Sołtys to jedna z najstarszych funkcji społecznych w naszym kraju, sięgająca czasów średniowiecza. W całej Polsce jest ich około 40 tysięcy. 11 marca obchodzą swoje święto – Dzień Sołtysa.
Sołtysi dawniej
Nazwa sołtys pochodzi z języka niemieckiego, od wyrazu „scholtis” oznaczającego sędziego. Ta funkcja najlepiej odzwierciedla ich działalność na przełomie XII i XIII wieku, początkowo jednak tylko we wsiach lokowanych na prawie niemieckim. Sołtysem mógł zostać szlachcic, mieszczanin lub miejscowy chłop. Człowiek na tym stanowisku sprawował nadzór nad wsią, był sędzia w sprawach opłat, podatków i przymusowych służebności, reprezentował także mieszkańców w sporach z sąsiednimi wsiami czy w kontaktach z panem feudalnym. Sołtys miał prawo do posiadania własnych chłopów, prowadzenia młyna i warsztatu rzemieślniczego. Ich pozycja szybko nabrała dużego znaczenia, do tego stopnia, że w XIV wieku próbowano uczynić z nich osobną warstwę społeczną. Ich potencjał ekonomiczny przewyższał nawet drobne rycerstwo. Bogaci i niezależni sołtysi byli więc solą w oku szlachty, która wymogła na Władysławie Jagielle wydanie Statutu Warckiego. To prawo umożliwiało m. in. przejmowanie gospodarstw sołtysich i wypędzanie krnąbrnych sołtysów ze swoich wsi. Mimo tych przeciwności, sołtysi przetrwali wiele okresów w historii Polski: rządy Piastów, Jagiellonów, Krzyżaków, Wazów, Królów elekcyjnych czy PRL.
Sołtysi dziś
W czasach współczesnych ważnym wydarzeniem dla sołtysów było utworzenie samorządu terytorialnego w 1990 roku. Sołtys stał się organem wykonawczym jednostki pomocniczej gminy – sołectwa. Jest wybierany przez zebrania wiejskie, przysługuje mu ochrona prawna taka jak funkcjonariuszom publicznym.
Do zadań sołtysa należy przede wszystkim reprezentowanie interesów mieszkańców, zwoływanie zebrań wiejskich, realizowanie uchwał rady gminy, pobieranie lokalnych opłat, przekazywanie mieszkańcom najważniejszych wiadomości oraz dbanie o rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny społeczności. W praktyce to ludzie, do których mieszkańcy mogą zgłaszać się z najróżniejszymi problemami, skargami czy pomysłami. Dobry, rozsądny i pomocny sołtys z pewnością jest więc niezastąpiony w swojej wsi, bowiem jak mało kto zna potrzeby sąsiadów. Z drugiej strony, bez wsparcia ze strony społeczności lokalnej nic nie osiągnie.
Obchody Dnia Sołtysa
Dzień Sołtysa przypada 11 marca (lokalnie występują też inne daty) i jest bardzo popularne w naszym społeczeństwie. Święto ma na celu docenienie roli sołtysa, okazanie im wdzięczności za poświęcenie. To trudna i odpowiedzialna praca, która nie ma wyznaczonych stałych godzin, sołtys pełni swoją funkcję całą dobę. W Polsce jest ich około 40 tysięcy, w tym wiele kobiet. W Dniu Sołtysa życzenia oraz drobne upominki płyną z najróżniejszych stron, od mieszkańców, przedsiębiorców, instytucji i urzędów czy nawet samego prezydenta. Organizowane są różne wydarzenia, m. in. wspólne biesiady i spotkania przedstawicieli polskich wsi czy wycieczki. Na przykład Wielkopolska Izba Rolnicza wspólnie z Samorządem i Stowarzyszeniem Sołtysów z Województwa Wielkopolskiego organizuje pielgrzymkę do Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. W niektórych regionach odbywają się różne konkursy, np. dla najlepszego sołtysa regionu.