Academia.eduAcademia.edu

Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy

2006

Nowa sytuacja miêdzynarodowa Polski i Afryki na pocz¹tku XXI wieku stawia przed polsk¹ afrykanistyk¹ nowe zadania. Rozpocz¹³ siê wa¿ny etap w historii stosunków polsko-afrykañskich, który powinien znaleae w³aciwe odzwierciedlenie w opracowaniach publicystycznych i naukowych. Jednym z niez³omnych popularyzatorów tej problematyki w Polsce jest Jan J. Milewski 1 , którego publikacje stanowi¹ istotny wk³ad w rozwój wspó³czesnej afrykanistyki. W jednej ze swoich ostatnich publikacji J.J. Milewski konstatuje: Wiêkszoae intelektualistów i polityków afrykañskich jest zgodna co do tego, ¿e problemów kontynentu nie da siê rozwi¹zaae w³asnymi si³ami, bez ogromnej pomocy wspólnoty miêdzynarodowej, a zw³aszcza spo³eczeñstw bogatej Pó³nocy. Choae Polska nale¿y do najubo¿szych krajów tego obszaru, z afrykañskiej perspektywy jest czêci¹ zamo¿nego wiata. W tej dziedzinie [...] istnieje wielkie pole dla inicjatyw i mo¿liwoci polskich afrykanistów. Nasze dowiadczenia tworz¹

Forum Politologiczne – Tom 3 INP UWM Olsztyn 2006 Bara Ndiaye STOSUNKI POLSKO-SENEGALSKIE. STAN OBECNY I PERSPEKTYWY POLISH-SENEGAL RELATIONS. CONTEMPORARY CONDITION AND PERSPECTIVES Nowa sytuacja miêdzynarodowa Polski i Afryki na pocz¹tku XXI wieku stawia przed polsk¹ afrykanistyk¹ nowe zadania. Rozpocz¹³ siê wa¿ny etap w historii stosunków polsko-afrykañskich, który powinien znaleŸæ w³aœciwe odzwierciedlenie w opracowaniach publicystycznych i naukowych. Jednym z niez³omnych popularyzatorów tej problematyki w Polsce jest Jan J. Milewski1, którego publikacje stanowi¹ istotny wk³ad w rozwój wspó³czesnej afrykanistyki. W jednej ze swoich ostatnich publikacji J.J. Milewski konstatuje: „Wiêkszoœæ intelektualistów i polityków afrykañskich jest zgodna co do tego, ¿e problemów kontynentu nie da siê rozwi¹zaæ w³asnymi si³ami, bez ogromnej pomocy wspólnoty miêdzynarodowej, a zw³aszcza spo³eczeñstw bogatej Pó³nocy. Choæ Polska nale¿y do najubo¿szych krajów tego obszaru, z afrykañskiej perspektywy jest czêœci¹ zamo¿nego œwiata. W tej dziedzinie [...] istnieje wielkie pole dla inicjatyw i mo¿liwoœci polskich afrykanistów. Nasze doœwiadczenia tworz¹ 1 Prof. dr Jan J. Milewski, historyk gospodarczy Afryki, wieloletni dyrektor Instytutu Krajów Rozwijaj¹cych siê Uniwersytetu Warszawskiego, przewodnicz¹cy Polskiego Towarzystwa Afrykanistycznego. Zob. m.in.: J.J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki miêdzynarodowe w Afryce, Wyd. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002. 190 Bara Ndiaye powa¿ny potencja³ intelektualny i organizacyjny dla podejmowania nowych wyzwañ, które przynosi pocz¹tek XXI wieku”2. Wci¹¿ jednak brakuje opracowañ szczegó³owych i syntetycznych, uwzglêdniaj¹cych przemiany, które pod koniec XX i na pocz¹tku XXI wieku mia³y miejsce na scenie miêdzynarodowej. Dlatego te¿ autor ¿ywi gor¹c¹ nadziejê, i¿ zawarte w niniejszym artykule refleksje stan¹ siê inspiracj¹ dla dalszych badañ w tej dziedzinie. Przy czym zasadniczym za³o¿eniem niniejszej publikacji by³a chêæ przedstawienia stosunków polsko-senegalskich w kontekœcie relacji polsko-afrykañskich. Autora interesuje zarówno stan obecny, jak i perspektywy. Jako ¿e stan obecny jest zawsze wypadkow¹ wielowiekowej tradycji, rozpoczniemy nasze rozwa¿ania od przypomnienia najwa¿niejszych wydarzeñ z historii tych stosunków, traktuj¹c je jako wprowadzenie do tematyki zasadniczej. W procesie odkrywania i poznawania Afryki istotn¹ rolê odegrali tak¿e Polacy. Pierwszy opis Trypolitanii i Egiptu sporz¹dzi³ Micha³ Kazimierz Radziwi³³ (Sierotka), który w latach 1582–1584 odby³ podró¿ do Ziemi Œwiêtej. Wzmianki o Afryce zamieœcili tak¿e w swoich relacjach z wypraw do Indii i Azji – Micha³ Boym i Krzysztof Paw³owski. Na prze³omie XVIII i XIX wieku Polacy zaczêli podró¿owaæ do Afryki Pó³nocnej w celach poznawczych, wœród nich m.in. Jan Potocki (Egipt, Maroko), Jan Drohojowski (Egipt). Specjaln¹ misjê wojskow¹ w Algierii w latach 1840-1845 wype³ni³ Ludwig Tadeusz Bystrzonowski, zapoznaj¹c siê, na zlecenie ksiêcia Adama Jerzego Czartoryskiego, z metodami walki powstañczej3. W XIX wieku w Afryce przebywa³o wielu polskich badaczy, m.in.: Antoni Rehman (Afryka Po³udniowa, 1875–1877 i 1879–1880), uczestnicy ekspedycji Stefana K. Szolc-Rogoziñskiego: Leopold Janikow2 J.J. Milewski, Afrykanistyka polska na pocz¹tku XXI wieku, „Afryka” 2003–2004, nr 18, s. 89. 