Siyaset Bilimi Ansiklopedisi

SİYASET BİLİMİ ANSİKLOPEDİSİ Editörler Yakup Özkaya Veysel Erat Emre Savut Yahya Demirkanoğlu SİYASET BİLİMİ ANSİKLOPEDİSİ Editörler: Yakup Özkaya - Veysel Erat - Emre Savut - Yahya Demirkanoğlu Yayın No.: 4657 Beşeri Bilimler No.: 487 ISBN: 978-625-427-894-5 E-ISBN: 978-625-427-895-2 Basım Sayısı: 1. Basım, Aralık 2022 © Copyright 2022, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO.: 40340 Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. Nobel Akademik Yayıncılık, 2011 yılından beri “tanınmış uluslararası yayınevi” statüsündedir. Bu ansiklopedide yayınlanan madde başlarının bilimsel ve hukuksal sorumluluğu yazarlarına aittir. Genel Yayın Yönetmeni: Nevzat Argun [email protected] Yayın Koordinatörü: Gülfem Dursun [email protected] Tasarım: Zümran Usta [email protected] Samet Tekin [email protected] Tasarım: Onat Algül [email protected]örsel Tasarım Uzmanı: Mehtap Yürümez [email protected]ütüphane Bilgi Kartı Özkaya, Yakup., Erat, Veysel., Savut, Emre., Demirkanoğlu, Yahya. Siyaset Bilimi Ansiklopedisi / Editörler: Yakup Özkaya - Veysel Erat - Emre Savut - Yahya Demirkanoğlu 1. Basım, X + 606 s., 16,5x24 cm. Kaynakça ve dizin var. ISBN: 978-625-427-894-5 E-ISBN: 978-625-427-895-2 1. Siyaset Bilimi 2. Siyaset Kuramları Genel Dağıtım ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ. Adres: Bahçekapı Mh. 2465 Sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat, Şaşmaz/ANKARA Telefon: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65 Sipariş: [email protected] E-Satış: www.nobelkitap.com - [email protected] www.atlaskitap.com - [email protected] Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa, Kırmızı Kedi, Arkadaş, D&R, Dost, Kika, Kitapsan, Nezih, Odak, Pandora, Prefix, Remzi Baskı ve Cilt: Meteksan Matbaacılık ve Teknik Sanayi Tic. Anonim Şirketi / Sertifika No.: 46519 Beytepe Köy Yolu No.: 3 06800 Bilkent-Çankaya/ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde sosyal bilimlerin belki de her zamankinden daha fazla şekilde bir değişim süreci içinde olduğu açıkça görülmektedir. Göç, terör, salgın hastalıklar, ırkçılık ve diğer pek çok konu sosyal bilim çalışmalarında ağırlıklarını giderek artırmaktadır. Bir bakıma eski siyasal ve toplumsal sorunlar varlıklarını sürdürürken bunlara sürekli yenileri eklenmektedir. Bu durum, sosyal bilimler alanında kullanılan kavramların ve ortaya konulan teorik yaklaşımların eskiye göre çok daha doğru bir şekilde ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. Zira sorunların kapsam ve niteliğinin artmasıyla belirli bir kavram kargaşasının ortaya çıktığı görülmektedir. Elbette belirli kavramlara yüklenen anlamlar zaman içinde değişikliklere uğrayabilir. Ancak bilim yapmak büyük oranda kavramları doğru ve yerli yerinde kullanmaya bağlı bir olgudur. Bu bakımdan, kavramlar, bilim insanı için bir anlamda pergelin sabit ayağını oluşturur. Yapılan çalışmalara nereye uzanırsa uzansın kavramlar yerli yerinde kullanılırsa ileri sürülen fikirlerin ve ortaya atılan yaklaşımların doğru hedefe yönelmesi mümkün olacaktır. Sosyal bilimlerin ilgi alanı, ele aldığı konular ve çözmeyi hedeflediği sorunlar giderek karmaşık bir hâl almaktadır. Aynı zamanda, sosyal bilimlerin bir kriz içine girdiği, bu bakımdan toplumlar açısından eski anlamlarını kaybettiğinden söz edilmektedir. Kavram, olgu ve süreçleri kısa, özlü şekilde ve herkesin anlayabileceği bir tarzda ele almak sanıldığından çok daha zorlu çabadır. Üstelik sosyal bilimlerin bir krizi içinde bulunduğu iddiasının sıklıkla dile getirildiği günümüz dünyasında bu çaba daha da anlam kazanmaktadır. Dünyada yaşanan krizlere somut, kalıcı ve uzun vadeli cevaplar verilmesi açısından sosyal bilimlere hâlâ ve muhtemelen eskisinden daha fazla şekilde ihtiyaç bulunmaktadır. Ayrıca disiplinler arası çalışmaların gün geçtikçe artması ve sosyal bilimlerin farklı alanları arasındaki ilişkinin güçlenmesi kavramların doğru anlaşılması ve kullanılmasını gerektirmektedir. Elinizdeki