15. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Özet
Eski Türk edebiyatı alanında yapılan bilimsel çalışmaların temelini oluşturan edebî eserlerin (konumuz gereği divanların) tespit ve neşrinde günümüzde önemli mesafeler alınmıştır. Ancak, her geçen gün kaynaklarda yer almamış şairlerin ve dolayısıyla eserlerinin ortaya çıkarılması alandaki mevcut birikime yeni katkılar sağlamaktadır. Serâyî, II. Bayezid Dönemi şairlerindendir. Bu dönem, 16. yüzyılda klasik hüviyetini kazandığı kabul edilen divan şiirini hazırlaması açısından bir “geçiş dönemi” olarak kabul edilir. Yüzyılın Şeyhî, Ahmet Paşa ve Necâtî gibi büyük şairlerinin eserleri öncülüğünde böyle bir dönemi daha iyi anlamayı sağlayacak metinler -özellikle müellifinin elinden çıkmış olanlar- kendi başına sahip oldukları değerin yanında sonraki yüzyıllara göre eldeki eser sayısı bakımından daha nadir olmaları dolayısıyla da kıymetlidir. Bu makalede, şairin yaşadığı dönemin divan şiiri açısından genel özellikleri kısaca belirtildikten sonra Serâyî’nin hayatına dair bilgiler divanından elde edilen verilerle ortaya konmuştur. Viyana Millî Kütüphanesi Mixt. 1446 numarada kayıtlı müellif hattı divan tanıtımının ardından yine eserden hareketle Serâyî’nin şiiri/şairliğine dair beyitleri, dil ve üslup özellikleri, dönem şairleriyle olan benzerlikleri örneklendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler
Serâyî, Şeyhî, Ahmet Paşa, Necâtî, Divan, 15. yüzyıl, II. Bayezid.

Abstract
There has been considerable development in the study and evaluation of literary works in the field of Classical Turkish Literature. But with each passing day, the discovery of previously unknown poets and their poems contribute new information to the already available accumulated knowledge. Serâyî is a poet of the Bayezid II period. This period is regarded as a “transitional period” in which the Divan poem earned its classical identity in the 16th century. The texts of the century authored by poets Şeyhî, Ahmet Paşa and Necatî make it possible for us to conceive this period better – the ones that were registered by the authenthic authors in particular – are valuable on their own besides being valuable because of how rare they are compared to the next century. In this article, having mentioned the general characteristics of the Divan poetry during which the poet lived, information about Serâyî’s life obtained from his works is presented. Using the Vienna National Library Mixt. 1446 records, the Divan of the poet is introduced. Based on his canon, Serâyî’s couplets on poetry and poems, his language and style is exemplified, as well as his similarities with the other poets of his period.

Keywords
Serâyî, Şeyhî, Ahmet Paşa, Necâtî, Divan, 15th Century, II. Bayezid.