3 Zob. S. Go³¹bek, Zwi¹zki Polaków z Afryk¹ (do 1945 roku), Warszawa – £ódŸ 1978. Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 191 ski, Klemens Tomczek, Julia Hirschenfeld, W³adys³aw OstaszewskiBarañski (1882–1885)4. Kraje Afryki Pó³nocnej badali: ornitolog i zoolog W³adys³aw Taczanowski (1866–1867), botanik Józef T. Rostafiñski (1887–1888), agronom i podró¿nik Jan Dybowski (1889–1890), który kierowa³ tak¿e wypraw¹ w okolice jeziora Czad i Konga Œrodkowego, w celu ratowania ekspedycji Paula Crampela (1891–1892). Badaniami Afryki Pó³nocno-Wschodniej zajmowali siê: orientalista Józef J. Sêkowski (Egipt, Nubia, 1819–1820), botanik i protozoolog Leon Cienkowski (wyprawa nad Nil B³êkitny, 1847), lekarz i podró¿nik Ignacy ¯agiell (prawdopodobnie dotar³ do Ÿróde³ Nilu), zoolog Antoni Stanis³aw Waga (1847), orientalista Karol B. Za³uski (1888–1889). Na uwagê zas³uguj¹ tak¿e zbiory podró¿nika Antoniego Pisuliñskiego, który w latach 1884-1890 wraz z W³adys³awem Jautzem oraz Stanis³awem i Kazimierzem Stebleckimi prowadzi³ faktoriê handlow¹ nad rzek¹ Shire (obecnie Malawi), sk¹d odbywali podró¿e badawcze w dorzecze Zambezi. W XX w. w Afryce Œrodkowej œwiatowej s³awy badania prowadzi³ antropolog i etnolog Jan Czekanowski (1884-1890)5. Organizowane by³y tak¿e wyprawy: orientalisty i podró¿nika Kalasantego Motyliñskiego na Saharê i w rejon masywu Ahaggar (1906), zoologa Antoniego W³adys³awa Jakubskiego do Afryki Wschodniej i Œrodkowej (pierwsze polskie wejœcie na Kilimand¿aro, 1909–1910), geografa Ludomira Sawickiego (1925) i geologa Mariana Ksi¹¿kiewicza do Egiptu i Etiopii. W 1934 roku zorganizo4 Wyprawiono siê w g³¹b Kamerunu, badano dorzecze rzeki Mungo, odkryto góry Rumby, rzekê Memeh i Jezioro S³oniowe, zebrano cenne zbiory etnograficzne, S. Rogoziñski i L. Janikowski weszli na najwy¿szy szczyt Kamerunu – Fako, 4070 m n.p.m. Dalsze badania w Kamerunie w latach 1887–1889 prowadzi³ L. Janikowski. 5 Zob. S. Go³¹bek, op. cit. Zob. ponadto: Z. £azowski (red.), Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. II. Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 1998; Z. £azowski, J. Wójcik (wspó³autor), Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. III, Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2000; Ten¿e, Z. £azowski, S. £azowska (wspó³autorka), Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. IV, Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2000. Bara Ndiaye 192 wano polsk¹ wyprawê alpinistyczn¹ w góry Atlas, wyprawê naukow¹ w Góry Ksiê¿ycowe (masyw Ruwenzori, 1938–1939, Edward Loth, Tadeusz Wiœniewski, Tadeusz Bernadzikiewicz, Tadeusz A. Paw³owski). Badania naukowe w Afryce w zakresie geografii, geologii, antropologii, etnologii, archeologii, literatury oraz jêzykoznawstwa w okresie miêdzywojennym prowadzili m.in.: Józef Czekalski, Bronis³aw Malinowski, Roman Stopa, Kazimierz Micha³owski, Zygmunt Smogorzewski, Tadeusz Smoleñski, Rudolf Zuber, Henryk Gordzia³kowski. W latach 1946–1948 badania antropologiczne w Afryce prowadzi³ Andrzej Waligórski. Od koñca lat piêædziesi¹tych w Egipcie i Nubii by³y prowadzone, rozpoczête przez Kazimierza Micha³owskiego, badania archeologiczne, w których uczestniczyli m.in.: Wiktor Godlewski, Bogdan ¯urawski, Lech Krzy¿aniak i Stefan Jakobielski. Nawet ten krótki zarys pozwala potwierdziæ istotn¹ rolê, któr¹ odegrali Polacy w odkrywaniu Czarnego L¹du. Przy czym nale¿y podkreœliæ, i¿, jak s³usznie konstatuje J. J. Milewski, motorem zainteresowañ Afryk¹ i studiowaniem jej problemów w Polsce by³y i s¹ przede wszystkim osobiste pasje badawcze uczonych, pisarzy, podró¿ników, a nie inspiracja p³yn¹ca z polityki pañstwa6. Warto przypomnieæ, i¿ w czasach podzia³u kolonialnego w Afryce, Polska tak¿e nie by³a krajem niepodleg³ym. Jest to przecie¿ okres zaborów ziem polskich przez trzy s¹siaduj¹ce mocarstwa. Z kolei po w³¹czeniu Polski w roku 1945 do bloku radzieckiego, „Polacy patrzyli na Afrykê przez pryzmat w³asnego marzenia – do³¹czyæ do demokratycznego œwiata Zachodu. Polscy intelektualiœci nie podzielali poczucia winy za uczestnictwo w przedsiêwziêciu kolonialnym i bez entuzjazmu patrzyli na socjalistyczne slogany »braterstwa z krajami rozwijaj¹cymi siê«. Czy st¹d w³aœnie bierze siê specyfika wspó³czesnych wyobra¿eñ o Afryce w Polsce?”7 Wed³ug 6 J. J. Milewski, op. cit., s. 82. Miêdzynarodowa konferencja, nt. „Polska–Europa–Afryka”, Pary¿, 22.10.2004, dokument w wersji elektronicznej. Zob. www.nova-polska.pl, 28.07.2005. 