187

188

LEARNING MODULE
ARALING PANLIPUNAN VIII Ikatlong Markahan
Ang Timog at Kanlurang Asya sa Transisyonal at Makabagong
Panahon (16-20 siglo)

MODYUL BLG. 3 ANG TIMOG AT KANLURANG ASYA SA

TRANSISYONAL AT MAKABAGONG PANAHON (16-20 SIGLO)
PAMBUNGAD AT MGA POKUS NA TANONG:
Minsan ba naisip mo o naitanong sa iyong sarili, kung paano ang
buhay noon ng iyong mga angkan o ninuno? Madali kaya ang buhay
noon o napakahirap? Anu-ano kaya ang mga karanasan at
pagsubok ang pinagdaanan nila para lang maabot ang ngayoy
mauunlad na bansa sa Asya?
Sa modyul na ito, inaasahang masasagot mo ang sumusunod na mga
tanong :
1. Sa paanong paraan nakaapekto ang mga pagbabago sa Timog
at Kanlurang Asya?
2. Paano hinubog ng nakalipas at kasalukuyang mga pangyayari sa
Timog at Kanlurang Asya ang pag-unlad ng mga bansa?
MGA ARALIN AT SAKOP NG MODYUL:
Aralin 1 Kolonyalismo at Imperyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Aralin 2 Pag usbong ng Nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Aralin 3 Ang Daan tungo sa Paglaya ng mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya
Aralin 4 Ang mga Pagbabago at Hamong kinaharap ng Timog at
Kanlurang Asya
Sa araling ito, inaasahang matututunan mo ang mga sumusunod:

Aralin 1

Mga dahilan, paraan at epekto ng kolonyalismo sa

Timog at Kanlurang Asya
Papel ng kolonyalismo at imperyalismo sa kasaysayan
ng Timog at Kanlurang Asya.
ranspormasyon ng mga pamayanan at estado sa Timog
at Kanlurang Asya sa pagpasok ng mga isipan at
impluwensiyang kanluranin sa larangan ng (a)
pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan,
(e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura.

189

Transpormasyon ng mga pamayanan at

estado sa Timog at Kanlurang Asya sa
pagpasok ng mga isipan at
impluwensiyang kanluranin sa larangan
ng (a) pamamahala, (b) kabuhayan, (c)
teknolohiya, (d) lipunan, (e) paniniwala,
(f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura.

Aralin 2

Ang mga nagbago at nanatili sa ilalim

ng kolonyalismo Epekto ng
kolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng
mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya
Ang mga salik at pangyayaring
nagbigay daan sa pag-usbong at pagunlad ng nasyonalismo
Ibat ibang manipestasyon ng
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang
Asya
Bahaging ginampanan ng
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang
Asya tungo sa paglaya ng mga bansa
mula sa imperyalismo
Epekto ng nasyonalismo sa sigalot
etniko sa Asya katulad ng partisyon/
paghahati ng India at Pakistan
Mga pamamaraang ginamit sa Timog
at Kanlurang Asya sa pagtatamo ng
kalayan mula sa kolonyalismong sa
kilusang nasyonalista
Epekto ng mga digmaang pandaidig
sa pag-aangat ng mga malawakang
kilusang nasyonalista ( hal: epekto ng
Unang Digmaang Pandaigdig sa
pagtatag ng sistemang mandato sa
Kanlurang Asya)

Aralin 3

Ibat ibang ideyolohiya( ideolohiya

ng malayang demokrasya,
sosyalismo at komunismo) sa mga
malawakang kilusang nasyonalista
Epekto ng mga samahang kababaihan
at ng mga kalagayang panlipunn sa
buhay ng kababaihan tungo sa
pagkakapantay-pantay, pagkakataong
pang-ekonomiya at karapatang
pampulitik
Bahaging ginampanan ng
nasyonalismo sa pagbibigay
wakas sa imperyalismo
Mga pagbabago sa mga bansang
bumubuo sa Timog at Kanlurang Asya
Balangkas ng pamahalaan ng mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya
Mga palatuntunang nagtataguyod sa
karapatan ng mamamayan sa
pangkalahatan, at ng kababaihan,

190

Aralin 4

grupong katutubo, mga kasapi ng caste

sa India at iba pang sektor ng lipunan
Ang kalagayan at papel ng kababaihan
sa ibat ibang bahagi ng Timog at
Kanlurang Asya at ang kanilang ambag
sa bansa atginampanan
rehiyon
Bahaging
ng relihiyon
sa ibat ibang aspeto ng pamumuhay
Mga kasalukuyang pagbabago pangekonomiya na naganap/ nagaganap sa
kalagayan ng mga bansa
Pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong
at pag-unlad ng Timog Asya gamit ang
estadistika at kaugnay na datos.
Mga anyo at tugon sa neokolonyalismo
sa Timog Asya Epekto ng kalakalan sa
pagbabagong pang-ekonomiya
at pangkultura ng mga bansa sa Timog
Asya
Kontribusyon ng Timog Asya sa
larangan ng sining at humanidades at
palakasan
Pagkakakilanlan ng kulturang Asyano
batay sa mga kontribusyong ito

INAASAHANG
KAKAHAYAHAN:

191

Upang higit na maunawaan ang mga paksang

tatalakayin sa modyul na ito, kinakailangang maisagawa
mo ang mga sumusunod:

1. Makasunod nang wasto sa mga panuntunan

2. Maunawaan ang mga babasahin sa
bawat aralin/aktibiti 3. Malikhaing
pagsasagawa ng mga gawain
4. Makapagpakita ng kahusayan sa mga
kasanayang pangheograpiya 5. Mahusay na
pagpapaliwanag ng mga isyu ukol sa mga kaisipan
6. Magkaroon ng mapanuring pag-unawa/pag-iisip
7. Makabuo ng sariling pananaw ukol sa mga
paksang tatalakayin 8. Maging mapagsiyasat
9. Maging mahusay sa pagninilay
10.Mailagay ang sarili sa sitwasyon ng iba para sa kagalingang panlahat
PANIMULANG PAGSUSULIT
Upang masubok ang iyong nalalaman sa modyul na
ito, subuking sagutin ang mahabang pagsusulit sa ibaba
sa pamamagitan ng pagpili sa titik ng tamang sagot sa
bawat bilang. Bigyang pansin ang mga aytem na hindi mo
nasagot at subukin muling sagutan ang mga aytem
habang ginagamit ang modyul na ito.
1. Ano ang pamamaraang ginamit ng mga Hindu
sa pamumuno ni Mohandas
Gandhi upang ipakita ang kanilang pagtutol
sa mga Ingles? A. Passive resistance
B. Armadong
pakikipaglaban C.
Pagbabago ng
Pamahalaan
D. Pagtatayo ng mga partido pulitikal
2. Naghangad rin ng kanyang kalayaan ang India. Anong
pamamaraan ang isinagawa nito upang matamo ang

kanyang hangarin?
A. Nakipag-alyansa sa mga
Kanluranin B. Itinatag ang
Indian National Congress C.
Binoykot ang mga produktong
English
D. Tinulungan ang mga Ingles sa panahon ng digmaan
3. Sa ilalim ng Ingles, nagkaroon ng mga pagbabago
sa India na hindi katanggaptanggap sa mga Indian. Alin ang isang pagbabagong
hindi matanggap ng mga Indian?
A. Pagpapalaganap ng isang sistema ng edukasyon na ayon sa
192

pamantayang Ingles
B. Paglilipat ng mga sentro ng gawaing
pangkabuhayan sa mga baybaying-dagat
C. Pagkakaroon ng racial discrimination sa
pagbibigay ng posisyon sa pamahalaan
D. Pagpapahusay ng mga transportasyon at komunikasyon
4. Nang makamit ng India ang kalayaan mula sa
Britanya noong 1947, nahati ito sa dalawang estado,
ang kalakhang India at Pakistan. Ano ang epekto nito
sa katayuan ng bansa at mamamayan?
A. Nahimok na mag-alsa ang mga Muslim sa mga Hindu.
B. Nahati ang simpatiya ng mga mamamayan sa
dalawang estado. C. Nagsilikas ang karamihan ng
mga mamamayan sa ibang bansa. D. Nagkaroon
ng kaguluhan sa pamumuno.
5. Ang patuloy na paglalaban ng India at Pakistan ay
dahil sa kapwa nila nais angkinin ang teritoryong
Kashmir. Ano ang epekto ng nasyonalismo
sa
sigalot
na ito?
A. Naniniwala ang dalawang magkalabang bansa na
pag-aari nila ang Kashmir.
B. Nais ng dalawang bansa na patunayang
makapangyarihan sila. C. Umasa ang mga
mamamayan na malulutas din ang sigalot na ito. D.
Tumanggi ang dalawang bansa sa pakikialam ng
United National
Organization (UNO) sa paglulutas ng kanilang suliranin
6. Noong sinakop ng mga Ingles ang India, nagsimulang
pinakialaman ang pulitika ng bansa sa pamumuno ng
British East India Company. Naging mababa ang
pagtingin ng mga Ingles sa kultura ng India. Maging
ang pamamahagi ng mga lupain ay binago rin ng mga
Ingles. Sa ganitong pangyayari, napilitan ang mga
manggagawang Hindu na mag-aral ng Ingles upang
mapaunlad ang sariling kakayahan sa

paghahanapbuhay. Anong implikasyon ang mabubuo

sa ganitong kaganapan?
A. Ang pananakop ng mga dayuhan ay nagsilbing aral ng India.
B. Ang pananakop ng mga Ingles sa India ay
nakatulong sa pag-unlad ng kulturang Hindu.
C. Ang pananakop ng mga Europeo ay lalong
nagpahirap sa kabuhayanng mga Hindu.
D. Ang pananakop ng mga Europe ay hindi
nakaapekto sa anumang aspeto ng pamumuhay
ng mga Hindu.
7. Ano ang naging epekto ng kolonyalisasyon sa mga rehiyon ng Asya?
A. Naging masidhi ang pagkakaroon ng damdaming
nasyonalismo ng mga Asyano upang ibangon ang
kaunlaran ng bansa.
B. Naging mapagbigay ang mga Asyano sa naisin ng mga dayuhang
193

bansa.
C. Natutunan ng mga Asyano ang manakop ng ibang lupain.
D. Natutong magtiis ang mga Asyano alang-alang sa kapayapaan.
8. Sa pakikipagsapalaran nakamtan ng India ang
kasarinlan. Anong uri ng nasyonalismo ang isinagawa
ni Gandhi laban sa pananakop ng Britanya?
A.
Aggressiv
e B.
Defensive
C.
Passisve
D. Radikal
9. Aling pangyayari ang pumukaw sa damdaming
nasyonalismo ng bansang India?
A. Pagbagsak ng kolonyalismo ng mga Turko
B. Pagpapatupad ng economic embargo
ng mga Ingles C. Pagkakapatay kay
Mohandas Gandhi
D. Pagkakaroon ng diskriminasyon sa mga India
10. Alin sa mga sumusunod ang naging masamang
epekto ng kolonyalismo sa
rehiyong Asya?
A. pag-unlad ng kalakalan
B. pagkamulat sa Kanluraning panimula
C. pagkakaroon ng mga
kaalyadong bansa D.
paggalugad at pakikinabang ng
mga
Kanluranin sa mga yamang likas
11.Isinusulong naman ni Mahatma Gandhi ang
kanyang pananaw na ang pinuno ng
bansa ang siyang magpakita ng pagpapahalaga
sa moralidad. Ang pagpapahalaga
na sinasabi ni Gandhi ay ang:
A. maging tapat sa mamamayan at sa
konstitusyon B. mabuting relasyon sa

karatig bansa
C. pagkakaroon ng isang asawa at isang pamilya
D. maging bukas o transparent sa lahat ng kanyang
gawain sa tulong sa bayan
12.Dalawang anyo ng nasyonalismo ang ipinakita ng
mga Hindu laban sa mga British. Isa dito
ay ang kilusang pinamunuan ni Bal Gangadhar Tilak na
tinawag na rebolusyonaryong kilusan dahil gumamit ito
ng marahas na pagkilos. Ang nakatawag pansin ay ang
pinamunuan ni Mohandas K. Gandhi dahil:
A. Mga bata ang kinasangkapan niya sa
paglaban sa British B. Namahagi siya ng mga
produktong Hindu
194

C. Isinagawa niya ito kasama ang mga guro

D. gumamit ng paraang tahimik tulad ng di
pagsunod sa mga kagustuhan ng mga British
13.Ang nasyonalismo ay ang pagsibol ng
damdaming makabayan. Nagbigay daan ito
para ang mga Asyano ay matutong:
A. pigilin ang paglaganap ng
imperyalismong kanluranin B. pagiging
mapagmahal sa kapwa
C. makisalamuha sa mga
mananakop D. maging
laging handa sa panganib
14.Ang panahon ng Kolonyalismo ng mga Kanluranin ay
nagdulot ng ibat ibang epekto sa mga bansang
Asyano. Alin sa mga sumusunod ang hindi epekto ng
pananakop ng mga Kanluranin sa mga bansang
Asyano?
A. Nagkaroon ng pag-unlad sa sistema ng
transportasyon at komunikasyon na
nagdulot
nang mabilis pagluwas ng kalakal sa
pandaigdigang pamilihan B. Naturuan ang lahat
ng Asyanong pamahalaan ang kanilang mga
sarili sa panahon ng
pananakop ng mga
Kanluranin
C. Nagkaroon ng paghahalo ng mga lahi dahil sa
mga naganap na kasalang katutubo at
dayuhan
D. Pangunahing gampanin ng mga bansang Asyano
ang tagatanggap ng mga
produktong Kanluranin
15.Ano ang ipinapahiwatig ng tagumpay ng kampanya ni
Mohandas Gandhi sa kolonyalismo ng mga Ingles sa
India?
A. Mahusay na rebolusyonaryong lider si Mohandas Gandhi

B. Maaaring labanan ang kolonyalismo sa

mapayapang paraan C. Ang pang-aapi ng mga
kolonyalista ay may katapusan
D. Naging simbolo si Mohandas Gnadhi ng
pagkakaisa ng mga mamamayan sa India
16.Alin sa mga sumusunod ang maituturing na
magandang dulot ng pananakop ng mga Ingles sa
pangangalaga ng karapatang pantao ng
mga Hindu lalo na ang mga kababaihan?
A. Pag-unlad ng komunikasyon at transportasyon sa India
B. Pagkakaroon ng pagkakataong makapag-aral ang
mga mamamayan ng India
C. Pagbabawal sa ilang matandang kaugaliang
Hindu tulad ng sati at female infanticide
D. Pagbabawal sa matatandang kaugaliang tulad ng foot binding at
195

concubinage
17.Ano ang kahalagahan ng mataas na antas ng
edukasyon sa isang bansa? A.Ito ay nagsisilbing
instrumento sa pagsulong ng nasyonalismo at
interes ng bansa
B.Pinagaganda ang imahe ng bansa kapag ito ay
may mataas na bahagdan ng edukadong
mamamayan
C.Magandang negosyo ang mga
pampribadong paaralan na napagkukunan
ng buwis ng pamahalaan
D.Pinalalaki nito ang opurtunidad ng mga tao na mangibang bansa.
18. Bakit sinasabing ang kalakalan ay mahalagang susi
sa pagkakaisa ng mga Asyano?
A. Dahil dito ay nagtutulungan ang mga
magkakaratig bansa sa Asya B. Nagsisilbi itong
daluyan ng kultura at pagpapalitang kultural ng mga
bansa
C.Maaring lumaki ang kita sa mga usaping black market
D. Sa pamamagitan nito nababatid ang mga bansang palaasa
19. Bakit muling nabuo ang
bansang Israel? A.Dahil sa
layuning lumakas ang Judaism
B.Sa kagustuhang magsama-samang muli
ng mga Hudyo C.Upang matamo ang
kanilang kaligtasan
D.Dahil sa pananakop ng ibang lupain
20. Kung ikaw ay pangulo ng Samahan ng mga Magaaral sa Araling Panlipunan at naatasang
magpresenta ng ng mga aral sa
kasalukuyan ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa
Timog at Kanlurang Asya at kung paano ito
mapagyayaman hanggang sa hinarap. Alin ang mas
angkop na gamitin sa isang video conferencing.
a. Multimedia presentation at
pagtalakay b. Pagkukuwento at

pagtatanong
c. Pagbabasa ng teksto at pagbibigay
ng haka-haka d. Debate at pag uutos
ng dapat gawain.

196

ARALIN BLG. 1: PANAHON NG KOLONYALISMO AT

IMPERYALISMO SA TIMOG AT
KANLURANG ASYA
ALAMIN:
Tara umpisahan natin ang iyong
gawain. Sa pagkakataong ito ay simulan
mong alamin ang tungkol sa Kolonyalismo at
Imperyalismo at Kanlurang Asya .

Gawain 1: HULA RAWAN

Panuto: Suriin ang larawan sa ibaba at bumuo ng
hinuha gamit ang concept map.

197

PAMPROSESONG TANONG:
1. Ano ang Kolonyalismo at Imperyalismo
2. Naranasan ba ito ng rehiyon ng Timog at Kanlurang Asya?
3. Ano ang pagkakaib ng pananakop sa Timog at
Kanlurang Asya bagong ang siglo hanggang sa
pananakop noong ika-16 hanggang ika -20 siglo
4. Paano nakatulong sa Timog at Kanlurang Asya ang
pananakop ng mga Kanluranin? Paano ito nakatulong
sa mismong mga Kanluranin na mananakop?
Sa susunod na gawain ay , magkakaroon ka ng
pagbabalik tanaw sa iyong pinag- aralan noong
ikalawang markahan sa rehiyon ng Timog
at Kanlurang Asya.

GAWAIN BLG.2: IMPERYO KOi-TAPAT MO SA REHIYON KO!*

PANUTO: Ihilera ang imperyo ayon kinabibilangan
nitong rehiyon sa Asya at pagkatapos ay bumuo ng
dayad upang mapag-usapan at masuri ang
naging
Imperyong
Indo-Aryan
sagot.
Hittites
.

ImperyongPersian

ImperyongMa
urya
Imperyong Macedonian

Imperyong Mogul

198

Source:
www.google
images.com

1.__________
_____
2.__________
_____
3.___________
____

1._____________________
2._________ ____________
PAMPRO
3._________ ____________

SESONG
TANONG
1.
2.

3.

4.
5.

Paano nagiging imperyo ang isang maliit

na pangkat lamang?
Nakaranas ba ang mga bansa sa Asya ng
paghahari ng imperyo bago ang ika-16 hanggang
ika-19 nasiglo,atsapanahonng ika-16 hanggang ika20 siglo?
Ano ang naging karanasan ng mga Asyano sa
panahon na sila ay pinaghaharian ng imperyo? Ano
ang naging kalagayan ng pamumuhay ng mga
naghari sa imperyo?
Ang imperyo ba ay katulad ng salitang
imperyalismo at kolonyalismo?
May kabutihanbaangpananakop?

6.

Paano nakaimpluwensiya ang imperyalismo?

Paano nabago ang
pamumuhay ng mga sinakop?

GAWAIN BLG.3: KWLS

Sa bahaging ito ay aalamin ang iyong kaalaman ukol
sa imperyalismo at kolonyalismong naganap sa Asya,
partikular sa rehiyon ngTimog at Kanlurang Asya. Bago
natin suriin ang dahilan at paraan ng unang yugto ng
imperyalismo at kolonyalismong naganap saTimog at
Kanlurang Asya, iyo mo
199

nang sagutin
ang tanong
na nasaNG
unang
kolum. Sa ikalawang kolum
UNANG
YUGTO
KOLONYALISMO
AT ikaw ay
bubuo ng mga mahahalagang tanong. Sa ikatlo at ikaapat na kolum ay iyong
IMPERYALISMO SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
masasagot pagkatapos ng mga ibibigay na gawain sa modyul.
K

(16-17 SIGLO)

PAGSUSURI SA TEKSTO
Ano
ang
aking
alam?

Ano ang
nais kung
malaman
?

Ano ang aking

natutunan?

Ano pa ang gusto kongmaunawaan?

Paano nakamit ng Timog at Kanlurang

Asya ang kasalukuya ng kalagayan
dulot ng kolonyalismo at
imperyalismo?

BINABATI KITA!
Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alami
PAUNLARIN
Sa bahaging ito ay inaasahan na matututunan mo ang
mga dahilan, paraan at epekto ng kolonyalismo at
imperyalismo ng mga Europeo sa Asya partikular ang Timog
at Kanlurang Asya. Maaari mong balikan ang mga kasagutan
at katanungan na iyong nabuo sa unang bahagi ng modyul na
ito upang malaman kung tama ito at nasagot ang iyong mga
naunang katanungan.

Maaaring nagtataka ka kung bakit maraming Europeong bansa ang

nakasakop sa mga bansa sa Asya. Napakalayo ng Europa sa mga bansa sa
Asya pero nakarating pa rin sila at nanakop pa ng mga teritoryo. Ang
pananakop na ito ay nagdulot ng maraming pagbabago sa buhay ng mga
Asyano - mga mabuti at di mabuting pagbabago. Isa-isahin natin ang mga
pangyayaring naganap at nagbigay daan sa pagdating ng mga Europeo sa
Asya.

200

Bago ang pagtuklas at pananakop may ugnayan ng

nagaganap sa mga Europeo at mga Asyano. Nagsimula
ang ugnayang ito sa pamamagitan ng palitan ng kalakal
sa mga Asyano
at Europeong
mangangalakal. Ang pinakatagpuan nila ay nagaganap
sa tatlong pangunahing ruta ng kalakan sa Asya. Una,
ang Hilagang ruta, na nagpapasimula sa China at
tatawid sa lungsod ng Samarkand at Bokhara. Pangalawa,
ang Gitnang Ruta, na papunta sa baybayin ng Syria at
dadaan sa Golpo ng Persia at ang huli ay ang Timog Ruta
na maglalayag mula sa India babagtasin ang
Karagatang Indian hanggang sa makarating ng Egypt sa
pamamagitan ng Red Sea.
Mga kalakal na nanggagaling sa Asya na
pumapasok sa Europe ang tanging pamilyar lamang sa
mga
Europeo,
ang
lugar
sa
Asya
na
pinanggagalingan ng kalakal ay hindi pa napupuntahan
ng mga Europeo, at ang palitan ng kalakal ng mga
Europeo at mga Asyano ay hindi pa ganoon kasigla.

201

Dumating ang panahon na ang ruta ng kalakalan na

nag-uugnay sa mga mangangalakal na Asyano at
Europeo ay sinakop ng naghaharing Turkong Ottoman.
Nang sinakop ito ng mga Turkong Ottoman tanging
ang mga Italyanong mangangalakal ang pinayagan na
makadaan at makipag-ugnayan sa mga mangangalakal
na Asyano.
Mga Dahilan na Nagbunsod sa mga Kanluranin na Magtungo sa Asya
Ang Mga Krusada na
naganap mula 1096 hanggang
1273. Ang mga Krusada ay
isang kilusan na inilunsad ng
simbahan at ng mga Kristiyanong
hari upang mabawi ang banal na
lugar, ang Jerusalem sa Israel.
Hindi man lubusang nagtagumpay
ang krusadang ito, marami ring
mabuting naidulot ito, nagkaroon ng
ugnayan ang mga Europeo sa
Silangan at nakilala nilaang mga
produkto ng Silangan tulad ng
pampalasa, mamahaling bato,
pabango, sedang tela,
porselana,prutas at iba pa na
nakabighani sa mga Europeo. Ang krusada ang
nagpasigla ng kalakalan sa pagitan ng Europa at
Asya.Naging masigla ang palitan ngkalakalan kaya
maraming Europeo ang nagkainteres na makarating
sa Asya.Maraming Europeo ang naghanap ng mga ruta
para makarating lang sa Asya. At ito dinang naging daan
para magkainteres ang malalaking bansa sa Europa na
sakupin angilang lugar o bansa sa Asya.

Ang

Paglalakbay ni Marco
Polo
na
isang
Italyanong
adbenturerong mangangalakal na
taga-Venice. Siya ay nanirahan sa
China sa panahon ni Kublai Khan ng
Dinastiyang Yuan nang higit sa
halos 11 taon. Sa panahong ito, siya
ay
nagsilbing
tagapayo
ni
Emperador Kublai Khan.Kinalugdan
siya ni Kublai Khan at siya ay
itinalagang maglakbay sa ibat ibang
lugar sa Asya sa ngalan ng
Emperador. Nakarating siya sa
Tibet, Burma, Laos, Java, Japan, pati
na sa Siberia. Noong 1295 bumalik
siya sa Italy at doon inilimbag niya
ang aklat na The Travels of
MarcoPolo(1477). Ang mga
nakita niyang magagandang kabihasnan sa mga bansang ito ng Asya lalo na
202

sa
China,
na
inilarawan
ang karangyaan
at
kayamanan nito. Maraming adbenturerong Europeo ang
namangha
at
nahikayat
na
makarating
at
makipagsapalaran sa Asya.
Ang Renaissance na
nagpasimula sa Italya na naganap
noong 1350. Isa itong kilusang
pilosopikal na makasining at dito
binigyang-diin ang pagbabalik-interes
sa mga kaalamang klasikal sa
Greece at Rome. Napalitan ito ng
makaagham na pag-iisip mula sa
mga pamahiin.Masasabing ang
pangunahing interes ay labas sa
saklaw ng relihiyon.
Ang Renaissance ay salitang Pranses na ang
ibig sabihin ay ay muling pagsilang. Ito ay naganap sa
huling bahagi ng gitnang panahon at pagsulong ng
makabagong panahon. Matatandaan natin na noong
gitnang panahon ang Simbahang Kristiyano ang may
malakas na impluwensiya sa tao. Nakasentro ang buhay
ng tao sa relihiyon. Ngunit nang ang simbahan lalo na ang
pinuno nito, mula Papa, mga Obispo at kaparian ay
nasangkot sa imoral na gawain, pagpapayaman at
pagmamalupit
sa
mga taong hindi karelihiyon,
nagsimulang magkaroon ng pagbabago sa pananaw at
saloobin ang mga tao hinggil sa katarungan, sariling
kaunlaran at pulitika.
Sa panahon ng Renaissance ay natuon ang interes
ng tao sa istilo at disenyo, sa pamahalaan, sa
edukasyon, sa wastong pag-uugali at sa paggalang ng
pagkatao ng isang indibidwal. Indibidwalismo ang
binigyang
pansin
ng
Renaissance
kaya
hind

nakapagtataka na maraming pagbabago ang naganap sa

buhay ng tao. Ang malayang pag-iisip ng tao ang
nagpalawak ng kanyang ideya at pananaw sa buhay kaya
dito nagsimula ang pagbabago sa sining at agham.
Nariyan din ang pagtuklas ng maraming bagay sa
kapaligiran, pagkakaroon ng maraming imbensiyon na
nagpalakas sa mga industriya at kalakalan, at ang
pagkakaroon ng pagbabago sa pananaw sa relihiyon at
pulitika.
Ang Renaissance ang siyang nagbukas ng daan
sa pagbabago sa larangan ng kalakalan at negosyo kaya
umusbong ang rebolusyong komersyal na nagdulot ng
mga pagbabago sa gawang pang-ekonomiya.

203

Ang
Pagbagsak
ng
Constantinople.
(bahagi ng Turkey sa
kasalukuyan)Ang
Constantinople ay ang
Asyanong teritoryona
pinakamalapit
sa
Kontinente
ng Europa.
Ito ang nagsilbing rutang
pangkalakalan
mula
Europa patungong India,
China at ibang bahagi ng
Silangan na napasa kamay
ng mga Turkong Muslim
noong
1453.Ang
Constantinople
ay
ang
Asyanong
teritoryo
na
pinakamalapit
sa
Kontinenteng Europa. Ito
rin ang teritoryong madalas
daanan
noong panahon
ng
Krusada.
Kung
matatandaan
natin
ng
lumakas ang
Turkong Muslim at sinakop nga ang Jerusalem, nanganib
ang Constantinople na bumagsak din sa mga Turkong
Muslim, kaya humingi ng tulong ang Emperador ng
Constantinople para labanan ang mga Turkong Muslim
at mabawi ang Jerusalem. Sa loob ng panahon ng
Krusada, napigil ang pagsalakay ng Muslim patungong
Europa ngunit nang masakop ng Turkong Muslim ang
Silangang Mediterranean ay lubusan na ring sinakop
ang Constantinople noong1453 at ang naging resulta ay
ang ganap na pagkontrol ng mga Turkong Muslim sa mga

ruta ng kalakalan mula sa Europa patungong Silangan.

Ang ugnayan ng mga mangangalakal na Asyano at
Europeo ay naputol mula nang masakop ng mga
Turkong Muslim ang ruta ng kalakalan. Sa mga
mangangalakal na Europeo tanging mga Italyanong
mangangalakal na taga Venice, Genoa, at Florence ang
pinayagan ng mga Turkong Muslim na makadaan sa ruta.
Ang mga kalakal na nakukuha sa Asya ng mga Italyano ay
dinadala sa Kanlurang bahagi ng Europa tulad ng
Portugal, Spain, Netherlands, England, at France.
Dahil dito, napilitang
maghanap ng bagong ruta
ang mga mangangalakal na
Europeo. Pinangunahanito
ng Portugal at sinundan ng
mga Spanish, Dutch, Ingles,
at Pranses .
Napakahirap at mapanganib ang
paglalayag dahil wala pang maunlad na gamit sa paglalakbay sa dagat.
204

Noong ika-16 na siglo naimbento ang mas maunlad na

kagamitang pandagat. tulad ng Astrolabe na kung saan
ginagamit ito upang malaman ang oras at latitud
samantalang ang Compass ay ginagamit upang malaman
ang direksyon ng pupuntahan.
Ang Merkantilismo,sa
Europa umiral
ang
prinsipyong
pang-ekonomiya na
kung may maraming ginto
at pilak, may pagkakataon
na maging
mayaman
at
makapangyarihan.
Kinailangan ng mga Europeo
na makahanap ng mga lugar
na mapagkukunan ng likas
na yaman at hilaw na
sangkap.
Ang panahon ng eksplorasyon ay nag-iwan ng
malaking pagbabago sa pamumuhay ng lipunan at
kabihasnan ng mundo. Ang pang-katubigang kalakalan
at pananakop ng mga bansang Europeo ay naging daan
sa pag-unlad ng ekonomiya ng Europa. Ang
pamamaraan sa pakikipag-kalakalan at ang pagbabangko
ay napaunlad kaya itoy nagdulot ng malaking kita sa mga
bansang Europeo.
Ang mga dahilan na nagbunsod sa mga Kanluranin
na makarating sa Asya ang naging daan para sumigla ang
palitan ng kalakal ng mga Europeo at mga Asyanong
mangangalakal at makilala ng mga Kanluranin ang mga
likas na yaman, mga hilaw na materyal na panustos sa
industriya.

GAWAIN BLG.1: POWERPOINT PRESENTATION

Ngayon, aalamin mo na ang mga
dahilan kung bakit sinakop ng mga
Kanluranin ang Asya partikular ang Timog
at Kanlurang Asya. Sagutin mo ang unang hamon sa
iyo.

PANUTO: Bawat pangkat ay magkakaroon ng

powerpoint presentation. Mamarkahan ang
presentasyon batay sa kriterya sa ibaba.
Pangkat 1 - Ang Mga Krusada
Pangkat 2 Ang Paglalakbay ni
Marco Polo Pangkat 3
Renaissance
Pangkat 4 Ang Pagbagsak ng
Constantinople Pangkat 5 Ang
Merkantilismo
205

Rubric para sa Powerpoint Presentation

Mga Kraytirya
Kaalaman sa paksa
Kalidad ng
mga
impormasyo
Kaalaman sa
kontekstong
Estilo at
pamamaraan ng
Disenyong
teknikal,
pagpapatupad
at pagganap
sa
Kabuuang
Marka

Natata
Hindi
Mahus Medyo
ngi 5
Mahus
ay 4 Mahus
ay
puntos ay 3
puntos

PAMPROSESONG TANONG

1. Alin sa mga dahilan sa pagpunta ng mga Kanluranin

sa Asya ang higit na nakaimpluwensiya sa kanilang
desisyon sa pananakop.
2. Paano tinanggap ng mga bansang Asyano ang
mga naganap na pananakop?
3. Sa inyong palagay nakabuti ba sa mga bansa sa Asya
ang mga dahilang ito sa pananakop ng mga
Kanluranin?
GAWAIN 2: DATA
INFORMATION CHART
PANUTO:
1. Pagkatapos basahin ang teksto. Bumuo ng limang
pangkat na may sampung miyembro sa bawat
pangkat.
2. Talakayin ang tanong sa pangkat at bumuo ng
ebidensya at suporta sa panig ng Oo at Hindi.
3. Suriin ang tanong at itala ang mga impormasyon at
pahayag ng bawat miyembro sa bawat pangkat sa
posisyon ng Oo o Hindi.
4. Magtulungan ang bawat pangkat sa pagbuo ng konklusyon at dahilan.

5. Panghuli, pumili ng tagapagsalita para maibahagi ang

inyong pananaw sa buong klase.
DISCUSSION WEB
DAHILAN
206

Oo
___________
____

Kapakipakinabang ba
ang
Merkantilismo
bilang Sistemang
Pang-ekonomiya
ng
isang bansa?

Hindi
_____________

KONKLUSYON
PAMPROSE
SONG TANONG 1. Ano
ang merkantilismo?
2. Bakit malaki ang pananalig ng mga Kanluranin
sa Merkantilismo? 3. Ano ang epekto ng
patakarang pang-ekonomiyang ito sa mga
bansang Kanluranin?
4. Sino ang mas nakinabang dito, ang mga
Asyano ba o ang mga Kanluranin?
5. Sang-ayon ka ba sa ginawa ng mga Kanluranin sa Asya? Bakit?
GAWAIN 3: DATA INFORMATION CHART
Matapos mong matunghayan ang dahilan ng
pagpunta ng mga Kanluranin sa Asya sa unang yugto ng
kolonyalismo at imperyalismo. May panibagong hamon
para sa iyo. Iyong alamin ang mga bansang Kanluranin na
mga nagpaligsahan sa pagpunta sa Asya. Magagawa mo
ito sa pagbasa ng teksto.

PAGGALUGAD AT PAGTUKLAS NG MGA BANSANG KANLURANIN

Pinangunahan

ng

Portugal

at
Spain
ang
paghahanap ng
ruta.
Maraming
manlalayag
na
Portuges
ang
naglakbayngunit ang pinakamahalaga sa lahat ay ang
paglalakbay ni Vasco da Gama sapagkatnalibot niya ang
Cape of Good Hope sa dulo ng Aprika na siyang
magbubukas ng ruta patungong India at sa mga Islang

Indies.

207

Tingnan ang nakalarawang ruta na tinahak ni Vasco da Gama.

Kung noon ay Italy, lalo na ang Venice ang nagiisang nagkontrol sa rutang pangkalakalan patungong
Silangan, ang pagtuklas ng alternatibong ruta na
natuklasanng mga Portuges ang nagbigay ng hamon sa
iba pang bansang Europeo na maggalugad sa ibang
panig ng daigdig. Nariyan ang Spain, Netherlands,
France, England, Russia, Germany, at Amerika.
Nagpaligsahan ang mga ito para tanghaling
pinakamakapangyarihan na bansa sa mundo sa
pamamgitan ng pagpapalawak ng mga lupain. Nanguna
sa mga ito ang Portuges at Spain na naging matindi ang
pagpapaligsahan sa
208

paggalugad sa mundo at pagsakop ng mga lupain.

