Κτύπημα στο κεφάλι. Τι χρειάζεται να ξέρει ένας γονιός

Τα τραύματα της κεφαλής είναι πολύ συχνά στα παιδιά με υπολογιζόμενη συχνότητα 400 ανά 100,000 παιδικού πληθυσμού. Τα περισσότερα από αυτά είναι ήπια, περιορίζονται σε τοπικά φαινόμενα και το 95% δεν συνοδεύονται από εγκεφαλικές βλάβες ή απώτερες νευρολογικές επιπλοκές. Οι κακώσεις της κεφαλής γενικά περιλαμβάνουν τις κακώσεις του τριχωτού της κεφαλής, τα κατάγματα κρανίου και τις κακώσεις του εγκεφάλου. Ιατρικώς ταξινομούνται με διάφορους τρόπους π.χ. αναλόγως μηχανισμού κάκωσης, της νευρολογικής κλίμακας Γλασκώβης (Glasgow Coma Scale), ή της μορφολογίας της βλάβης στον απεικονιστικό έλεγχο. Στην πράξη όμως λαμβάνουμε υπόψη πολλούς παράγοντες στην αξιολόγηση μιας κάκωσης κεφαλής. Έτσι, για τη διερεύνηση και αντιμετώπιση αυτών των τραυματισμών υπάρχουν κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες αλλά το πιο σημαντικό είναι η κλινική αξιολόγηση από τον ιατρό. Αυτή περιλαμβάνει το ιστορικό και το μηχανισμό τραύματος, τη λεπτομερή εξέταση του παιδιού αλλά και τη διενέργεια, εάν κριθεί αναγκαίο, απεικονιστικών εξετάσεων. Τέλος, ο ιατρικός όρος που χρησιμοποιούμε για αυτές τις κακώσεις είναι κρανιοεγκεφαλική κάκωση η οποία μπορεί να είναι από ήπια μέχρι σοβαρή.

Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που οδηγούν σε κάκωση κεφαλής;

• Πτώση από ύψος, π.χ. πτώση ενός βρέφους από το κρεβάτι ή καναπέ σε σκληρή επιφάνεια, πτώση ενός παιδιού από ύψος πέραν του 1.5 μέτρου.
• Αθλητικές κακώσεις, π.χ. συγκρούσεις, κτύπημα με βαριά μπάλα ή μπάλα που κινείται με υψηλή ταχύτητα.
• Τροχαία ατυχήματα (αυτοκίνητο, ποδήλατο, μοτοποδήλατο, πεζή).
• Κακοποίηση, π.χ. βίαιο ταρακούνημα βρέφους (shaken baby syndrome) ή εσκεμμένο κτύπημα ή πτώση. Είναι χρέος του κάθε επαγγελματία υγείας να σκεφτεί και να διερευνήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο επί ενδείξεων!

Ποια είναι τα πιο συνήθη συμπτώματα μετά από κάκωση κεφαλής στα παιδιά;

1. Οίδημα στο δέρμα (καρούμπαλο) ή εκδορές.
2. Θλάση του τριχωτού της κεφαλής. Λόγω της πολύ καλής αιμάτωσης του, η αιμορραγία μπορεί να επιμένει ή να είναι σημαντική.
3. Εμετός. Ένας ή δύο εμετοί είναι συνηθισμένοι στα παιδιά λόγω του πόνου και του στρες του κτυπήματος.
4. Υπνηλία. Ένας υπνάκος μετά από κτύπημα στο κεφάλι είναι επίσης συνηθισμένο φαινόμενο λόγω του πόνου και του στρες.
5. Κεφαλαλγία (πονοκέφαλος). Πολύ συχνό σύμπτωμα που στα μικρά παιδιά μπορεί να εκδηλώνεται ως ανησυχία και δυσφορία (ιδιοτροπία).

Ποία είναι τα επικίνδυνα ευρήματα και συμπτώματα που θα μας ανησυχήσουν μετά την κάκωση;

1. Κεφαλαλγία που χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου.
2. Εμετοί που είναι πολλαπλοί και επιδεινώνονται.
3. Υπνηλία που επιμένει ή/και συνοδεύεται με δυσκολία στην αφύπνιση.
4. Απαρηγόρητο κλάμα ή διέγερση (ευερεθιστότητα) σε βρέφη και μικρά παιδιά.
5. Απώλεια της συνείδησης. Περίπου 5% των παιδιών ηλικίας μικρότερης των 2 χρονών και 13% των παιδιών μεγαλύτερης των 2 χρονών παρουσιάζουν απώλεια της συνείδησης.
6. Σπασμοί. Συμβαίνουν σε ποσοστό περίπου 1% μετά από κάκωση κεφαλής.
7. Εμπιεστικό κάταγμα κρανίου (depressed skull fracture). Σπάσιμο δηλαδή των οστών του κρανίου, που μπορεί να ψηλαφηθεί ως ανώμαλη εμβάθυνση κάτω από το δέρμα.
8. Μελανιά (εκχύμωση) γύρω από τα μάτια (raccoon eyes) ή πίσω από το πτερύγιο του αυτιού (σημείο Battle). Μπορεί να σημαίνει  κάταγμα στη βάση του κρανίου.
9. Εκροή υδαρούς υγρού (εγκεφαλονωτιαίο υγρό) από τη μύτη ή το αυτί.
10. Ακανόνιστο περπάτημα, διαταραγμένη ισορροπία ή μουδιάσματα στα χέρια ή στα πόδια
11. Μεγάλο θλαστικό τραύμα, (βαθύ σχίσιμο) του τριχωτού της κεφαλής με επιμένουσα αιμορραγία.
12. Αυξημένη τάση (πίεση) και προεξοχή της μεγάλης πηγής του βρεφικού κρανίου.

Η ακτινογραφία κρανίου είναι χρήσιμη στη διάγνωση κρανιοεγκεφαλικής βλάβης;

Πολύ αμφιλεγόμενο ζήτημα. Παρόλο ότι είναι εύκολη η διενέργεια μιας απλής ακτινογραφίας κρανίου και μάλιστα με πιο χαμηλή δόση ακτινοβολίας σε σχέση με την αξονική τομογραφία, η διαγνωστική της αξία είναι περιορισμένη αφού δεν απεικονίζει βλάβη του εγκεφαλικού ιστού, ενδοκράνια αιμορραγία ή κατάγματα της βάσης του κρανίου. Απλά μπορεί να μας απεικονίσει κάποια κατάγματα του κρανίου. Για αυτό, οι κατευθυντήριες οδηγίες σε πολλές χώρες δεν την περιλαμβάνουν.

Πότε ενδείκνυται η αξονική τομογραφία κρανίου/εγκεφάλου;

Η αξονική τομογραφία εγκεφάλου/κρανίου πρέπει να γίνεται μόνο επί ενδείξεων και όχι αλόγιστα αφού η έκθεση στην ακτινοβολία είναι επιβλαβής και αθροιστική. Για λόγους σύγκρισης και κατανόησης η ακτινοβολία της αξονικής κρανίου/εγκεφάλου είναι 2-4 mSv ενώ της ακτινογραφίας θώρακα 0.1 mSv.

Εν κατακλείδι, οι κακώσεις της κεφαλής είναι κατά κανόνα ήπιες και αθώες. Παραταύτα, πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση ώστε να αναγνωρίσουμε τα ευρήματα που δεικνύουν τραυματική εγκεφαλική βλάβη και να αποταθούμε το συντομότερο για ιατρική βοήθεια χωρίς να πανικοβαλλόμαστε.