7 Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 193 Micha³a Tymowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, spojrzenia Polaków na Afrykê s¹ skrajne, pocz¹wszy od marzeñ o niepodleg³oœci i wyzwoleniu spod ekspansji kolonialnej, po solidarnoœæ z przeœladowanymi8. Na przedstawionym powy¿ej ogólnym tle wyraŸnie zarysowuj¹ siê kontakty polsko-senegalskie. W zasadzie o stosunkach polskosenegalskich mo¿emy mówiæ pocz¹wszy od XVIII wieku. Od tego czasu przechodzi³y ró¿ne etapy ewolucji. Pierwsi emigranci polscy dotarli do brzegów senegalskich w drugiej po³owie XVIII wieku. Jednak ówczesna emigracja nie mia³a masowego charakteru. W 1766 roku do Senegalu przyby³ miêdzy innymi Jan Kwiryn Mieszkowski, komendant drugiego eskadronu francuskich husarów 9. Polacy, którzy docierali do tego rejonu, byli przede wszystkim cz³onkami ekspedycji badawczych, handlarzami, misjonarzami. Charakter i intensywnoœæ kontaktów Polski z Senegalem w zasadniczy sposób zmieni¹ siê w okresie miêdzywojennym. 9 paŸdziernika 1935 roku Polska otworzy³a konsulat honorowy w Dakarze. Otwarcie placówki dyplomatycznej w senegalskiej stolicy mia³o promowaæ Polskê w regionie zachodnio-afrykañskim. Kompetencje tego konsulatu obejmowa³y ca³¹ Francusk¹ Afrykê Zachodni¹ (z wy³¹czeniem Gwinei). Jednak¿e wed³ug danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych niewielu Polaków dociera³o do Senegalu w okresie miêdzywojennym. Nieliczni pracowali w koloniach, wœród nich Eugeniusz Tekielski, przedstawiciel firmy samochodowej, Stanis³aw Podolski – reprezentuj¹cy nowo utworzon¹ polsk¹ spó³kê „Maritime and Colonial League”. W tym okresie do Senegalu docierali tak¿e przedstawiciele nauki polskiej, m.in. botanik Tadeusz Perkitny, badaj¹cy zasoby leœne w tym regionie. W czasie krótkiego pobytu w Senegalu kontynuowa³ swoje badania naukowe Tadeusz Jaczew8 Zob. Miêdzynarodowa konferencja, nt. „Polska–Europa–Afryka”, Pary¿, 22.10.2004, op. cit. 9 J. Knopek, From the History of Polish Contacts with Senegal, w: Poland’s Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa 2004. Bara Ndiaye 194 ski, badaj¹cy owady tropikalne. Z kolei spoœród wojskowych, odbywaj¹cych s³u¿bê w Legii Cudzoziemskiej, najbardziej znany by³ Józef Bia³oskóski. Nale¿a³oby wspomnieæ o jeszcze jednym epizodzie polskim w Afryce w tym okresie, a mianowicie, o afrykañskiej peregrynacji polskiego z³ota. We wrzeœniu 1939 roku ewakuowano z Polski nie tylko ludzi, ale i cenne przedmioty, zw³aszcza zaœ zapasy z³ota z³o¿one w Banku Polskim. Zdeponowane tam z³oto mia³o wartoœæ 60 mln dolarów. Ratowane przed zagarniêciem z³oto odby³o dalek¹ podró¿ przez Turcjê, Syriê do Francji, a z chwil¹ jej kapitulacji przez Casablancê do Francuskiej Afryki Zachodniej. Tutaj z kolei pokona³o drogê z Dakaru (wówczas stolicy Francuskiej Afryki Zachodniej) przez Thiès do po³o¿onego nad rzek¹ Senegal portu Kayes, na obszarze ówczesnego Sudanu Francuskiego (obecnie Mali). Skrzynki ze z³otem umieszczono w budynku przy dworcu, otoczonym zaporami z szyn kolejowych. Dopiero po kilku latach w 1944 roku z³oto przewieziono do Stanów Zjednoczonych, sk¹d po wojnie wróci³o do Polski. Tego faktu z pewnoœci¹ nie nale¿y pomijaæ analizuj¹c genezê budowania stosunków z Afryk¹. Jest to bowiem jeden z pierwszych dowodów wzajemnej wspó³pracy10. To ciekawy epizod w stosunkach miêdzy Polsk¹ a Afryk¹ w ogóle, i miêdzy Polsk¹ a Senegalem w szczególnoœci. Wprawdzie Senegal pozostawa³ wówczas pod panowaniem francuskim, ale przechowywanie maj¹tku pañstwowego innego pañstwa w przeci¹gu kilku lat, to bez w¹tpienia dowód ¿yczliwoœci i dobrych stosunków z tym krajem. Sytuacja radykalnie zmieni³a siê w okresie II wojny œwiatowej. Senegal jako kolonia francuska nie wi¹za³ du¿ych nadziei z Polsk¹ jako partnerem gospodarczym i politycznym. Jednak¿e w stosunkowo krótkim czasie sytuacja ta uleg³a poprawie wraz z uzyskaniem przez Senegal niepodleg³oœci (1960). W 1963 roku polsko-senegalska misja dyplomatyczna zosta³a przekszta³cona w ambasadê. 10 Zob. S. Go³¹bek, op. cit. Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 195 W tym samym roku zosta³a utworzona placówka administracyjnohandlowa w Dakarze. Niezale¿nie jednak od stworzenia podstaw wspó³pracy ekonomicznej, Polacy nie byli zatrudniani na rynku senegalskim. Natomiast dziêki umowom miêdzynarodowym senegalska m³odzie¿ akademicka mia³a mo¿liwoœæ podjêcia nauki w uczelniach polskich. Wraz z uzyskaniem niepodleg³oœci rozpoczyna siê o¿ywiona wspó³praca gospodarcza W rezultacie tego procesu Senegal sta³ siê w latach 60. najwiêkszym partnerem handlowym Polski w Afryce Zachodniej. Pierwsza umowa handlowa zosta³a podpisana 18 czerwca 1962 roku. W tym czasie ratyfikowano umowê o wspó³pracy w dziedzinie technologii i nauki. Liczby które podaje Witold Czernek (w publikacji: Poland’s Economic Cooperation with Senegal)11 nie s¹ ogromne, ale wskazuj¹ na pewn¹ dynamikê wzrostu wymiany handlowej. W 2001 roku wp³ywy z importu strony polskiej wynosi³ 3,114 mln dolarów. Obecnie handel miêdzy tymi krajami znacznie siê zwiêkszy³. Nale¿y tak¿e zauwa¿yæ, ¿e polskie statystyki nie uwzglêdniaj¹ wszystkich transakcji, w których uczestniczy Senegal w koñcowym etapie. Wynika to z faktu, i¿ wiêkszoœæ polskiego handlu z Senegalem odbywa siê drog¹ poœredni¹, przez Francjê. Wed³ug Ÿróde³ senegalskich Polska jest najwiêkszym partnerem handlowym w Europie Œrodkowo-Wschodniej. W ostatnich latach polski eksport do Senegalu znacznie wzrós³. Polska eksportuje przede wszystkim aparaturê przemys³ow¹, wyroby elektryczne, sprzêt AGD; oprócz tego ¿ywnoœæ, m.in. koncentraty, konserwy, pasty, mleko. Coraz wiêksze znaczenie w eksporcie odgrywa rynek kosmetyczny. Polska fabryka kosmetyków „Pollena” otworzy³a swój pierwszy oddzia³ w Senegalu w 1993 roku12. Natomiast import wyrobów senegalskich do Polski jest nieznaczny i dotyczy g³ównie produktów roœlinnych. 11 Zob. W. Czernek, Poland’s Economic Cooperation with Senegal, w: Poland’s Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa 2004, s. 254–257. 12 Ibidem, op. cit., s. 256. Bara Ndiaye 196 Bilans wymian handlowych pokazuje, ¿e import do Polski, jest znacznie mniejszy ni¿ polski eksport do Senegalu. Mówi¹c o wspó³pracy ekonomicznej miêdzy Polsk¹ a Senegalem trzeba podkreœliæ, i¿ w du¿ym zakresie nie wykorzystuje ona potencja³u obu krajów. W przesz³oœci wspó³praca ta ogranicza³a siê w du¿ej mierze do sektora rybackiego. W 1980 roku Polska nie by³a w stanie wype³niæ zobowi¹zañ inwestycyjnych, w zwi¹zku z czym w³adze senegalskie odebra³y Polsce licencje na rybo³ówstwo. W wyniku tych zaniedbañ do dzisiaj istniej¹ trudnoœci, które uniemo¿liwiaj¹ wspó³pracê w tej dziedzinie, g³ównie z powodu zajêcia rynku senegalskiego przez spó³ki z krajów Unii Europejskiej. Jednak¿e istnieje jeszcze szansa, aby poprawiæ istniej¹c¹ sytuacjê, zw³aszcza uwzglêdniaj¹c zmiany ekonomiczne i polityczne nastêpuj¹ce w ostatnich latach w Senegalu. Obecnego prezydenta Abdoulaye Wade nie satysfakcjonuj¹ dotychczasowe umowy z UE. W zwi¹zku z czym po ich wygaœniêciu mo¿na spodziewaæ siê, ¿e nast¹pi liberalizacja w tej dziedzinie. Obecnie wiele mówi siê na temat pomocy afrykañskiemu kontynentowi. Mo¿na przypomnieæ chocia¿by zaanga¿owanie Toniego Blaira, stanowisko G-8, w sprawie anulowania d³ugów bilateralnych i multilateralnych 14 afrykañskim krajom, czy historyczny koncert, zorganizowany przez Boba Geldofa (Live 8), w celu sensybilizowania opinii publicznej. W nielicznych komentarzach, które pojawi³y siê w polskich mediach wyra¿ano ¿al, ¿e ¿adnego spoœród tych wielkich koncertów nie zorganizowano w Polsce. Obecnie w dziedzinie stosunków bilateralnych z pañstwami Afryki nast¹pi³y istotne zmiany. Wiêkszoœæ dawnych umów, jakie Polska podpisa³a z pañstwami Afryki, albo wygas³a, albo straci³a moc wykonawcz¹. Dotyczy to miêdzy innymi tak wa¿nych spraw dla partnerów afrykañskich i dla polskiej afrykanistyki, jak wymiana naukowa i kulturalna. W rezultacie mo¿liwoœci Polski przyznawania stypendiów studentom czy pracownikom nauki, Polakom i Afrykanom, znacznie siê skurczy³y13. 13 J. J. Milewski, op. cit., s. 84–85. Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 197 Zauwa¿aj¹c perspektywy dalszego rozwoju i aktywizacji stosunków polsko-senegalskich w dziedzinie gospodarki, nale¿y podkreœliæ, i¿ potencjalne mo¿liwoœci mog¹ prze³o¿yæ siê na realn¹ wspó³pracê jedynie wówczas, gdy zakoñczy siê etap zaniedbania w tej dziedzinie. W tym kontekœcie wa¿ne s¹ tak¿e inicjatywy na rzecz wzajemnego poznania, zbli¿enia miêdzy narodami, wymiany kulturalnej i naukowej. To wrêcz niezbêdna baza dla dalszego umacniania dotychczasowej wspó³pracy i rozszerzania jej zakresu w przysz³oœci. W tym kontekœcie nale¿y odnotowaæ inicjatywy Senegalczyków, mieszkaj¹cych w Polsce. Na przyk³ad, od 1999 roku w Krakowie istnieje Galeria Centrum Kultury i Sztuki Afrykañskiej TERANGA. Celem Centrum jest propagowanie kultury i obyczajów Czarnego L¹du. Placówka prowadzi „Spotkania z Afryk¹” oraz „Dni Kultury Afrykañskiej”. Poprzez udostêpnianie kontaktu z kultur¹ Afryki centrum wnosi cenny wk³ad w poszerzanie tolerancji, przyjaŸni i szacunku dla innych, podtrzymuje dialog miêdzy Polsk¹ a kontynentem afrykañskim. Z kolei Senegalczycy z Warszawy s¹ w trakcie przygotowañ do przysz³ego Forum Polsko-Senegalskiego, celem którego jest wymiana i umacnianie relacji miêdzy Polsk¹ a Senegalem. A zatem warunki dla wspó³pracy gospodarczej istniej¹. Senegal to przede wszystkim kraj rolniczy, który w ostatnich latach osi¹ga w tej dziedzinie dobre wskaŸniki. W 2005 roku wzrost gospodarczy wyniós³ 6%. Stawia to Senegal na pierwszym miejscu wœród krajów Wspólnoty Gospodarczej i Monetarnej Pañstw Afryki Zachodniej. Obecny rz¹d Senegalu stawia na rozwój rolnictwa i produkcji ¿ywnoœci. W zwi¹zku z tym wzrasta zapotrzebowanie na traktory oraz wszelkiego typu sprzêt rolniczy. Istniej¹ realne mo¿liwoœci zwiêkszenia bezpoœrednich kontaktów, ale tak¿e kapita³u i umocnienia zwi¹zków pomiêdzy polskimi i senegalskimi spó³kami i firmami w tej dziedzinie. 198 Bara Ndiaye * * * Charakter wspó³pracy w dziedzinie kultury okreœla³y za³o¿enia i zadania polskich placówek misyjnych w Senegalu. Misjonarze polscy pracuj¹ tam od czasów kolonialnych do dzisiaj i wykonuj¹ kolosaln¹ pracê i nie tylko w sferze religii. Warto przytoczyæ najwa¿niejsze przyk³ady dzia³alnoœci polskich misjonarzy w Senegalu. Jako pierwszy przyby³ tam: KRZY¯ANOWSKI JAN KANTY, misjonarz Ducha Œwiêtego (CSSp), brat zakonny, urodzony 25 grudnia 1895 roku w Œwieciu nad Wis³¹ (diecezja pelpliñska), w zgromadzeniu od 10 lipca 1928 roku. W Senegalu przebywa³ od 20 paŸdziernika 1932 roku. Pracowa³ w misji w Thiès, gdzie zajmowa³ siê m.in. hodowl¹ królików i bia³ych myszy dla Instytutu Pasteura w Dakarze w celu otrzymania serum przeciw ¿ó³tej febrze i innym chorobom tropikalnym (diecezja Thiès). Zmar³ 9 lutego 1963 roku, pochowany w Thiès. Kolejnymi misjonarzami w Senegalu byli: BIJOŒ EWA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 2 paŸdziernika 1966 roku w Rzeszowie (diecezja rzeszowska). Pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 23 czerwca 1991 roku. W Senegalu przebywa³a od 28 grudnia 1997 roku do 10 wrzeœnia 2003 roku, gdzie prowadzi³a Centrum dla dziewcz¹t i szko³y gospodarstwa domowego w Joal-Fadiouth (archidiecezja Dakar), w których uczono krawiectwa, higieny i zasad ¿ywienia, pielêgnacji noworodków. FALKIEWICZ MARIA RÓ¯A DOBROMI£A TERESA, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 5 czerwca 1939 roku w Poznaniu. W Senegalu od 1 paŸdziernika 1982 roku do 10 lipca 1988 roku, nauczycielka i wychowawczyni w Collége Sainte Ursule w Thiès (diecezja Thiès). FRANKOWSKI STEFAN SZCZEPAN, fraternia z Taizé, brat zakonny, urodzony 17 grudnia 1973 roku (archidiecezja katowicka). W Senegalu od grudnia 2000 roku, zajmowa³ siê prac¹ z dzieæmi i m³odzie¿¹ chrzeœcijañsk¹ i muzu³mañsk¹ w ubogiej dzielnicy Da- Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 199 karu Grand-Yoff (archidiecezja Dakar) oraz prac¹ w jednej ze szkó³ na przedmieœciach Dakaru. FROÑ WALERIA HELENA, boromeuszka trzebnicka (SCB), siostra, urodzona 22 marca 1949 roku w Radzionkowie k. Bytomia (archidiecezja katowicka), w zgromadzeniu od 1966 roku. W Senegalu od 2 marca 1986 roku, pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Koldzie (diecezja Kolda), Centrum dla niedo¿ywionych dzieci, szkole gospodarstwa domowego oraz laboratorium przy przychodni zdrowia. GO£ÊBIOWSKA ALICJA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 10 lipca 1965 roku w Rajgrodzie (diecezja ³om¿yñska), pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 31 sierpnia 1992 roku. W Senegalu od 9 kwietnia 2005 roku, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka w N’gohé (diecezja Thiès). GO£UCH RYSZARD, kap³an archidiecezji krakowskiej, urodzony 