Meehelpen? Ga naar etymologieWiki

 

Jaarwoordgenerator
Vul hier een jaartal in (vanaf 1800) en ontdek welke woorden er in dat jaar aan het Nederlands werden toegevoegd.

 

voer - (wagenvracht)

Etymologische (standaard)werken

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

voer2* [wagenvracht] {vo(e)der [een wijnmaat, groot wijnvat, een bepaald gewicht aan lood] 1285} oudsaksisch fothar, oudhoogduits fuodar (hoogduits Fuder), oudfries fother, oudengels foðor (engels fodder); op enige afstand verwant met vadem [het omvattende].

J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leiden

voer 2 znw. o. ‘wagenvracht’, mnl. voeder o. ‘wagenvracht, hoop, bepaalde hoeveelheid wijn’, os. fōthar, ohd. fuodar (nhd. fuder), ofri. fōther, oe. fōðor (ne. fother) ‘wagen vracht, gewicht’. — Eig. ‘wat omvat wordt’, westgerm. *fōðra met r-suffix gevormd van de onder vadem behandelde wortel.

Het fra. foudre ‘groot wijnvat’ is in de 15de eeuw (als voudre) uit het hd. overgenomen.

N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haag

voer II (wagenvracht) znw. o., mnl. voeder o. “wagenvracht, hoop, bepaalde hoeveelheid wijn”. = ohd. fuodar (nhd. fuder), os. fôthar, ags. fôðor o. (eng. fother) “wagenlast, een gewicht”. Of met de oudere bet. “wagenbak, het bevattende” met gramm. wechsel naast het bij voeren II besprokene germ. *fôðra- of als “het omvattende” bij vadem. Fr. foudre “wagenvracht” uit het Germ.

C.B. van Haeringen (1936), Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Supplement, Den Haag

voer II (wagenvracht). Ook ofri. fôther (o.?) ‘wagenlast’.

J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gent

voer 3 o. (vracht), afwisselend samentr. van voeder 1 en verbaalabstr. van voeren 2.

Thematische woordenboeken

T. Pluim (1911), Keur van Nederlandsche woordafleidingen, Purmerend

Voer of voeder (wagenvracht), verwant met vatten (zie Vadem), dus: zooveel als een wagen kan bevatten.

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

voer ‘wagenvracht’ -> Zweeds fora ‘wagenvracht’ (uit Nederlands of Nederduits).

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

voer* wagenvracht 1285 [MNW]

Overige werken

Julius Pokorny (1959), Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch, Bern.

per-2: B. per-, perǝ- ‘hinüberführen oder -bringen oder -kommen, übersetzen, durchdringen, fliegen’, nicht sicher von per 2: C. zu trennen, poro-s ‘Zugang’, por-mo-s ‘Fähre’, per-tu-s, por-tu-s ‘Zugang’;