Sa matinding pagtutunggalian ng dalawang bansa ay
namagitan ang Papa ng Simbahang Katoliko para
maiwasan ang paghantong sa digmaan ng paligsahan ng
mga ito. Taong 1494 ay nagtalaga ng line of demarcation
o
hangganan kung saang
bahagi
ng
mundo
maggagalugad ang dalawang bansa. Ayon sa Tratadong
Tordesillas, ang Portuges ay maggagalugad sa
bandangsilangan samantalang ang Espanya ay sa
bandang kanluran. Nang maipatupad ang desisyong ito ay
nakapaglayag na ang Espanya sa bandang kanluran kung
saan marami nang teritoryo sa kontinenting Amerika ang
nasakop. Ang Portuges naman ay nakuha lang ang
Brazil. Ganoon pa man, hinayaan na ng Espanya na
manatili sa Portuges ang Brazil habang ang Pilipinas
naman na nasa silangan na nasakop naman ng
Espanya ay nanatili naman dito. Ang hindi naiwasan na
digmaan ng Portuges at Espanya ay sa Moluccas. Ito
ang pinakamimithi na lugar na pinagkukunan ng mga
rekado. Sa pamamagitan ng Tratadong Saragosa
noong1529, nakuha ng Portuges ang Moluccas.
Maliban
sa Moluccas ay nakakuha rin ito ng teritoyo sa India.
Ang Portugal ay nakakuha ng maraming piling
lugar sa Asya. Noong 1502 nagbalik at nagtatag si Vasco
da Gama ng sentro ng kalakalan sa may Calicut sa
India.Nooong 1505 ipinadala si Francisco de Almeida
bilang unang Viceroy sa silangan .Sa pamumuno ni
Alfonso de Albuquerque, 1510 nasakop ang Ormuz sa
Golpo ng Persia(Iran ngayon).Diu at Goa sa India, Aden
sa Red Sea, Malacca sa Malaya at Moluccas sa
Ternate, Macao sa China at sa Formosa(Taiwanngayon).
Mga daungan ang piniling sakupin ng Portugal upang
makontrol ang kalakalan .Noong una ang motibo o paraan

lang ay pangkabuhayan o pangekonomiya lamang

hanggang sa ipinasok ang Kristiyanismong Katolisismo
sa mga nasasakupan ng Portugal.Sa kalagitnaan ng 16 na
siglo ang Portugal ay may malawak ng sakop sa Asya.
Noong 1580, sinakop ng Spain ang Portugal ng 60
taon.Nang makalaya ang Portugal noong 1640 ang
kanyang mga kolonya ay nakuha na ng England at France.
Maliban sa Espanya at Portuges, nakipagpaligsahan
rin ang Inglatera. Sa pamamagitan ng Italyanong
marinero na si John Cabot, napasailalim ng Inglatera ang
Nova Scotia Canada. Nang matalo ng Inglatera ang
Spanish Armada noong 1588 ibinuhos ng Inglatera
ang kanyang atensiyon sa kalakalan. Sa pamamagitan
ng East India Company, naitatag ng Inglatera ang sentro
ng kalakalan sa India. Nakapagtatag rin ito ng
permanenteng panirahan sa Hilagang Amerika.
Sinundan ito ng pagsakop ngCeylon, Malaya, at
Singapore pati na rin ang Australia, New Zealand, at mga
pulo sa Hilagang Pasipiko.
209

Ang England sa India,noong 1600 ginamit ang

British East India Company ,isang pangkat ng
mangangalakal na Ingles na pinagkalooban ng
pamahalaang Ingles ng kaukulang
kapangyarihan
upang mangalakal at pamahalaan ang pananakop nito at
pangalagaan ang interes nito sa ibayong dagat. Pagdating
ng 1612 nabigyan ng permiso ang Ingles para
makapagtatag ng pagawaaan sa Surat. Hindi nagustuhan
ng Portugal dahil sila ang naunang nanakop. Pagdating ng
1622, tinulungan ng Ingles ang mga Persian laban sa
Portuguese dahil dito nakapagtatag ng sentro ng
kalakalan sa kanluran at silangang baybayin ng India.Ang
British East India Company ay nakakuha na ng
concession (pagbibigay ng espesyal na karapatang
pangnegosyo) sa Madras mula sa rajah ng Chandragiri.
Noong 1668 pinaupahan na ni Haring Charles ang pulo ng
Bombay. Sa taong 1690 sa delta ng Ganges nakakuha ng
kapirasong lupain ang Ingles sa pagpayag ni Emperador
Aurangzeb ang lider ng Imperyong Mogul.Dito naitatag
ang lunsod ng Calcutta.Madaling nasakop ang India dahil
watak-watak ang mga estado nito at mahina ang liderato
ng Imperyong Mogul na siyang naghahari sa India.
Noong una pangkabuhayan ang dahilan ng England sa
pagpunta sa India. Nang makita ang malaking
pakinabang sa likas na yaman nito tuluyang sinakop ang
India ng England.
Ang France naman ay nakakuha rin ng teritoryo sa
Quebec, Canada. Nakuha rin nito ang Louisiana sa
Amerika at sa Asya noong ika-18 siglo nasakop ng
Pransiya ang Laos, Cochin China, Cambodia, at Annam.
Ang mga teritoryong ito ang buong kolonyang French
Indo-China.
Ang France ang pangatlong bansa na gustong

masakop ang India. Ang ginawa ng France ay

nakipagsabwatan sa pinunong local ng Bengal. Ginamit
ang French East India Company na naitatag noong
1664. Nakapatatagang
France
ng
pamayanang
pangkomersyal
sa Pondicherry,Chandarnagore, Mahe at
Karikal. Nagtapos ang interes na ito ng nagkaroon ng
labanan sa Plassey ng Pitong Taong Digmaan sa pagitan
ng England at France. Sa tulong ni Robert Clive, ang
nagtatag ng tunay na pundasyon ng Ingles sa India.
Ang England ang nagtagumpay laban sa France. Ang
England ang nananatiling matatag na mananakop ng
India.
Ang Netherlands sa pamamagitan ng Dutch East
India Company ay namahala rin saisang bahagi ng India.
Napasailalim ng Netherlands ang East Indies (Indonesia
sa kasalukuyan).
KANLURANG ASYA

210

Sa Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa

Kanlurang Asya ay hindi pa nagkakainteres ang mga
Kanluranin dahil ito ay sakop ng mga Turkong Ottoman.
Ang naghahari sa panahong ito ay ang relihiyong Islam.
Noong 1507, nakuha ang Oman at Muscat ng mga
mangangalakal na Portugues ngunit pinatalsik naman ng
mga Arabe noong 1650. Noong1907, ang Bahrain ay
naging protectorate ng Britanya ngunit hindi rin
nagtagal, pinatalsik ang mga British ng isang Heneral na si
Shah Reza Pahlavi ang mga British.
Ang Portugal, England at France ang mga
bansang Kanluranin na nakarating sa India. Sa pagiral ng prinsipyong pang-ekonomiyang merkantilismo
ang mga bansang Kanluranin ay may iisang layunin sa
pagpunta sa Asya, ang makasakop ng mga lupain.
Sa
huli
ang
England ang nagtagumpay para maisakatuparan ang
interes sa likas na yaman at mga hilaw na materyales ng
India. Samantalang ang Kanlurang Asya ay hindi agad
nasakop dahil sa panahong ito pinaghaharian pa ito ng
napakalakas na imperyong Ottoman, at pinagpatibay ng
pagkakaisa dahil sa relihiyong Islam na ipinalaganap at
tinanggap sa rehiyon.

Panuto: Punan ang

talahanayan at isulat ang
sumusunod:

Ang mga bansang Europeo na nanakop at ang mga

bansa na nasakop ng mga bansang Europeo.
Mga Bansang
1.
2.
3.

Mga Bansang Nasakop

1.
2.
3.
211

4.
4.
5.
5.
GAWAIN BLG.4: MAP-KULAY
Panuto: Kulayan ang mga bansang Asyano na
sinakop ng mga Kanluranin ayon sa mga
itinakdang kulay.

Portugal - berde

France

- asul England - pula

Pagkatapos magawa ng bawat mag-aaral

ang pagkukulay. Bubuo ng dyad sa bawat
pangkat na kinabibilangan para mapaghambing at masuri
ang ginawa ng bawat pangkat.

Source:
www.googleimages.com
PAMPROSESONG
TANONG
1. Ano ang mga
bansang Kanluranin na
sumakop sa Asya?
2. Anong mga bansa sa Asya ang mga nasakop ng
mga Kanluranin? 3. Anong bansa ang sinakop ng
Portugal, England, at France sa
Timog Asya? Sa ilang bansa sa Kanlurang Asya?

4. Bakit hindi maagang nasakop ng mga

Kanluranin ang Kanlurang Asya sa unang yugto
ng pananakop?
5. Bakit nagtatag ang mga bansang Kanluranin ng mga kolonya sa
Asya?
6. Mahalaga ba ang unang yugto ng imperyalismo at
kolonyalismo ng mga Kanluranin sa Asya?sa mga
Asyano?
212

GAWAIN BLG.5: i-TIMELINE MO..!

Panuto:
1. Isulat ang mga mahahalagang pangyayari sa
unang yugto ng kolonyalismo sa Timog at
Kanlurang Asya mula ika-14 hanggang ika-17
siglo.
2. Hanggat maaari ang iyong isusulat ay mga
mahahalagang impormasyon na iyong
naunawaan.
3. Bigyang pansin ang mga pagbabagong
naganap(epekto) sa paraan ng pamumuhay ng
mga Asyano.
4. Matapos gawin ito, tatawag ako ng mag-aaral
para maibahagi ang kaniyang ginawang timeline.
5. Gagamitin
angrubric
bilangbatayan sa
pagtataya na nasa
ibaba.

TIMELINE RUBRIC
Kategorya/ Pinakata MedyoTa Malina
Pamantay
ma 5
ma 4
w3
an
Pamagat
Epektibo, Epektibo Simple at
at
madaling
nakatata
madaling maunaw
wa g
aan
pansin at maunaw
aan
madaling

Mala
bo 2
Walan
g
pamag
at

Petsa

Kumplet
May
o ang
kulang na
petsa ng 1-2 petsa
mga
ng mga
pangyay pangyaya
ari,
ri,
Tiyak at

May 2-3

Maykulan
g na 3-5
petsa sa
mga
pangyaya
ri, mahigit
sa lima
ang hindi

Hindi tiyak
ang mga
nawawala
ng
pangyayari
,ha los
lahat ng
pangyayari

213

Istilo at

Sumasak
op sa
Organisas
lahat ng
y on
mahahal
aga ng
panahon,
ta ma at
parepareho
Nilalaman Nagtatagl
ay ng 1115
pangyay
arin g
Layunin
Malinaw
at tiyak

mga
pangyay
ari
Sumasak
op sa
lahat ng
mahahal
aga ng
panahon,
may 2-3
petsa sa
panahon
Nagtatagl
ay ng 810
pangyay
arin g
Malina
w
ngunit
di

Sumasak
op sa
lahat ng
mahahal
aga ng
panahon,
nagtatagl
ay ng 5
petsa/pa
Nagtatagl
ay ng 6-7
pangyay
arin g
kaugnay
Hindi

Dalawa
lamang
ang
nasasakop
ng
mahahala
gan g
panahon,
hindi
Nagtatagl
ay ng 5
lamang
pangyayar
ing
Walang

malina
w

ibingay
na
layunin

PAMPROSESONG TANONG
1. Sino si Prinsipe Henry? Si
Bartolome Diaz? Si Vasco da
Gama?
2. Bakit naging mahalaga
ang kanilang paglalakbay?
3. Naging kapaki-pakinabang ba ito sa
kanilang mga bansa? Naging
kapaki-pakinabang ba ito sa mga
bansa sa Asya?

214

GAWAIN BLG.6: DATA RETRIEVAL CHART

Matapos niyong matunghayan ang
pagtuklas at pananakop na ginawa ng
mga Kanluranin sa Unang Yugto ng
Kolonyalismo at Imperyalismo sa
Timog at Kanlurang Asya. Dako naman tayo sa
paraan at patakaran na ginamit ng mga
Kanluranin.

PANUTO
Pangkatang gawain. Batay sa teksto inyong
alamin ang mga naging paraan, patakaran na ginamit
ng mga Kanluranin sa Timog at Kanlurang Asya sa
Unang Yugto ng Kolonyalismo at
Imperyalismo.Gagawin mo ito sa pamamagitan ng
paglalagay ng sagot sa talahanayan.
UNANG YUGTO NG KOLONYALISMO AT IMPERYALISMO SA TIMOG AT
KANLURANG ASYA (IKA-16-17 SIGLO)

Rehiyon(Bansa Mananako
)
p
Timog (India)

Paraan
ng
Pananak

Patakar
an

Portugal
England
France
Kanluran(Om
an at Muscat)

Turkon
g
PAMPROSESONG TANONG
Ottom
1. Ano ang ginamit na paraan ng mga

Kanluranin para masakop ang Timog Asya?

ang Kanlurang Asya ?
2. Ano ang mga patakaran na ginamit ng mga
mananakop sa Timog Asya at sa Kanlurang
Asya?
215

3. Makatarungan ba ang ginamit na patakaran

ng Ingles sa Timog Asya, ng Turkong
Ottoman sa Kanlurang Asya? Bakit
4. Paano nagbago ang pamumuhay ng
Timog at Kanlurang Asya sa mga
patakarang pinairal sa Unang Yugto ng
Kolonyalismo atImperyalismong naganap ?
PAGSUSURING PANGTEKSTO
Mga Dahilan na Lalong Nagbunsod sa mga
Europeo na Maghangad ng Kolonya sa Ikalawang
Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Timog at
Kanlurang Asya (18-19 siglo)
Sa unang yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo umiral ang pinsipyong
pang-ekonomiyang merkantilismo sa Europa. Ang
merkantilismo ang ginamit na dahilan ng mga Europeo
upang mag-unahan na makakuha ng mga lupaing
masasakop sa Asya, may mapagkukunan ng likas na
yaman, hilaw na sangkap, at pagbebentahan ng mga
yaring
produkto
upang
maging pandaigdigang
makapangyarihan.
Ang Kolonyalismo ay nagmula sa salitang Latin na
colonus na ang ibig sabihin ay magsasaka. Ito ay isang
patakaran ng isang bansa na mamamahala ng mga
sinakop upang makagamit ng likas na yaman ng mga
sinakop para sa sariling interes.Kadalasan ang una nilang
ginagawa para maisakatuparan ang kanilang pagnanais
ay pakikipagkaibigan at pakikipagkalakalan. Kapag
nakuha na ang loob at saka nila isasakatuparan ang tunay
nilang hangarin na pagsamantalahan at pakinabangan
nang husto ang likas na yaman ng kolonya, magtatatag
ng
pamahalaang
kolonyal,
magpapataw
at
magtatakda ng paniningil ng buwis at magsasagawa ng
mga batas na makabubuti sa mga mananakop .

Samantala angImperyalismoay nagmula sa salitang

Latin na imperium na
ang ibig sabihin ay command.Isang salitang Latin
na nagpasimulang gamitin sa panahon ng pananakop ng
Imperyong Roma. Ang imperyalismo ay
nangangahulugan ng dominasyon ng isang
makapangyarihang nasyon-estado sa aspektong
pulitika,pangkabuhayan at kultural na pamumuhay ng
isang mahina at maliit
na
nasyon-estado
upang maging
pandaigdigang
makapangyarihan.
Sa loob ng dalawang libong taon, ang Imperyong
Roma ay nakontrol ang halos kabuuan ng Mediterranean.
Bago matapos ang ika-18 siglo, ang ilan sa mga bansang
Europeo at ang Estados Unidos ay nagpasimulang magkontrol ng ibang mga bansa sa lupalop ng Asya, Aprika at
Latin Amerika. Ang
216

panahon mula 1800 hanggang 1914 aynaging kilala

bilang Panahon ng Imperyalismo.
Ang imperyalismo noong ika-18 siglo ay naging
resulta ng apat na pangunahing salik. Una, dahil sa
udyok ng nasyonalismo, nais ng mga nasyon saEuropa na
magkaroon ng malawak na kapangyarihan upang
labanan ang kanilang mga karibal na mga bansa. Ikalawa,
dulot ng Rebolusyong Industriyal, nangangailangan ng
mga hilaw na materyal na pagkukunan at pamilihan na
paglalagyan ng mga produktong yari na gawa mula sa
kanila kaya sila ay nagpalawak ng kanilang mga
teritoryo. Pangatlo, ang Kapitalismo, isang sistema kung
saan mamumuhunan ng kanyang salapi ang isang tao
upang magkaroon ng tubo o interes. Sa pag-unlad ng
kalakalan sa pagitan ng mga Europeo at mga Asyano,
dumami ang salaping naipon ng mga mangangalakal na
Kanluranin. Nahikayat na gamitin ng mga mangangalakal
na Kanluranin ang kanilang salaping naipon sa mga
pananim at minahan sa mga kolonya para ito mas kumita.
Pang-apat, ang White Mans Burden na isinulat ni
Rudyard Kipling, isang manunulang Ingles, ipinasailalim
sa isang kaisipan ang mga nasasakupan na sila ay
pabigat sa mga Kanluraning bansa. Na ang mga
Kanluranin ay may tungkulin na turuan at tulungan
upang paunlarin ang kanilang nasasakupan. Ito ang
naging
pagbibigay-katwiran
ng
mga Kanluraninsa
ginawa nilang pananakop sa Asya.ang paghahangad na
ipakilala ang kanilang superyor na kultura, relihiyon at
paniniwalasa iba pang mga bansa sa mundo. Noong
gitnang bahagi ng ika-18 siglo, karamihan sa mga bansa
sa lupalop ng Europa ay naghangad na magkaroon ng
sariling mga kolonya sa mga lupalop ng Asya at Aprika.
Naging bahagi ito ng kanilang paghahangad sa
kapangyarihan at pagtatatag ng mga pamahalaang

pinatatakbo ng mga dayuhang mananakop. Nagtago sila

sa pagpapaniwala sa mga bansa sa Asya at Aprika na
ang kanilang pamumuno ay magtuturo sa mga ito ng mga
makabagong pamamaraan ng pagpapatakbo ng kanilang
mga pamahalaan, ng pagsasarili at malaking tulong na
magkaroon ng nagsasariling pamahalaan. Ito ang naging
dahilan ng patuloy na pagpapalawak ng kanilang mga
teritoryo sa ibat ibang bahagi ng Asya at Aprika at
tuluyang paghahangad na itoy maging bahagi ng kanilang
lupain.
Ang Rebolusyong Industriyal noong ika-18 dantaon
ay naging salik sa paghahanap ng mga bansa sa Europa
at Hilagang Amerika na maghanap ng mga pamilihan na
magiging laglagan ng kanilang mga produktong ginawa.
Sa maraming produkto na kanilang ginawa ay
kinakailangan nila ng pagtatayuan ng mga bagong pabrika
na kailangan ang mga hilaw na materyales na sa mga
bansang kanilang sakop lamang libreng makukuha. Ang
mga produktong gaya
217

ng rubber, copper at ginto ay nanggaling sa Aprika, bulak

at jute sa India, at tin sa Timog Silangang Asya. Ang mga
hilaw na materyales na ito ay nakatulong sa pagpapalaki
at pagpapalago ng mga industriya sa Amerika at
saEuropa. Ang ilan pa sa mga karagdagang produkto
na nakilala sa pamilihang panginternasyonalay ang
saging,
dalandan,
melon
at
mga
prutas
na
karaniwang sa Asyalamang matatagpuan. Ang mga
mamamayan
sa
Paris, London
at
Berlin
ay
natutonguminom ng tsaa, tsokolate, at kape kasabay ng
kanilang mga pagkain at gumamit ngmga sabon na
nanggaling sa palm oil ng Aprika at langis ng niyog sa
Asya.
Nagsilbi ring bagong pamilihan at paglalagakan ng
mga produkto ng Kanluranin ang kanilang mga bansang
nasakop. Naging tagapagluwas ng mga hilaw na materyal
ang mga bansang sakop samantalang ang pagbubuo ng
mga ito ay ginagawa sa mga pabrika ng mga Kanluranin
na bansa. Ganito ang naging kalakaran sa napakahabang
panahon kaya nanatili ang pagdepende sa mga produkto
ng magkabila lalo na sa pagpaparami at pagpapalaki
ng produksiyon.
Dahil sa paghahangad ng mga taga-Kanluran ng
mas malaki pang oportunidad sakanilang mga kolonya
kaya hinimok nila ang kanilang mga mamamayan na
maglakbaytungo sa mga bansa sa Asya at Pasipiko.
Binigyan nila ng pagkakataon na mag-ari ngmga lupain
ang mga ito sa kanilang mga kolonya, patakbuhin ang
pamahalaang itinatagat pamunuan ito at kontrolin ang mga
paaralan at ekonomiya ng mga kolonya. Dahil ditoay
nagpatuloy ang mga patakarang kolonyal at naitatag ang
mga institusyongkolonyal na mag-iiwan ng tatak sa
pamumuno ng mga bansang Kanluranin gaya ng Great

Britain at Amerika.
Ang mga imperyalistang bansa ay gumamit ng ibat
ibang pamamaraan upang makakuha ng bagong lupain.
Minsan sila ay gumagamit ng mga kasunduan, binibili
ang mga lupain mula sa dating mga mananakop o kaya
simpleng sinasakop ang isang lupain sa pamamagitan ng
puwersang militar.
Ang mga imperyalistang bansa ay may ibat ibang
anyo sa pamamaraan ngpagkontrol sa kanilang mga
teritoryo. Ang una ay tinatawag nacolony, kung saan ay
direktang
kinokontrol
at
pinamamahalaan
ng
imperyalistang bansa ang kanyang sakop
na bansa gaya ng ginawa ng Espanya sa Pilipinas,
Britanya sa India at Pransiya sadating Indo-Tsina. Ang
protectorate ay mayroong sariling pamahalaan ngunit
ang mgapatakaran at kautusan ay dinidirekta ng
218

imperyalistang bansa lalo na sa patakarang panlabas.

Tulad ng ginawa ng Amerika sa Pilipinas, Britanya sa
Hongkong at Portugal sa Macau.
Ang
pakikipagkalakalan,
pagpapalaganap
ng
panibagong paniniwala atpilosopiya ay ilan lamang sa
naging mga pangunahing dahilan ng pananakop ng
mgabansang Kanluranin sa Asya. Upang lalong
mapatatag
ang
kanilang
kapangyarihan
sapangkabuhayan at pulitikal na pamumuhay ng mga
bansang Asyano at tuluyan ng sinakop at hinati ng mga
Imperyalistang mananakop ang Asya. Ang mga British ay
pangunahing kinontrol ang kalakalan sa India ngunit ang
kanilangpananakop
ay
naging daan
sa
pag-usbong ng
nasyonalismongmagpapabagsak sa kanilang rehimen sa
India sa tulong ng Rebelyong Sepoy at pagtatatag ng
sariling republika. Hindi lamang ang India ang sinakop ng
Gran Britanya sa Asya kundi maging ang Tsina.
Ang mga bansa sa Timog Silangang Asya ay patuloy
na sinakop ng mga bansang Kanluranin gaya ng Britanya,
Espanya at ng Olandiya sa aspektong pangkabuhayan,
pulitika at pamumuhay ng mga tao.
Ang mga British sa India
Ang pagsisimula ng panggagalugad ng mga
bansang Europeo ang nagtulakupang magkaroon ng
pagkakataon ang Britanya na kontrolin ang kalakalan sa
India. Sapamamagitan ng pagtatatag ng East India
Company ay nakontrol ng mga British angkalakalan ng
ruta tungo sa India. Ito ang naging dahilan sa pagiging
mayaman ngnabanggit na kumpanya at nagdala ng
malaking kita sa imperyo at sa mga mangangalakal na
naging bahagi ng kalakalan. Dahil sa malaking kita na
tinatanggap ng kompanyang British sa kalakalan ay

nagkaroon ito ng ka-kumpetensiyang bansa ang

Pransiya. Itinatag ng Pransiya ang French East India
Company ngunit itoy hinadlangan ng mga British sa
pamamagitan ng Battle of Plassey noong 1757 na kung
saan ay natalo ang mga Pranses. Hindi lamang ang
kalakalan ang kinontrol ng mga British kundi nagpasimula
na rin silang magpasok at magturo ng mga kultural na
pagbabago sa India.
Sanhi ng mga pinairal na patakarang pampulitika,
pang-ekonomiya at panlipunan
at
paglakas
ng
kapangyarihang Ingles, may mga umiiral na tradisyong
Hindu at Muslim na ipinagbawal. Tulad ng suttee o sati,
ay isang boluntaryong pagsunog sa katawan ng asawang
babae sa ibabaw ng bangkay ng asawa.Ang mga babaing
balo sa paniniwalang Hindu ay pinagbawalang magasawa, nagpanukala ng batas ang Ingles na sila ay
pinayagan ng mag-asawa. Ang pagbaba ng katayuan sa
lipunan ng mga Brahman, ang pagpataw ng buwis sa mga
may-ari ng lupain, at ang pagtatangi ng lahi na tanging
puti
219

lamang ang binibigyan

ng mataas na posisyon
sa pamahalaan. Hanggang noong 1857, sumiklab ang
Rebelyong Sepoy, isang grupo
ng mga kawal sa India o kilala sa tawag na Sepoy ang
nag-alsa upang tutulan ang pagsisimula ng pagimpluwensiya
ng
mga
British
sa
kanilang
pananampalataya at panlipunang pamumuhay ng mga
taga-India.
Nangyari ito nang nabalitaan ng mga
sundalong sepoy na Muslim at Hindu na ang taba ng
baboy at baka ay ginamit na panlinis sa sandata . Sa
paniniwalang Muslim ang taba ng baboy ay marumi at
ang taba ng baka para sa mga Hindu ay isang sagrado.
Sa paniniwala ng mga Muslim at Hindu , isang
paglapastangan sa kanilang relihiyon ang ginawa
ng mga Ingles. Tumagal ang rebelyon ng ilang buwan.
Maraming namatay na Ingles at mga Indian at muntik nang
mapatalsik ang imperyong Ingles sa naganap na
rebelyon. Kinailangan ang tulong ng pamahalaang Ingles
upang matigil ang rebelyon.
May mga pagbabagong pampulitikal na ipinatupad ang pamahalaang
Ingles pagkatapos ng rebelyon . Ang pamahalaang
Ingles ang direkta ng mamamahala sa India mula sa
British East India Company. Nagtalaga ng viceroyna
magiging kinatawan ng pamahalaang Ingles. Noong
1877, ganap ng itinalaga si Reyna Victoria bilang
Empress ng India. Ang maseselang posisyon ay nasa
pamahalaang Ingles.
Binigyan
ng
pabor
ang mga katutubong prinsipe nanakipagtulungan at ang
ayaw
makipagkaisa
ay
may
naghihintay
na
kaparusahan.
Ipinatupad
ang
eksaminasyon
sa
nagnanais mamasukan sa pamahalaan at nagpataw ng
mataas na buwis sa mga magsasaka.
Upang maipalaganap ang pangunahing interes sa
kalakalan sa India. Ipinaayos ang mga estado na may
hidwaan.
Nagtatag
ng
maayos
at
sentralisadong

pamahalaaan. Dinala
ng
mga
Ingles
ang
makabagong kaalaman sa teknolohiya. Upang mabilis na
madala ang mga kalakal sa mga pantalan ipinagawa ang
mga daan, tulay, riles ng tren, mga pagawaan, sistema ng
komunikasyon , irigasyon, nagpagawa ng mga ospital
para mabigyan ng medikal na atensyon ang kalusugan ng
mga Indian, bago dumating ang mga Ingles sa India
maraming lumaganap na sakit tulad ng tuberculosis,
bubonic plague, malaria at iba pa na hindi alam ng mga
katutubo kung paano ito malalapatan ng lunas. Maging
ang paaralan ay nagpatayo sila .Sa edukasyon ginamit
ang Ingles bilang panturo sa paaralan. May mga Indian na
ipinadala at pinag-aral sa England. Pinaunlad ang
taniman.Sapilitang pinagtanim ang mga magsasaka.
Itoy nagbigay ng mabuti at di mabuting epekto sa
Indiadahil una itoy nakatulong sa pagbabago ng
kanilang
pangkabuhayan
ngunit
ang
mgaimprastrakturang nabanggit ay mas nakatulong
ng
lubusan
sa pagpapabilis
ngkalakalan
at
pagbibigay ng malaking kita sa bansang
220

mananakop. Maraming mganasyonalistikong pinuno sa

India ang naghangad ng mga reporma at tunay na paglaya
sa Britanya sa pamamagitan ng kanilang pagtatatag ng
Indian National Congress noong 1885. Ngunit anuman
ang kanilang mga pagsisikap dahil nga sa malaking
kapakinabangan sa ekonomiya ay patuloy pa rin itong
kinontrol ng Britanya hanggang ika-19 na siglo.
K

Sa sinaunang kabihasnan sa Kanlurang Asya

nakaranas na ito ng maraming pananakop. Ang huling
mananakop sa Kanlurang Asya ang Turkong Ottoman na
nagmula sa Turkey. Napakalakas ng imperyong ito kaya
naghari ng maraming siglo. Bukod sa pinaghaharian ng
mga magagaling na pinuno, ang relihiyong Islam ang
ginamit para makuha ang pagkakaisa ng mga Arabe.
Ang Kanlurang Asya ay matagal nang nag-aasam ng
Nasyonalismo
sa
kamay ng mga
Turkong Muslim.
Sa pagsiklab ng Unang Digmaang Pandaigdig ang mga
taga Kanlurang Asya ay kumampi sa pwersang Alyado sa
kagustuhan nilang makalaya sa kamay ng mga Turkong
Ottoman. Ang inaasam nilang kalayaan ay napalitan ng
panibagong patakaran sa ipinatupad ng Liga ng mga
bansa. Sa pagkakataong ito,
ang
Kanlurang Asya
ay sumailalim sa pananakop ng
mga Kanluraning England at France
noong 1914 sa
pamamagitan ng isang tsarter , o mandato ng Liga ng

ANLURANG ASYA

mga bansa. Ang mga Europeong nanalo sa Unang

Digmaan ay magiging mandato ng ilang teritoryo ng mga
natalong bansa. Ang Iraq at Palestine (ngayoy Israel , ang
Westbank, ang Gaza Istrip, at ang Jordan) ang mandato
ng Great Britain, ang mandato ng France ang Syria at
Lebanon.
Nagkaroon ng interest ang mga Kanluranin sa
Kanlurang Asya nang madiskubre ang langis sa Gitnang
Silangan.

221

Sa mga isyung pulitikal at sosyal nanghimasok ang

mga Kanluranin sa Kanlurang Asya. Katulad ng relasyon
ng mga Hudyo at mga Palestinong Arabe.Sa
pamamagitan
ng
Balfour
Declaration,Nobyembre 2, 1917sinuportahan
ang aspirasyon ng mga Zionista naipagkaloob sa mga
Hudyo ang pagkakaroon ng bahaging matitirhan sa
Palestine na hindi tinanggap ng mga Nasyonalistang
Arabeng Palestino na matagal ng nakatira sa Palestine.
Mula noon hanggang ngayon ay walang kapayapaan sa
relasyon ng mga Palestinong Arabe at mga Hudyo.
Maraming digmaan ang naganap sa pagitan ng mga
bansang ito.
Ang pinairal na patakarang ginamit sa Kanlurang
Asya ay Sistemang Mandato
(mandate system),
pansamantala silang sasailalim sa kamay ng mga
Kanluranin habang tinutulungan silang makapagsarili at
makapagtatag ng pamahalaan.
Kung inyong susuriin ang Kolonyalismo at
Imperyalismong naganap sa Timog at Kanlurang Asya ay
pagsasamantala sa mga kolonya ngunit sa bandang huli
mauunawaan mo na may naidulot ito sa pamumuhay ng
mga Asyano lalo na sa kalagayan ng mga bansa sa
kasalukuyan tulad sa India, sa Israel, sa Saudi Arabia,
Dubai at iba pang bansa sa Timog at Kanlurang Asya sa
pagharap sa hamon ng makabagong panahon.
GAWAIN BLG.7: TREE DIAGRAM
PANUTO,Isulat sa blanko ang mga dahilan ng pananakop
ng mga Kanluranin sa Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at
Kolonyalismo sa Asya.Ipaliwanag ayon sa pagkaunawa
ang bawat dahilan at alin sa mga ito ang nanaig sa
Ikalawang Yugto ng pananakop.

Mga Dahilan na Nagbunsod sa mga Kanluranin na Lalong

Maghangad ng Kolonya sa Timog at Kanlurang Asya (18-19
siglo)

PAMPROSES
ONG
TANONG
222

1. Ano ang mga dahilan na nagbunsod sa

mga Kanluranin na lalong maghangad ng
kolonya sa Timog at Kanlurang Asya?
2. Ano ang White Mans Burden?
3,.Kung ikaw ay isang mamamayan na nakaranas
ng pananakop ng Kanluranin, ano ang iyong tugon
sa sinabi ni Rudyard Kipling?
4. Tunay ba na ang ng mga Kanluraninay nakatulong
sa pag-unlad ng pamumuhay ng mga
Asyano? Paano?
GAWAIN BLG.8: i-Historya...Mo
Panuto: 1. Hahatiin ko kayo sa dalawang pangkat.
Hahayaan ko kayo na makapagpakita ng malikhaing
pagsasalaysay.Bigyang diin sa pagsasalaysay ang
mahahalagang pangyayari ayon sa rehiyon ng mga
bansa sa Asya . Pagkatapos nito iyong sagutin ang
Data Retrieval Chart sa ibaba.
Timog Asya
Kanlurang Asya
2. Ipakikita ang mga paraan at patakaran ng kolonyalismo at imperyalismo
ng mga Kanluranin sa Ikalawang Yugto (18-19 siglo)sa
pagdating sa Timog at Kanlurang Asya.
3. Bigyang pansin ang mga pagbabagong
naganap(epekto) sa paraan ng pamumuhay ng mga
taga-Timog at Kanlurang Asya.
IKALAWANG YUGTO NG KOLONYALISMO AT
IMPERYALISMO SA TIMOG AT KANLURANG
ASYA (IKA-18-19 SIGLO)
Rehiyon

Mananakop

Paraan ng
Patakaran Pananakop

Timog (India)

Kanluran England
( Palestine(Is
England
rael at
Jordan),Iraq, France
Syria at
Lebanon)
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang paraan ng pananakop sa Ikalawang Yugto
ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa Timog at
Kanlurang Asya?
2. Ano ang patakarang umiral sa Timog Asya? sa Kanlurang Asya?
223

pagkakau

3. Ano ang
pagkakaibang
ng sistemang Kapitalismo sa Mandato?
3.Kalidad
4. Paano naging makapangyarihan sa daigdig ang mga Europeo, ang mga
impormasyo
Amerikano
?
5. Sa kabila
ng
n o paghahari ng mga mananakop sa Timog at Kanlurang Asya,
may natutuhan ba ang mga Asyano sa pagdating ng mga Kanluranin?

ebidensiya

GAWAIN BLG.
8:DEBATE sa Rebelyong Sepoy
4.Kaalaman
Panuto: Maghaharap
sa
ang dalawang panig para sadebateng impormal. Sundin
niyo lamangkontekstong
ang direksyon sa ibaba.

pangkasays
ayan
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang ibig sabihin ng sepoy?
2. Bakitang
nagkaroon
ng rebelyong
sepoy?
Mamarkahan
debate sa pamamagitan
ng rubric
na nasa ibaba.
3. Paano mabuhay sa isang bansang ang naghahari
ay imperyalista? 4. Paano naging World Power ang
Pasimulang Pahayag ng Pangkat na Panig(affirmative team)
England?
dalawang minuto
5.Pasimulang
Ano angpahayag
aral na
natutunan sa rebelyon para sa mga
ng Pangkat na Di-panig (negative team)
mananakop at -dalawang
sa sinakop?
minuto
(Tatlong minuto ang nakalaan sa dalawang pangkat bilang
6. tatlong minute paghahanda sa pagsalungat(rebuttals))
GAWAIN
BLG. 9:PAGSUSURING
PANGTEKSTO
PangalawangPahayag
ng Pangkat na Panig(affirmative
team)
dalawang minute
Pangalawang
Pahayag
ng Pangkat
Di-panigsa
(negative
Panuto:
Basahin,
suriin
angna
teksto
ibabateam)at sa
dalawang minuto
(Tatlong
minuto
ang nakalaan
sa dalawang
pangkat bilang tatlong
sagutin
ang
gawain
kasunod
ng teksto

minutopaghahanda sa pagsalungat(rebuttals))
Huling Pahayag ng pangkat na panig(affirmative team) dalawang minuto
MGA
EPEKTO NG KOLONYALISMO AT
Huling Pahayag ng pangkat na di-panig (negative team)-dalawang minuto

IMPERYALISMO SA
TIMOG AT KANLURANG ASYA
Rubric para sa Debate
(Ika-16-20 Siglo)
Mga Kraytirya

Natatangi
5 puntos

Mahusay Medyo
4 puntos Mahusay
pamumuhay
ng
3 puntos

Hindi
Mahus y
mga
a
2
s

Maraming pagbabago sa
at
Asyano 1.Kaalaman
ang naidulot
ng pananakop ng mga Kanluranin
naw
a
Mahusay
dyo
Hi di na
Mga
Kraytirya
sa Timog at KanlurangNatatangi
Asya. Ang
mgaMesumusunod
n husay
sa paksa
5 puntos 4 puntos Mahusay
aspeto 2.Organisasy
ay nagpapakita
kung paano 3 puntos
nagbago
ang
n
2 puntos
o
pamumuhay
mga katutubo. Nang tuluyang
1.Kaalaman atng
224
pagkakaunawa
pinamahalaan ng mga Kanluranin ang Timog at Kanlurang
sa paksa
Asya ang mga sumusunod na aspeto ay nagpapakita
2.Organisasyon
kung 3.Kalidad
paano nagbago
ang pamumuhay ng mga Asyano .
ng

Ang Indian at mga Arabe ay lubhang naapektuhan.