24 sierpnia 1946 roku w Jeleœni, œwiêcenia kap³añskie otrzyma³ w 1971 roku. W Senegalu przebywa³ w latach 1980–1981, pracowa³ jako wyk³adowca w Ni¿szym Seminarium Duchownym w Ngazobil (archidiecezja Dakar) oraz wspiera³ Poloniê w Saint Louis. GRABOWSKA GRA¯YNA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 18 listopada 1966 roku w ¯arach (diecezja zielonogórsko-gorzowska). W Senegalu od 15 listopada 1998 roku, pracowa³a jako pielêgniarka w przychodni w N’gohé (1998–2000, diecezja Thiès), a od 24 listopada 2000 roku w Salemata (diecezja Tambacounda). IGNACIUK LUCYNA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 20 maja 1931 roku w Kopcach (diecezja siedlecka), pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 19 marca 1951 roku, zaœ œluby wieczyste 19 marca 1965 roku. W Senegalu od koñca wrzeœnia 1977 roku do 1 sierpnia 1978 roku, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka w przychodni St. Martin w Dakarze, troszczy³a siê o Centrum Formacji dla senegalskiego personelu pomocniczego w s³u¿bie zdrowia, pracowa³a te¿ w duszpasterstwie akademickim w Dakarze na proœbê abpa Dakaru Hyacinthe Thiandouma, prowadzi³a „Camp 200 Bara Ndiaye Claudel” – miêdzynarodowy internat dla dziewcz¹t (archidiecezja Dakar). IMACH MARIA HENRYKA INGRID, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 14 listopada 1942 roku w BytomiuBobrek (diecezja gliwicka). W Senegalu od 1 wrzeœnia 1988 roku do 12 lipca 2002 roku, bra³a udzia³ w pracy misyjnej w Thiaroye (archidiecezja Dakar). KALICKA ZOFIA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 3 maja 1958 roku w Borkach (archidiecezja lubelska), w zgromadzeniu od 1976 roku. Do Senegalu wyjecha³a 27 lutego 1989 roku, gdzie by³a pielêgniark¹ w szpitalu uniwersyteckim w Dakarze, na oddziale dzieciêcym (archidiecezja Dakar). KASZCZYC BART£OMIEJ, misjonarz Ducha Œwiêtego (CSSp), brat zakonny, urodzony w 1979 roku (diecezja siedlecka). W Senegalu od wrzeœnia 2004 roku, odbywa³ tam roczny sta¿ przed œlubami wieczystymi (pomoc pastoralna w Kédougou, diecezja Tambacounda; troska o internat dla ch³opców ze szko³y podstawowej). KIE£B BARBARA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 3 grudnia 1961 w Kolbuszowej (diecezja tarnowska). W Senegalu od 1 sierpnia 1992 roku do 1 lutego 1993 roku, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Dakarze (archidiecezja Dakar). KO£ACZEK JULIA MARIA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 23 grudnia 1914 roku (archidiecezja krakowska). W latach 1937–1953 pracowa³a w Maroku. W Senegalu przebywa³a w latach 1954–1968, gdzie przyby³a na zaproszenie abpa Dakaru, Marcela Lefebvre’a (archidiecezja Dakar). Zmar³a w 1975 roku we Francji. MALSKA KRYSTYNA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 17 lipca 1946 roku w Radomiu (diecezja radomska), œluby wieczyste z³o¿y³a w 1980 roku. W Senegalu przebywa³a od 1982 roku, pracowa³a w duszpasterstwie akademickim na uniwersytecie w Dakarze, troszcz¹c siê o ugrupowanie studentek katolickich „Aline Sitoe Diatta” (archidiecezja Dakar). Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 201 MICHALSKA KSAWERA ZOFIA MARIA, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 18 czerwca 1958 roku w Sobieszynie (diecezja przemyska). W Senegalu od 12 marca 1991 roku, by³a pielêgniark¹ i dyrektork¹ prywatnej urszulañskiej przychodni zdrowia i centrum wykrywania AIDS w Thiaroye (archidiecezja Dakar). M£YNARZ KRYSTYNA EL¯BIETA, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 7 lipca 1957 roku w Radomyœlu (diecezja sandomierska). Pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 26 sierpnia 1979 roku, zaœ œluby wieczyste 26 sierpnia 1984 roku. W Senegalu przebywa³a od 30 wrzeœnia 1996 roku do 3 wrzeœnia 2002 roku, pracowa³a jako nauczycielka i wychowawczyni w szkole œredniej w Thiès (diecezja Thiès), odpowiada³a za internat i formacjê wstêpn¹ zgromadzenia. Odby³a studia w Kanadzie (2002), odpowiedzialna za formacjê sióstr w junioracie w Thiaroye (archidiecezja Dakar). MNICH CHRYZOLOGA REGINA KRYSTYNA, boromeuszka trzebnicka (SCB), siostra, urodzona 12 maja 1962 roku w Zabrzu (diecezja gliwicka). Dyplomowana pielêgniarka, w zgromadzeniu od 1977 roku, pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 22 lipca 1981 roku, zaœ œluby wieczyste 22 lipca 1986 roku. Pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Trzebnicy. W