çalışma, Kamu Yönetimi disiplininin farklı veçhelerini ele alan kapsamlı bir projenin Siyaset Bilimi ayağına yöneliktir. Bu kapsamda dört ciltlik bir kamu Yönetimi Ansiklopedisi ve tek ciltten oluşan bir Kamu Politikaları Ansiklopedisi hazırlanmıştır. Siyaset Bilimi Ansiklopedisi ilk cildi oluşturmaktadır. Yukarıda sözünü ettiğimiz krizler, farklı sosyal bilim disiplinlerin kesişim noktasında bulunan siyaset bilimi açısından fazlasıyla geçerlidir. Dünyanın farklı yerlerinde siyasete yönelik ilgisizlik ve temsil krizi yalnızca siyasal pratiklerle sınırlı kalmamakta, siyasetin bilimsel yüzünü de doğrudan ilgilendirmektedir. Bu bağlamda, anlamları ve kapsamları herkes için farklılaşan, başka bir ifadeyle herkesin farklı anlamlar yükledikleri kavramlarla karşılaşıldığı görülmektedir. Bu durum, siyaset bilimi araştırmalarında bir muğlaklıkla karşılaşılması sonucunu doğurmaktadır. Siyasetin yalnızca akademik çalışmalarla sınırlı olmaması ve gündelik tartışmaların merkezinde yer alması söz konusu muğlaklığın iyiden iyiye artmasına neden olmaktadır. Büyük bir özveri ve yaklaşık bir buçuk yıllık ekip çalışmasının bir ürünü olan ansiklopediler, 93 farklı kurumda yer alan 242 akademisyen ve kamu personeli tarafından yazılan 924 madde başından oluşmaktadır. Çalışmada, kavramların siyaset biliminin en güncel tartışmaları göz önünde bulundurularak belirlendiği dikkat çekmektedir. Bu bakımdan, oldukça kapsayıcı bir bakış açısı sergilenmiş ve siyasetle ilgili kavramların neredeyse tamamına Ansiklopedide yer verilmiştir. Altı yüz sayfayı geçen bu çalışma alanda önemli bir eksikliği dolduracak ve literatüre ciddi bir katkı sağlayacaktır. iii Siyaset Bilimi Ansiklopedisinin siyasetle ilgili klasik kavramları ele almasının yanı sıra en güncel tartışmalara da değindiği dikkat çekmektedir. Çalışma, bu yönüyle siyaset bilimi alanında çalışan akademisyenler ve bu konuda öğrenim alan öğrenciler ve konuya ilgi duyan herkes için faydalı olacaktır. Çalışmanın editörlüğünü üstlenen Dr. Yakup ÖZKAYA, Doç. Dr. Veysel ERAT, Dr. Öğr. Üyesi Emre SAVUT ve Doç. Dr. Yahya DEMİRKANOĞLU başta olmak üzere Siyaset Bilimi Ansiklopedisinde emeği bulunan tüm meslektaşlarımızı tebrik ederim. Ansiklopedinin ülkemiz bilim hayatı için faydalı olması ve aynı minvalde başka çalışmaların ortaya çıkmasını teşvik etmesi en büyük temennimdir. Prof. Dr. Hamit Emrah BERİŞ iv İÇİNDEKİLER AÇIK HÜKÛMET (OPEN GOVERNMENT) .....................................1 Behlül ALTINIŞIK ADİL (HAKLI) SAVAŞ ........................................2 Abdullah TORUN ANARŞİZM ..........................................................5 Niran CANSEVER ANAYASA .............................................................9 Hakan ÖZDEMİR ANGLİKANİZM .................................................11 Yusuf GOCUK ANTONIO GRAMSCI ........................................13 Burak BAŞKAN ARAP BAHARI ...................................................20 Umut YUKARUÇ ARİSTOKRASİ ...................................................22 Hatice DÖNMEZ ARİSTOTELES (ARİSTO) .................................25 H. Şirin AK ARTI DEĞER ......................................................29 Yunus SAVAŞ AYDIN .................................................................31 Evşen ALTUN ASLAN AYDINLANMA FELSEFESİ..............................34 Emre AYDİLEK AZINLIKLAR .....................................................40 Yusuf GOCUK BAĞIMLILIK KURAMI.....................................43 Abdullah TORUN BONAPARTİZM .................................................60 Fethi ÇİFTÇİ BÖLGELİ DEVLET ............................................63 Tuğba SALMAN BURJUVAZİ ........................................................67 Gamze TURGAYLI ZENGİN BÜROKRASİ ......................................................72 Mehmet Salih ÖKTEN BÜTÜNLEŞME...................................................74 Kenan ŞAHİN BÜYÜK BUHRAN .............................................77 Yunus SAVAŞ BÜYÜK DOĞU İDEALİ ....................................79 Erdal ŞAHİN CİNSİYET KOTASI ............................................84 Elif GÖZLER ÇAMUR CUMHURBAŞKANLIĞI (HÜKÛMET) SİSTEMİ ... 