Ai. píparti ‘führt hinüber, geleitet, fördert, übertrifft’, Kausat. pāráyati ‘setzt über’ (= pālayati ‘schützt’), av. par- (mit Präfixen) ‘hindurch-, hinübergehen’, Kaus. -pārayeité, ai. pāra- ‘hinüberbringend, übersetzend’, m. n. ‘jenseitiges Ufer, Ziel, äußerste Grenze’ (dazu pārya- ‘wirksam’), av. pāra- m. ‘Ufer; Grenze, Ende’;
arm. hord ‘begangen, betreten’, hordan ‘fortgehen’, hordantam ‘lasse fortgehen’, und heriun ‘Pfrieme’; thrak. πόρος, -παρα in Ortsnamen = gr. πόρος ‘Furt’;
gr. περάω ‘dringe durch’, πείρω (πεπαρμένος) ‘durchdringe, durchbohre’ (= ksl. na-perjǫ), διαμ-περής ‘durchbohrend’, περόνη ‘Spitze, Stachel, Spange’; πόρος ‘Durchgang, Zugang, Übergang, Furt; Ausweg; Pl. Einkünfte’, hom. πορεῖν ‘verschaffen’, Aor. ἔπορον; πέπρωται ‘ist, war vom Schicksal bestimmt’ (*pr̥̄-), πορεύω ‘führe, verschaffe’, Med. ‘reise’, πορίζω ‘gewähre Durchgang; verschaffe’, πορθμός ‘Überfahrt, Meerenge’;
alb. pruva, prura ‘brachte, führte’, sh-poroj ‘durchbohre, durchsteche’ (dis- + *pērā-i̯ō), sh-poj, tsh-poj, sh-puay ‘ds., durchbreche eine Mauer, breche ein’ (dis- + *pērei̯ō), sh-pie ‘führe hin’ (*sem- + *perō); pirr(ë) f. ‘Dorn’ (*per-nā) usw.;
lat. portō, -āre ‘tragen, führen, fahren, bringen, darbringen’, umbr. portatu ‘portato’, portust ‘portaverit’ (*poritō, zu einem Iterativ *porei̯ō);
got. faran, for ‘wandern, ziehen’, farjan ‘fahren, schiffen’, st. V. ahd. ags. faran, aisl. fara ‘fahren’, schw. V. as. ferian, ahd. ferien, ferren, aisl. ferja ‘fahren, schiffen’(farjan = *porei̯ō); aisl. fǫr f. ‘Reise, Fahrt’, ags. faru f. ‘Fahrt, Reise, Zug’, mhd. var f. ‘Fahrt, Weg, Art, Weise’ (fem. zu gr. πόρος); aisl. farmr, ags. fearm m. ‘Schiffsladung’, ahd. farm ‘Nachen’ (= russ. porom); dehnstuf. Kaus. as. fōrian, ahd. fuoren, nhd. führen, aisl. fø̄ra ds., ags. (als Iter.) fēran ‘gehn, ziehen’ (= av. pāráyati, aksl. pariti); ahd. fuora ‘Fuhre, Fahrt usw.’, ags. fōr f. ‘Fahrt, Wagen’; aisl. fø̄rr ‘fahrbar, geeignet’, ahd. gi-fuori ‘passend, bequem, nützlich’; Verbalabstr. aisl. ferð, ags. fierd, ahd. mhd. fart ‘Fahrt’ (*por-ti-);
russ.-ksl. na-perjǫ (= πείρω), -periti ‘durchbohren’; perǫ, pъrati ‘fliegen’; Iter. pariti ‘fliegen, schweben’ (= ai. pārayati, germ. *fōrjan); pero ‘Feder’; russ. poróm, skr. prȁm ‘Fähre’ (= aisl. farmr); vermutlich hierher auch aksl. porjǫ, prati ‘zerschneiden’; über nhd. Farn usw. s. Nachtrag S. 850.
per-tu-, por-tu-, Gen. pr̥-teus ‘Durchgang, Furt’: av. pǝrǝtu-š m. f. (urar. *pr̥tú-š) und pǝšu-š m. (urar. *pŕ̥tu-š) ‘Durchgang, Furt, Brücke’ (hu-pǝrǝθwa- ‘gut zu überschreiten’ = ‘Euphrat’); lat. portus, -ūs ‘Haustüre’ (XII tab.); ‘Hafen’, angi-portus ‘enge Passage, Nebengäßchen’; daneben ā-St. porta ‘Stadttor, Tor’ = osk. [p]úrtam; illyr. ON Nau-portus; gall. ritu- ‘Furt’ in Ritumagus, Augustoritum, acymr. rit, ncymr. rhyd, corn. rit ‘Furt’; ahd. furt, ags. ford ‘Furt’ (hochstufig aisl. fjǫrðr ‘enger Meerbusen’ aus *per-tu-s); daneben f. i-St. im nhd. ON Fürth (*furti-).
Nachtrag zu S. 817:
Zu ksl. pero ‘Feder’ gehören *por-no- ‘Feder’ in ai. parṇá- n. ‘Feder, Blatt’, av. parǝna- n. ‘Feder, Flügel’, as. ahd. farn ‘Farnkraut’ (*Federkraut), ags. fearn m. ds., lit. spar̂nas, lett. spàrns m. ‘Flügel’ (das s- von der Wz. spher-);
*prǝti-s in gall. ratis, mir. raith f. ‘Farnkraut’, bret. rad-enn Kollektiv ds.;
*po-port-i̯o- in lit. papártis, papartỹs ‘Farnkraut’, lett. paparde, paparske ds.; mit Dehnstufe slav. *paparti- f. in russ. páporotь usw. ds.
WP. II 21, Trautmann 206, Vasmer 2, 313.

WP. II 39 f., WH. II 344, Trautmann 206, 215 f.

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Hosted by Instituut voor de Nederlandse Taal