Senegalu przebywa³a od 1 grudnia 1990 roku, gdzie tak¿e by³a pielêgniark¹ w Velingara (diecezja Kolda), pracowa³a wœród chorych dzieci, by³a za³o¿ycielk¹ centrum dla dzieci niedo¿ywionych. MONDRZYK DAMARIS DOROTA ANNA, boromeuszka trzebnicka (SCB), siostra, urodzona 2 lipca 1965 roku w Zabrzu (diecezja gliwicka), dyplomowana pielêgniarka, w zgromadzeniu od 1981 roku. Do Senegalu wyjecha³a 12 lutego 1996 roku, by³a pielêgniark¹ w przychodni w Koldzie (1996–2002), od 2002 pielêgniark¹ w szpitalu w Velingara (diecezja Kolda). Przede wszystkim sprawowa³a opiekê nad dzieæmi niedo¿ywionymi. MYŒLIÑSKI MAREK, misjonarz Ducha Œwiêtego (CSSp), kap³an, urodzony w 1974 roku w Zalesiu (diecezja pelpliñska), œwiêcenia kap³añskie otrzyma³ 15 czerwca 2002 roku, ukoñczy³ kurs Bara Ndiaye 202 jêzyka francuskiego w Pary¿u (2002). W Senegalu pracowa³ od 30 wrzeœnia 2002 roku, gdzie by³ duszpasterzem w Kédougou (diecezja Tambacounda), odpowiedzialnym za internat dla dzieci ze szko³y podstawowej i œwietlicê dla gimnazjalistów. OLCHAWA JANINA £UCJA URSZULA, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 11 paŸdziernika 1940 roku w Filipowicach (diecezja tarnowska), w zgromadzeniu od 1962 roku, pierwsze œluby zakonne przyjê³a 5 sierpnia 1965 roku, zaœ œluby wieczyste 5 sierpnia 1970 roku. W latach 1965-1968 odby³a studia katechetyczne w Miêdzyzakonnym Wy¿szym Instytucie Katechetycznym w Krakowie (opiekunem by³ ks. kard. Karol Wojty³a), ponadto studiowa³a na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1968–1974). W 1974 roku uzyska³a tytu³ magistra filozofii chrzeœcijañskiej za specjalizacj¹ filozofia praktyczna. W Senegalu przebywa³a od 5 listopada 1980 roku, pracowa³a jako nauczycielka w Collége Sainte Ursule w Thiès, a tak¿e w ubogim rejonie Léhar (diecezja Thiès), gdzie naucza³a katechezy oraz zajmowa³a siê prac¹ parafialn¹. OWCA ANDRZEJ, misjonarz Ducha Œwiêtego (CSSp), kap³an, urodzony 30 listopada 1960 roku w Kroœnie, diecezja przemyska, w zgromadzeniu od 1980 roku. W Senegalu przebywa³ w latach 1992–1997, gdzie zajmowa³ siê prac¹ duszpastersk¹ (Thiadiay, archidiecezja Dakar). PASEK HENRYKA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 26 stycznia 1957 roku w Baranowie (archidiecezja lubelska), pierwsze œluby zakonne przyjê³a 6 stycznia 1980 roku. W Senegalu przebywa³a w latach 1986–1997, pracowa³a jako pielêgniarka na oddziale pediatrycznym w szpitalu w Dakarze (1986–1990), mistrzyni nowicjatu w Dakarze (1991–1997, archidiecezja Dakar). PASTUSZAK ANIELA MILANA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 12 maja 1939 roku w S¹siadce (diecezja zamojsko-lubaczowska), w zgromadzeniu od 1957 roku. Ksiêgowa prowincji zakonnej (obejmuj¹cej Górn¹ Woltê14 Togo, Niger, Ghanê, 14 Obecnie Burkina Faso. Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 203 Liberiê i Senegal) w Górnej Wolcie w latach 1973–1982. Ukoñczy³a kurs teologiczny w Ecole de la Foi we Fryburgu (Szwajcaria) w latach 1982–1984. W Senegalu przebywa³a od 18 wrzeœnia 1984 roku do 1 sierpnia 2001 roku, gdzie by³a odpowiedzialna za sprawy finansowe prowincji zakonnej w Senegalu i Mauretanii (archidiecezja Dakar). 22 listopada 1996 roku zosta³a odznaczona Z³otym Krzy¿em Zas³ugi. POTULSKI KAZIMIERZ, misjonarz Ducha Œwiêtego (CSSp), kap³an, urodzony 22 kwietnia 1957 roku w Gdañsku (archidiecezja gdañska), w zgromadzeniu od 1982 roku, pierwsze œluby zakonne z³o¿y³ 8 wrzeœnia 1983 roku, zaœ œwiêcenia kap³añskie otrzyma³ 2 lutego 1987 roku. Po ukoñczeniu kursu jêzyka francuskiego w Pary¿u w 1988 roku wyjecha³ do Senegalu, gdzie przebywa³ do 1994 roku. By³ wikariuszem w Diohine (archidiecezja Dakar). PRÊTKA JADWIGA D¥BRÓWKA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 20 grudnia 1949 roku w G³ucho³azach (diecezja opolska), w zgromadzeniu od 1967 roku, pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 18 marca 1970 roku. W Senegalu przebywa³a w latach 1980-1982, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Dakarze (archidiecezja Dakar). Ciê¿ko zachorowa³a na gruŸlicê, co sta³o siê g³ówn¹ przyczyn¹ powrotu do kraju w 1982 roku. Po odbyciu rekonwalescencji w Polsce, pracowa³a w Pañstwowym Domu Ma³ego Dziecka w £abuniach. Zginê³a tragicznie w katastrofie lotniczej (linie Aeroflot) w Moskwie w drodze powrotnej do Senegalu 6 lipca 1982 roku. PYCYK