Pinakinabangan nang husto ang mga likas na yaman at
mga hilaw na sangkap bunga nang nagaganap na
Rebolusyong Industriyal na nagdulot ng pagdagsa ng
mga Kapitalista sa mga kolonya. Ang mahabang panahon
ng pananakop ng mga Imperyong Europeo sa Asya ay
naging daan sa pagkakaroon ng mga pamilihan
paglalagyan ng mga produktong galing sa mga bansang
mananakop at pagkukunan ng mga hilaw na materyal na
kailangan ng mga bansa sa pagbuo ng kanilang mga
produkto. Nasanay ang mga Asyano sa paggamit ng mga
produktong dayuhan kaya minabuti ng mga bansang
mananakop na maglagay na rin ng mga pabrikang bubuo
sa mga hilaw na materyal na galing sa mga kolonya. Ang
natural na kapaligiran ng mga bansang Asyano ay unti
225

unting naubos at pinagkakitaan ng mga dayuhan.

Malaking kita at pakinabang ang naibigay ng mga
pamilihan sa antas ng ekonomiya ng mga Europeong
bansa ngunit nanatiling nakatali ang ekonomiya ng
mga kolonya dito. Nagpatayo ng mga tulay, riles ng
tren, kalsada ang mga mananakop upang maging mabilis
ang pagdadala at pagluluwas ng mga produkto. Dahil dito
ay isinilang ang mga Asyanong naging mangangalakal o
middleman ng mga produkto kaya sila ay umunlad din sa
kanilang
mga
pamumuhay
at
nanatiling
mga
tagapagtaguyod ng mga batas na magpapatibay sa
kolonisasyon. Sila ay mga nabigyan ng puwesto sa
pamahalaan at ekonomiya kaya naging mahirap ang mga
ginawang pag-aalsa ng ilang mga patriotikong Asyano sa
dahilang silay hindi sumusuporta sa mga nasabing
kilusan.
Nais
nilang
manatili
ang
sistemang
pinatatakbong direkta o di direkta sa pamamagitan nila
ng mga dayuhan. Sila ngayon ang nagsamantala
hanggang sa maging mayaman at makapangyarihan sa
bansa. Inayos ang kalusugan ng mga mamamayan kaya
nagtayo ng mga ospital para magamot ang mga
maysakit at mabigyan ng lunas ang mga sakit na laganap
bago dumating ang mga mananakop .
Sa pagdating ng mga Kanluraninang kalagayan
ng mga katutubo ay hiwa-hiwalay na estado na iba-iba
ang namumuno. Nagtatag ang mga mananakop ng isang
pamamahala. Ngunit ang mga matataas na posisyon ay
para lamang sa mga Kanluranin at ang mababang
posisyon ay para sa mga katutubo. Naalis sa kolonya na
pamahalaan ang sariling bansa. Ipinakilala ng mga
Kanluranin ang Kaisipan na nagbigay ng hindi
pagkakasundo-sundo ng mga Asyano sa pamamahala.
Nagkaroon ng paghahati-hati ng rehiyon sa mga
Kanluraning bansa at nagkaroon ng fixed border o

takdang hangganan ang teritoryo ng bawat bansa.

Maging ang mga paniniwala, pilosopiya at
pananampalataya ng mga Asyano ay pinalitan ng mga
dayuhankaya naging mabuti itong behikulo sa kanilang
matagal na pananakop.. Nagkaroon ng paghahalo ng
lahi ng mga katutubo
at
mga
Kanluranin
para
makuha ang katapatan
ng
kolonya.Pinanghimasukan ang tradisyon ng mga
katutubo.Ang mga kaugalian ay nahaluan tulad sa mga
pagkain at istilo ng pamumuhay ay ginaya.
Ang edukasyon ay naging instrumento rin para
payapain ang mga Asyanong naghahangad ng
pagbabago sa dahilang ang mga nakapag-aral na ito ang
nagdala ng bagong mga ideolohiya tungo sa pagbabago
sa kanilang mga bansa. Ito ang ginamit ng mga katutubo
para makalaya sa kamay ng mga mananakop. Nang
matuto ang mga kolonya na ipaglaban ang kanilang
karapatan at nagising ang damdamin para sa
pagmamahal sa bayan reporma
226

ang kanilang sigaw samantalang ang mas nakakarami ay

separasyon naman ang nais. Ang paghahati na ito ng
antas ng uri ng mga mamamayan ay nagresulta sa
dalawang sanga: ang pagtatatag ng nasyon-estado
sa pamamagitan ng pagbubuo ng mga batas at Saligang
Batas o ang paglago ng dating bayan na pinanatili ang
dating kalinangan bago dumating ang mga dayuhang
mananakop.
Ang liberal na mga kaisipan ay nakatulong
pagpukaw ng damdaming makabayan o nasyonalismo
mga bansang Asyano. Ito ang naging simula
pagbubuo pa ng mga kilusang nasyonalismo
naglalayong magpalaya ng mgabansang Asyano
kamay ng mga dayuhan.

sa
sa
ng
na
sa

Panuto: Lagyan ng E_kung Ekonomiya, P_kung Pulitika,

at S/K_kung Sosyo-Kultural na epekto ng Kolonyalismo at
Imperyalismo sa Asya.
_____1. Ang India ang naging tagapagtustos
ng mga hilaw na materyales at
pamilihan ng produktong Kanluranin.
_____2. Maraming katutubo ang yumakap sa Kristiyanismo
_____3. Nagkaroon ng fixed border o takdang
hangganan ang teritoryo ng bawat bansa.
_____4. Sumulpot ang mga kolonyal na lungsod.
_____5. Nagkaroon ng paghahalo ng lahi ng mga
Kanluranin at katutubo Upang mapanatili ang
katapatan ng kolonya.
_____6.Pag-unlad ng sistema ng transportasyon at
komunikasyon. _____7. Nawalan ng karapatan ang
mga Asyano na pamahalaan ang
sariling bansa gamit ang sariling sistema.
_____8. Nailipat sa Europa ang mga kayamanan
ng Asya na dapat pinakinabangan ng mga
Asyano.
_____9.Nagtayo ng mga irigasyon, ospital,

paaralan, at simbahan. ____10. Nagkaroon ng

makabagong kaisipan at ideyana magamit sa
Pagpapatakbo ng pamahalaan, ekonomiya at
iba pang aspeto ng buhay.
____11.Nabuo ang mga kilusang
nasyonalismo. ____12.Nagtatag ng maayos
at sentralisadong pamahalaan. ____13.Mga
Kaugalian ay nahaluan.
____14. Mga istilo ng pamumuhay ay iginaya sa
Kanluranin. ____15.Isinilang ang mga Asyanong
mangangalakal o middle man. ____16. Pagpapairal
ng wikang Kanluranin bilang wikang gagamitin sa
mga paaralan.
PAMPROSESONG TANONG
1. Anong mga pagbabago ang dulot ng pananakop
ng mga Kanluranin sa Asya?
227

2. Anu-anong aspeto ang nabago sa Timog at Kanlurang Asya?

GAWAIN BLG. 10: PAGTATAYA NG EPEKTO
Matapos masuri ang epekto ng Kolonyalismo at
imperyalismona naganap sa Timog at Kanlurang Asya.
Iyong tayain ang epekto ng kolonyalismo at
imperyalismosa Timog at Kanlurang Asya.

Panuto: Lagyan ng (+) plus sign kung mabuting epekto at

(-)minus sign kung di mabuting epekto ng kolonyalismo at
imperyalismo.
Timog Asya(India)Kanlurang
Asya(Israel, Saudi Arabia,Dubai
etc.)

PAMPROSESONG TANONG
1. Paano nabago ang Timog at Kanlurang
Asya sa ibat ibang aspeto?
2. Magbigay ng halimbawa sa rehiyon ng Timog at
Kanlurang Asya na sumasalamin sa epekto ng
kolonyalismo at imperyalismo ng mga Kanluranin.
3. May malaking impluwensiya ba ang naganap na
kolonyalismo at imperyalismo sa kalagayan pang-

ekonomiya ngayon ng India, Saudi Arabia, Israel, Dubai

at iba pang bansa sa rehiyon ng Timog at Kanlurang
Asya? Paano?
228

4. Paano nagsilbing hamon sa pamumuhay ng India,

Saudi Arabia, Israel, Dubai at iba pang
bansa sa Timog at Kanlurang Asya ang
nakalipas na karanasan sa pananakop ?
GAWAIN BLG. 12: VENN DIAGRAM
Panuto: Paghambingin ang Kolonyalismo at
Imperyalismong naganap noong Unang Yugto,
Ikalawang Yugto at samakabagong panahon sa
Timog at Kanlurang Asya.
Anyo ng Kolonyalismo noong:

PAMPROSESONG TANONG

1. Ano ang diwa ng

Kolonyalismo noong ika-16-17
siglo at ika-18-19 siglo?
2. Bakit iyon ang naging batayan ng pag-unlad ng isang
bansa noong Una at Ikalawang Yugto ng Kolonyalismo
at Imperyalismo sa Timog at Kanlurang Asya?
3. Sa ngayon, ang pinagbabatayan pa ba ng pagiging
maunlad ng isang bansa ay ang dami ng likas na
yaman?
4. Ano ang iyong pakahulugan sa Kolonyalismo at
Imperyalismo sa panahon ng globalisasyon?
5. Paano naging instrumento sa mga bansa sa rehiyon ng
Timog at Kanlurang Asya ang karanasan sa pananakop
ng mga Kanluranin sa bagong hamon ng Kolonyalismo at
imperyalismo sa makabagong panahon?
GAWAIN BLG.13: i-JINGLE MO! Kolonyalismo at

Imperyalismo sa Asya.U!
Sa puntong ito,malalaman mo na
kung ano angImperyalismo at
Kolonyalismo.Sa tulong ng teksto na
iyong binasa.Alam kong kaya mong gawin ang
hamon na ito.

229

Panuto Bawat pangkat ay bubuo ng Jingle sa kahulugan

ng Imperyalismo at Kolonyalismo.Tatanghaling panalo
ang pangkat na makakasunod sa mga kategorya sa
ibaba.
JINGLE RUBRIC
Kriter
ya

Lirik
o

Melodi
ya

Presen
ta
syon

Epektibo
ng

Pinakama ha,
hus ay
pinagisipang
4
mabuti
Ang liriko
ang
ay lubhang mga
kahikabahagi
hikayat,
naipamalas
ang
Tugm
produkto
angng maayos, tugm
simple at
a at
umuulit-ulit nagkaku
gnayNaglalama
n ng 3 na
kalidad ng
epektibong
jingle,maik
si,
nakakaakit,
simple o
umuulit-ulit

Napakahu
say ang
pagkakalik

Mahusay
3
Ang liriko ay kahika-hikayat,naipam
alas ang produkto, simple

Naglalaman ng 2 na kalidad ng
epektibong jingle, maiksi, nakakaakit,
simple o umuulit-ulit

Mahusay ang pagkakalikha, pinagisipang mabuti ang mga bahagi

Tugma at
nagkakaugnay-

Hindi
Mahus
ay
2

y ang
pagkakalik
h a, medyo
pinagisipan ang
mga
bahagi

Ang
liriko ay
medyo
Medyo
kahikatugma at
hikayat,
medyo
simple,di
naipama
las ang
produkto
Naglala
man ng
1 na
kalidad
ng
epektibo
ng jingle,
maiksi,
nakakaa
kit,
simple o
umuulitulit
Medyo
mahusa

K
a
i
l
a
n
g
a
n

i
r
i
k
o
d
i
n
a
k
a
h
i
h
i
k
a
y
a
t
,

P
a
n
g
L
i
n
a
n
g
i
n
1
A
n
g
l

pamalas
ang
produkto

Walang
kalidad ng
epektibong
jingle,
maiksi,
nakakaakit,
simple o
umuulit-ulit

d
i

Di
mahusay
ang
pagkakalik
ha, di
pinagisipan ang
mga
bahagi

n
a
i

Di tugma at di
nagkakaugnay
230

Pang ugnay ang

kal
mga
ahata bahagi
n

ugnay ang
mga
bahagi

nagkakaugn ang
mga ay-ugnay
bahagi
ang mga
bahagi

PAMPROSESONG TANONG
1. Batay sa inyong presentasyon,
ano ang Kolonyalismo? Ano ang
Imperyalismo?
2. Batay sa iyong naging sagot na nasa journal notebook
mo, angkopba ang iyong kaalaman ukol sa kahulugan ng
Imperyalismo at Kolonyalismo?
3. Ano ang inilalarawan ng prinsipal, at ng seksyon na
nagmamay-ari ng silid-aralan?
4. Makatwiran ba ang ginawa ng prinsipal? Bakit?
5. Sa kabila ng ginawa ng prinsipal, may naidulot ba itong
mabuti sa iyo? Sa seksyon mo?
GAWAIN 14: BRAINSTORMING
Panuto: Maghanda ng blankong papel. Isulat ang
iyong ideya ukol sa Imperyalismo at
Kolonyalismo.
IMPERYALIS
MO AT
KOLONYALI
SMO

PAMPROSESONG TANONG
1. Sa iyong palagay, ang imperyalismo
ba ay totoong nagbigay ng magandang
kinabukasan at pag-asa sa mga bansang

sinakop? Pangatwiranan.
2. Sa pangkalahatan, masasabi mo bang nakabuti sa
mga Asyano ang pagdating ng mga Kanluranin?
3. Bilang isang Pilipino at Asyano, paano ka magiging
kabahagi sa pag-unlad ng ating bansa,sa ating
rehiyon sa makabagong panahon?
Gawain 15: KWLS
Sa bahaging ito, pwede mo ng sagutan ang ikalawang
kolum at ikatlong kolum.Pagkatapos, balikan ang iyong mga
naging sagot sa journal notebook. Nadagdagan ba ang iyong
kaalaman at pag-unawa sa ating aralin?

23
1

K
Ano
ang
aking

W
Ano
ang
nais

L
Ano
ang
aking

S
Ano pa ang
gusto kong
malaman?
Paano nakamit
ng Timog at
Kanlurang
Asya ang
kasalukuyang
kalagayan

Kung sa bahaging ito ay may mga katanungan, konsepto

na may kaugnayan sa aralin na hindi pa gaanong malinaw at
mga bahagi ng aralin na kailangan ng karagdagang paliwanag,
maaaring magtanong ka sa iyong kapwa mag-aaral o kaya ay sa
iyong
guro.KITA!
Mahalagang maging malinaw sa iyo ang lahat ng
BINABATI
mga kaalaman at pag-unawa na kakailanganin sa aralin na ito
upang mahusay mong magampanan ang huling gawain para sa
modyul na ito.

Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 1.

Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at

pag-unawa ukol sa mga dahilan, paraan at epekto
ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Timog at
Kanlurang Asya. Maaari ka nang tumungo sa
susunod na bahagi ng aralin na ito upang
mapalalim at mapalawak pa ang iyong pag-unawa
ukol sa paksang ito.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN
232

Sa bahaging ito pagtitibayin mo ang mga nabuong

pang-unawa ukol sa paksa. Inaasahan din na sa
pagkakataong ito ay kritikal na masusuri mo ang
impluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa
pamumuhay ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya.

GAWAIN 16: PAGBASA NG ISYUNG GLOBAL

PANUTO: Basahin ang isyung global at suriin ang nilalaman nito.
Middle East
Oil. That is what the modern Middle Eastern geopolitics have
usually been about. Given the vast energy resources that form
the backbone of western economies, influence and involvement
in the Middle East has been of paramount importance for the
former and current imperial and super powers, including France,
Britain, USA and the former Soviet Union.
Prior to the discovery of oil, the region had been a hotbed
for religious conflict and wars over other rich resources and land.
The declining Ottoman Empire paved way
for the rising European imperial and colonial powers
interested in securing various territories and controlling access to
Asia. In more recent times, interest in the region has been due to
the energy resources there.

As a result, for centuries, western

populations have been acclimatized to a

type of propaganda and vilifcation of the

Arab and other people of the Middle East,
and of Islam in general. This was especially
so during the European colonial times, as so
vividly examined by Edward Said, in his wellrespected book, Orientalism. This negative
stereotyping has served to provide
justifications for involvement and to
ensure stability for the national interests of the powers that want to
233
be involved in the region.
This cultural stereotyping and racism
has occurred in the modern times too. Often,
especially in the 1980s, war flms depicting
an Arab or

PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang mga dahilan ng kaguluhang nagaganap sa Middle East?
2. Saan nag-ugat ang ganitong hidwaan ng mga Arabe
at mga Israeli, ng Iran at Iraq, ng Syria, ng Turkey, ng
Lebanon at iba pang mga bansa sa Middle East?
3. Anong mga paraan ang ginamit ng bansang
Kanluranin at ngAmerika sa Middle East?
4. Tama bang makialam ang mga Europeo at Amerika
sa usapingpulitikal at sosyal sa Middle East? Bakit?
5. Bilang, isang mag-aaral, isang Pilipino, anong
aksyon ang gagawin mo upang ikaw mismo ay
makaiwas sa panghihimasok o
pagsasamantala ng ibang tao, ng ibang
bansa na gustong pagsamantalahan
angiyong kahinaan?

234

Gawain 17: Pagpapalalim ng Kaalaman

Kung ang karanasan ng Pilipinas ang tutukuyin,
paano mo maisasalarawan ang epekto sa iyo ng
pananakop ng Kastila? Magbigay ng isang halimbawa.
Anong aral ang iyong natutunan na magagamit mo sa
hamon ng makabagong panahon?
_______________________________________________
_______________
_______________________________________________
_______________ ______________
____________________________________________________
_________________ ________
____________________________________________________
_________________ ________
GAWAIN 18: Gagawa ka ng Reflection Journal.
Gumawa ka ng komitment sa iyong journal .
Maging gabay mo ang iyong pandama sa
mahalagang pangkasaysayan ng pagpupunyagi ng
mga Pilipino at bilang isang Asyano, na tuldukan
mo na ang Kolonyalismo at Imperyalismo at isipin
mo ang mabuo bilang isang bansa at rehiyon sa
Asya
Paano nagbago ang iyong pananaw
bilang isang mag-aaral dahil sa mga
pagpupunyaging ipinakita ng mga Pilipino at ng
mga Indian at Arabe sa Timog at Kanlurang Asya
sa panahon ng Kolonyalismo at Imperyalismo?
Ipakita mo ang iyong pagkaunawa sa
naganap(epekto) na pananakop ng mga Kanluranin
ukol sa pamumuhay, sa pulitika, sa kultura at
edukasyon sa mga Asyano
Banggitin ang iyon plano kung paano makikiisa sa layunin

sa mga makabagong hamon ng Kolonyalismo at

Imperyalismo na hinaharap ng rehiyon at ng
bansa sa Globalisasyon .
BINABATI KITA!
Mahusay mong nagampanan ang gawain sa
bahagi ng Pagnilayan at Unawain para sa Aralin 1.
Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pang-unawa ukol sa
impluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa Timog
at Kanlurang Asya. Sigurado akong
handa ka na para sa susunod na gawain.

235

ILIPAT/ISABUHAY
Gagawa ng Editorial Cartoon.Gamit ang Oslo Paper.
Gumuhit ng simbolo na naglalarawan ng Koloyalismo
at Imperyalismong naganap sa Timog at Kanlurang Asya
mula sa Unang Yugto, Ikalawang Yugto hanggang sa
kasalukuyang panahon.Pakilagyan ng paliwanag ang
ginawang editorial cartoon.Pagkatapos gawin ang
editorial cartoon. Tatawag ng ilang mag-aaral para
magbahagi sa klase sa natapos na gawain.
Transisyon sa susunod na modyul
Binigyang-diin aralin na ito ang mga paraan,
patakaran at epekto ng Una at Ikalawang Yugto ng
Imperyalismong Kanluranin sa Timog at Kanlurang
Asya. Nagkaroon ng malaking impluwensiya ang
mga nanakop na Kanluranin sa kultura, ekonomiya
at politika ng mga nasakop na lupain sa Asya.
Dumanas ng malubhang paghihirap, kagutuman,
pang-aabuso at pagkawala ng karapatan at kalayaan
ang mga Asyano dulot ng mga patakaran ng mga
Kanluraning nakasakop sa kanilang lupain.
Ang mga karanasan ng mga Asyano mula sa
pananakop ng mga Kanluranin ay nagbigay-daan
sa pag-unlad ng kanilang damdaming
nasyonalismo. Mauunawaan mo sa susunod na
aralinl ang ibat ibang anyo ng nasyonalismong
umunlad sa mga piling bansa sa Timog at
Kanlurang Asya.

ARALIN BILANG 2
PAG-USBONG NG NASYONALISMO AT PAGLAYA
NG MGA BANSA SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
Paksa (2.1) Ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo
ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya

236

Paksa (2.2) Ang mga salik at pangyayaring

nagbigay-daan sa pag-usbong at pag-unlad
ng nasyonalismo
Paksa (2.3) Ibat ibang manipestasyon ng
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Paksa

(2.4)
Bahaging
ginagampanan
ng
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya
tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo

Paksa (2.5) Epekto ng nasyonalismo sa sigalot etniko

Isang magandang araw sa iyo, Kumusta ka?
Di ba masayang isipin na ngayon ay maaari at
malaya na nating nagagawa nang may
responsibilidad ang mga bagay na dapat nating
gawin?, Salamat sa kalayaang naibigay sa atin ng
ating mga lider na marubdob ang diwa ng
nasyonalismo.Nabatid mo sa ating nakaraang
aralin ang naging karanasan ng mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya sa ilalim ng kolonyalista
at imperyalistang mga Kanluranin. Sa
pagkakataon namang ito , ay mababatid mo ang
naging reaksiyon ng mga Asyano sa mga
patakarang
ipinatupad ng mga dayuhan sa mga
mong
gawain.
GAWAIN BLG.1: MAG USAP TAYO
Panuto: Pangkatang Talakayan Magbibigay ang
guro sa mga mag-aaral ng isang sitwasyon gaya sa
ibaba:Hayaang pag-usapan ng bawat pangkat ng magaaral ang kanilang kasagutan sa mga katanungan na
may kaugnayan sa sitwasyon sa loob ng 15 minuto.Isulat
ang mga kasagutan sa

mga dialogue box na nasa ibaba. Mag-uulat sa klase ang

bawat napiling lider ng pangkat.
Sitwasyon: Nagdaos ng Athletic Meet sa inyong
dibisyon. Isa sa mga makikipagkumpetensiya ay ang
inyong paaralan.Hindi ka kabilang sa mga manlalaro ng
inyong paaralan. Bilang isa sa mga mag-aaral,
PAMPROSESONG MGA TANONG
1. Ano-ano ang iyong gagawin upang maipakita ang
pagmamalasakit sa iyong paaralan at sa inyong
mga manlalaro?
2. Bakit kailangan mong suportahan at tulungan ang
paaralan at mga manlalaro sa magaganap na
Athletic Meet?
3. Paano makaaapekto sa inyong paaralan at mga
manlalaro ang mga hakbang na iyong naiambag
para sa nasabing gawain?
4. Ano-anong
mga
pagpapahalaga
ang maipakikita mo sa pagsasagawa
ng mga hakbang para sa inyong paaralan at
mga manlalaro?
5. Anong konsepto may kaugnayan ang mga
pagpapahalagang naipakita mo sa pagsasagawa
ng
iyong
mga
hakba
ng sa pagtulong sa iyong paaralan at kapwa magaaral?

Siguradong matapos mong mabuo ang konseptong

nasyonalismo ay nais mo pang maragdagan ang iyong
kaalaman ukol dito. Bago natin ipagpatuloy ang
pagtalakay ukol sa nasyonalismo ay maaari mong suriin
ang collage sa ibaba.
GAWAIN BLG. 2: PICTURE! PICTURE!

238

PAMPROSESONG MGA TANONG

Subukin mong sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Ano ang mensaheng nais ipahiwatig ng larawan?
2. Mula sa larawan, ano ang mga pamamaraang ginawa
ng mga kilalang lider upang
maipakita
ang
pagmamahal sa kanilang bansa sa Timog at
Kanlurang Asya?
3. Paano nakaapekto ang pag-usbong ng nasyonalismo
sa mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya noon at sa
kasalukuyan?
Batid kong nabigyang-kahulugan mo ang
bawat larawan at nais mo pang madagdagan ang
iyong kaalaman tungkol sa mga tunay na kaganapan
sa pag-usbong ng nasyonalismo lalong lalo na sa
mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya.
Bago natin ito talakayin ay maaari mong sagutan
GAWAIN BLG.3: CONCEPT CLUSTER KO!
PANUTO: Ilagay mo ang mga kaalamang sa palagay mo
ay may kaugnayan sa Nasyonalismo sa kahon na may
nakalagay na Initial Answer, ang 3

kahong natitira ay iyo lamang masasagot sa susunod

nating gawain. Binabati kita, sa maganda mong
pagkakakulay sa iyong Concept Cluster.

239

aman
tungkol sa
a sa
Timog at
aman ang
mga g
mabatid
ang
agtupad sa
ibat
a ito.
a ang iyong
mga g
natutuhan
sa
PAUNLARIN

Sa bahaging ito ng Modyul ay

inaasahan, na matututuhan mo ang kahulugan
ng nasyonalismo, ang mga salik at pangyayaring
nagbigay-daan sa pag-usbong at pag-unlad
ng nasyonalismo sa mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya. Ano ang mga naibunga nito sa
mga bansa at pamumuhay ng mga tao?
Maaari mong balikan ang iyong mga kasagutan at
katanungan sa unang bahagi ng Modyul na ito. Sa pamamagitan nito
240
ay malalaman mo ang iyong wastong mga sagot.

Marahil handa ka nang magbasa tungkol

sa mga tunay na kaganapan sa pag-usbong ng
Nasyonalismo sa mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya. Naniniwala akong mawiwili ka
sa pagbabasa nito.
NASYONALISMO SA ASYA
Ang pananakop,pagpapasailalim sa kapangyarihan
at pagsasamantala ng mga bansang Kanluranin sa mga
bansang Asyano, ang nagbigay- daan sa pag-usbong ng
nasyonalismo sa Asya.
Ang nasyonalismo ay damdaming makabayan na
maipakikita sa matinding pagmamahal at pagpapahalaga
sa Inang-bayan,ayon sa aklat na SEDP Kabihasnang
Asyano. Ang nasyonalismo sa Asya ay may ibat ibang
anyo tulad ng defensive nationalism o mapagtanggol na
nasyonalismo gaya ng ipinakita ng bansang Pilipinas at
aggressive nationalism o mapusok na nasyonalismo na
minsang ginawa ng bansang Hapon.
Pangunahing manipestasyon ng nasyonalismo
ay
pagkakaisa
makikitaita
sa
pagtutulungan,pagkakabuklod
sa
iisang
kultura,
saloobin at hangarin.
Maituturing ding
manipestasyon ng
nasyonalismo
ang pagmamahal,pagtangkilik sa sariling mga
produkto,ideya at kultura ng sariling bayan.
Naipapakita rin ang nasyonalismo sa pagiging
makatwiran
at
makatarungan.Ang
kahandaang
magtanggol at mamatay ng isang tao para sa bayan
ay maituturing na pinakamahalagang manipestasyon

ng nasyonalismo.
Dahil sa hangarin ng mga Asyano na wakasan
ang panghihimasok ng mga Kanluraning bansa sa
kanilang kinamulatang pamumuhay at makamtan ang
kalayaan,maraming makabayang samahan ang naitatag
sa Asya.Ang mga samahang ito ay pinangunahan ng mga
kabataang nakapag-aral.Tunghayan natin ang
nasyonalismong ipinakita sa Timog at Kanlurang Asya.
PAG-USBONG NG NASYONALISMO SA TIMOG ASYA
Nasyonalismo sa India
Ang pananakop ng mga Ingles sa India, ang
nagbigay-daan
41 upang magising ang diwa ng nasyonalismo dito. May ibat-

iba mang wika at relihiyon ang mga Indian ay kumilos at

nagkaisa upang umunlad at
makabuo ng isang malayang bansa.

Si Mohandas Gandhi ang nangunang lider nasyonalista sa India,

ang nagpakita ng mapayapang paraan sa paghingi ng kalayaan.
Pinakinabangan ng husto ng mga Ingles bilang among kolonyal
ng India, ang mga likas na yaman nito. Dahil din sa pananakop ay
naranasan din ng mga Indian ang mga patakarang para sa kanilang
kultura ay di angkop . Tulad na lamang ng pagpapatigil ng mga Ingles
sa Suttee o sati. Ipinatigil din ng mga Ingles ang female infanticide.
Naging dahilan din ng paglaban ng mga Indian sa mga Ingles ang dipantay na pagtingin sa kanilang lahi. Ito ang naging dahilan upang
maisagawa ang Pag-aalsa ng mga Sepoy. Minsang naipatupad ng mga
Ingles ang di pantay na pagtrato sa mga sundalong Indian malimit ay
mataas na ranggo at suweldo ang ibinibigay sa mga sundalong Ingles
kaysa sa mga sundalong Indian na nasa mababang posisyon at
suweldo.Tumutol din ang mga sundalong Indian,Hindu at Muslim sa
pagpapagamit sa kanila ng langis na pinaghihinalaang nagmula sa
langis ng hayop para sa paglilinis ng kanilang mga riple at cartridge.
Mas tumindi pa ang pagpapakita ng nasyonalismo ng mga Indian nang
maganap ang Amritsar Massacre noong Abril 13, 1919.
FEMALE INFANTICIDE pagpatay sa
mga batang babae upang hindi
maging suliranin at pabigat sa mga
magulang pagdating ng panahon na
itoy mag-asawa.
SUTTEE - ang pagpapatiwakal ng
mga byudang babae at pagsama sa
libing ng namatay na asawa.

REBELYONG SEPOY ito

ang pag-aalsa ng mga
Sepoy o sundalong Indian sa
mga Ingles bilang pagtutol
sa pagtatangi ng lahi o racial
AMRITSAR
MASSACRE
maraming
mamamayang Indian ang
namatay
sa
isang
selebrasyon
dahil
sa
pamamaril ng mga sundalong
Ingles.Sa kaganapang ito ay
namatay ang may 400 katao
at mayroong 1200 na mga
nasugatan.

242

Nagkaroon naman ng hiwalay na pagkilos ang

mga Indian dahil sa kanilang magkakaibang
pananampalataya. Naitatag ang All Indian National
Congress sa panig ng mga Hindu na ang layunin ay
matamo ang kalayaan ng India. Naitatag naman ang All
Indian Muslim League noong 1906. Pinangunahan ito ni Ali
Jinnah na kung saan ang interes ng mga Muslim ang
binigyang-pansin.Layunin ng mga kasapi nito na magkaroon
ng hiwalay na estado para sa mga Muslim
Nanguna si Mohandas Gandhi sa layuning
matamo ang kalayaan ng India. Isang Hindu na nakapagaral. Nakilala siya sa kanyang matahimik at mapayapang
paraan o non violence means ng pakikipaglaban para sa
kalayaan ng India.Naniniwala siya sa Ahimsa at
Satyagraha. Hinimok din ni Gandhi ang pagboykot ng mga
Indian sa lahat ng produkto ng mga Ingles at sa lahat ng
may kaugnayan sa mga Ingles.Sinimulan rin ni Gandhi ang
Civil disobedience o hindi pagsunod sa pamahalaan. Dahil
sa pamumuno sa mga protesta naranasan ni Gandhi ang
mahuli at maipakulong.
Naideklara ang kalayaan ng India noong Agosto
15, 1947, lumaya ito sa kamay ng mga Ingles at
NASYONALISMO SA KANLURANG ASYA
Ang nasyonalismo sa Kanlurang Asya ayg
hindi katulad n nasyonalismong naipakita ng mga bansa
sa Timog Asya. Hindi agad naipakita n mga bansa sag
Kanlurang Asya ang nasyonalismo dahil karamihan sa mga
bans dito ay hawak ng dating malakas at matatag naa
imperyong Ottoman, bago pa ma masakop ng mga
Kanluraning bansa noong 1918. Matapos
bumagsak n
nasyonalismo sa Kanlurang Asya ay pinasimulan ng mga
Arabo, Iranians at mga

Ang Kuwait ang isa sa

mga bansa na unang lumaya
sa Kanlurang Asya noong
1759.Natamo
naman
ng
Lebanon
ang
kanyang
kalayaan mula sa imperyong Ottoman noong 1770, at noong
1926 ito ay naging ganap na republika sa ilalim ng mandato ng
bansang France.
Isa ang bansang Turkey, na humingi ng kalayaan sa
pamumuno ni Mustafa Kemal na nagsulong sa pagkakaroon
ng isang republika. Sa pamamagitan ng Kasunduang
Lausanne noong 1923 naisilang ang Republika ng
Turkey.
Taong 1926 din ipinahayag ni Abdul ang sarili bilang hari ng Al
Hijaz, matapos niyang malipol ang lahat ng teritoryo ay
pinangalanan niya itong Saudi Arabia.
Ang Iraq naman ay naging protektado ng England noong 1932.
Naranasan naman ng mga Jew o Israelite ang Holucaoust
sa Europe.Matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig
noong 1945 naisagawa rin ng mga Jew ang Zionism. Mula ng
manirahan ang mga Jew sa Palestina ay nagsagawa ang mga
ito ng modernisasyon sa larangan ng industriya,agrikultura,
pagnenegosyo, at maging sa larangan ng agham. Ito ang
nagbigay-daan upang ang mga Jew ay magkaroon ng mas
mataas na antas ng pamumuhay kaysa sa mga Arabo na naging

dahilan naman upang magkaroon ng hindi magandang samahan

ang dalawang pangkat at sa bandang huli ay hiniling ng mga
Arabo na ihinto na ang pagbabalik ng mga Jew sa
Palestina.Simula ng maideklara ang Republika ng Israel
noong Mayo 14, 1948 nagsimula na ang tensyon sa Palestina.
Holucaoust-ito ang sistematiko at
malawakang pagpatay ng mga Nazi
German sa mga Jew o Israelite.
Mateo et al. Asya Pag-usbong ng
kabihasnan.