86 Ahmet Hikmet ZABUN CUMHURİYET ...................................................90 Ahmet Ali UGAN ÇATIŞMA KURAMI ...........................................92 Cengiz GÜRBÜZ ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK .......................................97 Mustafa DEMİRKOL ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER ..............................99 Yunus SAVAŞ DEMOKRASİ ....................................................102 Ali Rıza SAVAŞ DEMOKRATİK ELİT TEORİSİ .......................104 Rabia Sare ASLIYÜKSEK Emre SAVUT BAĞLANTISIZLAR HAREKETİ ......................46 DEMOKRATİK SEÇİM İLKELERİ .................107 Umut YUKARUÇ Rana SAFARLI BASKI GRUPLARI.............................................49 DESPOTİZM ..................................................... 111 Mehmet ARI Tuğba SALMAN BİRLEŞMİŞ MİLLETLER .................................52 DETANT ............................................................113 Fuat BOZYEL Umut YUKARUÇ BİYOİKTİDAR ...................................................56 DEVLET ............................................................115 Yavuz YILDIRIM Gamze TURGAYLI ZENGİN v DEVLET MUHASEBESİ..................................120 GÜVENLİK .......................................................190 Taner EKEN Mehmet Murat PAYAM DEVLETÇİLİK .................................................124 HANNAH ARENDT .........................................197 Hatice DÖNMEZ Gülmelek DOĞANAY DİKTATÖRLÜK................................................126 HEGEL...............................................................200 Mustafa KARAHÖYÜK Onur TÜRKÖLMEZ DİPLOMASİ ......................................................131 HEGEMONYA ..................................................203 Abdullah TORUN Burak BAŞKAN İpek COŞGUN DİRENME HAKKI ..........................................134 Behlül ALTINIŞIK DİYALEKTİK MATERYALİZM ......................136 Veysel BAŞUSTA DÜZENLEYİCİ DEVLET ................................143 Mustafa DEMİRKOL EDEBİYATTA SİYASET...................................146 Mehmet ARI E-DEMOKRASİ ................................................147 Fatih GÜLER EGEMENLİK ....................................................149 H. Şirin AK ELİT KURAMLARI ..........................................153 Hakan ÖZDEMİR EMPERYALİZM ...............................................157 İsmail YAZICI FARABİ ............................................................161 Özkan AYIK FAŞİZM .............................................................167 Ali Rıza SAVAŞ FEDERAL DEVLET .........................................168 Mustafa KARAHÖYÜK FEMİNİZM .......................................................171 Funda KEMAHLI GARİPOĞLU FEODALİZM ....................................................177 Selin TOKGÖZ FRANKFURT OKULU .....................................179 Gülmelek DOĞANAY FUNDAMENTALİZM ......................................184 Berna Deniz DEMİR SARGUT GÜÇ ...................................................................187 Kenan ŞAHİN vi HRİSTİYAN DEMOKRASİ..............................210 Görkem BİRİNCİ HÜKÛMET SİSTEMLERİ................................213 Tuba NERGİZ İBN HALDÛN ...................................................216 Fethi ÇİFTÇİ İBN-İ RÜŞT .......................................................219 Fuat BOZYEL İDEOLOJİ ..........................................................222 Ali Rıza SAVAŞ İKTİDAR ..........................................................224 Cihan PALANCI İNSAN HAKLARI ............................................227 Önder CANVEREN İSLAMİ FEMİNİZM .........................................234 İsmail YAZICI İSTİSNA HALİ ..................................................238 Mustafa KARAHÖYÜK JAKOBENİZM ..................................................240 