XV. yüzyıl, Necâtî, Avnî, Adlî, Mihrî Hatun, Mesihî, Hamdullah Hamdî gibi önemli şairlerin yetiştiği bir devirdir. XVI. yüzyılın sanat anlayışına zemin hazırlayan bu yüzyılın şairleri arasında asıl adı İsmail olan Kemâl Ümmî de bulunmaktadır.
Kemâl Ümmî, Anadolu sahasında tekke tasavvuf edebiyatı çizgisinde ilerlemiş mutasavvıf bir şairdir. Şairin, Türkiye’deki kütüphanelerde otuzdan fazla el yazması olan Dîvân’ının dışında müstakil olarak kaleme aldığı eserleri de bulunur. Bunlar arasında Risâle-i Vefât, Risâle-i Îmân ile büyük çoğunluğu şairin Dîvân’ı içinde yer alan Kırk Armağan adlı mesnevisi vardır. Didaktik mesneviler içerisinde kabul edilebilecek olan bu mesnevilerde şair, dinleyen ve okuyan kesimi doğru yola yönlendirecek tavsiyelerde bulunur.
Bu mesnevilerden Kırk Armağan, eserin üslubu ve dili yönüyle diğerlerinden daha fazla dikkat çekmektedir. Eser bazı kaynaklarda Kırk Hadis türünün ilk örnekleri arasında gösterilirken bazı kaynaklarda bir hadisin şerhi olarak değerlendirilmiştir. Mesnevide şair, ölümünü isteyen bir adam ile Hz. Muhammed arasında geçen konuşmayı anlatır ve ikisi arasında geçen uhrevi seyahati gözler önüne serer. Bu yolculuk on menzil üzerine kurulmuştur. Her menzilde ölümünü isteyen adamın hazırlaması gereken dörder armağan bulunur. Eser bu sebepten Kırk Armağan adını taşır. Kırk Armağan, 210 beyitten oluşmasına rağmen olay, zaman, kişi ve mekân gibi tahkiye unsurlarının tamamını içinde barındırmaktadır.
Çalışmada Kırk Armağan’ın Türkiye’deki kütüphanelerde tespit edilmiş üç nüshası tenkitli metin olarak hazırlanmış, beyitler nesre çevirileriyle sunulmuştur. Metin Eski Anadolu Türkçesinin dil özellikleri bakımından incelenmiştir. Metinde geçen atasözleri, deyimler tespit edilmiş, söz varlığına değinilerek dil araştırmacıları için katkı sunulmaya ve eserin türü konusunda yeni bir görüş geliştirilmeye çalışılmıştır.

(TR) Berlin ve Viyana Yunus Emre Enstitüsü ortak çalışmasıyla, Türk Edebiyatının yüzyıllara uzanan serüvenini sizlere alanında uzman akademisyenlerle sunmaya devam ediyoruz. Kırklareli Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Ertuğrul Karakuş’un takdim ve yönetimindeki üçüncü konferansımıza, Aksaray Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Abdulmuttalip İpek konuk oluyor. İpek, “15. ve 16. yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı” başlıklı konferansında bu yüzyıllardaki edebiyat anlayışını mercek altına alıyor. 24.09.2021'de Avrupa saatiyle 18:00’de başlayacak konferansı Berlin ve Viyana Yunus Emre Enstitüsünün tüm sosyal medya ağlarından takip edebilirsiniz.


Wir, das Yunus Emre Enstitüsü Berlin und Wien, setzen unsere Onlinereise in die Jahrhunderte lange Geschichte der türkischen Literatur weiter fort. Der vom Lehrbeauftragten der Kırklareli Universität Doz. Dr. Ertuğrul Karakuş moderierte dritte Vortrag wird vom Lehrbeauftragten der Aksaray Universität Dr. Abdulmuttalip İpek referiert. In dem mit „die klassische türkische Literatur des 15. und 16. Jhds.“ betitelten Vortrag wirft Dr. İpek einen fokussierten Blick auf Besonderheiten diesen Jahrhunderten für türkische Literatur. Sie können dem Online-Seminar am 24. September 2021 um 18:00 Uhr MEZ auf allen unseren Social-Media-Plattformen folgen.

(TR) Berlin ve Viyana Yunus Emre Enstitüleri tarafından ortaklaşa düzenlenen “Türk Edebiyatına Çevrim İçi Bir Yolculuk” konferans serisi kapsamında 4. Konferansı sizlerle buluşturuyoruz. Aksaray Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Abdulmuttalip İpek “Klasik Türk Edebiyatı 15. ve 16. yy. Divan Şairleri ve Şiir Analizi” başlıklı konferansıyla konuk oluyor. Yayını Almanca ve Türkçe olarak Berlin ve Viyana Yunus Emre Enstitülerinin sosyal medya mecralarından seyredebilirsiniz.

Im 4. Teil der Vortragsreihe ''LiteraTUR 2021 - Onlinereise in die türkische Literatur'' referiert Dr. Abdulmuttalip İpek unter der Moderation von Doz. Dr. Ertuğrul Karakuş zum Thema: ''Die klassische türkische Literatur, 15.-16. Jhd. Diwan''