

8. Sequentia, si casus fert, cantatur post ultimum Alleluia alter-

natim a cantoribus et a choro, vel a duabus partibus chori, omisso
Amen in fine. Si non cantatur Alleluia cum suo versu, omittitur
Sequentia.
9. Quoties una tantum fit lectio ante Evangelium, post earn
cantatur Responsorium Graduale vel Alleluia cum suo versu. Tem-
pore autem paschali canitur alterutrum Alleluia.
10. Ad cantum Evangelii, post clausulam finalem propriam, addi-
tur conclusio Verbum Domini, prout in tonis comm.unibus notatur,
omnibus deinde acclamantibus Laus tibi, Christe.
11. Credo de more aut ab omnibus aut alternatim cantatur.
12. Oratio universalis iuxta uniuscuiusque loci consuetudines
peragitur.
13. Post antiphonam ad offertorium cantari possunt, iuxta tradi-
tionem, versicuii, qui tamen semper omitti possunt, etiam in anti-
phona Domine I esu Christe, in Miss a pro defunctis..: Post singulos
versus resumitur pars antiphonre ad hoc indicata.
14. Prrefatione peracta, omnes Sanctus cantant; post consecratio-
nem vero, proferunt acclamationem anamneseos.
15. Expleta doxologia Precis eucharisticre, omnes acclamant:
Amen. Deinde sacerdos solus invitationem profert ad Orationem
dominicam, quam omnes cum ipso dicunt. Ipse autem solus embo-
lismum subdit, quem ornnes doxologia concludunt.
 *
To learn more, v isit: C C WA T E R S H E D . O RG

PR...ENOTANDA 11

16. Dum fractio panis et immixtio peraguntur, invocatio Agnus

Dei a cantoribus, omnibus respondentibus, cantatur. Hrec invocatio
repeti potest quoties necesse est ad "_fractionem panis comitandam,
prre oculis habita eius forma musica. Ulti:r:na vice, inv-ocatio conclu-
ditur verbis dona nobis pacem.

17. Dum sacerdos sumit Corpus Domini, inchoatur antiphona ad

communionem. Cantus autem eadem modo peragitur ac cantus ad
introitum, ita tamen ut cantores sacramentum commode participare
possint.

18. Post benedictionem sacerdotis, diaconus profert monitionem

lte, missa est, omnibus acclamantibus Deo gratias.

III. DE MODO 0RDINEM CANTUS MISS.tE ADHIBENDI

19. Lectionum magna varietate in Missale Romanum introducta,

dum cantus Missre ex traditione recepti mutari non possint, idem
formularium cantus componitur cum diversis lectionibus, iuxta cy-
clum trium annorum A, B, C Lectionarii pro dominicis statutum.
Item pro feriis resumuntur cantus dominicre prrecedentis, qui
componuntur tam cum lectionibus unicuique diei temporum peculia-
dum, nempe Adventus, Quadragesimre et Paschre, assignatis, quam
cum lectione prima temporis per annum, iuxta cyclum duorurn anna-
rum I et II.
Patet cantus, qui relatione plus minusve stricta lectionibus uniun-
tur, eas in fortuitis translationibus comitari debere.

20. Mutationes forte inducendre in Proprium de Tempore in prre-

senti Ordine signantur, post unumquodque formularium fundamen-
tale, per hrec, qure sequuntur, scribendi compendia:
A, B, C pro dominicis, sollemnitatibus et quibusdam festis;
I et II cum numeris feriarum (sabbatum numero 7 indicatur)
pro feriis per annum;
soli numeri feriarum pro feriis ceterorum temporum.
Huiusmodi scribendi compendia remittunt ad alteram partem, in
qua omnes mutationes conectuntur, nn. 136-141.

21. Norma pn£cipua, quam hie Ordo Cantus Missre sequitur, talis
est, ut Missale Romanum quam maxime in eius ordinatione observare
contendat. Quapropter quredam formularia cantus translata vel com-
mutata inveniuntur.
*
To l e a r n more , v i s i t : C C WA T E R S H E D . O RG

12 PRJENOTANDA

PSALM! AD COMMUNIONEM

22. Psalmorum versiculonimque numeri sumuntur ex editione ap-

pellata « nova Vulgata » (Typ'is Polyglottis Vaticanis, 1969). Hi ver-
siculi ac versiculorum partes disponuntur ut in libra Liturgia= Hora-
rum (Typis Polyglottis Vatica.n is, 1971).
23. Asteriscus post numerum psalmi positus, indicat antiphonam
non esse e psalteria sumptam, ideoque psalmum propositum esse ad
libitum. Quo in casu, alius psalmus, si magis placuerit, substitui po-
test, exempli gratia psalmus 33, qui ad communionem ex antiqua tra-
ditione adhibetur.
Quando psalmus 33 indicatur ut psalmus ad communionem, nulli
plerumque versus selecti proponuntur, quia singuli valde conveniunt.