Aydoğan KUTLU JOHN RAWLS...................................................245 Sefa MERTEK KALVENİZM ....................................................249 Yusuf GOCUK KAMU DİPLOMASİSİ .....................................251 Mehmet Murat PAYAM KAMU MALİYESİ ...........................................258 Taner EKEN KAMUOYU.......................................................260 Rana SAFARLI KAMUSAL ALAN ............................................263 Erdal ŞAHİN KAPİTALİZM ...................................................266 MUHAFAZAKÂRLIK ......................................336 Berna Deniz DEMİR SARGUT Ahmet Ali UGAN KİMLİK .............................................................269 MÜZAKERECİ DEMOKRASİ ........................339 Canan KATILMIŞ Cihan PALANCI KIRSAL KALKINMA.......................................271 OKSİDENTALİZM ...........................................342 Dilek ALMA SAVAŞ Abdullah METİN KİTLE (KÜTLE) ...............................................273 OLİGARŞİ .........................................................344 Kürşad ÖZKAYNAR Sefa MERTEK KOMÜNİZM .....................................................276 ORTA SINIF ......................................................348 Cengiz GÜRBÜZ Veysel ERAT KONFEDERASYON ........................................280 ORYANTALİZM ...............................................350 Kenan ŞAHİN Abdullah METİN KORPORATİZM ...............................................282 OTONOMİ (ÖZERKLİK) .................................352 Emre SAVUT Cengiz GÜRBÜZ KÜRESELLEŞME ............................................287 OTORİTE .......................................................356 Mehmet Salih ÖKTEN Cihan PALANCI LAİKLİK/SEKÜLERLEŞME ...........................290 OTORİTER REJİM ...........................................359 Canan KATILMIŞ Önder CANVEREN LENİNİZM ........................................................294 PATRONAJ ........................................................367 Onur TÜRKÖLMEZ Özkan AYIK LİBERALİZM ...................................................298 PATRİMONYALİZM ........................................372 Ahmet Ali UGAN Rabia Sare ASLIYÜKSEK MAKYAVELİZM ..............................................302 PEKİŞMİŞ DEMOKRASİ.................................373 Niran CANSEVER Fatih GÜLER MARKSİZM ......................................................305 PLATON ............................................................375 Tuğba SALMAN Görkem BİRİNCİ MEŞRUİYET.....................................................310 PLEBİSİTER DEMOKRASİ.............................379 Rana SAFARLI Fatih GÜLER MEŞRUTİYET ..................................................313 PLURALİZM.....................................................381 Erdal ŞAHİN Rabia Sare ASLIYÜKSEK MICHEL FOUCAULT ......................................315 POLİARŞİ..........................................................383 Yavuz YILDIRIM Evşen ALTUN ASLAN MİLİTARİZM ...................................................320 POLİS DEVLETİ...............................................385 Niran CANSEVER Mehmet Murat PAYAM MİLLİYETÇİLİK ..............................................322 POPÜLİZM........................................................392 Aydoğan KUTLU Hasan Faruk USLU MODERNLEŞME .............................................326 POSTMODERN SİYASET ...............................401 Emre AYDİLEK Kürşad ÖZKAYNAR MONARŞİ .........................................................334 PREKARYA.......................................................403 Selin TOKGÖZ Merve KAYADUVAR vii PROPAGANDA.................................................404 SİYASAL PAZARLAMA ..................................472 Ahmet Hikmet ZABUN Kürşad ÖZKAYNAR PSİKOBİYOGRAFİ ..........................................406 SİYASAL ŞİDDET ............................................473 Behlül ALTINIŞIK Canan KATILMIŞ RADİKAL DEMOKRASİ .................................408 