Το χαρτί και ο Τύπος δεν έχουν πεθάνει, όπως πολλοί νομίζουν.
Σας γράφω από τη Θεσσαλονίκη. Ο όμιλός μας θα εκδώσει μέσα στον Ιανουάριο την εφημερίδα «Θεσσαλονίκη». Οι προετοιμασίες είναι πυρετώδεις στα νέα γραφεία της Μητροπόλεως και όλοι ευελπιστούμε ότι και το νέο εκδοτικό εγχείρημα του Ιωάννη Φιλιππάκη, με διευθυντή τον ελπιδοφόρο Θεσσαλό ∆ημήτρη Καρεκλίδη και διευθύντρια συντάξεως τη δυναμική Μακεδόνισσα Χριστίνα Χαλεπλίδου, θα στεφθεί από επιτυχία, γιατί ο κόσμος της συμπρωτεύουσας «διψά» για ενημέρωση.
Τύχη αγαθή αυτές τις εορταστικές μέρες, ο πολύπειρος συνάδελφος δημοσιογράφος Παντελής Σαββίδης, τον οποίο θα έχουμε -μεγάλη μας τιμή- σε αυτό το ταξίδι της ενημέρωσης, διοργάνωσε στο νεοκλασικό που στεγάζει την Ένωση Συντακτών Εφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης, στην οδό στρατηγού Καλλάρη 5 (νέος πρόεδρος ο Γιάννης Βοϊτσίδης και γραμματέας η Ειρήνη Τσαρούχα), μια εκδήλωση αναμνήσεων προς τιμήν του Αντώνη Κούρτη, επί μακρόν διευθυντή μιας άλλης «Θεσσαλονίκης», της ιστορικής εφημερίδας του Ιωάννη Βελλίδη. Και αυτό αποτέλεσε για εμάς (και για μένα, που θα έχω την ιδιότητα του συμβούλου εκδόσεως) μια σπάνια ευκαιρία να ακούσουμε όλους τους εξαίρετους βετεράνους συναδέλφους να θυμούνται την ιστορία του Τύπου της πόλης και να μπούμε στην ψυχή της. Στο DNA της. Με χαρά διαπιστώσαμε ότι το DNA της μας ταιριάζει απόλυτα, ταυτιζόμαστε: ανεξάρτητη δημοσιογραφία στην υπηρεσία της πόλης της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας μας.
Η λογοκρισία
Στις δύο ώρες που διήρκεσε η εκδήλωση, οι 30 βετεράνοι δημοσιογράφοι που ανταποκρίθηκαν στο reunion θυμήθηκαν τις συνθήκες έκδοσης της εφημερίδας υπό την ηγεσία του Αντώνη Κούρτη, αλλά κυρίως τις αρχές της. Σταχυολογώ μερικές από αυτές, όπως ακούστηκαν από όλους όσοι έλαβαν τον λόγο:
Πρώτον: Οι λέξεις «δημοσιογραφία» και «φόβος» είναι αταίριαστες, αντίθετες. «Όποιος φοβάται πάει σπίτι του» έλεγε ο Αντώνης Κούρτης.
∆εύτερον, συναφές: Η δημοσιογραφία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το θάρρος και την τόλμη. Ο ίδιος ο Κούρτης έλαβε το 1973, στην Αθήνα, από τα χέρια του Αχιλλέα Καραμανλή, δήλωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή κατά της δικτατορίας και, μολονότι ο Βελλίδης ήταν επιφυλακτικός για τη δημοσίευσή της, εκείνος είπε «θα τη βάλουμε». Και την έβαλε. Έστειλε στη λογοκρισία την πρώτη έκδοση χωρίς τη δήλωση, έδιωξε όλο τον κόσμο από την εφημερίδα για να μη γνωρίζει και τύπωσε το φύλλο, ενώ ο ίδιος εξαφανίστηκε στο εξοχικό του στη Λαγομάνδρα Χαλκιδικής για να μην τον συλλάβει η ασφάλεια. Guts.
Τρίτον: ∆ημοσιογραφία σημαίνει καινοτομία και άνοιγμα στα νέα ρεύματα. Όπως είπε ο Κώστας Μπλιάτκας, ο οποίος επιστρατεύτηκε από τον Παντελή Σαββίδη μαζί με τον Μιχάλη Αλεξανδρίδη και τον Λάζαρο Χατζηνάκο για να φτιάξουν το ρεπορτάζ νεολαίας και επιστήμης, ο Κούρτης «έκανε τις μεταρρυθμίσεις, κείμενα». Τις μεταρρυθμίσεις για τις οποίες διψούσε η ελληνική κοινωνία αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση.