Zionism- Ang pag-uwi sa

lupain ng Palestine ng mga
Jew mula sa ibat ibang panig
ng daigdig. Mateo etal. Asya,
Pagusbong ng Kabihasnan.

Sistemang Mandato
-nangangahulugan ito na ang isang
bansa na naghahanda upang maging
isang malaya at nagsasariling bansa
ay ipapasailalim muna sa patnubay ng
isang bansang Europeo, ayon kay
Mateo et al.Asya, Pag-usbong ng
Kabihasnan.

Pagkatapos mong basahin at suriin ang teksto,

ay maaari mo nang lagyan ng wastong kaalaman ang
bawat bahagi ng iyong Data Retrieval Chart sa
ibaba.Ilagay ang mga kaalamang hinihingi sa bawat hanay
ng iyong Data Retrieval Chart tungkol sa mga tunay na
kaganapan sa pag- usbong ng nasyonalismo sa mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya. Muli ay kulayan mo
ang iyong Data Retrieval Chart upang maging kaakit akit.
GAWAIN BLG. 5: DATA RETRIEVAL CHART
PANUTO: Lagyan ng tamang impormasyon ang bawat
kolumn ng Data Retrieval Chart.

Pag-Usbong ng Nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya

PAMPROSESONG MGA
245

TANONG
1. Ipaliwanag ang kahulugan ng nasyonalismo?
2. Ano-ano ang dahilan sa pagpapakita ng
nasyonalismo ng mga bansa sa Timog at Kanlurang
Asya?
3. Alin sa mga naging tugon ng mga bansa sa Timog
at Kanlurang Asya ang naging mabisa sa
pagpapakita ng nasyonalismo at pagkakamit ng
kalayaan?Ipaliwanag.
4. Ano-ano ang anyo at manipestasyon ng
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya?
5. Nakabuti ba o hindi sa pamumuhay ng mga tao at
bansa sa Timog at Kanlurang
Asya
ang
pagpapakita
ng
damdaming
nasyonalismo?
Patunayan.
GAWAIN BLG.6: REAKSIYON MO, KAILANGAN KO!
PANUTO : Sumulat ng isang maikling sanaysay sa
pahayag ni Mahatma Gandhi.Isulat
ang
iyong
reaksiyon sa loob ng isang simbolong iyong
maiguguhit para kay Gandhi.
Mas malakas ang puwersa ng walang kaharasang
lumalaban, malaya sa poot at walang
armas na kailangan,
Rubric sa pagmamarka sa pagsulat ng sanaysay
Gamitin ang deskripsyon sa pagmamarka ng isinulat na sanaysay.
1.
Mahina
2.
Magaling
3. Magaling-

galing 4.
Napakagaling
5. Superyor
_______________ (Organisayon) Lohikal ang
presentasiyon at nagpapakita ng
pagkakaugnay ng mga isyu.
_______________ (Nilalaman)
May
ebidensya
ng pang-unawa
sa pangunahing mga konsepto.
_______________ (Presentasiyon) Naisulat nang
malinaw, wasto at maayos ang mga
pangungusap.
_______________ ( Kabuuang epekto) Epekto sa magbabasa.
246

Kabuuang iskor___________
Paksa Mga pamamaraang ginamit sa Timog at Kanlurang Asya sa
(2.6)
pagtata ng kalayaan mula sa kolonyalismong kilusang nasyonalista
mo
GAWAIN BLG.7: Pagsusuri ng Teksto

MGA NASYONALISTA SA TIMOG AT TIMOG KANLURANG ASYA

Sa pagpapakita ng nasyonalismo sa mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya, nakilala ang mga lider
nasyonalista na nagsilbing inspirasyon ng mga Asyano sa
kanilang pamumuhay. Kilalanin natin ang mga nasabing
lider nasyonalista.
MOHANDAS KARAMCHAD GANDHI
Isang
Hindu
na
nakapag-aral
sa
isang
pamantasan sa England. Nakapagtrabaho sa South Africa.
Siya ang namuno upang ipaglaban ang hinaing ng mga
Indian laban sa mga mananakop na Ingles.
Si Gandhi ay naging inspirasyon ng marami dahil sa
kaniyang katangi-tanging tahimik na pamamaraan ng
pagtutol upang matamo ng India ang kalayaan. Nakilala
siya bilang Mahatma o Dakilang Kaluluwa. Tinuruan niya
ang mga mamamayan na humingi ng kalayaan na hindi
gagamit ng karahasan, dahil naniniwala si Gandhi sa
Ahimsa (lakas ng kaluluwa) at Satyagraha sa
pakikipaglaban. Hindi rin niya sinang-ayunan ang pagtatangi
sa untouchables at sati na para sa mga kababaihan.
Ipinakilala rin ni Gandhi ang paraang civil disobedience
kung saan ay hinikayat niya ang mga Indian na gumawa

ng pagboykot o hindi pagbili sa mga kalakal o produktong

Ingles lalo na ang telang negosyo ng mga ito.Isinagawa rin
niya ang pag aayuno o hunger strike upang makuha ang
atensiyon ng mga Ingles at upang mabigyan ng agarang
pansin ang kanilang kahilingang lumaya. Labas masok man
sa piitan ay hindi pa rin siya natakot.Sa halip ay
nagpatuloy pa rin si Gandhi sa kaniyang mapayapang
pakikibaka hanggang sa makamit ng mga Indian ang
kanilang kalayaan.
Nakamit ng India ang kanilang kalayaan noong
Agosto 15, 1947 sa pamumuno ni Jawaharlal Nehru.
Nabaril at napatay si Gandhi,noong Enero
30,194
8 na
hindi
247

MOHAMED ALI JINNAH

Nakilala siya bilang

Ama ng Pakistan , isang
abogado at pandaigdigang
lider. Ipinanganak noong
Disyembre 25, 1876,
sa Karachi,
Pakistan.Ang kaniyang mga
magulang ay sina Jinnahbha
Poonja
at Mithibai.Panganay
na anak sa pitong
magkakapatid. Nakapag-aral
sa Pamantasan ng Bombay,
Lincoln Inn, Christian
Missionary Society High
School, Sind Madrassa Gohal
Das Tej
Primary School at Sindh Madrasatul-Islam. Naganyak ng
kaibigan ng kaniyang ama na isang dayuhan tulad ni Sir
Frederick Leigh Craft na mag aral sa London. Kabilang si Ali
Jinnah sa Khoja Muslim sect. Siya ay nakapag asawa sa edad
na 15 taong gulang.
Si Mohamed Ali Jinnah ang namuno sa Muslim

League noong 1905.Layunin ng samahan ang magkaroon ng

hiwalay na estado para sa mga Muslim.Namuno siya upang
ang Pakistan ay lumaya mula sa India. Noong Agosto 14, 1947
nang ipinagkaloob ang kalayaan ng Pakistan. Si Mohamed Ali
Jinnah ang itinanghal na kauna-unahang gobernador heneral ng
Pakistan.
Namatay si Mohamed Ali Jinnah noong Setyembre 11, 1948.
MUSTAFA KEMAL
Siya ay isinilang
sa
Salonika,
bahagi ng imperyong
Ottoman noon, ngayon
ay
Ssloniki,
Greece. Ang kaniyang
mga magulang ay sina
Ali
Riza
Efendi.
Sinasabing nagmula sa
pamilya
ng
mga
Nomads
sa
Konya,Turkey.
Ang
kanya namang ina ay si
Zubeyde Hanim Nakapagaral ng elementarya sa

ATATURK

Semsi Efendi School.

Nag-aral
sa Monastir
High
School
noong
taong 1899.Taong 1905
nang matapos ng pagaaral sa Ottoman Military
College si Mustafa ay
naging sundalo

Naging Kapitan ng Ottoman Army at nagsilbi sa 5th

Army sa Damascus na ngayon ay Syria hanggang noong 1907.
Isa si Mustafa na hindi pumayag sa kasunduan ng Italy at
France noong matapos ang kanilang digmaan noong1911
hanggang 1912, na hatiin ang Imperyong Ottoman. Siya ang
naging susi sa isang pagkilos na naganap noong Disyembre
1911 sa Battle of Tobruk, na kung saan ay may 200 Turko at
Arabong militar lamang ang lumaban sa 2000 Italyanong naitaboy
at 200 na nahuli at napatay, bagamat nagtagumpay pa rin ang
mga Italyano
Si Mustafa Kemal ang nagbigay- daan sa pagtatamo
ng kalayaan ng Turkey sa kabila na ito ay binalak paghati-hatian
ng mga Kanluraning bansa tulad ng France, Britain, Greece at
Armenia. Siya ang tumawag ng halalang pambansa at hiwalay
na parlliamento na siya ang nagsilbing tagapagsalita (speaker).
Ito ang Grand National Assembly ng Turkey. Ito ang nagbigay
daan upang ang mga Turkong militar ay mapakilos na hingin ang
kalayaan ng bansang Turkey
AYATOLLAH ROUHOLLAH MOUSARI KHOMEINI

Si Ayatollah
Khomeini ay isinilang noong
Setyembre 24, 1902, lumaki
sa pangangalaga ng
kaniyang ina at tiyahin,
matapos mamatay ang
kaniyang ama sa kamay

ng mga bandido. Nang

mamatay ang kaniyang ina
siya ay naiwan sa
pangangalaga at
pagsusubaybay ng
kaniyang
nakatatandang kapatid.
Noong 1962 nagsimula si Ayatollah na maging aktibo
sa larangan ng politika. Kasama siya sa mga pagkilos at
pagbatikos sa mga karahasang isinasagawa ng kanilang Shah sa
mga mamamayan at ang tahasang pagpanig at pangangalaga
nito sa interes ng mga dayuhan tulad ng Estados Unidos. Si
Ayatollah rin ay gumawa ng makasaysayang pagtatalumpati
noong Hunyo 3, 1963 laban sa patuloy na pagkiling ng Shah
ng Iran sa mga makadayuhang pakikialam at pagsuporta nito sa
Israel. Sa pamamagitan ng gawaing ito ay naaresto at nakulong
si Ayalollah na umani
249

ng malawakang pagsuporta ng mga mamamayan na naging

sanhi ng kaguluhan sa bansa.

Naranasan din ni Ayatollah ang maipatapon sa ibang bansa

tulad ng Turkey at Iraq noong Nobyembre 1964, dahil sa
pagsusulat at pangangaral laban sa pamunuang mayroon ang
kaniyang bansa. Pagkatapos mabuwag ang pamahalaan ng
Iran sa pamamagitan ng Rebolusyong Islamic noong 1979 at
mapatalsik
ang
Shah
muling
bumalik
si Ayatollah sa Iran na muling tinanggap ng mga mamamayan.
Noong Pebrero 1989 siya ay nagpalabas ng isang Fatwa sa
estasyon ng Tehran Radio na nagbibigay ng parusang kamatayan
laban sa isang manunulat na Ingles na si Salman Rushdie at sa
kaniyang tagapagpalimbag ng aklat na may titulong Satanic
Verses.
Namatay si Ayatollah noong Hunyo 3, 1989 sa gulang na 70
taon.KInikila siya bilang isa sa mga malupit na lider ng ika-20
siglo.
Ibn Saud
Si Ibn Saud ang kaunaunahang hari ng Saudi
Arabia. Isinilang noong
Nobyembre 24,1880 sa Riyadh,
anak ni Abdul Rahman Bin Faisal.
Ang kaniyang pamilya ay kabilang
sa mga pinunong tradisyunal ng
kilusang wahhabi ng Islam (ultra
orthodox). Minsang nakulong sa
Kuwait ang kaniyang
pamilya.Taong 1902 nang
muling
mapasakamay nila ang Riyadh,
samantalang taong 1912 naman
nang masakop niya ang Najd at
dito ay bumuo ng pangkat ng
mga

bihasang sundalo.Matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig

,sinikap ng mga Ingles na mapalapit sa kaniya, ngunit di ito
nagtagumpay sa halip ay pinaboran ang kaniyang katunggali na
si Husayn Ibn Ali ng Hejaz. Taong 1924-1925 napabagsak ni Ibn
Saud si Husayn at iprinoklama ang kaniyang sarili bilang hari ng
Hejaz at Nejd.Pagkatapos matipon ang halos kabuuan ng
Tangway Arabia taong 1932 binigyan ni Ibn Saud ang kaniyang
kaharian ng bagong pangalan
bilang Saudi Arabia.
Nagtagumpay siya na mahimok ang mga Nomadikong tribo o
pangkat- etniko na mapaayos ang kanilang pamumuhay at
iwasan na ang gawain ng panggugulo at paghihiganti. Sa kaniya
ring pamumuno ay nawala ang mga nakawan at pangingikil
na nangyayari sa mga dumadalo ng pilgrimage sa Mecca at
Medina.
Si Haring Ibn Saud ang nagbigay ng pahintulot sa isang
kompanya ng Estados Unidos noong 1936 at 1939 upang
magkaroon ng oil concession sa Saudi Arabia. Pinatunayan
ng bansa na ang mina ng langis ang pinakamayaman sa
daigdig na nakatulong upang ito ay magkaroon ng pambansang
pag-unlad. Noong Ikalawang
250

Digmaang Pandaigdig si Haring Ibn Saud ay nanatiling neutral

ngunit di rin naiwasan na siya ay minsang pumabor sa mga
Allies. Hindi siya seryosong nakialam sa Digmaang Arab Israel
noong 1948. Pinalitan siya ng kaniyang panganay na anak na si
Prince Saud.
Tunay na maraming lider Asyano sa Timog at
Kanlurang Asya ang nagpamalas ng pagiging makabayan,
nagpunyagi at nagtagumpay na matamo ang inaasam na
kalayaan ng kani-kanilang mamamayan at bansa.
GAWAIN 8: MAP SIKAT:
PANUTO: Sa tulong ng mapa na kasunod ng mga larawan,ay
muli mong kilalanin ang mga pinunong Nasyonalista sa Timog
at Kanlurang Asya sa pamamagitan ng pagtatapat ng kanilang
larawan sa bansang kanilang pinagmulan.
MOHANDAS
GANDHI

AYATOLLA KHOMEINI

KEMAL

ALI
JINAH

IBN SAUD

251

(MAPA NG TIMOG AT KANLURANG ASYA)

PAMPROSESONG MGA TANONG:
1. Sino sa mga naging pinunong nasyonalista sa Timog
at Kanlurang Asya ang nais mong tularan? Bakit?
2. Anong gawain ng isang karaniwang mamamayan na
katulad
mo
sa kasalukuyan,
ang maaaring magpamalas ng
pagmamahal sa bansa ? Ipaliwanag ang iyong sagot.
3.

Sino sa mga lider sa Timog at Kanlurang Asya sa

kasalukuyan ang kakikitaan natin ng pagiging makabayan
sa kabila ng mga naranasang kaguluhan sa kanilang
bansa? Bakit?
Sa puntong ito ay maaari mong mabatid ang epekto ng
digmaang pandaigdig sa pag-aangat ng malawakang
mga kilusan nasyonalista sa Timog at Kanlurang Asya.
Sa pamamagitan ng pagsusuri sa kasunod na collage.

Paksa (2.7) Epekto ng mga digmng pandaigdig sa pag-aangat

ng mga malawakang kilusang nasyonalista
GAWAIN BLG.9: DIGMA, PIC !
PANUTO: Suriin ang kasunod na collage at sagutin ang mga tanong kaugnay nito.

PAMPROSESONG MGA
TANONG :

252

1. Ano ang mensaheng nais ipahiwatig ng collage ?

2.

Mula sa collage,ano-ano ang naging kaganapan sa

bansa ng Timog at Kanlurang Asya bago at matapos
ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig ?
3. Paano nakaapekto ang nasabing mga digmaan sa
pagtatamo ng kalayaan ng mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya?
Batid kong nasuri mo ang collage tungkol sa mga
kaganapan sa mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya. Dahil
dito ay maaari mo nang basahin ang kasunod na mga teksto
na may kaugnayan sa karanasan ng mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya sa Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig.Sa
bahaging ito ng Modyul,ay mababatid mo ang mga pangyayari
sa mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya bago at matapos
maganap ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Pagkatapos mong basahin ang teksto ay maaari mo nang
sagutan ang kasunod na Concept Map at Tree Diagram . Muli
ay maaari mong kulayan ang nasabing mga diyagram upang
maging kaakit-akit. Handa ka na ba? Simulan mo na!
ANG ASYA AT ANG
DALAWANG DIGMAANG
PANDAIGDIG

Ang pagpapakita ng nasyonalismo ng mga lider

nasyonalista sa mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya
upang matamo ng mga Asyano ang kanilang kalayaan sa
kamay ng mga imperyalisyalistang bansa ay mas nasubok
ng maganap ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Isang mahalagang kaganapan sa Asya ang mga nabanggit na
digmaan dahil sa malaking epekto nito sa pamumuhay ng mga
Asyano.

UNANG DIGMAANG
PANDAIGDIG (19141918)

Ang pagsiklab ng Una at Ikalawang Digmaang

Pandaigdig, ang higit na nag-udyok sa mga Asyano na
magkaroon ng mga pagbabago at higit na magpunyagi sa
pangunguna ng mga lider Asyano nito na matamo ang
minimithing kalayaan para sa mga bansa lalo na si Timog at
Kanlurang Asya.Tunghayan natin sa araling ito ang mga tunay
na kaganapan ukol dito.
Noong

Agosto
1914
nang
sumiklab
ang UnangDigmaangPandaigdig.Dahil sa
pag-aalyansa ng mga bansang Europeo at ang pag-uunahan
sa teritoryo upang maisakatuparan ang kani-kanilang interes.
Ang alyansa ng Germany,Austria at Hungary ay
tinawag
na Central Powers, samantalang ang mga Allies naman
ay binubuo ng France,
England at Russia.Isang
mahalagang pangyayari at dahilan din sa pagsiklab ng
nasabing digmaan ang pagkamatay ni Archduke Francis
Ferdinand ng Austria.

GAWAIN BLG. 10: PAGSUSURI NG TEKSTO

ANG ASYA AT ANG DALAWANG DIGMAANG PANDAIGDIG
Ang pagpapakita ng nasyonalismo ng mga
lider nasyonalista sa mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya upang matamo ng mga Asyano
ang kanilang kalayaan sa kamay ng mga
imperyalisyalistang bansa ay mas nasubok ng
maganap ang Una at Ikalawang Digmaang
Pandaigdig. Isang mahalagang kaganapan sa
Asya ang mga nabanggit na digmaan dahil sa
malaking epekto nito sa pamumuhay ng mga
Asyano.
UNANG DIGMAANG PANDAIGDIG (1914-1918)
Ang pagsiklab ng Una at Ikalawang
Digmaang Pandaigdig, ang higit na nag-udyok sa
mga Asyano na magkaroon ng mga pagbabago
at higit na magpunyagi sa pangunguna ng mga
lider Asyano nito na matamo ang minimithing
kalayaan para sa mga bansa lalo na si Timog at
Kanlurang Asya.Tunghayan natin sa araling ito ang
mga tunay na kaganapan ukol dito.
Noong Agosto 1914 nang
sumiklab
ang
UnangDigmaangPandaigdig.Dahil sa pag-aalyansa
ng mga bansang Europeo at ang pag-uunahan sa
teritoryo upang maisakatuparan ang kani-kanilang
interes. Ang alyansa ng Germany,Austria at
Hungary ay tinawag
na
Central
Powers,
samantalang ang mga Allies naman ay binubuo ng
France, England at Russia.Isang mahalagang

pangyayari at dahilan din sa pagsiklab ng nasabing

digmaan ang pagkamatay ni Archduke Francis
Ferdinand ng Austria.
Nakasentro man sa Europa ang digmaan,
nakaapekto rin ito sa Asya.Tulad sa India na ang
nasyonalismo at pangkalayaang kilusan ay
nagkaisa at tumulong sa panig ng mga Allies.
Sa pamamagitan ng pagpapadala ng mga Indian sa
labanan sa ilalim ng mga opisyal na Ingles.
Kaalinsabay nito ay pagkakaisa rin ng mga
kilusang Muslim at Hindu na pansamantalang
isinantabi ang di-pagkakasundo dahil kapwa
silang naghangad na mabigyan ng karapatang
mamahala sa sarili. Pinangunahan ni Gandhi ang
kilusan sa pamamagitan ng pamamaraang payapa
ayon sa satyagraha (non-violence).
254

Sa pamamagitan ng bansang Iran, ang

Rusya at Britanya ay nagsagawa ng pag- atake sa
Ottoman Empire na kung saan ay nakipag-alyado sa
Germany. Sa kabila nito, ang Iran ay walang
pinapanigan. Ang digmaang ito ay nagdulot ng
malawakang pagkasira ng mga pamayanan, ari-arian,
pagpatay ng maraming Iranian at nagdulot ng
pagkagutom. Ang kawalan
ng
pagkilos
ng
pamahalaang Iran sa pagkakataong ito, ay
nagbigay- daan sa malawakang pag-aalsa at pagkilos
na humihingi ng kalayaan para sa Hilagang Iran noong
1915-1921.

Taong 1919 , hiniling ng Britanya sa Punong

Ministro ng Iran na lumagda sa isang kasunduang
magbibigay ng malawak na kapangyarihan sa
pagkontrol ng ekonomiya,politika,pangmilitar sa
bansang Iran na magbibigay- daan sa pagiging ganap
na protektadong bansa ng Britanya. Ang
pangyayaring ito, ang nagbigay-daan upang magalit
ang mga pangkat ng nasyonalista sa Iran. Sa
pamamagitan ng pagbatikos sa kasunduang ito sa
mga pahayagan at pag-aalsa ay napigilan ang
nasabing kasunduan noong 1926.
Natalo sa digmaan ang Central Powers sa
Versailles, France kasunod ng isang kasunduan na
tinawag na Treaty of Versailles na naghuhudyat sa
pormal na pagtatapos ng digmaan.
sa sa mga epekto ng Unang Digmaang
Pandaigdig ay ang pagpasok ng mga Kanluraning
bansa sa Kanlurang Asya dahil sa pagbasak ng

imperyong Ottoman. Natuklasan ang langis sa

Kanlurang Asya noong 1914, dahilan upang mas
maging interesado ang mga Kanluraning bansa dito
at magtatag ng sistemang mandato. Ibinigay sa
bansang France ang mandato para sa Syria at
Lebanon, napasakamay naman ng mga Ingles ang
mandato para sa Palestina. Ang mga lokal na
pamamahala sa mga bansang ito ay nanatili ngunit
pinamahalaan ng mga dayuhan ang aspetong pangekonomiya. Nanantiling malaya ang ibang bansa sa
Kanlurang Asya ngunit di pa rin nakaligtas sa kontrol
ng mga Kanluraning bansa. Isang halimbawa nito ay
ang pamumuno ni Haring Ibn Saud sa Saudi Arabia,
habang lahat ng kompanyang naglilinang ng langis ay
pag-aari naman ng mga dayuhan.
Ipinalabas ang Balfour Declaration noong 1917
ng mga Ingles na kung saan nakasaad dito na ang
Palestina ay bubuksan sa mga Jew o
Israelite upang maging kanilang tahanan (homeland). Ito ang naging.

255

dahilan upang
magkaroon ng di
-pagkakaunawaan ang
mga Muslim at Jew na
nagsimulang magsiballik
sa Kanlurang Asya mula
sa Europa
Pagkatapos ng
Unang Digmaang
Pandaigdig ay lumakas
sa bansang India ang
kilusang Nasyonalismo
na naging daan upang
magkaisa ang pangkat
ng Hindu at Muslim.
Nagkaroon sa bansang
India ng malawakang
demonstrasyon,
boykot at di
pagsunod sa mga
kautusan ng Ingles,
dahilan upang bigyan
ang bansang India ng
autonomiya.

IKALAWANG DIGMAANG PANDAIGDIG

Nagsimula sa Europa ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig noong Setyembre1939. Taong 1942 ,isang
kasunduan ang pinangunahan ng Estados Unidos ang
Tehran Conference na nagsasaad na kapwa lilisanin ng
Rusya at Britanya ang bansang Iran upang makapagsarili
at maging malaya. Mayo 1946 nang sinimulang alisin ng

Rusya ang kaniyang mga tropa sa Iran na hindi naman

tuluyang naisakatuparan bagkus ay nagdulot pa ito ng
Azerbaijan Crisis .Itinuturing ito na unang dipagkakaunawaan na dininig ng Security Council ng
United Nations. Ito ang nagbigay- daan sa Cold War na
kinasangkutan ng Estados Unidos at kaniyang mga
kaalyado, kontra naman sa Rusya kasama rin ang
kaniyang kaalyadong bansa.
Isa rin ang bansang India na kolonya noon ng
Inglatera ang naapektuhan matapos ang ang digmaan
dahil minsan na rin niyang binigyan ng suporta ang
Inglatera sa pakikidigmang ginawa nito. Si Gandhi at
ang kaniyang mga kasamahan ay nagprotesta tungkol
dito dahil ayaw nila ng digmaan. Sa pagtatapos ng
digmaan lalong sumidhi ang laban ng mga taga-India
para sa kalayaan ngunit naging daan ito upang muling
hindi magkaisa ang mga Indian. Sa paglaya ng India
noong 1947, ito ay nahati sa dalawang pangkat ang
Hindu at Muslim. Ang India para sa mga Hindu at Pakistan
para sa mga Muslim.
256

Maituturing na pinakamahalagang pangyayaring

naganap sa Asya, pagtatapos ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig ang inaasahang pagkakamit ng kalayaan ng
mga bansa sa Asya sa Timog at Kanlurang Asya.
Pagkatapos mong basahin at suriin ang
teksto ay maaari mo nang lagyan ng wastong kaalaman
ang kasunod na Concept Map at Tree Diagram.
GAWAIN BLG.11: Concept Map Ko!
Panuto; Lagyan ng wastong kaalaman ang sumusunod na
bahagi ng Concept Map at Tree Diagram. Saludo ako sa
maganda mong pagkakakulay sa iyong Concept Map at Tree
Diagram.

Mga
kaganapan
sa Timog at
Kanlurang
Asya. Bago
at
pagkatapos
maganap ang
Una at
Ikalawang
Digmaang
Pandaigdig

Upang masubok ko na ikaw ay nakapagsuri

nang maayos tungkol sa mga epekto ng Una at
Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya ay maaari mo nang gawin
ang kasunod na Tree Diagram
GAWAIN BLG. 12: TREE DIAGRAM
Panuto: Lagyan ng wastong impormasyon ang
sumusunod na bahagi ng Tree Diagram. Maari
mong kulayan ang Tree Diagram upang maging kaakit-akit.

257

Epekto ng
mga Digmaang Pandaigdig sa Pag-unlad
ng Nasyonalismong Asyano sa Timog at
Kanlurang Asya
Unang
Digmaang
Pandaigdig
(1914)

Ikalawang
Digmaang
Pandaigdig
Epekto

Epekto

Kanlurang
Timog
Asya

Kanlurang
Asya

Timog
Asya

Asya

PAMPROSESONG MGA TANONG:

1. Ano-ano ang mga nangyari
sa Timog at Kanlurang Asya bago at matapos ang
Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig?
2. Paano nakaapekto ang nasabing mga digmaan sa
mga tao at bansa ng Timog at Kanlurang Asya noon
at sa kasalukuyan?
3. Sa nangyayaring mga kaguluhan sa mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya sa kasalukuyan, nanaisin
mo bang maulit pa ang isang digmaang pandaigdig?
Bakit?
Maaari mo nang balikan ang iyong Concept
Cluster sa simula ng Modyul na ito, Isulat sa bahaging
Revised Answer ang mga kaalamang naiwasto sa iyo

dahil naisakatuparan mona ang mga gawain.

Pagkatapos mong mapagtagumpayang sundin at gawin
ang lahat ng mga gawain sa Modyul na ito ay maaari
mo na ring isulat sa bahaging Final Answer kung anoano ang iyong mga natutuhan sa mga naging
kaganapan sa pag-usbong ng nasyonalismo sa Timog
at Kanlurang Asya .
Binabati Kita! Ngayon ay natapos mo na ang pagunlad ng iyong mga kaalaman sa Aralin 2.
Batid kong may sapat ka nang kaalaman at pagunawa tungkol sa mga dahilan, pamamaraang ginamit
at epekto ng pagpapakita ng nasyonalismo sa
pamumuhay ng mga tao at bansa sa Timog at
Kanlurang Asya. Nakasisiguro akong handa ka na sa
susunod na bahagi ng Modyul na ito, upang
mapagnilay at maunawaan pa ang tungkol sa paksang
ito.
258

PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Sa bahaging ito ng Modyul, ay

pagtitibayin mo ang nabuong mga pag-unawa tungkol
sa paksa.
Ngayong natapos mo na ang mga aralin ay
maaari mo nang sagutin ang susunod na
Upang lubos na masubok ang iyong pag-unawa sa
natalakay na paksa tungkol sa nasyonalismo ay maaari
mong basahin ang isang napapanahong balita na may
kaugnayan sa ilang bansa sa Kanlurang Asya. Maari mong
suriin ang nasabing balita sa pamamagitan ng pagsagot
GAWAIN BLG.13: NAPAPANAHONG BALITA: PAKI
BASA MO NGA!
PANUTO: Basahin at unawain ang nilalaman ng
napapanahong balita tungkol sa mga bansa sa
Kanlurang Asya. Sagutin ang kasunod na mga gabay na
NATO approves Turkeys request to provide missile
defence amid Syria chemical weapons fear London,
December 5 (ANI)
NATO has approved deploying Patriot anti missile
batteries along Turkeys border with Syria.
The decision came after a meeting of NATO foriegn
ministers in Brussels, and amid growing fears that Syria
could use chemical weapons.
NATOs Secretary General Anders Fogh Rasmussen
laid the ministers had unanimously expressed grave
259

In a statement, Nato said it had agreed to augment

Turkeysair defence capabilities in order to defend the
population and territory of Turkey and to contributeto the
deescalation of the crisis along the alliances border.
NATOs deployment of Patriot surface to air missile batteries to
south eastern Turkey is essentially a gesture of re assurance to
Ankara, the report said.
Turkey feeling treatened by the growing crisis in Syria, stray
Syrian artillery shells have already come across the border on
several occassions, the report added.
According to the report Patriot is highly capable against both
advanced aircraft and ballistic missiles. But NATO will underline that
this is to be seen as a defensive deployment only.
Syria is believed to hold chemical weapons including mustard
gas and sarin, a highly toxic nerves agent at dozens of sites around
the country, the report added.
Copyright@2010-2015
Media Solutions, All Rights Reserved.
PAMPROSESONG WKDC
TANONG:

1. Ano ang mga bansang pinag-uusapan sa balita?

2. Bakit pinag-uusapan sa kasalukuyan ang nabanggit
na mga bansa sa Kanlurang Asya?
3. Maituturing bang pagpapakita ng nasyonalismo sa
kasalukuyan ang naging hakbang ng Turkey sa
paghingi ng tulong sa NATO, (North
4. Atlantic Treaty Organization) bilang kasapi? Bakit?
Sa bahaging ito ng modyul, ay
maaaring kang magpahayag ng sariling
opinyon tungkol sa kasalukuyan at
napapanahong isyu sa pagpapakita ng
nasyonalismo sa ilang bansa sa Kanlurang
Asya.(Maaari din itong
isagawa sa pamamagitan ng pangkatang
gawain.)
GAWAIN BLG.14 OPINYON MO KAILANGAN KO!

PANUTO: Lagyan ng tsek (/) ang iyong sagot sa

kasunod na tanong. Isulat mo ang iyong paliwanag sa
loob ng kahon.(Maaaring isagawa ito sa pamamagitan
ng pangkatang gawain).
Sumasang-ayon ka ba sa naging hakbang
ng Turkey sa kasalukuyan sa paghingi nito ng tulong
mula sa NATO(North Atlantic Treaty Organization) na
maglagay ng Patriot upang magkaroon ng proteksiyon
sa kanilang hangganan ng bansang Syria na
sinasabing may
chemical weapon?
260

OO

HINDI

GAWAIN BLG. 15: MANOODSURI (Film

/Video/Documentary Review)
PANUTO: Manood nang may pagsusuri tungkol sa
isang pelikula,video ,dokumentaryo na nagpapakita
ng nasyonalismong Asyano. Sagutin sa isang malinis
na papel ang mga kasunod na tanong para sa
isang malayang talakayan.
( Mga mungkahing pelikula, video o
dokumentaryo Mahatma Gandhi, Pearl Harbor at
Arab-Israeli Conflict.)
PAMPROSESONG TANONG:
1.Ano ang mensaheng nais iparating ng
pelikula,video o dokumentaryo?
2.Paano ipinakita ng mga Asyano sa Timog at
Kanlurang Asya ang kanilang pagtugon sa
imperyalismo at kolonyalismong Kanluranin?
3.Nakabuti ba o hindi sa pamumuhay ng mga
Asyano sa Timog at Kanlurang Asya ang
kanilang
pagpapakita
ng
nasyonalismo?
Patunayan.

GAWAIN BLG.16: Positibo o Negatibo

Panuto: Lagyan ng krus ( + ) ang pahayag na iyong
sinasang-ayunan at eks( x ) ang hindi mo naman
sinasang- ayunan.
_________1) Nasyonalismo ang naging pangunahing tugon ng mga Asyano
261

sa pananakop ng mga Kanluranin.

