Sermon/Khutbah

Setelah beberapa tahun mengalami perlambatan, ekonomi syariah Indonesia kembali memiliki harapan baru untuk tumbuh secara berkelanjutan. KNKS baru saja meluncurkan Masterplan Ekonomi Syariah Indonesia (MEKSI) yang berisi strategi utama pengembangan ekonomi syariah Indonesia dimana ke depannya tidak hanya mengandalkan kontribusi pasar keuangan syariah, tetapi juga mendorong tumbuhnya sektor industri halal seperti makanan, fashion, pariwisata, obat-obatan, dsb. MEKSI ini juga memfokuskan pada strategi optimalisasi penghimpunan dan pemanfaatan dana sosial keagamaan yang meliputi wakaf, dana haji, zakat, infaq dan shodaqoh.

Salah satu tantangan terbesar dari pencapaian rencana aksi MEKSI adalah bagaimana meningkatkan literasi masyarakat yang masih rendah terkait dengan ekonomi dan keuangan syariah, dimana berdasarkan survey OJK pada tahun 2016 indeks literasi keuangan syariah baru mencapai 8,11 %. Tingkat literasi yang rendah akan berimplikasi pada rendahnya partisipasi atas kegiatan dan penggunaan layanan yang tersedia. Karena itu diperlukan berbagai upaya mengajak masyarakat untuk tidak hanya lebih memahami ekonomi syariah, tetapi juga agar mengonsumsi produk dari industri halal dan layanan jasa keuangan syariah.

Buku Kumpulan Kultum Ekonomi Syariah merupakan salah satu upaya kami untuk membantu meningkatkan pemahaman masyarakat tentang ekonomi dan keuangan syariah dengan bahasa yang mudah dipahami. Kumpulan kultum ini secara umum berisi tentang ajakan untuk menerapkan prinsip halal dalam kehidupan sehari – hari, dari mulai gaya hidup halal sampai dengan memberikan wakaf produktif. Buku ini juga diharapkan dapat menjadi pedoman bagi para penceramah dalam memberikan edukasi dan sosialisasi tentang ekonomi dan keuangan.

Bu çalışmanın konusu, Diyanet hutbelerindeki söylem değişimidir. Çalışmada Diyanet hutbelerindeki değişime odaklanmak ve Diyanet’in hutbelerindeki söylem değişiminin boyutlarını kavramsallaştırmak şeklinde iki amaç vardır. Bu çalışmada Diyanet’in 1994 ve 2007 yıllarında basımını gerçekleştirdiği hutbe kitapları karşılaştırılmaktadır. Diyanet hutbeleri örneğinde 1994’ten 2007 yılına söylem değişiminin hutbelere yansıdığı tespit edilmiş ve söylem değişiminin yansımaları beş boyutta kavramsallaştırılmıştır. Kavramsallaştırılan boyutlar, toplumsal hayatın dinsel temellendirilmesinden kişilerarası ilişkilerle düzenlenmesine, dini değerlerden dini-milli değerlere, hiyerarşiden eşitlikçi bir çizgiye, dışlayıcı bir söylemden kuşatıcı bir söyleme, tek sebepli açıklamadan çoklu açıklama biçimine şeklinde sıralanmıştır. İlk bölüm, din olgusu, bir dini teşkilat olarak Diyanet kurumunu incelemekte, ikinci bölüm, bir dini pratik ve söylem olarak hutbeleri ele almakta, üçüncü bölümde, Diyanet hutbeleri örneğinde söylem değişimine odaklanılmakta ve hutbelerde 1994’ten 2007’ye söylem değişiminin boyutları kavramsallaştırılmaktadır.

***

Subject of this study is change of discourse in the sermons/khutbahs of Presidency of Religious Affairs(PRA). There are two aims of this study: to focus on change in the sermons of PRA and to conceptualize the dimensions of change of discourse in the sermons of PRA. It is compared books of sermons that publish of PRA in years of 1994 and 2007 in this study. This study is identified that reflects to sermons of change of discourse in the the case of the sermons of PRA and conceptualized in the five dimensions reflections of the change of discourse from year of 1994 to year of 2007. Conceptualized dimensions are listed in the way: from regulation with faith and practice of social life to regulation with interpersonal relationships of social life; from religious values to religious and national values; from hierarchy to an egalitarian line; from exclusionary discourse to an encompassing discourse; from a single-causal explanation to multi-causal explanations. The first section focuses on the institution of PRA as a religious organization and the phenomenon of religion; second section focuses on sermons as a religious practice and discourse, in the third section focuses on change of discourse in the the case of the sermons of PRA and is conceptualized dimensions of change of discourse in the sermons from 1994 to 2007.