Τέταρτον: ∆ημοσιογραφία σημαίνει να βλέπεις την Ελλάδα μέσα από τον κόσμο και τον κόσμο μέσα από την Ελλάδα. Ο πρώην υπουργός Γιάννης Ανθόπουλος είχε προσληφθεί τότε για να μεταφράζει όλο τον γαλλικό Τύπο και να «ελληνοποιεί» τα θέματά του με βάση τις τάσεις στην πατρίδα μας. Γαλλικά δεν ήξερε άριστα, αλλά ο Κούρτης τον διέταξε να μάθει σε τρεις μήνες, και τα έμαθε.
Πέμπτον: ∆ημοσιογραφία σημαίνει εχεμύθεια. Για κάθε ένα οff the record που σέβεσαι και κρατάς, η πηγή σου σε επιβραβεύει με 10 ρεπορτάζ «επιτυχίες». Αυτό εννοώ και εγώ όταν καμιά φορά μοιράζομαι με νεότερους συναδέλφους την παράδοξη σκέψη ότι «πήγα μπροστά με τη σιωπή» και βλέπω να διαγράφεται στο πρόσωπό τους η έκπληξη. Αυτή τη «σιωπή» εννοώ. Τον «λόγο τιμής» απέναντι στην «πηγή».
Έκτον: ∆ημοσιογραφία, τέλος, σημαίνει τίτλοι. «Μια ζωή τίτλοι», όπως έλεγε ο αείμνηστος Χρήστος Πασαλάρης. Οι τίτλοι συμπυκνώνουν τις χιλιάδες λέξεις σε πέντε έξι, και καμιά φορά είναι και ιστορικοί. Μόνον οι δημοσιογράφοι και οι στιχουργοί μπορούν να συμπυκνώνουν γεγονότα και συναισθήματα σε τόσο λίγες λέξεις.
Ο Παντελής Σαββίδης μάς είπε, με αφορμή το μοντέλο Κούρτη και το τι σημαίνει διευθυντής: σημαίνει αρχηγία. Να καλύπτει, όπως η μάνα του λόχου, τους δημοσιογράφους του προς τα έξω, ακόμα και για τα λάθη που κάνουν, αλλά να τους νουθετεί εσωτερικά, χωρίς να τους εκθέτει μπροστά στους συναδέλφους τους για να διορθώνουν τα λάθη. ∆ημοσιογραφία σημαίνει ανεξαρτησία. Ο Κούρτης, το 1986, τοποθετήθηκε κυβερνητικός εκπρόσωπος από τον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά δεν άντεξε παραπάνω από πέντε μήνες και επέστρεψε ως πρόεδρος της ∆ΕΘ στη Θεσσαλονίκη. Γιατί; Γιατί, όπως ο ίδιος έχει αποκαλύψει, ο Ανδρέας τον πίεζε να παρεμβαίνει σε άλλους συναδέλφους του διευθυντές για να λειανθεί η σκληρή γραμμή που τηρούσαν εναντίον του. Εκείνος του εξηγούσε ότι αυτό δεν είναι δυνατόν, γιατί από τη γραμμή της εφημερίδας επηρεάζεται και διαμορφώνεται η κυκλοφορία της. Έλεγε «όχι» ακόμη και στον Ανδρέα! Guts εις διπλούν.
∆ημοσιογραφία, τέλος, σε επίπεδο διεύθυνσης, σημαίνει να μπορείς να βλέπεις καμιά φορά και πέρα από τον εκδότη σου, αν χρειαστεί να προστατεύσεις και τους εργαζομένους και την περιουσία του. Ο Βελλίδης ήθελε να κλείσει την εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» κάποια στιγμή, αλλά, ύστερα από διαβούλευση με τους συνεργάτες του, ο Κούρτης αποφάσισε να της αλλάξει το προφίλ και να τη μετατρέψει σε μισή πολιτική και μισή αθλητική, κάτι που εκτίναξε την κυκλοφορία της στα 100.000 φύλλα σε ολόκληρη τη Μακεδονία κάθε ∆ευτέρα.
