faillissement zn. ‘bankroet’
Vnnl. faillement ‘(juridische) staat van onvermogen om aan zijn financiële verplichtingen te voldoen’ [1555; De Bruijn-van der Helm 1992], van den faillissemente des debiteurs ‘over het onvermogen tot betalen, het bankroet, van de debiteur’ [1582; Stall.], faillissement ‘id.; het bereiken van die staat, het failliet gaan’ [1669; Meijer].
De oudste vorm is via Frans faillement [1229; Rey] ontleend aan Italiaans fallimento ‘id.’ [voor 1348; DEDLI], afleiding van fallire ‘failliet gaan’ [voor 1348; DEDLI], ontwikkeld uit Latijn fallere ‘doen uitglijden’, waarvan de verdere etymologie onzeker is. De insertie van de lettergreep -iss- heeft alleen in het Nederlands plaatsgevonden, om onduidelijke redenen, en is pseudo-Frans: faillissement zou een regelmatige Franse afleiding zijn geweest van een werkwoord faillir ‘failliet gaan’, maar dat bestond en bestaat in het Frans niet. Wel vnnl. faillieren ‘failliet gaan’ (die partie die faelgieren sal [1540; de Bruijn 1992]), dat als Frans leenwoord kon worden gevoeld; dat was echter een betekenisontlening van Italiaans fallire bij, en later ter vervanging van, de Middelnederlandse betekenis faillieren ‘in gebreke blijven’ [1285; CG II, Rijmb.].
Dat Latijn fallere verwant zou zijn met → vallen wordt wel gesuggereerd maar is dubieus.
♦ failliet bn. ‘in staat van faillissement’; zn. ‘ondergang’, (BN) ‘faillissement’. Vnnl. fallit ‘bankroet verklaard persoon’ [1676; de Bruijn 1992]; nnl. fallit, failliet zijn ‘bankroet zijn’ [1824; Weiland], met den boedel van den failliet [1838; WNT vermengen]; in de samenstelling failliet-verklaring [1838; WNT verzet I]; (bn.) ‘in toestand van faillissement’ in in een faillieten boedel [1844; WNT], (zn.) het faljiet ‘toestand van faillissement’ [1866; WNT], in de uitdrukking failliet gaan [1889; WNT]. In de oude betekenis ‘bankroet verklaard persoon’ ontleend aan Italiaans fallito ‘id.’ [voor 1348; DEDLI], gesubstantiveerd verl.deelw. van fallire. Later aangepast aan de Franse spelling. De attestaties illustreren dat de overgang naar de latere betekenis ‘faillissement, het bankroet zijn’ zelfstandig in het Nederlands plaatsvond, maar het Franse zn. faillite ‘faillissement’ [1566; Rey] zal zeker ook een rol hebben gespeeld. Het Nederlands had al het oudere zn. faillissement; daardoor werd failliet ter onderscheid algauw als bn. gebruikt. Als zn. wordt failliet in het NN uitsluitend in overdrachtelijke zin gebruikt: het failliet van het fascisme [1950; van Dale]; dit in contrast met het altijd financiële faillissement. In het BN is de financiële betekenis onder invloed van het Frans blijven bestaan naast faillissement; als purisme in formeel BN ook wel faling, zie → falen. Als bn. wordt failliet zowel in het BN als het NN letterlijk en overdrachtelijk gebruikt.

faillissement znw. o. Nnl. formatie van fr. faillir (> nndl. failleeren. Zie ook falen): hd. falliment o. < it. fallimento. Uit ʼt fr. verl. deelw. failli, resp. uit ʼt znw. faillite “faillissement” komt nnl. failliet bnw. en znw. o.

failliet (bn.) bankroet; Nuinederlands failliet <1824> < Frans failli.

faliet, valiet, vanliet gaan uitdr.: failliet gaan. Fr. faillite < It. fallito, fallita < fallire, Fr. faillir ‘falen’.

failliet ‘bankroet’ -> Indonesisch failit, fayit, pailit ‘bankroet’; Jakartaans-Maleis pailit ‘bankroet’; Javaans pailit ‘bankroet’; Madoerees palet ‘bankroet’; Makassaars palî́ ‘bankroet’; Papiaments fayit ‘bankroet’.

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.