_________2) Dahil sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig,
nagsibalik ang mga Jews sa Kanlurang Asya.
_________3) Pagkatapos ng Unang Digmaang
Pandaigdig ipinatupad ng mga Kanluranin
ang sistemang mandato sa Kanlurang Asya,
_________4) Ang patakarang Divide and Rule ng mga
Ingles ang nagbigaySa susunod na gawain ay kailangan mo nang sagutin
ang
isang
Reflection Log
tungkol
sa
iyong
natutuhan,repleksiyon,realisasyon at opinyon na may
kaugnayan sa pag-usbong ng nasyonalismo sa Timog
GAWAIN BLG.17: Reflection Log
Pangalan: ________________
Petsa:
___________ Taon at Seksyon:________________
Reflection Log
Ang nasyonalismo ay nakakabuti dahil...
Ipinagmamalaki ko ang aking pagiging Asyano dahil
sa

Saludo ako sa iyo! Magaling mong napagtagumpayan bahagi

ang gawain sa Pagnilayan at Unawain para sa Aralin 2.
ng
Ngayon ay mayroon ka nang sapat na tungkol sa naging
kaalam
mga epekto ng Nasyonalismo sa pamumuhay ng mga tao at
an
b at sa kasalukuyan sa Timog at Kanlurang Asya. Tiyak
ansa
GAWAIN BLG.18: IGUHIT , POSTER MO!
Sa bahaging ito ng Modyul, maaari kang gumuhit
ng isang poster na nagpapakita ng pagiging makabayan
at lalagyan ng kapsyon ng pangako ng pagsasakatuparan
nito sa:
26
2

Tahanan
Pamayanan/
Barangay
Paaralan
Bibigyang- pansin din ang katangiang dapat taglayin ng isang poster
sa pagmamarka sa pamamagitan ng isang review sheet
na naglalaman ng sumusunod na katangian:
----------------------- Ebidensya ng kakayahang maglapat
ng kaalaman sa bagong sitwasyon - 12345
---------------------- Malinis at Maayos ang pagkakaguhit
at pagkakakulay 12345
---------------------- Malikhain at may malakas na
pang- akit-12345 ________________ Epekto sa
nagwawasto- 12345
Paksa 2.6 Kaugnayan ng Ibat ibang
Ideolohiya sa mga malawakang Kilusang
Nasyonalista
Ating Alamin
Nalaman mo sa nakaraang aralin kung
paano nalinang ang nasyonalismo sa Timog at
Kanlurang Asya. Ngayon naman ay aalamin mo an

Gawain Blg. 1: Word Web

Sa pamamagitan ng sumusunod na diagram,
isulat ang mga salitang kaugnay sa salitang
ideolohiya.

IDEOLOHIYA

Mula sa nailagay o naisulat na mga kaugnay na

salita sa ideyolohiya, bumuo ng isang konsepto na
tumutukoy dito.
263

Ang

ideyolohiya
ay
tumutukoy
sa
______________________________________________
________________
______________________________________________
________________
______________________________________________________________

Gawain Blg. 2: Ating Alamin . . . . . . . .

Bilang isang pangkat, ilagay sa sumusunod na
concept map kung ano sa inyong palagay ang naging
kaugnayan ng ibat ibang ideolohiya sa mga malawakang
kilusang nasyonalista at kung paano ang mga ito ay
nakatulong sa paglaya ng mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya.
Pamprosesong mga Tanong:
1. Ano-ano ang mga ideolohiyang nalinang sa mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya?
2. Ipaliwanag ang mahalagang katangian ng nabanggit na mga ideolohiya.
3. Nakaapekto ba ang mga ito sa pagkakaroon ng mga kilusang nasyonalista?
Kaugnayan ng ibat ibang ideolohiya sa mga
malawakang kilusang nasyonalista sa Timog at
Kanlurang Asya

Demokrasya

Sosyalismo

Komunismo

Pagkatapos na magawa ang inyong concept map,

ang bawat pangkat ay magbabahagi ng nabuo
ninyong mga kaisipan sa klase.
Ating Linangin
Gawain Blg. 3: Teksto . . . . Iyong Suriin
Sa bahaging ito, suriin ang sumusunod na teksto at
alamin kung ang nabuo at ibinahagi ninyong mga
kaisipan at ang nilalaman ng teksto ay nagkakatugma.
Ibat ibang Ideolohiya at ang mga
Malawakang Kilusang Nasyonalista sa Timog at
Kanlurang Asya
Bakit ibat ibang ideolohiya ang sinusunod ng mga
bansa? Paano ang mga ideolohiyang ito ay nakatulong o
nakaapekto sa pagkakaroon ng mga Kilusang
Nasyonalista? Paano ang mga ito ay nagsilbing
instrumento sa paglaya ng mga bansa?
Ang mataas na uri ng pagpapahalaga at mga
kasagutan sa mga suliranin at pangangailangan ng mga
mamamayan ay ipinahahayag ng mga ideolohiya.
Naaayon din ang mga ito sa kultura at kasaysayan ng
bansa. Ang ideolohiya ay nahahati sa dalawang
pangunahing kategorya ang ideolohiyang pangekonomiya at ideolohiyang pampolitika.
Ang ideolohiyang pang-ekonomiya ay nakatuon sa
mga patakarang pangkabuhayan ng bansa at paraan ng
paghahati ng kayamanan nito sa mga mamamayan.
Samantala, ang ideolohiyang pampolitika ay nakapokus
sa paraan ng pamumuno at sa paraan ng pagpapatupad
ng mga mamamayan. Nauugnay ang politikal na
ideolohiya sa mga kilusan para sa panlipunang
pagbabago. Hinihikayat nito ang mga tao na kumilos ayon

sa ninanais nilang mga pagbabagong kaayusan.

Sa pangkalahatan ibat ibang ideolohiya ang nabuo
sa Asya. Ito ay ang Demokrasya, Sosyalismo, Komunismo
at Pasismo, Pag-aralan natin ang piling kaso ng mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya.
India at Pakistan
Sa Timog at Kanlurang Asya, higit na naging malaki
ang impluwensiya ng demokrasya sa mga kilusang
nasyonalista. Sa India, sa ilalim ng pananakop ng mga
British, maraming Indian ang naging aktibo sa muling
pagbuhay ng kaisipan at tradisyong Hindu. Hindi
matanggap ng mga Indian ang pagbalewala
265

at pag-alis sa kanilang mga nakagisnang kultura. Hinimok

ni Swarmi Dayanand Saraswati, isang nasyonalista, ang
muling pagbasa ng mga Veda upang maging batayan ng
pang-araw-araw na pamumuhay ng mga Indian. Hinangad
din ng mga Indian ang pagkakaroon ng konstitusyon na
magbibigay sa kanila ng mas malaki at malawak na
pagkakataong makalahok sa pamamahala sa bansa.
Naging mabagal ang pagkakaloob ng mga British sa mga
hinihinging pagbabago ang nagtulak sa mga Indian upang
maglunsad at magpalaganap ng isang kilusang
rebolusyonaryo. Pinangunahan ni Bal Gangadhar Tilak
ang tinawag na militanteng nasyonalismo. Nagsagawa sila
ng marahas na pagkilos laban sa mga British mula 1905
hanggang 1914. Samantala, may mga Indian naman na
nagpamalas
ng
moderatong
nasyonalismo
sa
pamumuno ni Mohandas Gandhi. Siya ay naging pangulo
ng All India National Congress na naitatag noong 1885.
Noong 1935, nagbigay ang Great Britain sa India
ng isang bagong konstitusyon na nagkaloob ng isang
lehislatibong bikameral at pederal, sanggunian ng mga
estado at ng kapulungan. Tinanggihan ito ng mga Indian
at Muslim. Para sa mga Muslim, kung mga Hindu ang
mas magkakaroon ng control sa India, mapipinsala ang
kanilang kultura at relihiyon. Upang mabigyang proteksiyon ang kanilang mga karapatan at kapakanan,
itinatag ang Muslim League noong 1906. Ito ay sa
pangunguna ni Muhammad Ali Jinnah. Naging masigla ito
sa kanilang mga gawain. Hiniling niya noong 1947 ang
isang hiwalay na bansang Muslim. Ito ay nagbigay- daan
sa pagbuo ng bansang Pakistan na naihayag ang
kasarinlan kasabay ng India noong Agosto 14, 1947.
SRI LANKA at MALILIIT na ESTADO sa TIMOG ASYA
Pinamunuan ng Great Britain ang Sri-Lanka at buong

sub-kontinente ng India sa loob ng isat kalahating

dantaon(1796-1947). Noong 1915, itinatag nila ang Ceylon
National Congress na unang partidong pulitikal.Namuno ito
upang ipaglaban ang kasarinlan ng bansa. Pagkaraan
ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, pinamunuan ni Don
Stephen Senanayake, ang itinuturing na Ama ng
Kasarinlang Sri-Lanka, ang pakikipaglaban para sa
kasarinlan. Sila ay sinuportahan ng lahat ng pangkatetniko. Noong Pebrero 4, 1948, ipinahayag ang kasarinlan
ng bansa.
Samantala, sa Nepal, noong 1990, naganap
ang mapayapang Rebolusyong People Power. Nagsilbing
inspirasyon nila ang katulad na EDSA Rebolusyon sa
Pilipinas noong 1986.Noong Disyembre 24, 2007,
ipinahayag ng Nepalese Constituent Assembly na
lalansagin ang monarkiya sa 2008
266

pagkatapos ng eleksyon sa Asemblea. Noong Mayo 28,

2008, idineklara ang Nepal bilang isang Federal
Democratic Republic.
B. KANLURANG ASYA
ISRAEL
Natagpuan ng mga Hudyo ang kalayaan at
oportunidad sa pamamagitan ng United States. Naging
instrumental ang pamahalaan ng US sa pagtulong sa mga
Hudyo.
Sa pagtatapos ng ika-19 na dantaon, sumibol ang
mga pagkilos upang ang mga Hudyo ay makabalik sa
kanilang lupain. Itinatag ang Kilusang Zionismo sa
Basel, Switzerland noong 1897 ni Theodor Herzl (18601904), isang Austro-Hungarian. Nagsimula ang kilusan sa
pagbabalik ng mga Hudyo sa kanilang lupaing pangako.
Libo-libong migranteng Hudyo ang pumunta sa Palestine
at doon ay muling nanirahan. Ikinagalit ito ng mga
Palestiniang Arab. Kaya noong 1921, inayos ng mga
British ang usapin tungkol dito na nagdulot ng paghahati
sa Palestine.Nagkaroon ito ng dalawang estado isa
para sa mga Hudyo at ang isa ay para sa mga Arab.
Ipinangako sa bawat isa ang kani-kanilang kasarinlan.
Subalit ang bawat isa ay hindi nasiyahan.Ang panahon ng
partisyong ito (1920-1948) ay nagging bpuno ng
madudugong labanan sa pagitan ng mga Hudyo at Arab.
Ang kasukdulan ng mapait na nakaraan ng mga Hudyo
ay ang ginawang pagpatay sa milyon-milyong mga Hudyo
na nasa Europa noong panahon ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig(1939-1944). Isinagawa ito ng Nazi Germany
sa pamumuno ni Adolf Hitler. Ang pangyayaring ito ay
tinawag na Holocaust, na naging rallying point ng mga
Hudyo at ng kanilang mga tagasuporta.

Inihayag ang malayang nasyon ng Israel sa TelAviv noong Mayo 14,1948. Tinawag itong Republika ng
Israel at ang naging unang Punong Ministro ay si David
Ben-Gurion.
IRAQ
Pagkaraan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, Ang
Iraq at Palestine ay napailalim sa pamamahala ng
Great Britain. Dahil sa di-maayos na pamumuno at
kapabayaan ng mga Ottoman, su mibol ang mga
kilusang makabayan noong huling bahagi ng ika-19
na dantaon.Sumiklab ang nasyonalistang pag-aalsa sa
Baghdad at nahirapang ang mga hukbong British sa
paggapi sa mga ito. Upang mahikayat na pumanig sa
kanila, pumayag ang
267

mga British sa hiling ng mga nasyonalistang Iraqi.

Ipagkakaloob sa kanila ang kasarinlan at itatatag nila ang
Kaharian ng Iraq at iluluklok si Faisal bilang hari. Noong
Agosto 23,1921, siya ay naluklok bilang hari.
Ipinagkaloob ng Great Britain ang kasarinlan ng Iraq
noong 1932. Gayunman, kontrolado ng mga Kanluraning
Kompanya ang industriya ng langis pagkaraang
matuklasan ito noong 1927.

Nagpatuloy ang kaguluhan sa Iraq. Mula nang

mamatay si Haring Faisal I noong 1933 hanggang
dekada 1960, tagpo ng magkakasunod at
madudugong kudeta ang Iraq. Sa mahabang panahon,
nakilala ang Iraq na Republika ng Takot dahil ang mga
pagbabago ng pamahalaan ay madalas na humahantong
sa karahasan. Ilang ulit na nagpalit ng mga
administrasyon sa bansa at nangyari ito gamit ang
karahasan, pananakot o pakikipagdigmaan. Hindi nila
kinilala ang demokrasya, kalayaan, mga karapatang
pantao, malayang eleksyon at malayang pananalita sa
kanilang bansa. Naging malakas na puwersa ang military
sa bansa. Bagaman, umaasa pa rin ang mga Iraqi at ang
sandaigdigan na maghahari ang kapayapaan at
demokrasya at paggalang sa mga karapatang pantao.
SAUDI ARABIA
Dahil sa kalupitan at labis na paniningil ng buwis,
naghangad ng kasarinlan ang mga Arab mula sa mga
Turk. Noong 1744, nagsanib ang puwersa nina
Muhammad ibn Saud, isang pinunong Arab at
Muhammad ibn Abd-al-Wahhab, isang kleriko upang
makapagtatag ng alyansang politikal. Ito ang nagging
pundasyon ng dinastiyang namumuno ngayon sa Saudi
Arabia. Noong Unang Digmaang Pandaigdig, tumulong si

Haring Abdul Aziz at ang mga nasyonalistang Arab sa

mga British sa pakikipaglaban sa mga Ottoman
Turk.Nangako ang Britain na ipagkakaloob ang kanilang
kasarinlan. Pinag-isa ni Kor. Thomas Edward Lawrence
ang nagdidigmaang mga tribung Arab. Pinamunuan niya
ang mga ito sa paggapi sa mga puwersang Turk-German.
Ang modernong Kaharian ng Saudi Arabia ay likha ni
Haring Abdul Aziz Ibn Saud. Sinakop niya ang Riyadh
noong 1902 at ginawa niyang lider ang sarili ng kilusang
makabayan ng mga Arab. Noong 1932, inihayag niya
ang sarili bilang Hari ng Saudi Arabia.
Walang demokrasya sa bansa at hindi tinatanggap ng
absolutong monarkiya ng Saudi ang mga pagtutol.
Kontrolado ang pamahalaan ng isang
268

pamilya- ang mga Saud. Ang hari ang gumagawa ng mga

batas at kasunduan. Walang eleksyon, walang partidong
politikal dito, walang lehislatura.
Sa
pamamagitan
ng
langis,
lakas
at
sandatahan, at ugnayang internasyunal, nagagawa ng
mga taga Saudi ang makipagpowerplay sa pulitika.

Pagkatapos ng pagsusuri sa teksto, sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Paano ang iba't ibang ideolohiya ay nakaapekto sa

pagkakaroon ng malawakang kilusang nasyonalista?
__________________________________________
______________
_______________________________________________
_______________
______________________________________________
________________
______________________________________________
________________ 2. Sa kasaysayan ng Timog at
Kanlurang Asya anong ideolohiya ang higit na nakaapekto
sa
pagkakaroon
ng
malawakang
kilusang
nasyonalista.Bakit?
______________________________________________
________________
______________________________________________
________________
3. Paano sa pamamagitan ng nabanggit na mga ideolohiya
ang mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya ay nagkaroon
ng transpormasyon?

__________________________________________
______________ __________
______________________________________________
________________
______________________________________________
________________
______________________________________________
________________ _
Gawain Blg. 4: Map Analysis: Mapa ng Timog at Kanlurang Asya

269

Suriin ang mapa. Kulayan ng asul ang mga

bansang naniniwala sa ideolohiyang demokrasya; kulay
dilaw, kung sosyalismo at kulay pula kung komunismo.

TIMOG ASYA
KANLURANG
ASYA
Pamprosesong mga
Tanong:
1. Ano-ano ang mga
bansang naniniwala sa
demokrasya?
2. Ano-ano ang mga
bansang naniniwala sa
sosyalismo?

3. Ano-ano ang mga bansa na naniniwala sa komunismo?

Pagkatapos ninyong makulayan ang mga
bansa ayon sa kanilang niyakap na
ideyolohiya, alamin naman ninyo kung sinu-

sinu ang ilan sa mga personalidad na

nanguna sa

Gawain Blg. 4:
270

Kilalalnin ang larawan ng mga nasa kahon na

nanguna sa paglinang ng iba'tibang ideyolohiya sa Timog Asya.
Isulat ang bansang kanilang pinagmulan at ang iba pang
impormasyonh hinihingi ng sumusunod natsart.
Ilagay sa kahon ang larawan ng mga nanguna sa
paglinang ng iba't-bang ideyolohiya sa Kanlurang Asya.

Pamprosesong Mga Tanong:

271

1. Paano ang kilalang mga personalidad ay

nakatulong sa pagkakaroon ng ideolohiya sa kanilang
bansa?
2. Naging epektibo ba ang mga kilusang
nasyonalismo na itinatag ng kilalang mga
personalidad? Sa paanong paraan?
3. Paanong ang nasyonalismo ay nakapagdulot ng
transpormasyon sa kanilang bansa?
Gawain Blg. 6: Fact o Opinion
Isulat sa iyong worksheet kung ang sumusunod na
mga pahayag ay Fact o Opinion at isulat ang iyong
dahilan kung bakit ito ang iyong sagot.
Statement tungkol sa ideolohiya
1. Ang ideolohiya ay lipon ng
mga kaisipang pinaniniwalaan at
pinanghahawakan ng maraming
tao na kumikilos ayon sa mga
ideya, simulain, prinsipyo o
2.
Ang
ideolohiyang
pampolitika
ay nakasentro sa
mga mamamayan.
3. paraan
Ang ngideolohiyang
pangekonomiya

ay
nakasentro
sa
mga
patakarang
pangkabuhayan ng bansa at
4.
Sinasabing
paraan
ng
pamumuhay ang demokrasya at
maaaring ipahayag sa iba't ibang
anyo
tulad
ng
aspetong
5. Naniniwala ang mga
sosyalista sa mga

Fact o
Opini
on

Dahilan

272

panlipunang katarungan, pagtutulungan,

pag-unlad, kalayaan at kaligayahan.
6. Sinasabing sa ilalim ng komunismo, puno
ng kasaganaan ang isang lipunan, walang uri
ang mga tao, mga batas at walang pamimilit.

Dagdag Gawain na nagsusuri ng pagkakatulad at pagkakaiba ng

ideyolohiya
Binabati kita! Maluwalhati mong natapos ang bahaging Paglinang sa
Aralin 3.1
Ngayon ay naniniwala ako na ikaw ay may lubos ng kaalaman
tungkol sa iba't-ibang ideolohiya ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya.
Upang higit mong mapalalim at mapalawak ang pag-unawa sa paksang ito,
maaari mo nang ipagpatuloy ang pagtalima sa susunod na mga Gawain.

Ating Palalimin / Pagnilayan: Magdagdag ng ilang gawain dito Hal. Paguugnay ng correct issue sa mga bansang nabanggit sa kanilang niyakap na
ideyolohiya.

Sa bahaging ito, ay patutunayan mo na lubos mong naunawaan ang

paksa. Inaasahan din na higit kang magiging mapanuri sa naging kaugnayan
ng malawakang kilusang nasyonalista at ang idinulot nitong transpormasyon
sa Timog at Kanlurang Asya sa pamamagitan ng pagsagot sa susunod na
gawain.
Gawain Blg. 6: Lesson Closure
Kumpletuhin ang sumusunod na pahayag
Sa
araw
na
ito
ay
____________________________________

natutunan

ko

na

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
273

______________________________________________________________
naging
instrumento sa pagbabago at ipakita ito sa
________________________________________
pamamagitan ng isang picture collage. Ito ay
Ang pinakamahalagang
ideyangna sumusunod
nakaapekto sanaakinmga
ay
kinakailangang
magpakita
_____________________
kraytirya:
______________________________________________________________
Nilalaman10 puntos
______________________________________________________________
______________________________________________________________

Organisasyon ng mga ideya

- -5 puntos

Ito ay mahalaga sapagkat

_____________________________________________________________
Pagkamalikhain
- 5 puntos
______________________________________________________________
Pamprosesong
mga Tanong:

______________________________________________________________
______________________________________________________________
1. Sino-sino sa kasalukuyang panahon ang

kilalang
mga
na
Sa Kabuuan,
napagtanto
ko na personalidad
______________________________________
instrumento sa pagbabago sa kanilang

naging
bansa?
2. Paano sila nakatulong sa pagkakaroon ng
______________________________________________________________
pagbabago sa kanilang bansa? Ilahad ang
______________________________________________________________
kanilang mga nagawa.
3.
Ano ang patunay na nakapagdulot nga ng mga
Sa pagkakataong ito, ay batid ko na nakahanda ka nang magpatuloy sa
pagbabago
ang
kanilang
mga
ginawa?
susunod na gawain
upang higit
mong
mabigyang
halaga
ang paksang
tinalakay. Sa ngayon naman ay alamin natin ang mga taong namuno at naging
Sa pagkakataong
ito tapikin
ang
iyong
balikatAsya.
at
instrumento
ng pagbabago sa ilang
bansa samo
Timog
Asya
at Kanlurang

ang
balikat nangTanong:
iyong katabi at sabihin sa kaniya, Ang
Mga Pamprosesong
Galing mo Kaibigan. Mahusay ang iyong ginawang
1. Sinu-sino sa kasalukuyang panahon ang mga kilalang
paglalapat personalidad na naging instrumento sa pagbabago sa kanilang
bansa?

Sa2. susunod
na nabanggit
aralin, ay
tatalakayin
uunawain
Paano ang mga
nakatulong saatpagkakaroon
ng
pagbabago
kanilang bansa?
naman natin
ang sabalangkas
ng pamahalaan ng ilang
3. Ilahad ang kanilang mga nagawa para sa kanilang bansa.
mga bansa
sa Timog at Kanlurang Asya gayundin ang
mga palatuntunang nagtataguyod sa kagalingang
Gawain Blg. 7: Picture Collage
panlahat
at ng kababaihan.
Sa kasalukuyang panahon, magsaliksik ng limang personalidad sa
Timog at Kanlurang Asya na naging instrumento sa kanilang pagbabago.
Humanap
ng kanilang
ang kanilang mga SA
inilunsad
na gawaing
ARALIN
3: larawan
MGA at
PAGBABAGO
TIMOG
AT KANLURANG

Paksa 3.1: Balangkas ng Pamahalaan ng mga

Bansa sa Timog at Kanlurang Asya

274

Paksa 3.2: Mga Palatuntunang Nagtataguyod sa

ASYA

Karapatan ng Mamamayan
Pangkalahatan, at ng Kababaihan,
Grupong Katutubo, mga Kasapi ng
Caste sa India at iba pang Sektor ng
Lipunan
Mga Samahang Kababaihan at Mga Kalagayang Panlipunan

275

ATING ALAMIN:
Naging instrumento ka ba ng pagbabago sa inyong tahanan o kaya ay sa
inyong barangay? Ano-ano ang iyong ginawa kaugnay nito? Pumiling iyong

kapareha at magbahaginan kayo ng mga ginawa ninyong pagbabago sa

inyong tahanan at sa barangay.

Pagkatapos ng inyong pagbabahaginan, sa susunod na aralin,

aalamin ninyo kung ano-ano ang pagbabagong naganap sa Timog at
Kanlurang Asya pagkatapos na sila ay magkaroon ng kalayaan.

Gawain Blg. 1: KWLH

Bilang panimula, pumunta ka sa iyong pangkat at sa loob ng sampung
minuto, punan ang sumusunod na KWLH Tsart. Punan lamang ang una
at
i
kalawang kolum.

Mga Nalalaman

Mga nais
Mga Natutuhan
kong Malaman

Paano Pa
Tayo Higit n a
Matututo

A.
Balangkas
ng
Pamahalaan sa Timog at
Kanlurang Asya

1.
2.
3.
4.
5.
6.

276

7.
mamamayan.
Pinangangasiwaan ng pamahalaan ang mga
tungkulin o gawain ng pamahalaan sa loob ng isang
B
.Mga
Palatuntunang
maayos
at matatag na
Nagtataguyod
sa lipunan.
Pangkalahatan

at

ng

Mga
Uri ng Pamahalaan:
Kababaihan,
Grupong
katutubo, mga kasapi ng
Ang pamahalaan ay maaaring uriin
Caste sa India at Iba Pang
kategorya
ayon sa kayarian, lawak ng
Sektor

sa ibat ibang
kapangyarihan,
pag-uugnayan
ng mga sangay at dibisyong heograpikal ng
1.
kapangyarihan.
2.

Demokrasya. Sa
pamahalaang
demokrasya, hawak
ng
mga
4.
mamamayan ang kapangyarihan sa pamahalaan. Ang
5.
mga
tao ay may pantay-pantay na karapatan at
pribilehiyo.
May
kalayaan
silang
political,
Ngayong nasagutan mo na ang una at ikalawang kolum, ibahagi sa kl ase
pangkabuhayan
at panlipunan. Nagtatakda ang batas ng
ang inilagay na mga ideya at kaisipan.
kapangyarihan ng mga pinuno ng bansa at kumikilos sila
alinsunod sa batas.
3.

PAUNLARIN

Republika. Ang republika ay isang uri ng

Pagkataposna
ng pagbabahaginan
ng mga ideya
bawat pangkat, suriin
pamahalaan
walang monarka.
Ang ng
pinakamataas
na
n ang sumusunod na teksto tungkol sa uri ng pamahalaan na naitatag sa
kapangyarihan ay nasa mga mamamayan na maaaring
Timo
maghalal ng mga taong kakatawan sa kanila. Maaaring
presidensyal
o parliamentaryo ang anyong republika.
Gawain Blg. 2: Basa . . . . Suri
Pamahalaang
Pederal.
Sa
Basahin
mo ang sumusunod
na teksto.

pamahalaang ito, hawak

ng mga
local na pamahalaan ang kapangyarihan na
Balangkas ng Pamahalaan sa Timog at Kanlurang Asya
hindi maaaring pakialaman ng pamahalaang nasyonal.
Sa paggawad ng kalayaan sa mga bansa sa Asya, nabigyan ng
May
halos kumpletong autonomiya ang bawat estado o
pagkakataon ang mga Asyano na makilahok at mamuno sa pamamahala. Ang
yunit na ay
politikal
sana pamamahala
ng sariling
teritoryo.
pamahalaan
maituturing
isang haligi. Ito ay nagsisilbing
suhay
ng bansa
tungo
sa
katatagan,
katahimikan
at
kaunlaran
ng
pamumuhay
ng mga
Subalit nagsasama-sama ang mga pamahalaang lokal
na
ito upang sumailalim sa mga batas ng pamahalaang
277
pederal.
Totalitaryanismo. Ito ang sistemang politikal na
hawak ng estado, o ng pamunuang namamahala nito ang
ganap na awtoridad. Maaaring minamana ang

inyo
g at

kapangyarihan ng estado o pinipili ang lider ng isang

grupong espesyal.
Diktadurya. Ang pamahalaang ito ay pinamumunuan
ng isang diktador na hindi nalilimitahan ng anumang
batas ang kanyang desisyon. Masugid siyang
tagapagtaguyod sa
isang
ideolohiyang
pinagbabatayan ng pamamahala gaya ng
komunismo.
Teokrasya. Sa pamahalaang ito, ang mga lider
ng relihiyon ang namumuno bilang kinatawan ng kanilang
Diyos.

Republikang Islamic. Nagsimula ito sa kilusan ng mga

Islamist upang magdulot ng pagbabago sa relihiyon,
politikal at sosyal. Layunin nitong agawin
278

ang kapangyarihan sa mga bansang Islamic at gamitin ito

upang makamit ang kanilang adhikaing repormasyon sa
lipunan.
Komunismo. Sa pamahalaang ito, iisang partidong
autoritaryan ang may kapangyarihan sa ekonomiya ng
bansa.
Anyo ng Pamahalaan ng mga Bansa sa Timog at Kanlurang Asya
KANLURANG ASYA
BANSA
Nepal

PAMAHALAAN

Parliamentaryong Demokrasya

SriLanka
Bhutan
Pakista
n
India

Republika
Monarkiya
Republikang Pederal
Republikang Pederal

Banglade
sh
Maldive
s

Parliamentong Demokarasya
Republika

KANLURANG ASYA
BANSA

PAMAHALAAN

Afghanistan

Pamahalaang
Transisyunal
Monarkiyang Tradisyunal

Bahrain
Iran

Republikang Teokratik

279

Iraq
Israel
Jordan
Kuwait
Oman
Qatar
Syria
United Arab
Emirates

Yemen
Turkey

Gawain 3:

Pamahalaang Transisyon
Parliamentong
Demokrasya
Monarkiyang
Konstitusyunal
Nominal na Monarkiyang
Konstitusyonal
Monarkiya
Monarkiyang Tradisyunal
Republika sa Ilalim ng
military
Pederasyon, may tiyak na
kapangyarihan ang
gobyernong sentral ng UAE
at iba naman ang
Republika
Republika,
ParliamentaryongDem
okrasya
Power Point Presentation

Pagkatapos ng inyong pagsusuri gumawa ka

ng power point presentation na tatalakay sa sumusunod:
A. Balangkas ng pamahalaan ng mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya.
B. Mga palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng
mamamayan sa pangkalahatan at ng kababaihan,
grupong katutubo at iba
pang sektor ng lipunan. Maaring sumangguni sa sipi ng
binasang teksto tungkol sa mga samahang kababaihan.
Ang Power Point Presentation ay itataya sa
pamamagitan ng sumusunod na mga kraytirya:

280

Komprehensibo ang nilalaman

10 puntos
Organisado ang mga ideya
5 puntos
B.
Mga Malikhain
Palatuntunang
ang Pagkakagawa
5 puntos
Total 20 puntos
Nagtataguyod
sa
Pamprosesong
Pangkalahatan Mga
atTanong:
ng
Kababaihan,
Grupong
1. Ano ang iyong masasabi sa balangkas ng pamahalaan ng mga
katutubo,bansa
mga sa
kasapi
Timogngat Kanlurang Asya? Pagkatapos na sila ay
Caste samagkaroon
India at iba
pang
ng kalayaan?
sektor2. Ano-ano ang mga palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng mga
mamamayan at iba pang sektor ng lipunan sa Timog at Kanlurang
Asya?
3. Paanong ang sumusunod ay nagdulot ng transpormasyon sa mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya?
Pagkatapos
ng gawain,
sa klase ang mga impormasyong inyong
a. Balangkas
/ Uri ngibahagi
pamahalaan
nilagay sab.
tsart
Mga Palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng mga
i
mamamayan at iba pang sektor ng lipunan.
Magaling
iyong
ginawang power-point
presentation! Binabati ko kay o
Gawain
5: ang
Mapa
ng Paghahambing
at Pagkakaiba
Sa puntong ito , balikan ang KWLH tsart sa Gawain 1 at higit mong ipakita an !
iyong Paghambingin
pag-unawa sa paksa.
ang kalagayan at papel ng mga kababaihan sa iba't g
bang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang kanilang ambag sa bansa at
i
sa
rehiyon
sa pamamagitan
ng sumusunod na mga gawain
Ating
Palalimin
at Unawain
Maglaan ng mga gawain na nagtatampok sa kasalukuyang balita at
pag-uugnay sa mga konsepto ng aralin.
Gawain 4: Pagpapatuloy sa KWLH Tsart
Bumalik na muli sa iyong pangkat at punan ang huling dalawang kolum
ng KWLH
Tsart.

Mga Nalalaman

Mga Nais kong

Malaman

Mga
Natutuhan

Paano Pa
Tayo Higit
na
Matututo

A.
Balangkas
ng
Pamahalaan sa Timog at
Kanlurang Asya

281
282

Gawain 6: Cluster Web. Sa bawat bilog, isulat ang

ambag ng kababaihan sa Timog at Kanlurang Asya.

Gawain 7: Focused
Listing

Maglista ng 5 pahayag o pangungusap na

nagpapaliwanag sa mahahalagang konseptong tinalakay
sa aralin.
1. Limang mahahalagang konseptong tinalakay sa aralin
1. ____________________________________________________________
2.____________________________________________________________

3.____________________________________________________________
4.____________________________________________________________
5.____________________________________________________________
2. Repleksiyon tungkol sa kahalagahan ng mga
ambag na nagawa ng mga kababaihan
_______________________________________________
_______________ ________________________

283

3. Repleksyon tungkol sa kalagayan ng kababaihan

_______________________________________________
_______________ ________________________
Binabati kita! Napatunayan mo na naunawaan mo
ng higit ang Paksa 3.2 sapagkat mahusay mong
naisagawa ang paglalapat. Sa susunod na aralin ay
susuriin mo naman n ang iba't ibang samahang
kababaihan at mga kalagayang panlipunan sa buhay ng
kababaihan tungo sa pagkakapantay-pantay,
pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang
pampolitika.
Mga Samahang Pangkababaihan at Mga Kalagayang Panlipunan
ATING ALAMIN:
Ikaw ba ay kasapi ng isang samahan? Sa iyong
pananaw, bakit mahalaga ang pagkakaroon ng
samahan sa isang lipunan? May mga samahan kayang
pangkababaihang naitatag sa Timog at Kanlurang Asya
noong ika- 16 hanggang 20 siglo?
Gawain Blg. 1
Basahin at unawain ang sumusunod na teksto.
Epekto ng mga Samahang Kababaihan at ng
mga Kalagayang Panlipunan sa Buhay ng
Kababaihan Tungo sa Pagkakapantay-pantay,
Pagkakataong Pang-ekonomiya at Karapatang
Pampolitika
MGA KILUSANG PANGKABABAIHAN
Nakita ng mga kababaihan sa Asya ang kahalagahan
ng pag-oorganisa upang maisulong ang kanilang interes

at marinig ang kanilang mga boses. Sapagkat minsan na

nilang naranasan ang ibat ibang anyo ng pang-aapi at
diskriminasyon sa lipunan at sa kanilang pamilya.
Mahalaga ang pagkakaroon ng
mga
kilusang
pangkababaihan sapagkat sila ang pangunahing
tagapagtaguyod ng mga karapatan ng mga kababaihan.
Alamin natin ang ilan sa mga kilusang ito sa ilang mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya.

TIMOG ASYA
284

INDIA
Mababa ang katayuan sa lipunan ng kababaihan
sa India.Subalit pagsapit ng ika-19 na siglo, naging
aktibo ang mga kababaihan sa bansa sa paglahok sa
mga kilusang nagtataguyod ng repormang panlipunan.
Ang ilan sa mga kilusang naitatag ay ang Bharat Aslam
ni Keshab Chunder Sen ng Bramo Samaj(1870); ang
Arya Mahila Samaj na itinatag ni Pandita Ramabai at
Justice Ranade(1880); Bharat Mahila Parishad(1905) at
Anjuman-e-Khawatin-e-Islam na itinatag ni Amir-un-Nisa.
Ang mga kilusang ito ay nakatulong sa kababaihan
upang maisulong ang karapatan sa edukasyon.
Ang Womens Indian Association(1917) at ang
National Council of Indian Women(1925) ay
nangampanya sa mga mambabatas upang
makapagdulot ng mga pagbabago sa pamumuhay
ng karaniwang kababaihang Indian. Tinalakay ng All India
Womens Conference ang mga isyu sa paggawa,
rekonstruksyon ng mga kanayunan, opyo, at batas ukol sa
bata o maagang pagpapakasal.
Noong 1851, ang mga unyon sa industriya ng tela
ay nangampanya laban sa child labor. Binigyang pansin
naman ng Indian Factory Act (1891) ang hindi
makatuwirang bilang ng oras ng pagtatrabaho ng
kababaihan. Binigyang pansin naman ng All Indian
Coordination Committee ang mga isyu tulad ng benepisyo
sa pagbubuntis, pantay na sahod at mga pasilidad ng day
care.
Nanguna si Sarojini Naidu sa paghimok sa
mga kababaihang gumagawa at bumibili ng asin na
huwag bayaran ang buwis bilang protesta sa pamahalaang
English. Pinamunuan din niya ang Womens India
Association na mangampanya upang ang kababaihan ay

mabigyan ng karapatang bomoto noong

1950, ang karapatang bomoto ay
kababaihan.