SİYASET PSİKOLOJİSİ ...................................477 Hasan Faruk USLU Yücel ÖZDEN REFERANDUM ................................................412 SİYASET SOSYOLOJİSİ ..................................479 Feza SOLAK TUYGUN Gülmelek DOĞANAY REJİM SALINIMLARI ....................................417 SİYASET VE RIZA ...........................................482 Feza SOLAK TUYGUN Gamze TURGAYLI ZENGİN ROUSSEAU ......................................................423 SİYASET............................................................486 Onur TÜRKÖLMEZ Mehmet ARI SANAYİ DEVRİMİ ...........................................427 SİYASİ SÖYLEM..............................................488 Rabia Sare ASLIYÜKSEK Veysel ERAT SEÇİM SİSTEMLERİ .......................................428 SKOLASTİK FELSEFE ....................................490 Hakan ÖZDEMİR Veysel BAŞUSTA SINIF BİLİNCİ ..................................................432 SOFİST DÜŞÜNCE ..........................................499 Merve KAYADUVAR Emre SAVUT SİVİL İTAATSİZLİK.........................................434 SOĞUK SAVAŞ .................................................503 Sefa MERTEK Önder CANVEREN SİVİL TOPLUM ÖRGÜTÜ...............................438 SOKRATES .......................................................509 Selin TOKGÖZ H. Şirin AK SİVİL TOPLUM ................................................440 SOSYAL DEMOKRASİ ....................................512 Rana SAFARLI Yücel ÖZDEN SİYASAL DAVRANIŞ ......................................443 SOSYAL MUHASEBE......................................514 Mehmet Cihan TOKER Taner EKEN SİYASAL DEVRİMLER ...................................447 SOSYAL SERMAYE .........................................517 Mehmet Cihan TOKER Evşen ALTUN ASLAN SİYASAL ETİK .................................................450 SOSYALİZM .....................................................521 Feza SOLAK TUYGUN Berna Deniz DEMİR SARGUT SİYASAL İLETİŞİM .........................................455 STOACILIK.......................................................523 Ahmet Hikmet ZABUN Fuat BOZYEL SİYASAL KATILMA ........................................457 STRATEJİK KÜLTÜR ......................................527 Yücel ÖZDEN Özkan AYIK SİYASAL KÜLTÜR ..........................................459 SUFRAJ HAREKETİ ........................................531 Hasan Faruk USLU Elif GÖZLER ÇAMUR SİYASAL PARTİ SİSTEMLERİ ......................465 TEMSİLİ DEMOKRASİ ...................................535 Abdullah METİN Emre SAVUT SİYASAL PARTİ TİPOLOJİLERİ ....................469 TEOKRASİ ........................................................538 Fethi ÇİFTÇİ İsmail YAZICI viii THOMAS PAINE ..............................................540 ÜÇÜNCÜ YOL..................................................570 Aydoğan KUTLU Burak BAŞKAN TİRANLIK.........................................................545 ÜTOPYA ............................................................576 Veysel BAŞUSTA Emre METE TOPLUM SÖZLEŞMESİ ..................................549 YALIN ÜRETİM ...............................................580 Görkem BİRİNCİ Merve KAYADUVAR TOPLUMSAL CİNSİYET.................................554 YARIŞMACI OTORİTER SİSTEMLER ..........582 Funda KEMAHLI GARİPOĞLU Mehmet Cihan TOKER TOPLUMSAL (SOSYAL) HAREKETLER ......558 YENİ SAĞ .........................................................587 Emre AYDİLEK Hatice DÖNMEZ TOPLUMSAL YENİDEN ÜRETİM .................561 YENİ SOL..........................................................589 Funda KEMAHLI GARİPOĞLU Yavuz YILDIRIM TOTALİTER REJİM .........................................565 BİLİM VE HAKEM KURULU.........................594 YAZAR LİSTESİ ...............................................596 DİZİN.................................................................599 Rabia Sare ASLIYÜKSEK ULUS DEVLET.................................................567 Mustafa DEMİRKOL ix