ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ της παρούσας διατριβής αποτελούν τα ελληνιστικά ανάγλυφα αγγεία µε ενεπίγραφες διηγηµατικές παραστάσεις, µια υποκατηγορία των σκευών µε ανάγλυφο διάκοσµο στο πλαίσιο της ελληνιστικής κεραµικής, για τον προσδιορισµό των...
moreΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ της παρούσας διατριβής αποτελούν τα ελληνιστικά ανάγλυφα αγγεία µε ενεπίγραφες διηγηµατικές παραστάσεις, µια υποκατηγορία των σκευών µε ανάγλυφο διάκοσµο στο πλαίσιο της ελληνιστικής κεραµικής, για τον προσδιορισµό των οποίων επιλέχθηκε ο αρχαίος όρος γραµµατικά ποτήρια, που απαντά στον Αθήναιο, από τον οποίο προέκυψε και ο γενικότερος όρος γραµµατικά αγγεία. ΣΤΟΧΟΣ της µελέτης υπήρξε εξαρχής η διάκριση των γραµµατικών αγγείων από την υπόλοιπη ανάγλυφη κεραµική και η µελέτη τους ως ξεχωριστής οµάδας µε βασικά γνωρίσµατα την ύπαρξη διηγηµατικών παραστάσεων και επιγραφών, κυρίως όµως η απάντηση τριών βασικών ερωτηµάτων για την πληρέστερη κατανόηση του φαινοµένου της διάδοσής τους στη συγκεκριµένη εποχή: ποιος τα κατασκεύαζε, για ποιον και γιατί; Προκειµένου να εξασφαλιστούν οριστικές –κατά το δυνατόν– απαντήσεις στα παραπάνω ζητήµατα, υιοθετήθηκε µια ΣΥΝ∆ΥΑΣΤΙΚΗ ΜΕΘΟ∆ΟΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ του υλικού, που στηρίζεται στην αξιολόγηση και αναλυτική εξέταση των βασικότερων πτυχών του θέµατος, τόσο των αρχαιολογικών όσο και των επιγραφικών,παπυρολογικών και φιλολογικών, υπό το πρίσµα µιας κοινής ιστορικής θεώρησης. Για την εφαρµογή της µεθόδου δηµιουργήθηκε ΒΑΣΗ ∆Ε∆ΟΜΕΝΩΝ µε όλα τα απαραίτητα στοιχεία για καθένα από τα 216 συγκεντρωθέντα αγγεία –το σύνολο δηλαδή των δηµοσιευµένων µέχρι σήµερα ευρηµάτων, εµπλουτισµένο από το αδηµοσίευτο υλικό των Πετρών και µεµονωµένα παραδείγµατα άλλων µακεδονικών θέσεων– συµπεριλαµβανοµένου του κειµένου των επιγραφών τους (µεταγραφή και έκδοση) και παρατηρήσεων από την εξέταση των γραµµάτων τους. Από το πλήθος των ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ στα οποία οδηγεί η µελέτη των ανασκαφικών συµφραζοµένων και του πληροφοριακού φορτίου των γραµµατικών αγγείων, το µεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν οι διαπιστώσεις σχετικά µε τη διακόσµηση και τις επιγραφές.Πρόκειται για αφηγηµατικές παραστάσεις εµπνευσµένες αποκλειστικά από λογοτεχνικά –ποιητικά ως επί το πλείστον– πρότυπα, που στο σύνολό τους καλύπτουν το ευρύτατο φάσµα της συµποτικής λογοτεχνίας, η οποία εκτείνεται από το ηρωικό έπος ως την δραµατική και λυρική ποίηση, και από την παρωδία των µύθων για τους αρχαίους θεούς και ήρωες µέχρι τον κίναιδο και την ερωτική λογοτεχνία. Το ενδιαφέρον των χρηστών για καθένα από τα έργα αυτά ποικίλλει, µε αποτέλεσµα την αισθητή διαφοροποίηση του θεµατολογίου από περιοχή σε περιοχή, µε σαφείς κατά τόπους προτιµήσεις σε συγκεκριµένους µύθους, έργα ή συγγραφείς.Το ουσιαστικότερο, ωστόσο, γνώρισµα αυτών των αγγείων είναι οι επιγραφές, οι οποίες είτε ως δηλωτικές ή διαλογικές είτε ως παραθέµατα ή κείµενα που αντιγράφουν, µιµούνται ή αντλούν από υποθέσεις και µυθογραφικά εγχειρίδια, αποδεικνύουν την αµεσότατη σχέση των αγγείων και των κατασκευαστών τους µε τις συνήθειες, τις τάσεις και τα επιτεύγµατα της λογοτεχνικής και άλλης παραγωγής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα µία άλλη όψη της αρχαίας Μακεδονίας: αυτής που κάτω από το φθαρµένο επίχρισµα του πηλού συνεχίζει –ακόµα και στα χρόνια της ρωµαιοκρατίας– να αντανακλά την πολυτέλεια της ανάµνησης µιας ελληνικής οικουµένης· µιας οικουµένης που κατακτήθηκε µε το δόρυ, αλλά υποτάχθηκε µε το πνεύµα από έναν λαό που –αν µη τι άλλο– αγαπούσε τα ‘γράµµατα’.
The PRESENT THESIS focuses on Hellenistic relief vases with inscribed narrative scenes, a subcategory of vessels with relief decoration within the production of Hellenistic pottery, for the definition of which Athenaeus’ term γραμματικά ποτήρια (grammatika cups) is used –the general term grammatika vases being essentially its derivative. THE AIM of this study is to distinguish grammatika vases from the rest of the Hellenistic relief vases and to study them as a separate group, as their key features are the narrative scenes and inscriptions; but mostly to give answers to three basic questions for the full understanding of the phenomenon of their dissemination in this particular period: who created these vases, for whom and why? To ensure final –where possible– answers to these questions, a COMBINED METHOD of approaching the material is chosen which is based on the evaluation and analytic examination of all major aspects –archaeological as well as epigraphic, papyrological and philological– for a comprehensive historical view. For the application of this method a DATABASE was created, which includes all the necessary information for each of the 216 vases collected –that is the entire corpus of the so far published vases, together with unpublished material from Petres and individual examples from other sites– as well as the text of their inscriptions (transcription and edition). Among the CONCLUSIONS drawn from the study of grammatika vases as far as their archaeological and literary context is concerned, the most significant are those regarding decoration and inscriptions. These narrative scenes are inspired exclusively by ancient Greek literary –mostly poetic– texts, which as a whole cover the wide range of sympotic literature, from the heroic epic and lyric poetry to drama, and from the parody of the myths about ancient gods and heroes to cinaidological and erotic literature. The users’ interest in each one of these works varies, so that one can trace an obvious differentiation on the subjects from place to place, with clear preferences to certain myths, works or writers. However, the most essential feature of these vases is their inscriptions, which are names, dialogues, citations or texts that copy, imitate or derive from hypotheses and mythographers’ textbooks, which prove a direct relationship between, on the one hand, the vases and their creators and, on the other hand, the habits, trends and achievements of the literary scholars in the Alexandrian Library, thus highlighting another aspect of ancient Macedonia: the one that beneath the worn glaze of clay continues –even in the time of the Roman domination– to reflect the luxury of the remembrance of a Greek universe; of an οικουμένη that was conquered by the spear, but was subjugated by the spirit of a people that –if nothing else– loved ‘γράμματα’.