1919. Noong
iginawad sa

Ipinagbawal naman ng Factories Act ng 1948 ang

pagtatrabaho ng kababaihan sa mga delikadong
makinarya habang umaandar ang mga ito. Nagbigay r
in ito ng wastong pasilidad na pangkalinisan,
daycare, kompulsaryong maternity leave. Nagtalaga
naman ang Mines Act of 1952 ng hiwalay na palikuran
para sa lalaki at babae. Ginawang legal ng Hindu
Marriage Act of 1955 ang diborsyo.
Noong 1970, itinatag ang mga kilusan tulad ng
Kilusang Shahada, Shramik Sangatana(1972), SelfEmployed Womens Association(1972), ang
285

United Womens Anti-Price Rise Front(1973) at ang

Nav Nirman(1974). Tinutulan ng mga kilusang nabanggit
ang mga isyu gaya ng karahasan sa tahanan at dimakatarungang pagtaas ng presyo ng bilihin.
PAKISTAN,SRI-LANKA at BANGLADESH
Ang partisipasyon ng mga kababaihan sa
Pakistan ay bunga ng pakikipaglaban sa mga
mananakop bago ang 1947. Ang kababaihang Muslim ay
naging aktibo sa paghingi ng pagbabago sa edukasyon.
Pinamunuan sila ni Syed Ahmed Khan. Aktibo rin sila sa
Kilusang Khilafat bilang pagsuporta kay Turkish Khilafat,
na naging simbolo ng pagkakaisa ng mga Muslim.
Gayundin, naging aktibo sila sa paghingi ng isang
malayang Pakistan.
Ang Pakistan ay may malakas na kilusan ng mga
kababaihan na nakatulong upang ipagtanggol ang
proseso ng demokrasya sa bansa. Sa panahon ng
pamumuno ni ZulfiqarAli Bhutto(1971-1977), nagkaroon
ng mga pagbabago sa pagtingin sa kababaihan. Sa
pamamagitan ng 1973 Saligang-Batas, may mga
probisyon ito na nagbigay ng pantay na karapatan sa
kababaihan, kasama na rin ang paglalaan ng sampung
posisyon para sa mga kababaihan
sa
National
Assembly
at
sampung
bahagdan(10%)
sa
Asembleang
Panlalawigan.
Ang
kababaihan
ay
nahirang sa matataas na posisyon sa pamahalaan.
Ang ilan sa mga samahang itinatag ng kababaihan
sa gitnang bahagi ng 1970 na pinamunuan ng mga may
pinag-aralan ay ang sumusunod:United Front for Womens
Rights(UFWR), ang Womens Front, Aurat at Shirkat Gah
na sa kalaunan ay naging instrumento sa pagkakaroon
ng Womens Action Forum. Sa paglipas ng mga taon,
pinangalagaan nila ang mga karapatan ng mga

kababaihan. Sila rin ang nakipag-usap sa mga pinuno ng

pamahalaan at mga partidong pulitikal tungkol sa mga
isyu ng kababaihan. Pagkatapos ng 1988 eleksyon,
isinilang ng WAF ang kanilang Charter Demands, na kung
saan ay inilahad nila ang isang komprehensibong
programang politikal para sa mga kababaihan.
Dahil sa impluwensiya ng WAF, ang Sindhian
Tehrik, isang partido pulitikal sa Sindh ay nagtagumpay
sa kanilang kampanya laban sa maagang pag-aasawa
(child marriage) at poligamya, gayundin ang karapatan
ng
kababaihan
sa
pagpili
at
pagpayag
sa
mapapangasawa.
Dahil sa kahinaan ng civil society at mga partidong
politikal, gayundin ang mapaniil na kapasidad ng estado;
ang mga kilusang kababaihan sa bansa
286

ay kritikal na patuloy na nagtatanggol sa mga karapatang

pantao karapatan ng mga minorya sa Pakistan.
SRI-LANKA
Ang kababaihan sa Sri-Lanka ay hindi gaanong
nakalalahok sa politika.Kaalinsabay ng patuloy na
digmaang sibil ay ang patuloy na paglabag sa mga
karapatan ng kababaihan.Pumapangalawa lamang sila
sa mga kalalakihan pagdating sa papel na ginagampanan
sa sistemang politikal.
Noong 1994 eleksyon, nagkaroon ng pagkakataon
ang kababaihan na ipahayag ang mga isyu tungkol sa
kanila. Ang mga isyung ito ay may kinalaman sa mga
karahasang nagaganap laban sa kanila. Hiniling nila ang
mga partidong pulitikal na magnomina sa mas
maraming kababaihan na tatakbo sa eleksyon at isama
sa kanilang plataporma ang mga isyung kinakaharap
ng mga ito.
Dahil dito, pinalakas ng nahalal na Peoples Alliance
ang probisyon ng Kodigo Penal na may kinalaman sa
pang-aabuso sa kababaihan at mga pagbabago sa
batas na may kinalaman sa panggagahasa at sexual
harassment at iba pa. Hinirang din ng bagong
pamahalaan angtatlong kababaihang ministro at apat na
deputy ministers sa gabinete.

Ang isa sa mahalagang samahan na naitatag noong

1984 sa bansa ay ang Mothers Front bilang protesta sa
pagkawala ng miyembro ng isang pamilya na inaresto at
ikinulong ng mga sundalo.Samantala, ang Sri-Lanka
Womens NGO Forum na binuo ng ibat ibang samahan
ay naging aktibo sa pagtataguyod ng partisipasyon ng
mga kababaihan sa politika.

Taong 1983,sumalakay ang mga militanteng

gerilya,na nakilala sa tawag na LTTE (Liberation Tigers of
Tamil Eelam). Ang pagsalakay na ito ay nagdulot ng
giyera sibil. Itinatag ang LTTE noong 1976 upang
maitatag ang isang malayang estado ng Tamil sa SriLanka. Ang mga kaguluhan ay tumagal hanggang 2009.
Noong1983, itinatag ng LTTE ang Womens Front of the
Liberation Tigers. Maraming kababaihan ang sumapi rito na
sa simula ay aktibo lamang sa pagkalat ng mga
propaganda, panggagamot at maghanap ng pondong
pinansyal. Sa kalaunan, sila ay naging aktibo na
rin sa pakikipagdigma tulad ng kalalakihan. Para sa
kanila, ang kapakanan ng bansa ang dapat manguna
bago ang lahat. Ipinakita ng kababaihan sa kanilang
pagsanib sa LTTE ang pagsuway sa kapangyarihan ng
kalalakihan. Ayon sa
287

pahayag ng LTTE noong Marso 8,2004, habang ang

kababaihang Tamil ay nakikipagdigma
upang
palayain
ang kanilang teritoryo,ito
ay nangangahulugan rin ng pagpapalaya ng
kanilang mga sarili sa anumang uri ng opresyon at di
makatarungang pagkilos na dulot ng lipunan. Nararapat
lamang na lumaban ang kababaihan upang magkaroon
ng pagbabago sa lipunan at wasakin ang mapaniil na
istrukturang sosyal.
Para sa kababaihan, ang naging implikasyon ng
digmaang sibil ay ang pagkakaroon ng panibagong
direksyon sa isyu ng kababaihan. Ang Women for Peace
na itinatag noong Oktubre, 1984 ay nagsilbing bantay sa
militarisasyon ng Sri-Lanka. Naging aktibo rin sila sa
ibat iba pang mga samahang nagtatanggol ng mga
karapatang pantao at karapatang sibil.
BANGLADESH
Ang kilusan ng kababaihan sa Bangladesh ay
isinilang bunga ng kilusang nasyonalista. Noong
1970ang makakaliwang Mahila Parishad ay itinatag. Ito
ang itinuturing na pinakamalaking samahan ng
kababaihan sa bansa. Naimpluwensiyahan nito ang
pagpapatupad ng mga polisiya sa pamahalaan
kabilang
ang
kampanya
na
sumuporta
sa
pagsasabatas ng pagbabawal ng pagbibigay ng dote at
ratipikasyon ng CEDAW (Convention on the Elimination of
all Forms of Discrimination Against Women).
Ang pagdami ng mga samahang kababaihan sa
Bangladesh ay tugon ng mga ito sa mga kaganapan sa
bansa simula pa noong 1980. Ang mga samahan ng
mga kababaihan ay instrument sa pagpapatalsik kay
Hussain Ershad dahil sa pamumulitika gamit ang
relihiyong Islam at ang pagpigil sa demokrasya.

Sa pamamagitan ng United Womens Forum,

hiniling
nila
ang
ratipikasyon
ng
CEDAW,
magkakaparehong Kodigo Sibil at dagdag sa kota ng
kababaihan sa Serbisyo Sibil. Maliban sa samahang ito,
naitatag din ang Collective Womens Platform na
pumipigil sa anumang uri ng karahasan sa kababaihan.
Isinilang din ang Platform Against Sexual Harassment.
KANLURANG ASYA
Sa kasalukuyan, ang hamon na kinakaharap ng
kababaihan sa Kanlurang Asya ay higit na paigtingin ang
kanilang ginagawa upang makatiyak ang pagkakaroon ng
pantay na karapatan ang kalalakihan at kababaihan. Sa
kontekstong ito, ang samahan ng kababaihan ay
kumikilos sa tatlong lebel: imulat ang kababaihan sa
kanilang bansa tungkol sa hindi pagbibigay ng
288

pantay na karapatan ng kanilang pamahalaan; hilingin

sa pamahalaang nasyonal ang implementasyon ng
internasyunal
na
pagpapatupad
sa pagbibigay
proteksyon sa kababaihan sa lahat ng larangan at
ipaunawa sa mga bansa sa daigdig na ang kababaihan sa
Kanlurang Asya ay hindi lamang naghihintay sa mga
Kanluraning bansa upang sila ay sagipin sa halip ipaunawa
na sila ay kababaihang nakikipaglaban para sa kanilang
karapatan kagaya rin ng ibang kababaihan. Na sila rin
ay kumikilos laban sa di-makatarungang patakaran dulot
ng sistemang patriyarkal at ng kanilang kasaysayan.
ARAB REGION
Ang rehiyong ito ay binubuo ng mga bansang
Bahrain, Egypt, Iraq, Jordan, Kuwait, Lebanon,Oman,
Palestinian Territories, Qatar, Saudi Arabia, Syria, United
Arab Emirates at Yemen. Sa rehiyong ito, ang
partisipasyon sa pulitika at paghahanapbuhay ng
kababaihan ay hindi halos nagbago. Milyong kababaihan
ang nangangailangan pang ipaglaban ang kanilang
mga karapatan. Sa Kuwait at Saudi Arabia, illegal
para sa kababaihan ang makilahok sa eleksyon dahil
sa kanilang kasarian. Bagaman, ang mga pamahalaan
sa rehiyong Arab, ay hindi pa rin tanggap ang ideya
ng pagpapalaganap sa mga karapatang pantao; noong
1982 pagkatapos ng pagpupulong ng mga grupo ng civil
society sa karapatang pantao na ginanap sa Cyprus, untiunting tinanggap ng mga pamahalaang lokal at rehiyonal
ang mga adbokasiya ng mga nangangalaga sa
karapatang pantao, kabilang dito ang mga samahang
kababaihan sa Israel. Sa pamamagitan ng Isha LlshaHaifa Feminist Center, pinangunahan nila ang
implementasyon ng Security Council Resolution 1325.
Hinikayat nila ang kababaihan na makilahok sa
negosasyon at talakayan tungkol sa sigalot sa pagitan ng

Israel at Palestine. Sa pamamagitan nito, maipamumulat

ang epekto ng sigalot lalo na sa kababaihan at kung
paano nila maipagtanggol ang kanilang karapatan.
Maraming NGO na samahang kababaihan,
samahang pangkapayapaan at Womens
Coalition for a Just Peace ang aktibo sa Israel. Karamihan
sa kanila ay patuloy na nakikipagdayalogo sa
kababaihang Palestinian upang magkaroon ng solusyon
sa problema na maaaring maging instrument sa
pagkakaroon ng kapayapaan.
Bagaman, ang mga Samahan sa Karapatang
Pantao sa Kanluran ay napangingibabawan ng mga
kalalakihan, ang mga samahan ng kababaihan ay unti-unti
nang kinikilala. May malakas na koalisyon ng mga
NGO na nagsusulong ng karapatang pantao at
karapatan ng kababaihan sa Bahrain, Egypt, Jordan at
Yemen.
289

Sa panig ng grupo ng kababaihan, pinag-aralan nila

ang mga batas at polisiya na nagdudulot ng
diskriminasyon sa kababaihan. Sila ay humingi ng mga
pagbabago na mangangalaga sa pagbibigay ng pantay na
karapatan sa mga babae, gayundin ang pagbibigay ng
pagkakataon na makilahok sa pulitika at sosyo-ekonomik
na kapangyarihan.
Sa loob ng sampung taong pakikibaka, ang
kababaihan sa Bahrain, Omar at Qatar ay nagtagumpay
na magkaroon ng karapatang bomoto. Samantala, ang
kababaihan naman sa Egypt at Jordan ay nabigyan ng
karapatan sa diborsyo, at ang karapatan bilang
mamamayan ng kababaihan ay naibigay rin sa tagaBahrain, Egypt at Lebanon.
Sa Jordan, nanguna si Reyna Rania Al- Abdulla sa
kampanya laban sa pang-aabuso sa kababaihan. Sa
Egypt, pinamunuan naman ni Susan Mubarak ang
National Council on Women sa kampanya na baguhin ang
batas pampamilya at pagbabawal sa pagkapon sa mga
kababaihan. Samantala sa UAE, ang namuno ay si
Sheikha Fatima Bint Mubarak ang nanguna sa
pagbibigay ng karapatan na makapag-aral sa kolehiyo
at magkaroon ng karapatang ekonomiko ang
kababaihan. Dahil sa nabanggit na mga inisyatibong
ng mga Unang Ginang sa kani-kanilang bansa, nakatulong
sila sa pagbibigay solusyon sa mga isyung kinakaharap
ng kababaihan. Gayundin nagkaroon ng dagdag na
alokasyon ng badyet para sa edukasyon at kalusugan ng
mga tao.
Noong 2000, inilunsad ang Arab Women Connect,
isang pangrehiyong network upang maisulong ang
kamalayan ng kababaihan tungkol sa kanilang dapat na
taglaying mga karapatan. Ito ay sa pamamagitan ng

pagkilos ng kababaihan sa Egypt, Jordan, Lebanon,

Palestine, Qatar, UAE at Yemen.
Ang kapasidad ng mga samahang kababaihan
upang maimulat ang publiko sa mga kontrobersyal na
isyu ay nagkaroon ng pagbabago lalo na sa mga isyu
tungkol
sa
diskriminasyon
sa
kababaihan
at
pambubugbog
at
pananakot
sa asawa maliban
na lamang sa mga bansang Kuwait, Oman, Saudi Arabia at
Syria.
Ang kababaihan sa Kanlurang Asya ay patuloy na
aktibong nakikilahok sa pulitika, gayundin sa isyu ng
pagkakaroon ng kapayapaan at seguridad sa rehiyon.
Pinagkunan: www.mthdyoke.edu/intrel/dash.htm

290

Gawain Blg. 2: IKUWENTO MO . . . . . PAKIKINGGAN KO

Ang klase ay hahatiin sa apat na pangkat. Sa bawat
pangkat ay may aatasang magkuwento tungkol sa mga
samahang kababaihan at mga kalagayang panlipunan
sa Timog at Kanlurang Asya mula ika 16 hanggang ika20
siglo.
Habang
ang
inyong
kamag-aral
ay nagkukuwento, isulat sa inyong dyornal ang mga
mahahalagang datos tulad ng sumusunod:
1. Mga Samahang Kababaihang Naitatag sa Timog
at Kanlurang Asya 2. Mga Namumuno
3. Layunin ng Bawat
Samahan 4.
Kalagayang
Panlipunan
Pagkatapos
mong
marinig
ang kuwento
at
maisulat
ang mahahalagang
datos,
bilang
isang pangkat, nakahanda na kayong magpatuloy sa
inyong susunod na gawain.
Gawain Blg. 3: Pagpupuno sa Tsart
Bilang isang pangkat, sa loob ng sampung (10)
minuto, punan ang hinihingi ng sumusunod na tsart.
Kalagaya Samahan Tagapagta
ng
g
tag /
Layunin
1. Timog
Asya

Panlipun Kababaih Pinuno

an
an

2.
Kanlurang
Pagkatapos mo itong isagawa, ipaskil sa pisara ang

inyong output at ibahagi sa klase ang nilalaman nito.

ATING LINANGIN
Gawain Blg. 4: Sa bahaging ito, balikan at
suriin ninyo ang binasang teksto at magkakaroon tayo ng
malayang talakayan tungkol sa paksa.
291

Pamprosesong Tanong:
1. Ano- ano ang samahang pangkababaihan na naitatag
sa ilang bansa sa Timog at Kanlurang Asya. Ano ang
layunin ng nabanggit na mga samahan? 2. Paano mo
ilalarawan ang kalagayang panlipunan ng kababaihan
sa nabanggit na mga bansa?
3. Ano ang naging epekto ng mga samahang
pangkababaihan at ng mga kalagayang panlipunan
tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pangekonomiya at karapatang pampolitika ng mga taga
-Timog at Kanlurang Asya?
4. Paanong ang mga samahang pangkababaihang
naitatag ay nakatulong sa patuloy na transpormasyon
sa nabanggit na mga rehiyon?
Naniniwala ako na matapos mong suriin ang
nilalaman ng teksto at masagot nang mahusay ang
pamprosesong mga tanong ay handa mo nang isagawa
ang susunod na gawain.
Gawain Blg. 5:

3 2 1 Chart

Isulat ang hinihingi. Mula sa paksang tinalakay . . .

Magtala ng mga kaisipang iyong natutunan
3 _______________________________________________________
_______________________________________________________
Mga Kaisipang iyong kinawilihan .
2 _______________________________________________________
_______________________________________________________
Nais mo pang itanong
1 _______________________________________________________

PAGNILAYAN at Unawain
Sa bahaging ito, higit mong patutunayan na lubos
ang naging pag-unawa sa paksa sa pamamagitan ng
pagsasagawa ng susunod na gawain.
292

Gawain Blg. 6:

Problema/ Solusyon

Tanong
1. Paanong ang mga samahang
kababaihan ay nakaaapekto sa:
a. Pagkakapantay pantay
b. Pang ekonomiya

Sagot
1.
a.
b.
c.

c. Karapatang pampolitika
2. Paano ang mga kalagayang 2.
panlipunan sa buhay ng
kababaihan ay nakaapekto sa:
a.
a. Pagkakapantay pantay
b.
b. Pang ekonomiya
c.
3. Ano-ano ang pagbabagong 3.
naidulot ng mga samahang
a.
kababaihan sa mga bansa sa
b.
Timog at Kanlurang Asya.
c.
d.
e.

Pagsasalin
Gawain 7:Photo Essay
Humanap ng larawan na nagpapakita kung paano ang
pamahalaan ay nagpatupad ng mga programa para sa
kagalingang panlahat ng mga
293

mamamayan. Ipaliwanag ang ipinakikita ng larawan at

kung paano ito nakapagdulot ng transpormasyon sa
lipunan sa pamamagitan ng pagsulat ng sanaysay. Idikit
sa na kartolina ang larawan at isulat sa ibaba ng idinikit
na larawan ang sanaysay na nagpapaliwanag.
Kraytirya ng Pagmamarka:
Kaangkupan ng larawan 8 puntos Nilalaman ng sanaysay
Binabati kita! Mahusay at malikhain ang ginawa mong
photo essay.
Ngayong
naunawaan
mo
na
kung
paano
nakatutulong
ang
uri
ng pamahalaan at mga
programang pangkalahatan nito, gayundin ang naging
ambag ng kababaihan at ang naidulot na mga pagbabago
sa rehiyong Timog at Kanlurang Asya; ihanda mo naman
ang iyong sarili upang matalakay at maunawaan kung
Pagkatapos mong malaman ang kalagayan, at
naging ambag ng kababaihan sa ibat ibang
bahagi ng Timog at Kanlurang Asya ay
napatunayan mo ang mahalagang papel na
ginagampanan ng kababaihan.Sa bahaging ito
ng Modyul, ay inaasahan na matututuhan mo
ang bahaging ginagampanan ng edukasyon at
relihiyon sa ibat ibang aspeto ng pamumuhay
ng mga tao sa Timog at Kanlurang Asya.
Mababatid mo rin sa bahaging ito ng Modyul,
GAWAIN BLG 1: Picture Analysis

29
4

PANUTO: Suriin ang kasunod na mga larawan.Tukuyin

kung saan may kaugnayan ang bawat larawan sa
pamamagitan ng pagbuo ng mga ginulong mga letra
bilang tamang paksa na ilalagay sa ibaba ng bawat
larawan.

KEOMIYNAO
RILIHNOYE
DEUAKSONY
PAMPROSESONG MGA TANONG:
1.Ano ang mga paksang maaari nating makita sa bawat larawan?
2. Batay sa mga larawan, ano-anong aspeto ng
kasalukuyang pamumuhay ng mga tao sa bansa ng
Timog at Kanlurang Asya ang kakikitaan ng mga
pagbabago?
3.Paano nakaaapekto ang mga pagbabago sa ibatibang larangan ng pamumuhay ng mga tao sa bansa
ng Timog at Kanlurang Asya?
GAWAIN BLG 2: ATING ALAMIN TECHNIQUE
PANUTO: Isulat sa ilalim ng unang kolum ang kaalaman
mo tungkol sa kaugnayan ng Edukasyon at Relihiyon sa
pamumuhay ng mga Asyano sa Timog at Kanlurang Asya
; Isulat sa ikalawang kolum ang mga paksa na nais mong
pag-aralan: at isulat sa ikatlong kolum ang inyong
natutuhan.
ATING ALAMIN TECHNIQUE
ANG AKING ALAM

NAIS
MALAM
AN

MGA
NATUTUH
AN

Marahil ay handa ka nang basahin at suriin ang Teksto

Blg.1 tungkol sa edukasyon mayroon ang mga bansa
sa Timog at Kanlurang Asya. Natitiyak kong mawiwili
ka sa pagbabasa nito. Simulan mo na!

GAWAIN BLG 3: Pagsusuri sa teksto

Ang Kinalaman ng Edukasyon sa pamumuhay ng mga
Asyano sa Timog at Kanlurang Asya
Sinasabing ang edukasyon ay kayamanan ng isang tao
na hindi maaaring makuha ng sinuman.Maituturing din itong
isang karapatan na may mahalagang

Tinat
ayang
57.2% sa
populasyo
n nito ang
marunong
bumasa at sumulat. Mas malaking bahagdan ng mga literate sa
populasyon ay binubuo ng mga lalaki na umaabot sa 70.02% at
48.3% lamang ang kababaihan. Pinahihintulutan din sa
bansang India ang pagtatayo ng mga paaralan na magbibigay
ng edukasyon batay sa kanilang katutubong wika,relihiyon at
kaugalian.
Isa sa mga sagabal sa pag-unlad ng edukasyon sa
bansang Pakistan ay ang mabilis na paglaki ng populasyon nito
Subuking pag-aralan ang talahanayan sa ibaba ukol sa
literacy rate ng mga bansa sa Timog Asya, ayon sa aklat ni
Mateo,et al. Asya Pag-usbong ng Kabihasnan.

Nagkakaroon man ng mga pagbabago sa

mga patakaran sa edukasyon upang umangkop sa 6
nagbabagong
pangangailangan
ng
panahon
nananatili itong may kaugnayan sa pamumuhay ng
mga tao sa Timog at Kanlurang Asya. Makikita ito sa
sistema ng edukasyon mayroon ang bansang Saudi
Arabia.

Tunghayan natin ang isang talahanayan sa

ibaba na may kaugnayan sa Literacy rate ng iba
pang bansa sa Kanlurang Asya ayon kay Mateo et al
Bansa
Literacy Rate
Israel

96 %

Lebanon

92 %

Oman

59 %

Iraq

58 %

Yemen

43 %

Timog at Kanlurang Asya nanatili pa rin ang mga hamon

97
dito tulad ng mga paniniwalang
panrelihiyon at
pangkultura
na
nakakapekto sa pagtatamo ng
edukasyon,paniniwalang
ang
edukasyon
sa
kalungsuran ay mas maunlad kumpara sa mga
lalawigan, ang mga liblib na lugar na wala o may

Pagkatapos mong basahin nang may pagsusuri

ang Teksto Blg.1 ay inaasahan kong mabubuo mo
ang isang Fact Storming Web tungkol sa kaugnayan
ng edukasyon sa pamumuhay ng mga Asyano sa
Timog at Kanlurang Asya.
GAWAIN BLG 4: Fact Storming Web
Panuto: Ilagay ang wastong mga datos na kailangan
sa Fact Storming Web.Kulayan ito upang maging
kaakit-akit.

298

PAMPROSESONG
TANONG
1.
Anoano
ang
bagay na nakakaimpluwensiya sa edukasyon ng mga
Asyano sa Timog at Kanlurang Asya?
2. Paano nakakaapekto ang edukasyon sa
kasalukuyang pamumuhay ng mga Asyano sa Timog at
Kanlurang Asya?
GAWAIN BLG 5: Dugtungan
Panuto: Dugtungan ang isang pangungusap na di
tapos tungkol sa kaugnayan ng edukasyon sa
pamumuhay ng mga Asyano sa Timog at K
Ang

edukasyon sa mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya ay

__________________________________________________
_______________ _
Sa puntong ito ay nakatitiyak akong handa ka
nang muling basahin at suriin ang Teksto Blg
2 .tungkol sa bahaging ginagampanan ng
relihiyon sa ibat ibang aspeto ng pamumuhay ng
mga tao sa Timog at Kanlurang Asya.Nakatitiyak
akong mawiwili ka sa pagbabasa nito.
Simulan mo na!

GAWAIN BLG 6: Pagsusuri sa teksto

Relihiyon at Kultura sa Timog at Kanlurang Asya
Alam natin na ang mga pangunahing relihiyon at
pilosopiya sa mundo ay nagmula sa Asya.May malaking
bahaging ginagampanan ang relihiyon sa pamumuhay
na mayroonang mga Asyano sa
kasalukuyan. Naimpluwensiyahan nito ang
sining, arkitektura, panitikan, drama, musika, sayaw at
maging sa personal na gawi at maging patakarang
pambansa at panlabas. Makikita ang halaga ng relihiyon
hanggang sa kasalukuyan, hindi lamang sa mga
dambana mayroon ang mga bansa kung hindi maging
sa mga kaganapang nakaugat sa paniniwalang
panrelihiyon.

SA INDIA:
Noong taong 1829 sa ilalim ng pamamahalang Ingles sa
India
nam
ipinagbawal na ang Sati o Suttee na pagpapakamatay ng asawang babae
an
sa pamamagitan ng kaniyang pagsama sa cremation o pagsunog sa labi
sa na
ng asawang namatay. Itinuturing itong isa sa mga tradisyon ng Hindu
patuloy pa ring isinasagawa sa ibang pangkat ng tao sa India. Tulad
karang
kinasangkutan ni Roop Kanwar sa lugar ng Deorala, India ayon sa aklat ni
pata
Mateo et al,Asya Pag-usbong ng Kabihasnan .

n sa mga anak matapos ang diborsyo, mananatili ang

Siya ay 18 taong gulang, batang babae na nagsagawa ng Sati. Hindi
batang
lalaki sa pangangalaga ng ama mula sa una
naging hadlang ang isang taong pagsasama ng mag-asawa upang hindi
hanggang
pitong taong
ang
babae
isagawa ang tradisyong
Sati. Anggulang,
pangyayaring
ito sabatang
India ay naging
daan
upang
magkaroon
ng
mga
pagtatalo
tungkol
sa
usapin
sa
tradisyon
naman ay kailangang umabot muna sa 9 na taongat
modernisasyon. Binatikos ng mga Kanluraning bansa at pangkat ng mga
gulang
bago siya mapunta sa kaniyang ama.
feministang Hindu ang pangyayaring ito, samantalang kinilala naman at
sinamba ng ibang debotong Hindu si Roop Konwar bilang diyosa.

Ang ina na magdedesisyon ng muling pag- aasawa na

Ipinadakip
ang ang
mga tumulong
kay Kanwar
upangcustody
maisagawa ay
ang
hindi pa
tapos
panahon
ng legal
Sati kasama ang kaniyang nakababatang kapatid na lalaki na nagsindi ng
mawawalan
ng karapatan sa kaniyang mga anak.
apoy sa cremation. Pagkatapos ng 9 na taon ay nagdesisyon ang korteng
Indian na palayain ang mga akusado sa pamamagitan ng isang
deklarasyon na ang Sati ay isang tradisyong panlipunan.

Afghanistan
Saudi Arabia

Minsan ding nangibabaw ang pangkat ng Taliban

Hindi naman tuwirang
sinabi sa mga aral ng Islam ang
sa Afghanistan,
isang grupong
mga radikal na Muslim
diskriminasyong nararanasan ng kababaihan sa mga bansang Arabo ay
na patuloy
nagpapatupad
kautusan laban sa mga
at nanatili pa ng
rin itomga
sa kasalukuyan.
kababaihan tulad ng pagsusuot ng burka, ang
Ilan sa mga diskriminasyon laban sa kababaihan sa lipunang Arabo
tradisyonal
na pananamit
tumatakip
buong
ay ang usaping
ukol sa kasal,na
pinapayagan
angsa
lalaki
na magkaroon ng
hanggangpagsuot
apat na asawa
at kahitna
ilang
concubine sa
kondisyon
katawan,
ng belo
tumatakip
maging
sakailangan
niya itong mapakain lahat at matrato nang pantay. Wala ring kahirap- hirap
kanilang mata. Sa panahon din ng mga Taliban inalis

ang karapatan ng mga kababaihan sa pagboto, pagaaral, pagtatrabaho at pagtanggap ng benipisyong

pangkalusugan.
Pagkatapos mong basahin at suriin ang teksto
ay maaari mo nang sagutan ang kasunod na
Venn Diagram. Muli ay maaari mo itong
kulayan upang maging kaakit- akit. Handa ka
na ba? Simulan mo na!

GAWAIN BLG 7 : VENN DIAGRAM MO ITO!

301

Panuto: Lagyan ng wastong mga impormasyon ang bawat bahagi ng Venn

Diagram. Kulayan ito upang maging kaakit- akit

Mga paniniwalang panrelihiyon sa Timog at

Kanlurang Asya na nakakaapekto sa
pamumuhay ng mga tao

Timog Asya
Kanlu
rang
Pagkakatulad ng bahaging
Asya
Ginagampanan ng Relihiyon sa
Pamumuhay ng mga Asyano sa
Timog at Kanlurang Asya

PAMPROSESONG MGA TANONG

1. Ano-ano ang paniniwalang panrelihiyon sa Timog at
Kanlurang Asya ang nakaaapekto sa pamumuhay ng

mga tao?
2. Paano naimpluwensiyahan ng relihiyon ang ibat
ibang aspeto ng pamumuhay ng mga Asyano
sa Timog at Kanlurang
Asya noon hanggang sa kasalukuyan?
GAWAIN BLG.8: SA GANANG AKIN
Panuto: Sumulat ng
sariling reaksiyon sa isang
pahayag tungkol sa ginagampanan ng relihiyon sa
pamumuhay ng mga Asyano sa Timog at Kanlurang
Asya
Malaki ang impluwensiya ng relihiyon sa tradisyon at kultura ng lipunan
Sa puntong ito ay nakatitiyak akong handa
ka na muling magbasa
at magsuri ng
mga pagbabago sa kasalukuyang kalagayang
pang-ekonomiya ng ilang piling bansa sa
Timog at Kanlurang Asya. Nakatitiyak akong
mawiwili ka sa bagong babasahing ito. Alam
kong interesado ka. Simulan mo na!

GAWAIN BLG. 9 PAGSUSURI NG TEKSTO

MGA NAGANAP SA EKONOMIYA NG MGA
BANSA SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
SA PAGLIPAS NG PANAHON
Maraming pagbabagong pang-ekonomiya ang
naganap
sa
Asya matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Pinagsikapan ng mga Asyano na harapin ang mga
hamon dala ng pagtatamo ng kalayaan sa
pagpapaunlad ng kaniya- kaniyang bansa. May mga
bansang
Asyano
ang
agarang
nakabangon,
samantalang ang iba ay patuloy na gumagawa ng mga
hakbang at pagsisikap upang matamo ang inaasam
na pag-unlad ng ekonomiya.
Ipinatupad sa bansang India noong 1992 ang Look
East Strategy. Ito ay isang patakarang pang-ekonomiya
na kung saan
may
kaugnayan sa ugnayang panlabas ng bansa, Sa
pamamagitan
nito
napagtibay
ang
ugnayang
pangkalakalan at pamumuhunan sa pagitan ng India sa
Silangang Asya at Timog Silangan Asya lalo na ang mga
bansang kasapi ng ASEAN.Ito ay ipinatupad ni dating
Prime Minister Narasinba Rao. Ito ang pakikibahagi ng
India sa globalisasyon sa pamamagitan ng mga liberal
na patakaran. Isa itong patakaran na ginawa ng India
upang matamo ang mga tulong pinansyal mula sa mga
pandaigdigang samahan na makatutulong sa pag-unlad
ng ekonomiya ng bansa.Dahil sa patakarang ito ang
mga kompanyang Ameikano ay naglagay ng kanilang

puhunan at kapital. Kaalinsabay ng patakarang to ay

binago rin ng India ang sistema ng pagbubuwis at
patakaran ng pagkontrol sa pagluluwas ng mga
produktong pangkalakal nito.
Taong 1999 nang isagawa
ng
pamahalaan
ng India
ang
pagsasapribado ng ilang sektor ng pamumuhunan.Dahil
sa hakbang ng ito ay pinahintulutan na ang
pamumuhunan sa lahat ng industriyang pang
imprastraktura, kuryente, telecommunication,paliparan at
maging sa sektor ng pananalapi Nanantiling hawak ng
pamahalaan ng India ang sektor ng tanggulan, riles ng
tren at enerhiyang nukleyar
Dahil sa mga pagbabagong ito ay nabuksan
ang ekonomiya ng bansang India sa daigdig na dati ay
ay nakapinid.Ang pag-unlad sa
pagluluwas ng produkto ay nakatulong upang maitaas ang
kanyang ambag sa pandaigdigang
kalakalan.Nabawasan naman ang
panlabas na 3
pagkakautang ng bansa, subalit nananatili pa ring
suliranin sa bansa ang laganap na kahirapan at hindi
pantay na pagpapasahod.
na
may
mababang sahod kumpara sa ibang bansa.