Ιδεολογία
Στη συγκέντρωση αυτή των αναμνήσεων δόθηκε ο ορισμός της εφημερίδας. Εφημερίδα = οικογένεια. Εφημερίδα = νιάτα, ελευθερία, ευκαιρίες. Σε ό,τι αφορά το ιδεολογικό προφίλ της τότε «Θεσσαλονίκης», έχει σημασία ότι αυτή κυκλοφόρησε το 1963, όταν η πόλη συγκλονιζόταν από τη δολοφονία Λαμπράκη (για την οποία αργότερα η Αλέκα Παπαρήγα αναγνώρισε ότι ο Καραμανλής δεν είχε καμία σχέση), και στην πρώτη σελίδα στο πρώτο της φύλλο είχε φωτογραφία τον στρατηγό Ντε Γκολ. Έχει επίσης σημασία ότι η εφημερίδα πλήρωσε την ταύτισή της με την αποστασία κυκλοφοριακά και ανέκαμψε μόνον όταν τοποθετήθηκε στην ηγεσία της ο αείμνηστος Γιώργος Μπέρτσος. Η νέα της γραμμή ήταν με τον Γεώργιο Παπανδρέου, μακριά από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Τέλος, δεδομένων των σχέσεων του Αντώνη Κούρτη με το ΠΑΣΟΚ (έδωσαν το «παρών» στην εκδήλωση που έγινε προς τιμήν του οι πρώην πρόεδροι της νομαρχιακής, κύριοι Μαμέλης και Τζιόλας), μου έκανε τεράστια εντύπωση η ισχυρή σχέση που ανέπτυξε μετά το 1973 ο Κούρτης με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Και δημοσιογραφικά, καθώς με ένα πρωτοσέλιδό του που έφερε τον τίτλο «Κάτι ξεχάσατε, κύριε Καραμανλή» ανάγκασε τον τότε πρωθυπουργό να προχωρήσει στην ίδρυση του Σεισμολογικού Ινστιτούτου στη Θεσσαλονίκη, το οποίο ανέλαβε ο αείμνηστος -προερχόμενος από το ΚΚΕ- Παπαζάχος, τον οποίο ανακάλυψε ο Παντελής Σαββίδης.
Και πολιτικά, όμως. Γιατί το κτίριο στο οποίο διεξήχθη η εκδήλωση προς τιμήν του Κούρτη ανήκε στην Εθνική Τράπεζα, και ο ίδιος, ως πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης Θεσσαλονίκης (κυκλοφορούσαν τότε η «Μακεδονία», η «Θεσσαλονίκη» και ο «Ελληνικός Βορράς»), απαίτησε από τον Καραμανλή να το παραχωρήσει στην ένωση. Και ο Εθνάρχης, μετά την πρώτη του αντίδραση («Πολλά ζητάς, Αντώνη»), τον κάλεσε μία μέρα, όταν ήταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας πλέον, για να του ανακοινώσει την απόφαση ότι το κτίριο τελικώς παραχωρείται στην ένωση και «να κάνετε γρήγορα». Ήταν η εποχή που οι πολιτικοί όπως ο Καραμανλής, σε συνεργασία με δημοσιογράφους όπως ο Κούρτης «εκπλειστηρίαζαν» τα κτίρια των τραπεζών και τα απέδιδαν στους πολίτες υπέρ της κοινωνίας, σε αντίθεση με σήμερα, που οι πολίτες χάνουν τα ακίνητά τους στους πλειστηριασμούς από τις τράπεζες.
Ήταν πολύ ενδιαφέρουσες λοιπόν αυτές οι δύο γεμάτες ώρες της εκδήλωσης στη βροχερή Θεσσαλονίκη, το περασμένο Σάββατο. Μας έδωσαν την ευκαιρία να αντιληφθούμε υπό τις σημερινές περιστάσεις ποιων καλούμεθα να είμαστε οι δημοσιογραφικοί κληρονόμοι. Και ποιες ευθύνες έχουμε. Με κυριότερη αυτήν: να δικαιώσουμε το όνομα που έδωσε ο βασιλεύς της Μακεδονίας Φίλιππος στην κόρη του για τη νίκη του στη Θεσσαλία – «Θεσσαλονίκη». Με κάποιον που φέρει το επώνυμο «Φιλιππάκης» έχουμε καλές πιθανότητες.