Mula sa pagiging huli ng bansang India sa

larangan ng pagmamanupaktura at pagkakaroon ng
mababang
kalidad
ng
mga produkto ay nagawa niyang mapaunlad noong
huling taong 1900 ang larangan ng information
technology . Sa kasalukuyang kalakalan ay pangatlo
ang bansang India bilang pinakamalaking prodyuser
ng mga produktong optikal, compact disk ,video
computer disk, digital compact disk at iba pa. Lumago
din ang eksport ng bansang India na mula sa $37B
noong 2002 na umabot ng $54Bnoong 2004. Dulot ito
ng pagtanggap ng bansang India ng puhunan ng mga
dayuhang kompanya na umaasa rin sa kanilang mga
kemiko,inhinyero at taga disenyong Indian. Maasahan
din ang malaking populasyon ng bansa na may kasanayang
magsalita ng Ingles na pagmumulan ng mga manggagawang
may kasanayang teknikal na may mababang sahod kumpara
sa ibang bansa.

Dahil sa mga pagbabagong ito ay nabuksan

ang ekonomiya ng bansang India sa daigdig na

Larawan ng kalakalan sa India

Samantala,nanatili namang hawak ng mga bansa
sa Kanlurang Asya ang lakas nito lalo na sa
pandaigdigang kalakalan sa pagkontrol sa produksiyon
ng langis. Nananatili hanggang sa ngayon ang
kapangyarihang hawak ng karamihan sa mga bansang
kasapi ng Organization of Petroleum Exporting Countries
ang pagkontrol sa langis.

Larawan ng minahan ng langis oil field sa Saudi Arabia

Ano nga ba ang dahilan ng pag-unlad ng ekonomiya

sa Asya?
Mayroong mga elemento ang kaakibat sa pagunlad ng mga bansa sa Asya, ito ay sa pangunguna
ng pamahalaan.Pamahalaan ang nagtataguyod sa
kaunlarang pang- ekonomiya ng bansa. Tulad ng Japan
na kung saan ang Ministry of International Trade and
Industry bilang ahensya ng pamahalaan, ang pumipili
ng mga industriya para umunlad ang bansa . Sa Korea
naman ang Chaebol ang nakatulong sa pag-unlad ng
bansa, dahil ito ay kalipunan ng maraming kompanya
na kadalasang may share o bahaging pag-aari sa isat
isa at ang pagmamay- ari ay nasa kamay ng isang
pamilya.
Dahil sa pagkakaroon ng autoritaryan na
pamahalaan naipipilit ng pamahalaang Singapore ang
adhikain niya na sa paniniwala niya ay nakabubuti
para sa kalayaang pang-ekonomiya ng bansa.
Isa pa sa mga elemento ng pag-unlad ng
ekonomiya sa Asya ang institusyonalisasyon ng mga
pagpapahalagang Asyano na makikitang humuhubog
sa mga Pagkatapos
patakarangbasahin
pulitikal
at pangekonomiya.
at suriin
ang mga
teksto ay Ang
natitiyak kong handa kanang sagutan ang kasunod na

305

GAWAIN BLG 10: DATA INFORMATION CHART

PANUTO: Lagyan ng tamang datos ang bawat
kolum ng Data Information Chart. Muli, maaari mo
itong kulayan upang maging kahika-hikayat.
MGA PAGBABAGONG PANG-EKONOMIYA
NA NAGANAP SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
BANSA SA ASYA

NAGANAP
PAGKATAPO
S NG
IKALAWANG
DIGMAANG

NAGAGANA
P SA
KASALUKUY
AN

PAMPROSESONG TANONG:
1.Ano-ano ang mga pagbabagong
pang-ekonomiya
ang
naganap/nagaganap sa mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya sa paglipas ng panahon?
2. Ano ang mga naging dahilan sa pag-unlad ng
ekonomiya ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya?
3..Paano nakaaapekto sa kalagayan ng mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya ang mga pagbabagong pangekonomiya na naganap at nagaganap dito?
4. Ano ang iyong mahalagang papel na maaaring
gampanan sa pag- unlad ng ekonomiya ng bansa?
GAWAIN BLG 11: EKO-SLOGAN

306

Panuto: Sumulat ng isang islogan tungkol sa

kasunod na paksa. Isulat ang iyong islogan sa loob ng
isang simbolong iyong iguguhit na nagpapakita ng pagunlad sa ekonomiya.
Mahalaga para sa mga tao sa Timog at Kanlurang
Asya ang pag-unlad ng kanilang ekonomiya
Gamitin ang kasunod na deskripsiyon sa
pagmamarka ng islogan
____________________ Ebidensya ng kaalaman tungkol sa tema
________________ Wasto ang mga salita at inilahad ayon sa
_____
napagkasunduan
Malinaw at maayos ang pagkakasulat
________________
_____
Sa bahaging ito ng Modyul, ay nais kong suriin mo
ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pagunlad ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya
gamit ang isang talahanayan tungkol sa GDP ng
nakatalang mga bansa rito.

GAWAIN BLG. 12: SURIIN MO TALAEKONOMIYA

PANUTO: Suriin ang Talahanayan tungkol sa GDP ng
ilang bansa sa Timog at Kanlurang Asya.
Talahanayan Blg.1 GDP per capita (2005 )
ng ilang bansa sa Timog at Kanlurang
Asya
GDP per
GDP per
BANSA
BANSA capita(20
capita(2005) in
05)
US$
Banglades
2,100
Saudi Arabia
12,800
h

Bhutan

1,400

Israel

Nepal

1400

Pakistan

2,400

Qatar

27,400

Sri Lanka

4,300

Turkey

8,200

Afghanistan

24,600
800 (2004)

307

India

3,300

UAE

43,400

Kuwait

19,200

Lebanon

6,200

Yemen

900

Bahrain

23,400

Oman

13,200

Iran

8,300

Jordan

4,700

Syria

3,900

Iraq

3,400
Pinagkunan: http://geohive.coM.
TALAHANAYAN 2 GDP % growth ( 2006-2007)
%
growth
200623.86

Maldives

% growth 20062007
12.96

N.A

Nepal

14.19

Bhutan

16.40

Oman

N.A

India

27.80

Pakistan

13.19

Iran

21.56

Qatar

N.A

Iraq

N.A

7.02

Israel

13.9

Saudi
Arabia
SriLanka

14.40

Kuwait

N.A

Turkey

24.00

Lebanon

5.46

Yemen

18.4

BANSA
Afghanista
n
Bahrain

BANSA

Pinagkunan:http://www.geohive.com
PAMPROSESONG MGA TANONG
1. Ano ang ibig sabihin ng mga datos sa Tahanayan 1 at
2. Mula sa Talahanayan1 at 2, ano ang iyong napansin
tungkol sa antas ng kabuhayan ng mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya?
3. Ano-ano ang bansang may pinakamataas at
pinakamababang GDP per capita noong 2005 at GDP
%growth noong 2006-2007 ayon sa

308

Talahanayan 1 at 2?
4. Paano nakaapekto ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pagunlad sa kasalukuyang kalagayan ng mga bansa sa Timog at Kanlurang
Asya?
Pagkatapos mong suriin ang antas ng pagsulong at pag-unlad
ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya gamit ang
estadistika at kaugnay na mga datos, maaari mo nang gawin
ang susunod
gawain.
Nakilala
sana
industriya
ng langis ang Kanlurang

Asya. Nangunguna
rito ang mgaCHART:
bansang
GAWAIN
BLG 13: DATA INFORMATION

Saudi Arabia,
Iraq, Kuwait at Iran dahil sa taglay nitong malaking reserba
PANUTO: Iayos ang mga datos ng bawat bansa sa Timog at
ng minaKanlurang
ng langis
at natural
paglinang
Asya
mula sa gas.
may Sa
mababang
antas ng
ng pag-unlad
hanggang
sa
may
mataas
na
antas
ng
pagunlad
gamit
ang mga
nasabing likas na yaman ay natutugunan ang
datos ng GDP%growth 2006-2007 at
pangangailangan
ng mga tao lalo na sa Saudi Arabia.
GDP per capita (2005).

Saudi Arabia- maituturing na angat ang antas ng

Rehiyon
per capita(2005) in GDP % growth
kabuhayan ngBansa
bansang GDP
ito.Simula
nang matuklasan ng
US$
2006-2007
Saudi Arabia ang desalinasyon (pag-aalis ng asin sa tubig
mula sa dagat) ginamit ang tubig mula sa prosesong ito sa
mga tahanan, industriya at paghahalaman.Nakapagpatayo
din ng mga dam upang makapag-imbak ng tubig para sa
mga irigasyon na makatutulong sa produksiyon ng
pagkain. Pinaunlad ng mga Arabe ang sistema ng
Upang higit mong maunawaan ang mga dahilan ng pagkakaiba-iba ng
transportasyon,komunikasyon
at mga imprastraktura.
antas ng pamumuhay ng mga Asyano sa Timog at Kanlurang Asya ay
Nakapagpagawa
kalsada,pabrika
kailangan ang
mong bansa
basahin ng
ang mga
kasunod
na teksto.Handa kaatna ba?
Simulan
mo
na
ang
pagbabasa.
industriya. Sa katunayan may tatlong magandang
paliparan ang naipatayo sa mga lungsod ng Dharan,
GAWAIN BLG 14:PAGSUSURI NG TEKSTO
Jeddah at Riyadh.
IraqAng bansang
Iraq ay NG
isang
bansang
nagsikap
din
ANTAS
NG KABUHAYAN
ILANG
BANSA
SA TIMOG
ATna
mapaunlad ang ekonomiya
sa
pamamagitan
ng
kita
sa
langis
KANLURANG ASYA
mula 1940-1950. Natigil ang mga programang pangkaunlaran
May ibat Iibang salik na nakaaapekto sa antas ng pag-unlad at
nito dahil ng
samga
pakikidigma
sa bansang
na ito
umabot
halos
pagsulong
bansa sa Asya.
Ang mga Iran
salik na
ay ang nang
heograpiya,
walong
taon,
nagsimula
noong
Setyembre
22,1990Agosto
1998.
likas na yaman, lakas- paggawa, teknolohiya,puhunan at higit sa lahat ang
katatagang
politika ng isang
Dahil sa pakikidigma
ng bansa.
Iraq ay natigil ang pagpapagawa nito ng
mga daan,imprastraktura
at sistema ng komunikasyon.Ang
Dahil sa mga salik na nabanggit ay magkakaiba-iba ang antas ng
malaking
bahagi
ng
pambansang
kita
ay at
naibabahagi
sa
pagsulong at pag-unlad ng mga bansa sa
Timog
Kanlurang Asya.
gastusin para sa militar.Nagkaroon din ito ng suliraning pulitikal
dahil sa pagpapaalis sa diktador ng bansa na si Saddam

dahil sa maraming kompanyang multinasyonal ang

dumarayo dito upang maglagay ng puhunan. Ang
pagkakaroon ng mga plantang nukleyar na nagbubigay
ng enerhiya sa India ay nakatulong din upang umunlad
ang bansa.
Pakistan- Sa pagsisikap ng Pakistan na maibigay sa
mga tao ang mga pangunahing serbisyo gaya ng trabaho,
kalusugan at edukasyon ay lumikha ng mga batas ang
pamahalaan upang mabantayan ang mga pribadong sektor na
katuwang nito sa pagbibigay ng mga nasabing serbisyo.
Bagaman nananatiling isang agrikultural na bansa, patuloy na
umaangat ang ekonomiya nito dahil na rin sa maunlad nitong
industriya, imprastrakturang pampubliko, mga tulong mula sa
mga manggagawang nagtatrabaho sa ibang bansa at
pagpapaibayo sa kanilang depensa.

GAWAIN BLG .15 CONCEPT WEB

Panuto: Lagyan ng wastong impormasyon
ang kasunod na Concept Web. Maaring mong kulayan
ito.

Mga
dahi
lan
ng pagkakaiba ng antas ng
pagsulong at pag-unlad ng
mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya

PAMPROSESONG MGA
ANONG

311

1. Ano- ano ang dahilan ng pagkakaiba-iba ng

antas ng kabuhayan ng mga bansa sa Timog
at Kanlurang Asya?
2. Paano nakaaapekto ang antas ng pagsulong at pagunlad sa kabuuang pamumuhay ng mga Asyano sa
Timog at Kanlurang Asya?
Nakasisiguro akong handa ka nang madagdagan ang iyong
kaalaman tungkol sa ibat ibang anyo ng neokolonyalismo, mga
epektong dulot nito, pati na ang pagtugon sa neokolonyalismo
ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya. Alam kong
interesado ka. At dahil dito maaari mo nang simulan basahin
ang teksto.

GAWAIN BLG. 16: PAGSUSURI NG TEKSTO

NEOKOLONYALISMO SA TIMOG AT TIMOG

KANLURANG ASYA
Ang Neokolonyalismo ay ang di tuwirang
pananakop sa isang bansang malaya na may
mahinang ekonomiya na umaasa sa isang
makapangyarihang bansa. Batay sa aklat ni Cruz
Romela et al.,ang neokolonyalismo
ay pananatili
ng panlipunan at
pampolitikang
impluwensya ng dating mananakop sa mga bansang
dating nasakop.
Ang mga bansang kabilang sa Third World
ang
madalas
na nakararanas nito dahil sa
pagkakaroon ng mahinang ekonomiya. Makikita ito sa
patuloy na pag-asa ng mahihinang bansa sa mga
bansang kabilang sa First World o mga bansang may

maunlad na ekonomiya at industriya.

Nakikita ang pag-iral ng Neokolonyalismo sa mga tulong at donasyon
GLOBALISASYON NG EDUKASYON
Maaaring mapaunlad ang kaalaman ng mga
bansa sa ibat ibang larangan sa pamamagitan ng
pagpapalitan
ng
iskolar
at
iba
pang
paraan.Napipilitan ang mga tagapamahala sa mga
pamantasan na makipag-ugnayan sa mga Kanluraning
bansa kung saan magmumula ang kanilang mga libro at
kagamitan, dahil sa kakulangan sa pondo ay dayuhang
ahensiya ang namamahala sa mga pasilidad ng mga
unibersidad.Sa
paraang
ito nagtatagumpay
na
maisakatuparan ng Kanluraning bansa ang kaniyang
layunin na maisaayos ang mga kurso at dimaisakatuparan ng bansang tinutulungan ang kanilang
sariling kurikulum. Sa pamamagitan nito nagaganap
ang intelektuwal na pananakop

INDIA
Ang bansang India ay minsang nagbukas ng
kaniyang ekonomiya sa kalakalang panlabas noong
1991. Kapansin-pansin na naging mas malaki ang
kapital ng mga kompanyang Amerikano dito noong 1992
at 1993 kaysa sa India noong nakaraang 40 taon.
Mga Bansa sa Kanlurang Asya
Nag-unahan ang mga Kanluraning bansa na
masakop ang mga bansa sa Kanlurang Asya nang
matuklasan ang langis sa rehiyon. Ang mga Arabong
bansa sa pangunguna ng Saudi Arabia , Iraq, Kuwait
ang may hawak ng malaking reserba ng langis sa
daigdig. Kabilang din ang tatlong bansang ito sa OPEC
na siyang nagkokontrol ng presyo ng langis sa
pandaigdigang kalakalan
NEOKOLONYALISMONG POLITIKAL
Sa pamamagitan ng
tahimik
na
paraan,
nagagawa ng makapangyarihang
bansa na kontrolin ang pamamahala sa mga bansang
mahihina.
Nagagawang
maimpluwensiyahan
ng
makapangyarihang bansa ang usapin tungkol sa
mga
kalagayang
panloob
dito,
pagbabatas
pamamaraang politikalna ang halimbawa ay eleksyon.
POLITIKAL AT SUPORTANG PANGMILITAR
sa

Nagagawang tumulong ng mga Kanluraning bansa

kanilang mga dating kolonya kung ito ay

Naganap sa India ang anyong ito ng Neokolonyalismo

sa pamamagitan ng mga British. Ibinatay sa
sistemang British ang edukasyon sa India at wikang
Ingles ang ginamit sa pagtuturo upang ang mga Indian
ay maging mahusay na manggagawa at kawani ng
kanilang pamahalaang kolonyal.
EPEKTO NG NEOKOLONYALISMO SA MGA
BANSA SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
Dahil sa patuloy na pagtulong ng mayayamang
bansa sa mga bansa sa Asya ay naging palaasa na
lamang ang umuunlad at mahihirap na bansa tulad
nang sa pananalapi, politika, panlipunan at maging
kapakanan ng bansa. Madalas ay nangungutang ng
salapi ang mga dating kolonyang bansa sa International
Monetary Fund at World Bank upang magamit sa kanilang mga
pangangailangan pati na ang ukol sa edukasyon.
Nababalewala ang mga kurikulum na dapat sundin sa
edukasyon ng mahihirap na bansa dahil sa patuloy na
pagsunod sa sistema ng edukasyon sa Kanluran.

Sa kabila na ang mga bansa sa Kanlurang Asya ay

hindi
nasakop
ng
mga Kanluranin, may
mga pandaigdigang sistema sa ekonomiya ang hindi
nakakatulong sa pag-unlad ng mga ito. May mga
pandaigdigang kompanya ang nagbibigay ng mga
patakaran sa papaunlad na bansa. Ang liberalisasyon
ng ekonomiya sa daigdig sa kasalukuyan ay nagbigay-

daan sa pagbubukas ng mga pamilihan ng papaunlad

na mga bansa na wala namang maitutumbas
sa malayang pagpasok ng teknolohiya ng mauunlad na
bansa. Pinakikialaman din ng International Monetary
Fund at World Bank ang pera ng mga bansa sa
Ikatlong Daigdig upang pambayad sa mga utang
panlabas na nagiging dahilan ng kabawasan sa
pagpapaunlad sana ng kanilang agrikultura.May mga
patakaran din ang IMF at World Bank na nagdidikta
sa mga bansang papaunlad pa lamang na liitan ang
badyet na ilalaan ng pamahalaan sa edukasyon at
kalusugan, dahilan ito upang lalong magdulot ng
kahirapan sa mga bansa.

TUGON SA NEOKOLONYALISMO NG MGA BANSA

SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
Sa kabila ng pagtatapos ng kolonyalismo at
imperyalismo sa huling bahagi ng ika-20 dantaon ay patuloy pa
rin ang pagpasok ng impluwensiya ng mga Kanluraning bansa
sa Asya. Pangunahing dahilan nito ay ang makabago at tahimik
na paraan ng pananakop na tinatawag na Neokolonyalismo.
May ibat ibang paraan ng pagtugon ang mga Asyano
sa Timog at Kanlurang Asya sa Neokolonyalismo. May mga
bansa sa mga rehiyong ito ang napilitang tumanggap ng mga
tulong pinansyal upang makabangon muli ang kanilang
ekonomiyang nalugmok sa digmaan. Tulad ng bansang Turkey
noong taong1945 ay nagsimulang tumanggap ng tulong mula
sa Estados Unidos sa pangunguna ni Pangulong Harry S.
Truman, kasabay ng pagpayag sa pang-ekonomiya at
pangmilitar na pakikipagkasundo sa Estados Unidos. Taong
1950-1960 sa ilalim ng pamumuno ni Pangulong Celal Bayar ng
Turkey, kinakitaan ng pag-unlad ang ekonomiya ng bansa
dahil sa liberalismong pang-ekonomiyang patakaran na
ipinatupad nito at patuloy na pagtanggap ng dayuhang tulong
mula sa Estados Unidos. Sa panig ng Saudi Arabia naman sa
ilalim ng pamumuno ni Haring Ibn Saud, Disyembre taong 1950
nang ito ay nakipagkasundo sa Arabian American Oil Company
(ARAMCO) para sa 50% kita ng nasabing kompanya ay
maibigay sa Saudi Arabia nang sa gayon ay mapataas ang kita
ng bansa.Pinayagan din nito ang patuloy na paggamit ng Estados
Unidos ng base militar sa Dharan kapalit ng tulong teknikal at
pagpapahintulot na pagbili ng armas sa ilalim ng Mutual

kung saan ang 5 ang pinakamataas at 1 ang

pinakamababa, markahan ang sariling gawain. Isulat ang
iskor sa kolum na nasa kanan.
Deskripsyon

Eskala

Iskor

Maraming bansang
sa kasalukuyan ang nagsisikap na
1.Kagalingan
sa pag-Asyano1-5
makatayo sa kanilang sariling mga paa at hindi na masyadong umaasa sa
unawa
sa paksa
mga makapangyarihan at maimpluwensiyang mga bansa.Nagsilbing hamon
2.Kagalingan
sakaya nilang matumbasan
1-5 ang anumang kaunlaran
din sa kanila na
mayroon
ang
mga
makapangyarihang
bansa.
pagsagot sa mga
tanong
3.Kagalingan
sa
1-5
interpretasyon
Upang matiyak
ng mga
na ikaw ay nakapagsuri sa iyong binasang teksto ay
maaari mong gamitin ang kasunod na Tri Question Approach Format
datos
4.Kagalingan
sa pag1-5
sa pagtalakay tungkol sa mga anyo ,epekto at tugon sa
uugnay sa
ibang isyusa Timog at Kanlurang Asya.
Neokolonyalismo
5.Kagalingan sa
1-5
pagbubuod
GAWAIN BLG.17: TRI-QUESTION APPROACH
Kabuuan
Panuto: Sagutin ang mga tanong tungkol sa ating paksa sa iyong

Tri

Sa bahaging ito ng modyul, ay

Question Box. Maaari mo itong kulayan upang maging

matututuhan mo ang paksa tungkol sa
kaakit-akit.

TANONG 1
TANONG 2

TANONG 3

kalakalan at ang
kahulugan,
uri,ANO
kahalagahan
at peligrong dulot nito sa
ANG NEOKOLONYALISMO?
pagsulong at pag-unlad ng ekonomiya at
ANO-ANO ANG ANYO AT EPEKTO NG
kultura
ng mga bansa sa Timog at
NEOKOLONYALISMO SA MGA BANSA SA TIMOG AT
Kanlurang
Asya.Alam
kong interesado ka.
KANLURANG
ASYA?
Simulan natin ang gawain sa pamamagitan
ng pagsusuri sa kasunod na mga larawan
PAANO TUMUGON SA NEOKOLONYALISMO ANG MGA
na may
kaugnayan
saKANLURANG
paksa.
BANSA
SA TIMOG AT
ASYA?

Maaaring
markahan
ang kagalingan sa
pagsagot
sa mga gabay na
GAWAIN
BLG
18: PAGSUSURI
NG
LARAWAN
tanong na lohikal ayon sa Tri Question Approach Format.Sa eskalang 1-5

PANUTO: Suriin ang mga larawan at lagyan ang mga

316
ito ng angkop na pamagat.

PAMPROSESONG TANONG:
317

1. Ano ang ipinahahayag ng bawat larawan?

2. Mula sa mga larawan, ibigay ang kaugnayan
nito sa salitang kalakalan?
3. Bakit mahalaga ang kalakalan?
4. Paano nakaaapekto ang kalakalan sa mga
pagbabagong pang-ekonomiya at pangkultura ng
mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya?
Batid kong pagkatapos mong gawin ang chart ng
ating alamin technique ay kailangan mo pa ng
malalimang pag-aaral sa paksang may kaugnayan sa
kalakalan. Natitiyak kong handa ka nang basahin ang
teksto tungkol dito. Simulan mo na!

GAWAIN BLG.19: PAGSUSURI NG TEKSTO

KALAKALAN SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
Kalakalan ang tawag sa anumang transaksyon
nagaganap sa pagitan ng dalawang tao o bansa na
kabilang sa isang pamilihan. Ang barter ay isang
simpleng uri ng pakikipagkalakalan na hindi nakabatay
sa salapi. Money economy naman ang ekonomiyang
nakabatay sa salapi.
May dalawang uri ng kalakalan. Ito ang kalakalang
panloob kung saan ang palitan ng kalakal ay sa loob
lamang ng bansa. Tinatawag namang kalakalang
panlabas ang pagpapalitan ng kalakal sa ibang
bansa.Ang kalakalang panlabas ay may dalawang uri,
ito ay ang export produktong iniluluwas at import
produktong may kaugnayan sa mga inaangkat mula sa
ibang bansa. Ang mga ideya, paglilingkod o serbisyo
ay kasama rin sa kalakalan dahil sa maaaring ilako ito sa
pandaigdigang pamilihan.
Inaangkat sa kasalukuyan ng India ang kanyang
mga kailangang produkto tulad ng mga produktong
langis, kemikal, makinarya,electronics,at fertilizers mula

sa Estados Unidos,Singapore,Belgium,United Kingdom

at Germany. Ilan sa mga produktong iniluluwas naman nito
sa
ibang
bansa
ay
ang
mga produktong tulad
ng mahahalagang bato, alahas, tela,kemikal, bakal,carpet
at iba pa . Sa Kanlurang Asya, isa ang bansang Syria
na nagluluwas ng kanyang mga produkto tulad ng
petrolyo, tela, cotton,tabako,prutas at gulay sa mga
bansang Germany, Italy , France Turkey at Saudi Arabia.
Inaangkat naman ng bansang ito mula sa Italy, Germany,
France, Estados Unidos at Timog Korea ang
mga
produktong
kanyang kailangan tulad ng
mga makinarya,sasakyan,produktong kemikal, butil
at iba pang produktong agrikultural.
Tunay na naging mahalaga sa kapalaran ng
mga Asyano ang kalakalang naganap sa mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya. Ang kalakalan ang naging
mahalagang instumento sa pagkamkam ng mga
Kanluraning bansa sa yaman ng mga bansang kanilang
nasakop sa Asya. Naging masigla ang pagpapalitan ng
mga kalakal pati na ang pagpapalitan ng kultura ng
mga mangangalakal mula sa Asya patungo sa Europa
gamit ang

ibat ibang ruta ng kalakalan tulad ng silkroute at caravan route .

Ang silkroute ay maituturing na pinakamahalagang
sinaunang ruta ng kalakalan na nag-uugnay sa mga bansang
tulad ng Tsina,Gitnang Asya, Persia(Iran), Kanlurang Asya at
Europa.Dito nailuwas ang mga produktong tulad ng telang
seda, porselana,jade atmga produktong yari sa bronse na
pinagmulan ng malaking kita ng ilang bansang Asyano. Sa
rutang ito, nakilala ang bansang Tsina at Persia (Iran) bilang
mahalagang sentro ng kalakalan ng telang seda.
Pagkatapos mong basahin ang teksto na may
kaugnayan sa paksang kalakalan ay maaari mo
nang gawin ang isang Concept Map. Maaari mong
kulayan ang iyong Concept Map upang maging
kaakit-akit

GAWAIN BLG. 20: CONCEPT MAP KO!

PANUTO: Buuin ang isang Concept Map

sa ibaba, sa pamamagitan ng paglalagay ng
tamang impormasyon sa bawat bahagi nito. Maaring
kulayan ang iyong Concept Map na nabuo.
Kahulugan

Kalakalan
URI

Kahalaga
Peligro han

319

1.Ano ang
PAMPROSESONG
mensaheng MGA TANONG:
ipinakikita ng mga
1. Ipaliwanag
larawan? ang kahulugan ng kalakalan?
2. Ano-ano ang uri, kahalagahan at peligro ng kalakalan sa Asya?
3. Paano
nakaaapekto
2.Sa anong
mga ang kalakalan sa pamumuhay ng mga Asyano
sa Timog
at
aspeto ng Kanlurang Asya?
4. Ano-ano
ang maaari
mong gawin upang makatulong ka sa
pamumuhay
ng
kalakalan.
Nagkaroon
ngat paglakas
ng ekonomiya ang mga
pagtatamo
ng isang tunay
malayang kalakalan?
mga Asyano sa
bansang Arabo dahil sa industriya ng
langis kung kayat
Pagkatapos
ito ay nakatitiyak
akong
ka na muling
magbasa at
dumamiSasapuntong
mga bansang
ito ang
mgahanda
dayuhang
manggagawa
mong
magsuri
ng
mga
pagbabago
sa
kasalukuyang
kalagayang
pangmaibigay
mula sa bansang Pilipinas, Thailand, India, Pakistan,Sri
ekonomiya ng ilang piling bansa saang
Timog at Kanlurang Asya.
Lanka at Indonesia.Ang mga manggagawang ito ay kailangang
Nakatitiyak akong mawiwili ka sa bagong
babasahing
mensahe
ng ito. Alam kong
umangkop
sa pamumuhay
at na!
kultura ng mga bansang kanilang
interesado
ka. Simulan mo
pinagsisilbihan.
GAWAIN
BLG. 22:
PAGSUSURI NG TEKSTO

Kontrolado naman ng bansang India ang

Ang modyul na ito ay ginawa para sa iyo, Lilinangin nito ang
g
pagluluwas
ng bigas at Sri
Lanka
naman
ang
a
iyon kakayahang
sumuri
sa
mga
epekto
ng
kalakalan
sa
KALA
nangunguna
saKAL
tsaa sapangpandaigdigang
ekonomiya.
May a
mg pagbabagong
ekonomiya at pangkultura
ng mga
n,
bansa
s Timog at ginagampanan
Kanlurang Asya. Sa tulong
ng kasunod
na
mahalagang
bahaging
din ang
maunlad
AN,
mga larawa
subuking
suriin
ang
nais
ipahayag
ng
mga
ito.
na lungsod ng KUL
Bangalore sa India bilang sentro ng
TUR
Information
Technology
sa Timog Asya.
GAWAIN BLG.21:
SULYAP
LARAWAN
A
AT
EKO
Lumakas
ang
ngng
mga
Panuto:din
Suriin
angugnayan
ipinahahayag
mgabansa
larawan.sa
NOM
Asya sa pagtatatag
IYA ng mga samahan tulad ng SAARC
NG
(South Asian Association
for Regional Cooperation)
MGA
noong 1997,nagsilbi ito
bilang
forum
BAN
sa
dalawang
nagtutunggaliang bansa sa Timog
SA
SA
Asya- India at Pakistan
na siyang may hawak ng mga
TIMO
usaping panseguridad at pang-ekonomiya sa rehiyon.

G AT
KAN
Ep ekto ng Kalakalan
sa mga Pagbabagong PangLUR
Larawan
sa Saudi
Arabia
India
ekonomiya at Pangkultura
ng mga
bansa
sa at
Timog
ANG ng kalakalan
Kanlurang Asya ASY
A
PAMPROSESONG
MGA TANONG:

Ayon kay Richard Foltz, Encarta

at

Naniniwala ka ba
Encyclopedia,ang
na maaaring maging mga relihiyon sa daigdig tulad ng
320
relihiyong
daluyan ngBudismo,Kristiyanismo,Manichaiesm(
kultura ang
kalakalan?
paniniwalang
kumalat at agad nawala noong 16 dantaon)

,Islam ay nakilala dahil sa mga mangangalakal at

Pagkatapos mong basahin at suriin ang teksto tungkol

sa mga epekto ng kalakalan sa mga pagbabagong
pang- ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa
Timog at Kanlurang Asya ay maaari mong buuin ang
isang Triad Web.

GAWAIN BLG 23: TRIAD WEB

PANUTO; Isulat sa Triad Web ang kailangang mga impormasyon.

Mga epekto ng
kalakalan sa
ekonomiya at
kultura sa
Timog at
Kanlurang Asya

EKONOMIYA

KULTURAL

PAMPROSESONG MGA TANONG

1. Ano-ano ang mga epekto ng kalakalan sa pangekonomiya at pangkulturang kalagayan ng mga
bansa sa Timog at Kanluran Asya?

323

2. Paano nakaaapekto ang kalakalan sa mga

pagbabagong ekonomikal at kultural ng mga bansa sa
Timog at kanlurang Asya?

Sa bahaging ito ng Modyul ay nais kong

pagtibayin mo ang iyong nabuong pag unawa
tungkol sa paksa.
Dahil natapos mo na ang mga aralin ay maaari mo
nang sagutin ang susunod na gawain tungkol sa
mga pagbabago sa mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya.
GAWAIN BLG. 24: PAHAYAG-SURI
Panuto:Lagyan ng tsek ( /) ang mga pahayag na tama at
ekis (x) ang mga pahayag na mali sa bawat bilang.
__________ 1. Ang kalakalan ay mahalaga sa pag-unlad
at pagpapalitan ng kultura ng ibat ibang bansa.
__________ 2.Maraming aspeto ang relihiyon na
nakaaapekto sa kalagayan ng mga
kalalakihang Asyano.
__________ 3. Neokolonyalismo ang bagong paraan ng
pananakop ng mga bansang makapangyarihan
na hindi gumagamit ng lakas ng hukbong
sandatahan.
___________4.Ang edukasyon ay lubhang mahalaga sa
pamumuhay ng mga Asyano.
___________5. Nagsimula ang krisis pang-ekonomiya
sa Singapore noong 1997.
ARALIN BLG. 3: ANG MGA PAGBABAGO AT HAMONG
KINAHARAP NG TIMOG AT KANLURANG
ASYA
SA
TRANSISYONAL
AT
MAKABAGONG PANAHON(16-20 SIGLO)

ALAMIN

Matapos ninyong maunawaan ang mga

pangyayaring naganap sa Timog at Kanlurang
Asya sa Panahon ng Kolonyalismo at
Imperyalismo, sa pag-usbong ng Nasyonalismo,
hanggang sa paglaya at sa mga pagbabago at
hamong kinaharap ng Timog at Kanlurang Asya sa
Transisyonal at Makabagong Panahon. Kung
nakahanda na sa susunod na aralin iyong sagutin
ang nakahandang hamon.
324

GAWAIN BLG.1 : BAG NI LOLA MARAMING NAKAMAMANGHA

May inihanda akong gawain para

masubukan ang iyong kaalaman. Sana
maging masaya at maunawaan mo ito.

PANUTO
1. Magtatalaga ng piling mag-aaral.
2. Bubunot isa-isa ang mga mag-aral na tinawag sa bag ni
Lola naroon ang mga bagay na may kaugnayan sa sining,
humanidades at pampalakasan
Mga bagay na nasa bag:
Mga larawan patungkol sa sining,
humanidades at pampalakasan ng
Timog at Kanluramg Asya

3. Huhulaan ng mga mag-aaral ang mga larawan na

kanilang mabubunot. 4. Itapat ang mga larawan ayon sa
pagkakatulad.
5. Pakisagutan ang KWL sa unang kolum. Sa
pangalawang kolum ikaw ay magbubuo ng
mahahalagang tanong batay sa gawain. Ang
pangatlong
kolum ay masasagutan pagkatapos ng aralin.
Kolum A

Kolum B

TIMOG ASYA:

kolum C

SINING
HUMANIDADES
PAMPALAKASAN
(musika at sayaw)

Kolum A
KANLURANG ASYA:

Kolum B

kolum C

SINING
HUMANIDADES

PAMPA
KASAN
(musika
sayaw)

K
(What I think I know?)

W
(What I want to

LA
at

L
(What I Learned)
325

Binabati kita at ikaw ay nakatapos sa hamon na ito.

Ang susunod na hamon ay

nakahanda na.Iyo munang basahin
ang teksto para madaling
maunawaan ang aralin.
PAUNLARIN

Sa
bahaging
ito
ay
inaasahan
na
matututunan mo ang mga kontribusyon ng Timog
at Kanlurang Asya at pagkakakilanlan ng
kulturang Asyano batay sa mga kontribusyong
ito. Maaari mong balikan ang mga kasagutan at
katanungan na iyong nabuo sa unang bahagi ng
modyul na ito upang malaman kung tama ito at
nasagot ang iyong mga naunang katanungan.
PAGSUSURING PANGTEKSTO
ARKITEKTURANG ASYANO

Sa pagbuo ng kabihasnang Asyano at sa kabila

ng naranasan na pananakop, naipakita dito ang
maipagmamalaking
mapagkakakilanlan, mataas na
kakayahan,katalinuhan at kakaibang galing ng mga
Asyano sa ibat ibang larangan tulad ng sining,
humanidades at pampalakasan. Ang sentro ng paggawa
ng mga Asyano sa ibat ibang larangan ay nakapaloob sa
relihiyong niyakap at kinagisnan.

Formatted: Left, Indent: First

line: 0.5"
Formatted: Font: 12 pt, Font
color: Black

Formatted:
Ang humanidades ay naglalaman ng mga kaalaman tungkol sa mga
Font: 12 pt, Not Bold, Font color: Auto, Filipin sining na biswal tulad ng musika, arkitektura, pintura,
sayaw, dula at panitikan.
Sa pamamagitan ng mga tekstong ito, naipapahayag ng
sumulat ang kanyang damdamin, mithiin, inaasam,
pagbibigay-pag-asa, o takot.

Arkitektura ng Timog Asya

326

Kakaiba ang rehiyon ng Timog Asya na sa kabila ng

impluwensiya ng mga mananakop hindi natinag ang
kulturang nabuo sa pagkakakilanlan bilang isa sa rehiyon
na mayaman sa kultura. Lumaganap ang impluwensiya
ng India sa rehiyon ng Silangang Asya at Timog
Silangang Asya. Ang arkitekturang Indian ay makikita sa
Myanmar, Indonesia, Cambodia,Nepal, Pakistan, Sri
Lanka at Thailand.
Sa relihiyong Hinduismo, Budismo at Islam iniuugnay
ang bawat gusali na nililikha nila. May dalawang tanda
ng arkitekturang Indian, ang kilalang templong budista sa
India, ang stupa , na gawa sa laryo o bato na may mga
bilugang umbok na may tulis ng tore.Dito inilalagay
ang mga sagrado atpanrelihiyong relikya at ang Taj
Mahal na ipinatayo ni Shah Jahan para sa kanyang
pinakamamahal na asawa na si Mumtaz Mahal na
namatay sa panglabing-apat nilang anak . Ang mga obra
maestro ng arkitekturang Indian ay ang templo ng
Borobudur sa Java at ang Angkor Wat sa Cambodia.
Arkitektura ng Kanlurang Asya
Ang mga istruktura na itinayo ay pawang may
kinalaman sa relihiyon na makikita ito sa mga bansa sa
Kanlurang Asya at Timog Asya.
Ang kilalang arkitekturang Islamik ay ang Masjid o
Moske. Itinuturing ito na pinakamahalagang
pagpapahayag ng sining Islamik.Ang tala ukol dito ay
naglalarawang istrukturang may minbar o pulpito at
mihrab o nitso na may madetalyeng disenyo at nagtuturo
sa direksyon ng Mecca, ang banal na lungsod ng mga
Muslim. Ang moske ay napapalamutian ng marmol,
mosaic, at gawang-kahoy.

May isa pang gusaling panrelihiyon ang ribat ito ay may

parisukat nana hugis, ang entrada ay napapalamutian, at
sa gitna ay may patyo.Ang isa pang uri ng gusaling Islamik
ay ang Turbe(tomb) ang musoleo ng sektang Shiite. Ito ay
may maliliit na gusali na hugis bilugan, ang bubungan ay
may turret na hugis dulo ng lapis.

PAGPIPINTANG ASYANO

327

Ang pagpipinta ay isang paglalarawan ng kaisipan ng

tao.Ipinapahayag dito ng mga Asyano ang kanilang
damdamin.
Ang sining ng pagpipinta ng mga Indian ay may
kaugnayan sarelihiyong kinabibilangan.Madalas na
huwaran sa pagpipinta ay si Gautama Buddha at ang
tatlong diyos ng mga Hindu na si Brahma, Vishnu, at si
Siva.Ilan sa mga magandang larawang ipininta ay ang
mga pinta sa dingding o fresco.Matatagpuan ang mga ito
sadingding ng mga templo. Ang isa pa sa ipininta ay ang
Dancing Siva at Cave of the Elephants. Kung mapapansin
ninyo mayamanang India sa pagpipinta ng mga larawan
ng hayop na totoo at likhang- isip.
Ang mga Muslim ay may magagandang dibuho.
May mga kurtinang seda na binurdahan ng sinulid na
ginto. Sagana ang kapaligiran ng palasyo ng mga
bulaklak.Dahil bawal ang mga rebulto,hindi gaanong
nalinang ang pagpipinta.

PANITIKAN
Maraming nagawa ang mga Asyano sa larangan
ng panitikan. Mayaman ang panitikang Asyano sa mga
kwentong bayan, alamat, epiko, tula, maikling kwento at
dula.
Timog Asya.Nasusulat ang wikang klasikal ng panitikang Indian saSanskrit,
na nakaimpluwensiya
sa mga wika ng karatigbansa
tulad ng Pilipinas, Indonesia, Sri Lanka at Pakistan.
May paniniwala na sa India nagmula ang mga sinaunang
kwento.
May dalawang mahalagang epiko ang India, ang
Mahabharata at Ramayana. Ang Mahabharata ay

nagsasalaysay ng pantribong digmaan samantalang ang

Ramayana ay patungkol sa buhay ni Rama, ang lalaking
bida sa epiko.
Si Kalidasa, ang pinakadakilang dramatista na mayakda ng Sakuntala, patungkol ito sa pag-ibig ni Haring
Dusyanta sa isang ermitanya, ang kanyang kahusayan ay
maihahanay sa mga mahuhusay ng mga Europeo tulad
ni William Shakespeare.

328

Ang Panchatantra ang pinakamatanda at

pinakatanyag na koleksyon ng mga pabula na may
maraming kwento ukol sa alamat, engkantada at pabula.
Si Rabindranath Tagore, isang manunulat na taga
Bengal, at kauna-unahang Asyano na nagwagi noong
1913 Gawad Nobel para sa panitikan. Kahanga-hanga
ang kanyang mga tula at kwento. Sa kanyang mga
akda, hinikayat ang mga kapwa Indian na ipagmalaki ang
lahing Indian. Lahat ng kanyang akda ay naglalarawan
ng kagandahan ng kalikasan at pampulitika. Ang
Gitanjali, ay isang aklat ng mga tula, Golpa Guccha,
koleksyon ng mga kwento ukol sa ordinaryong
pamumuhay at dinadanas na paghihirap ng mga tao
Kanlurang Asya
Ang panitikan ng rehiyon ay repleksyon ng kultura ng
mga mamamayan dito. Noong 1966, si Shmuel Yosef
Agnon na taga Israel ay tumanggap ng Nobel Prize, ang
kauna-unahang Hudyo na nakatanggap sa kanyang akda
na The Bridal Canopy at A Guest for the Night,
Isa pang taga Israel ang nakilala sa kanyang
akda na Songs of Jerusalem and Myself si Yehuda
Anichai. Ang popular naA Thousand and One Nights na
mas kilalang Arabian Nights. Ito ay kwentong Persiano na
hango sa kwentong Indian. Isinalaysay ito ng isang
magandang prinsesa na nilibang ang hari upang hindi
matuloy ang pagbitay sa kanya. Ang Pakikipagsapalaran
ni Sinbad, ang The Tale of Alibaba and the Forty Thieves
ay lubhang makasining ang pagkasulat.Ang Rubaiyat, ay
napakagandang tula na isinulat ni Omar Khayyam.
Ang inspirasyon ng mga Arabe sa paggawa ay
may kaugnayan sa relihiyong Islam na pinaniniwalaan
nila.
MUSIKA AT SAYAW
Sa maraming bansa sa Asya, ang musika at sayaw

ay bahagi ng ritwal sa panganganak, pag-aasawa at

kamatayan. Bagaman maraming mga bansa rito ang
nasakop ng mga Kanluranin, nananatiling buo ang
tradisyong musikal ng mga Asyano dahil na rin sa mahigpit
at matibay na pundasyon nito. Sa sayaw mas binibigyang
diin ng mga Asyano ang galaw ng kamay at katawan ng
tao.
Musika at Sayaw ng Indian

Mahigpit ang pagtuturo sa mga nais mag-aral

ng musika. Dahil sa higpit at dedikasyon sa pagtuturo
nagbunga ito ng maraming nalikhang
329

musika. Naniniwala ang mga Hindu na upang makamit

ang Nirvana(ganap na kaligayahan) ang pinakamadaling
paraan ang paggamit ng musika. Maraming instrumento
sa musika ang ginagamit tulad ng tamburin,
plawta(vina) at tambol(maridangan). Ang sitar ang
pinakabantog na instrumento na gawa sa pinatuyong upo
at maraming kwerdas. Ang ragas ay isang musika na nagaalis ng sakit. Mayroong tiyak na oras at panahon sa
pagtugtog nito. May paniniwala ang mga
Hinduna
ang ayaw sumunod
sa
itinakdang oras ay
mapapasapanganib
ang
tinutugtugan at nakikinig nito.
Mahilig ang mga Hindu sa sayaw, may paniniwala sila na itoy
libangan ng diyos nila. Patunay nito kahit sa templo may mga
babaing nakaukit na sumasayaw.
Ang Musika at Sayaw ng mga Arabe
Sa mga lungsod ng Mecca, Ukash, at Medina sa Saudi
Arabia pumupunta ang mga manunula, payaso, at musikero
upang mag-aral at magpakadalubhasa sa musika.
May mga instrumento ng pangmusikal na ginagamit tulad ng mizafa, gussaba,
mizmar, at tambourine. Ang harpa at trumpeta ay nagmula sa
Iraq. May isang sistema ng melodiya na ginagamit ng mga unang
musikerong Arabe na katulad sa Ragas ng mga Hindu. Noong
pumasok ang ika-19 na siglo, ang musikang Arabe ay
impluwensiyado ng mga Europeo, makikita ito sa kanilang
martsa na gumagamit ng mga instrumentong banyaga.
Pampalakasan
Ang palakasan ay naging isang daan upang
magkabuklod-buklod ang mga mamamayang Asyano.Hindi
namabilang ang mga Asyanong naging matagumpay, nakilala at
hinangaan sa ibat-ibang palaro.Nagsilbing inspirasyon upang
patuloy na magkaisa at magnais ng kapayapaan ang lahat
ng mamamayan sa Asya.Sa katunayan, ang isports ay naging
bahagi ng pang-araw-araw na buhay ng mga Asyano.

Ang karamihan ng larong kilala sa buong Asya at sa

daigdig ay nagmula sa India. At ang karamihan nito ay
inilalarawan sa tanyag na epikong Mahabharata na isinulat
noong 800 B.C.E. Ang mga larong ito ay ginamit ng mahabang
panahon hanggang sa ito ay mahaluan na ng ibat ibang paraan
at pangalan.
Hindi lamang ang rehiyon ng Silangang Asya at Timogsilangang Asya ang nakilala bilang isa sa mga orihinal na
tagapagtatag ng mga natatanging palakasan nakilala rin sa ibat
ibang bansa ang rehiyon ng Timog at Kanlurang Asya.
Ang Kabaddi ay pangkatang laro.
Nangangailangan ng dalawang pangkat para makakuha ng
mataas na iskor. Sa bawat pangkat ay may pitong miyembro.
Ang
330

gagawin lang ng magkabilang pangkat ay manghuhuli ng

miyembro ng katunggaling pangkat.
Ang larong chess, baraha, at martial arts tulad ng judo at
karate ay nagmula sa India. Ang baraha ang popular na laro sa
mga hari at maharlika ng kahariang korte sa India.Ang judo at
karate ay mahalagang pananggalang ng mga Budista sa
mapanganib na paglalakbay patungong Japan, China, at Korea
na nag-uugnay sa repleksiyong panloob ng mga Budista sa
kanilang buhay.

May ebidensiya na natagpuan sa kabihasnang Sumer

noong 300 hanggang 1500 B.C.E. Katunayan sa
natagpuang tabletang luwad may naglalaro ng
buno(wrestling) at boksing. Sa panahong Biblikal ang mga
tansong istatwa ay naglalaro ng buno. Sa panahon ng Ur
may mga damahan. Ang mga mayaman naging libangan
ang pangangaso.Sa panahon ng Hittite nakilala sa
kagalingan sa paglangoy bilang bahagi ng pakikidigma
at may taglay na kalusugang pisikal. Ang sinaunang
Israel ay kilala sa larong pampalakasan sa takbuhan at
pangingisda. Ang mga Persiano ay mahusay mangabayo.
Ang mga atletang nakilala sa Asya sa bansang Syria
nanguna si Gwada Showaa sa hurdles at high jump. Dahil
sa kanyang pagkapanalo nagpista ng isang linggo ang
bansang Syria. Gayundin si Naim Suleymanoghi isang
weightlifter na taga Turkey na nag-uwi ng tatlong gintong
medalya.
Mahilig sa palakasan ang mga Asyanohindi lamang
para manalo at makilala sa buong mundo kundi taglay din
ang katangiang dapat mataglay ng isang kasali sa laro.

GAWAIN BLG.2 :PAGTAPAT-TAPATIN

A. Pagtapat-tapatin ang mga sumusunod. Isulat ang titik ng tamang sagot.

Hanay A

____1.Koleksyon ng mga kwento ukol

Yosef Agnon

Hanay B

a. Shmuel

sa ordinaryong pamumuhay at dinaranas

na paghihirap ng mga tao
____2.Sumulat ng Sakuntala

b. Kalidasa
331

____3.Bansang matatagpuan ang Taj Mahal

c. Panchatantra

____4.Awit para samga maysakit sa

India

d. Masjid o Moske

____5.Mahilig sa sayaw dahil naniniwala

sila

e. Ragas

na itoy libangan ng diyos nila

____6.Kwentong Persianona nilibang
ang hari
ngprinsesa upang hindi matuloy
ang pagbitay
sa prinsesa
____7.Kauna-unahang Hudyo na
tumanggap
ngNobel Prize sa akdang The
Bridal Canopy
____8.Pinakamahalagang pagpapahayag

f. Golpa Gucha

g. India

h. Rabindranath Tagore

i. Hindu
j. Arabian Nights

ng sining islamik
____9.Pinakamatanda at pinakatanyag
na koleksyon
ng mga pabula sa India
____10.Kauna-unahang Asyano na
nagwagi ng
Gawad Nobel sa panitikan

GAWAIN BLG. 3: DATA RETRIEVAL CHART

A.B.

Punan ang talahanayan ng mga Kontribusyon ng ng mga Asyano :

Rehiyon Arkitektura
Pagpipinta
/Bansa

Panitikan

Pampalakasa
n

Mus
ik a
at
Say
a
w

332

Tim
og
Asy
a

Kanlur
ang
Asya

PAMPROSESONG TANONG
1.
Ano ang mga kontribusyong Asyano?
Paano ipinakita ng mga tagaTimog at Kanlurang
Asya ang kanilang pagkakakilanlan sa kanilang
kultura?
3. Ikaw, bilang Asyano,bilang Pilipino, paano mo
mabibigyang-halaga ang mga kontribusyon ng Timog
at Kanlurang Asya?
2.

GAWAIN BLG. 4: DUGTUNGANG PANGUNGUSAP

Dugtungan ang sumusunod na pangungusap.
1. Ang kontribusyon ng mga Asyano
ay_______________________. 2. Bilang Pilipino,
nararapat na ipagmalaki ang ambag ng mga Asyano
dahil__________________.
3. Mapapahalagahan ko ang mga kontribusyong
Asyano sa ganitong paraan_______________.
GAWAIN5: KWL
Sa bahaging ito, pwede mo ng sagutan ang ikatlong
kolum. Pagkatapos, balikan ang iyong mga naging sagot
sa journal notebook. Nadagdagan ba ang iyong
kaalaman at pag-unawa sa ating aralin?
K
(What I think I know?)

W
(What I want to

L
(What I Learned)

Formatted: Indent: Left: 0.19",

Hanging: 1.56", Tab sto 0.56",
Left

333

BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 1.

Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa ukol

sa mga kontribusyon ng Timog at Kanlurang Asya. Maaari ka
nang tumungo sa susunod na bahagi ng aralin na ito upang
mapalalim at mapalawak pa ang iyong pag-unawa ukol sa
paksang ito.

PALALIMIN
GAWAIN 3 : SALUDO AKO SA IYO.
Pangkatang gawain.
Sasaliksikin mo ang kilalang personalidad sa Timog
at Kanlurang Asya na may mahalagang kontribusyon
sa Asya at sa daigdig.Magagawa mo ito sa
pamamagitan ng pagsusuri sa dinaanan ng buhay
nito.
PANUTO
*Pumili ng isang sikat na Asyano na taga-Timog at
Kanlurang Asya na may mahalagang kontribusyon sa
Asya at sa daigdig sa larangan ng sining, humanidades at
palakasan.
*Gumawa ng brochure o biodata.
Mga patnubay na tanong sa iyong gagawin.
1. Anong mga katangian ang naging puhunan nito upang
marating niya ang kanyang mithiin sa larangang ito?
2. Paano nakatulong ang kaniyang pamilya, karanasan sa
buhay para marating ang kanyang mithiin?
3. Ano ang mga hadlang na nalampasan niya para
makarating sa tagumpay na minimithi niya?
4. Paano niya binigyang-halaga ang kanyang narating sa buhay?
PAMPROSESONG TANONG

1. Bilang Pilipino at isang Asyano, paano nagsilbing

inspirasyon sa inyo ang narating niya sa buhay?
2. Paano naipakita ng mga taga Timog at Kanlurang Asya
ang makabagong hamon na itosa pamumuhay ?
334

IV. ILIPAT/ISABUHAY
G- Ang iyong barangay ay taunang nagbibigay ng parangal sa
mga piling miyembro ng pamayanan na nagpakita ng mabuting
halimbawa. Ang layunin ng patimpalak na ito ay upang
magsilbing paalala sa mga mamamayan na ang bawat isa ay
may responsiblidad at gampaning dapat gawin para sa ikabubuti
at ikauunlad ng buong pamayanan.
R- Miyembro ng Sangguniang Kabataan
A-Miyembro at mga Opisyal ng Barangay
S- Magkakaroon ng patimpalak na tinatawag na BARANGAY
IDOL kung saan pipiliin ang limang miyembro ng barangay na
nagsilbing mabuting huwaran sa lipunan.
P- makagawa ng campaign poster para sa iyong kalahok para sa BARANGAY IDOL
TASK RUBRIC FOR TRANSFER TASK
SUBJECT: ARALING PANLIPUNAN GRADE 8
UNIT TOPIC: Ang Timog at Kanlurang Asya sa
Transiyonal at Makabagong Panahon (16-20 siglo)
UNIT DESIGNER: Dr. Lina Sebastian, Erna Golveque, Regina Capua
CONTENT STANDARD:
Naipapamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagbabago, pagunlad at pagpapatuloy sa Timog at Kanlurang Asya sa
Transisyonal at Makabagong Panahon (16-20 Siglo)
PERFORMANCE STANDARD:
Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri
sa pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy sa Timog at
Kanlurang Asya sa Transisyonal at Makabagong panahon.

KRITERY NAPAKA
A
GA LING
4

MAGALIN
MAY
G
KAKUL
AN GAN
3
2

NAGSIS
IM ULA
PA
LANG

RA
TI
NG

1
335

IMPORM
ATI BO/
PRAKTIK
ALI DAD

Ang
nabuong
poster ay
nakapagbi
big ay ng
kumpleto,
wasto at
napakahal
ag ang
impormas
yon
tungkol sa
mga

Ang
nabuong
poster ay
nakapagbi
big ay ng
wastong
impormas
yon
tungkol sa
mga
kontribusy
on sa
lipunan.

Ang
nabuong
poster ay
kulang
sa sapat
na
imporma
sy on
tungkol
sa mga
kontribus
yo n sa
lipunan.

Ang
nabuong
poster ay
walang
impormas
yo n
tungkol
sa mga
kontribus
yo n sa
lipunan.

MALIKHAI Ang
N
pagkakasu
no dsunod at
pagkakadi
se nyo ng
mga
impormas
yon
tungkol sa
mga
kapakipakinaban
g na
kontribusy
on sa
lipunan at

Ang
pagkakasu
no dsunod at
pagkakadi
se nyo ng
mga
impormas
yon
tungkol sa
mga
kontribusy
on sa
lipunan at
nagpapaki
ta ng
sapat na

May
kakulang
an ang
elemento
ng
pagdisen
yo ng
mga
imporma
sy on
tungkol
sa mga
kontribus
yo n sa
lipunan
at
nagpapa

Hindi
malikhain
ang
pagkakad
is enyo
ng mga
impormas
yo n
tungkol
sa mga
kontribus
yo n sa
lipunan.

336

KABULUHA
N

Komprehensi
bo, maayos
at may lalim
ang
pagkakapaliw
anag tungkol
sa mga
kontribusyon
sa lipunan

Mahusay ang
pagkakapaliw
anag tungkol
sa mga
kontribusyon
sa lipunan

May
kakulangan
sa lalim o
kabuluhan
ang mga
kontribusyo
n sa
lipunan

Hindi
naipaliwana
g ang mga
kontribusyo
n sa lipunan

KATOTOHA
NAN

Ang poster
ay
nagpapakita
ng
makatotohan
ang
pangyayari
sa buhay ng
tao. Ang
nilalaman
nito ay may
bisa/dating
sa madla.

Ang poster
ay
nagpapakita
ng
pangyayari
sa buhay ng
tao. Ang
nilalaman
nito ay may
dating sa
madla.

Ang poster
ay
nagpapakit
a ng iilang
pangyayari
lamang sa
buhay ng
tao. Ang
nilalaman
nito ay
walang
dating sa
madla.

Walang
naipakitang
makatotoha
nang
pangyayari.

OVERALL
RATING

Transisyon sa susunod na modyul

Binigyang-diin sa aralin na ito ang mga dahilan, paraan,
patakaran at epekto ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong
Kanluranin sa Timog at Kanlurang Asya. Nagkaroon ng malaking
impluwensiya ang mga nanakop na Kanluranin sa kultura,
ekonomiya at pulitika ng mga nasakop na lupain sa Asya.
Dumanas ng malubhang paghihirap, kagutuman, pang-aabuso at
pagkawala ng karapatan at kalayaan ang mga Asyano dulot ng
mga patakaran ng mga Kanluraning nakasakop sa kanilang lupain.

PANGHULING PAGSUSULIT

Upang masubok ang iyong nalalaman sa modyul na ito,

subuking sagutin ang mahabang pagsusulit sa ibaba sa
pamamagitan ng pagpili sa titik ng tamang sagot sa bawat
bilang..

1. Ano ang pamamaraang ginamit ng mga Hindu sa

pamumuno ni Mohandas Gandhi upang ipakita ang
kanilang pagtutol sa mga Ingles?
A. Passive resistance
B. Armadong
pakikipaglaban C.
Pagbabago ng
Pamahalaan
D. Pagtatayo ng mga partido pulitikal
2. Naghangad rin ng kanyang kalayaan ang India. Anong
pamamaraan ang isinagawa nito upang matamo ang
kanyang hangarin?
A. Nakipag-alyansa sa mga
Kanluranin B. Itinatag ang
Indian National Congress C.
Binoykot ang mga produktong
English
D. Tinulungan ang mga Ingles sa panahon ng digmaan
3. Sa ilalim ng Ingles, nagkaroon ng mga pagbabago
sa India na hindi katanggap-tanggap sa mga Indian.

Alin ang isang pagbabagong hindi

matanggap ng mga Indian?
A. Pagpapalaganap ng isang sistema ng
edukasyon na ayon sa pamantayang Ingles
B. Paglilipat ng mga sentro ng gawaing
pangkabuhayan sa mga baybaying-dagat
B. Pagkakaroon ng racial discrimination sa
pagbibigay ng posisyon sa pamahalaan
D. Pagpapahusay ng mga transportasyon at komunikasyon
338

4. Nang makamit ng India ang kalayaan mula sa Britanya

noong 1947, nahati ito sa dalawang estado, ang
kalakhang India at Pakistan. Ano ang epekto
nito sa katayuan ng bansa at mamamayan?
A. Nahimok na mag-alsa ang mga Muslim sa mga Hindu.
B. Nahati ang simpatiya ng mga mamamayan sa
dalawang estado. C. Nagsilikas ang karamihan ng
mga mamamayan sa ibang bansa. D. Nagkaroon
ng kaguluhan sa pamumuno.
5. Ang patuloy na paglalaban ng India at Pakistan ay
dahil sa kapwa nila nais angkinin ang teritoryong
Kashmir. Ano ang epekto ng nasyonalismo
sa
sigalot
na ito?
A. Naniniwala ang dalawang magkalabang bansa na
pag-aari nila ang Kashmir.
B. Nais ng dalawang bansa na patunayang
makapangyarihan sila. C. Umasa ang mga
mamamayan na malulutas din ang sigalot na ito. D.
Tumanggi ang dalawang bansa sa pakikialam ng
United National
Organization (UNO) sa paglulutas ng kanilang suliranin
6. Noong sinakop ng mga Ingles ang India, nagsimulang
pinakialaman ang pulitika ng bansa sa pamumuno ng
British East India Company. Naging mababa ang
pagtingin ng mga Ingles sa kultura ng India. Maging ang
pamamahagi ng mga lupain ay binago rin ng mga
Ingles. Sa ganitong pangyayari, napilitan ang mga
manggagawang Hindu na mag-aral ng Ingles upang
mapaunlad ang sariling kakayahan sa
paghahanapbuhay. Anong implikasyon ang mabubuo
sa ganitong kaganapan?
A. Ang pananakop ng mga dayuhan ay nagsilbing aral ng India.
B. Ang pananakop ng mga Ingles sa India ay
nakatulong sa pag-unlad ng kulturang Hindu.

C. Ang pananakop ng mga Europeo ay lalong

nagpahirap sa kabuhayanng mga Hindu.
C. Ang pananakop ng mga Europe ay hindi
nakaapekto sa anumang aspeto ng pamumuhay
ng mga Hindu.
7. Ano ang naging epekto ng kolonyalisasyon sa mga rehiyon ng Asya?
A. Naging masidhi ang pagkakaroon ng damdaming
nasyonalismo ng mga Asyanoupang ibangon ang
kaunlaran ng bansa.
B. Naging mapagbigay ang mga Asyano sa naisin
ng mga dayuhang bansa.
C. Natutunan ng mga Asyano ang manakop ng ibang lupain.
D. Natutong magtiis ang mga Asyano alang-alang sa kapayapaan.
8. Sa pakikipagsapalaran nakamtan ng India ang
kasarinlan. Anong uri ng nasyonalismo ang isinagawa
ni Gandhi laban sa pananakop ng Britanya?
339

A.
Aggressiv
e B.
Defensive
C.
Passisve
D. Radikal
9. Aling pangyayari ang pumukaw sa damdaming
nasyonalismo ng bansang India?
A. Pagbagsak ng kolonyalismo ng mga Turko
B. Pagpapatupad ng economic embargo
ng mga Ingles C. Pagkakapatay kay
Mohandas Gandhi
D. Pagkakaroon ng diskriminasyon sa mga India
10. Alin sa mga sumusunod ang naging masamang
epekto ng kolonyalismo sa rehiyong Asya?
A. pag-unlad ng kalakalan
B. pagkamulat sa Kanluraning panimula
C. pagkakaroon ng mga
kaalyadong bansa D.
paggalugad at pakikinabang ng
mga
Kanluranin sa mga yamang likas
11.Isinusulong naman ni Mahatma Gandhi ang kanyang
pananaw na ang pinuno ng bansa ang siyang
magpakita ng pagpapahalaga sa moralidad. Ang
pagpapahalaga na sinasabi ni Gandhi ay ang:
A. maging tapat sa mamamayan at sa
konstitusyon B. mabuting relasyon sa
karatig bansa
C. pagkakaroon ng isang asawa at isang pamilya
D. maging bukas o transparent sa lahat ng kanyang
gawain sa tulong sa bayan
12. Dalawang anyo ng nasyonalismo ang ipinakita ng
mga Hindu laban sa mga British. Isa dito ay ang

kilusan pinamunuan ni Bal Gangadhar

Tilak na tinawag na rebolusyonaryong kilusan dahil
gumamit ito ng marahas na pagkilos. Ang
nakatawag pansin ay ang pinamunuan ni
Mohandas K. Gandhi dahil:
A. Mga bata ang kinasangkapan niya sa
paglaban sa British B. Namahagi siya ng mga
produktong Hindu
C. Isinagawa niya ito kasama ang mga guro
D. gumamit ng paraang tahimik tulad ng di
pagsunod sa mga kagustuhan ng mga British
13. Ang nasyonalismo ay ang pagsibol ng damdaming
makabayan. Nagbigay daan ito para ang mga Asyano
ay matutong:
A. pigilin ang paglaganap ng imperyalismong kanluranin
340

B. pagiging mapagmahal sa
kapwa C. makisalamuha sa
mga mananakop D. maging
laging handa sa panganib
14. Ang panahon ng Kolonyalismo ng mga Kanluranin ay
nagdulot ng ibat ibang epekto sa mga bansang
Asyano. Alin sa mga sumusunod ang hindi epekto ng
pananakop ng mga Kanluranin sa mga bansang
Asyano?
A. Nagkaroon ng pag-unlad sa sistema ng
transportasyon at komunikasyon na nagdulot
nang mabilis pagluwas ng kalakal sa
pandaigdigang pamilihan
B. Naturuan ang lahat ng Asyanong pamahalaan
ang kanilang mga sarili sa panahon ng
pananakop ng mga Kanluranin
C. Nagkaroon ng paghahalo ng mga lahi dahil sa
mga naganap na kasalang katutubo at dayuhan
D. Pangunahing gampanin ng mga bansang Asyano
ang tagatanggap ng mga
produktong Kanluranin
15. Ano ang ipinapahiwatig ng tagumpay ng kampanya ni
Mohandas Gandhi Sa kolonyalismo ng mga Ingles sa
India?
A. Mahusay na rebolusyonaryong lider si Mohandas Gandhi
B. Maaaring labanan ang kolonyalismo sa
mapayapang paraan C. Ang pang-aapi ng mga
kolonyalista ay may katapusan
D. Naging simbolo si Mohandas Gnadhi ng
pagkakaisa ng mga mamamayan sa India
16. Alin sa mga sumusunod ang maituturing na
magandang dulot ng pananakop ng mga Ingles sa
pangangalaga ng karapatang pantao ng mga Hindu
lalo na ang mga kababaihan?
A. Pag-unlad ng komunikasyon at transportasyon sa India
B. Pagkakaroon ng pagkakataong makapag-aral ang
mga mamamayan ng India

C. Pagbabawal sa ilang matandang kaugaliang

Hindu tulad ng sati at female infanticide
D. Pagbabawal sa matatandang kaugaliang tulad
ng foot binding at concubinage
17.Ano ang kahalagahan ng mataas na antas ng
edukasyon sa isang bansa? A.Ito ay nagsisilbing
instrumento sa pagsulong ng nasyonalismo at
interes ng bansa
B.Pinagaganda ang imahe ng bansa kapag ito ay
may mataas na bahagdan ng edukadong
mamamayan
C.Magandang negosyo ang mga
pampribadong paaralan na napagkukunan
ng buwis ng pamahalaan
D.Pinalalaki nito ang opurtunidad ng mga tao na mangibang bansa.
341

18. Bakit sinasabing ang kalakalan ay mahalagang susi

sa pagkakaisa ng mga Asyano?
A. Dahil dito ay nagtutulungan ang mga
magkakaratig bansa sa Asya B. Nagsisilbi itong
daluyan ng kultura at pagpapalitang kultural ng mga
bansa
C.Maaring lumaki ang kita sa mga usaping block market
D. Sa pamamagitan nito nababatid ang mga bansang palaasa
19. Bakit muling nabuo ang
bansang Israel? A.Dahil sa
layuning lumakas ang Judaism
B.Sa kagustuhang magsama-samang muli
ng mga Hudyo C.Upang matamo ang
kanilang kaligtasan
D.Dahil sa pananakop ng ibang lupain
20. Kung ikaw ay pangulo ng Samahan ng mga Magaaral sa Araling Panlipunan at naatasang
magpresenta ng ng mga aral sa kasalukuyan ng
Imperyalismo at Kolonyalismo sa Timog at Kanlurang
Asya at kung paano ito mapagyayaman hanggang sa
hinarap. Alin ang mas angkop na gamitin sa isang
video conferencing.
a. Multimedia presentation at
pagtalakay b. Pagkukuwento at
pagtatanong
c. Pagbabasa ng teksto at pagbibigay
ng haka-haka d. Debate at pag uutos
ng dapat gawain.
TALASALITAAN:
Akulturasyon proseso kung saan ang isang lipunan ay
nakatanggap ng elemento, katangian, o impluwensya ng kultura
ng isa pang lipunan
Astrolabe instrumento sa paglalayag na ginagamit upang
malaman ang latitudo layo ng barko
Humanidades-ay naglalaman ng mga kaalaman tungkol sa

mga sining na biswal tulad ng musika, arkitektura, pintura,

sayaw, dula at panitikan. Sa pamamagitan ng mga tekstong ito,
naipapahayag ng sumulat ang kanyang nadarama, adhikain,
pangarap, pag-asa, o pangamba
Imperyalismo ay
isang patakaran o paraan ng pamamahala kung saan ang malalaki
o makapangyarihang mga bansa ang naghahangad upang
palawakin ang kanilang kapangyarihan sa pamamagitan ng
pagsakop o paglulunsad ng mga pagtaban o kontrol na
pangkabuhayan at pampulitika sa ibabaw ng ibang mga bansa
Kalakalan anumang transaksyon sa pagitan ng dalawang tao o
sa pagitan ng mga bansa na kabilang sa isang pamilihan
342

Kolonyalismo ay ang tuwirang pananakop ng isang bayan

sa iba pa upang mapagsamantalahan ang yaman nito o
makuha rito ang iba pang pangangailangan ng mangongolonya
Krusada Serye ng mga kampanya ng mga Kristiyanong
Kabalyero na ang layunin ay bawiin ang Jerusalem mula sa mga
Muslim

Mandate System-pagpapasailalim sa isang bansang

naghahanda na maging isang malaya at nagsasariling bansa sa
patnubay ng isang bansang Europeo
Merkantilismo prinsipyong pang-ekonomiya kung saan
ang batayan ng kayamanan ng bansa ay ang dami ng
ginto at pilak na mayroon nito
Monopolyo -Ang monopolyo ay isang istrakturang bilihan na may
malakas na pwersang itakda ang presyo at dami ng ibebenta
dahil nagiisa lamang ang prodyuser na nagbebenta ng produkto
at serbisyo sa maraming mamimili
Protectorate- Isang rehiyon na may sariling pamahalaan
subalit nasa ilalim ng kontrol ng isang panlabas na
kapangyarihan

REFERENCES AND WEBSITE LINKS USED IN THIS LESSON:

(For References, use MLA style to cite publications.
For Websites, state the URL and annotate or give the
Website title. Arrange Websites according to their
appearance in the module.
Provide other credits for multimedia materials such as images and sounds.)
Asya Noon,Ngayon at sa Hinaharap nina Teofista
Vivar et al Asya Pag-usbong at Pag-unlad nina
Grace Estela C. Mateoet.al Asya Tungo sa Pagunlad ninaEvelina Viloria et. al
Buhay na Asya nina Dr. Adelina Sebastian
et.al Kasaysayan at Kabihasnan ng Asya nina
Mangubat at Villa

343

344