TARSYCJA STEFANIA, boromeuszka trzebnicka (SCB), siostra, urodzona 31 paŸdziernika 1948 roku w Grabownie Ma³ym (archidiecezja wroc³awska), w zgromadzeniu od 1963 roku, pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 28 sierpnia 1968 roku, zaœ œluby wieczyste 28 sierpnia 1973 roku. Zgodnie ze swoim wykszta³ceniem pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Trzebnicy. Po ukoñczeniu kursu medycyny tropikalnej wyjecha³a do Senegalu, gdzie przebywa³a od 2 marca 1986 roku do 18 lutego 2003 roku. Pracowa³a jako pielê- 204 Bara Ndiaye gniarka w szpitalu w Koldzie oraz w miejscowych przychodniach (diecezja Kolda). Zginê³a tragicznie w wypadku samochodowym 18 lutego 2003 roku, pochowana w Koldzie. ROGOWSKA EL¯BIETA EWA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 19 grudnia 1961 roku w Józefowie Bi³gorajskim (diecezja zamojsko-lubaczowska), pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 3 maja 1986 roku, zaœ œluby wieczyste 4 maja 1991 roku. W Senegalu przebywa³a od 4 kwietnia 1997 roku, pracowa³a jako ksiêgowa i zaopatrzeniowiec w ¿³obku w Dakarze (1997–2000), a od 2000 roku jako ekonomistka (archidiecezja Dakar). SEDLACZEK MARIAN WITOLD, kap³an archidiecezji poznañskiej, urodzony 10 grudnia 1926 roku (archidiecezja warszawska), formacja kap³añska w Polskim Seminarium Duchownym w Pary¿u. Odby³ studia z zakresu filozofii, teologii i pedagogiki katechetycznej na Uniwersytecie Katolickim w Pary¿u, uzyskuj¹c tytu³ licencjata teologii. Œwiêcenia kap³añskie przyj¹³ 6 lipca 1952 roku, by³ proboszczem w Rosku nad Noteci¹ 1974–1980. W Senegalu przebywa³ w latach 1980–1997, pe³ni³ funkcjê pomocnika dyrektora, a potem ojca duchownego w Ni¿szym Seminarium Duchownym w Ngazobil (archidiecezja Dakar). SKURA LEOKADIA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 21 grudnia 1940 roku w Terespolu (archidiecezja lubelska), œluby wieczyste z³o¿y³a 19 marca 1968 roku. Po odbyciu kursu jêzyka francuskiego w Szwajcarii (1981–1982), wyjecha³a do Senegalu. Na Czarnym L¹dzie pracowa³a jako pielêgniarka od sierpnia 1982 roku grudnia 1985 roku, najpierw w Etoile (dzielnica Dakaru, 1982–1984), nastêpnie w pañstwowym szpitalu dla ubogich „le Dantec” w Dakarze (1984–1985, archidiecezja Dakar). SZALKIEWICZ BO¯ENA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 5 listopada 1963 roku w Nowym Stawie (archidiecezja gdañska), pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 30 sierpnia 1992 roku, zaœ œluby wieczyste 7 wrzeœnia 1997 roku. Do Senegalu wyjecha³a 20 sierpnia 2000 roku. Pracowa³a jako pielêgniarka Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 205 w Salemata (diecezja Tambacounda), by³a odpowiedzialna za formacjê profesek w N’gohé (diecezja Thiel, 2001–2003), a od 2003 roku za formacjê junioratu. TALABSKA ONEZYMA HALINA, boromeuszka trzebnicka (SCB), siostra, urodzona 25 paŸdziernika 1950 roku w Zbylutowie (archidiecezja wroc³awska), w zgromadzeniu od 1970 roku. W Senegalu przebywa³a od 5 marca 1986 roku do 27 stycznia 1999 roku, pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Velingara, g³ównie przy dzieciach niedo¿ywionych, ponadto zajmowa³a siê prac¹ ewangelizacyjn¹ (diecezja Kolda). TYMOSZUK CECYLIA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 20 lutego 1952 roku w Dubicy Górnej (diecezja siedlecka), pierwsze œluby zakonne z³o¿y³a 23 marca 1980 roku, zaœ œluby wieczyste 23 marca 1985 roku. W Senegalu przebywa³a w latach 1992-1995, gdzie by³a katechetk¹, ponadto prowadzi³a biuro parafialne w Joal. By³a odpowiedzialna za formacjê katechetów nauczaj¹cych religii w pañstwowych szko³ach podstawowych (archidiecezja Dakar). WO£EK JAN, kap³an archidiecezji krakowskiej, urodzony w 1943 roku w Krakowie (archidiecezja krakowska), œwiêcenia kap³añskie otrzyma³ w 1966 roku. W Senegalu przebywa³ od 1 lutego do 17 wrzeœnia 1979 roku (9 miesiêcy), zajmowa³ siê prac¹ pastoraln¹ (archidiecezja Dakar). Powróci³ do kraju ze wzglêdu na stan zdrowia. Zmar³ w Polsce 24 listopada 1981 roku. ZABROCKI MIROS£AW, misjonarz Ducha Œwiêtego (CSSp), kap³an, urodzony 4 stycznia 1960 roku w Jakubowie (diecezja pelpliñska), w zgromadzeniu od 1980 roku. W Senegalu przebywa³ w latach 1992–1995, gdzie zajmowa³ siê prac¹ duszpastersk¹ w Kédougou (diecezja Tambacounda). ZWOLIÑSKI JÓZEF, misjonarz Ducha Œwiêtego (CSSp), kap³an, urodzony 19 maja 1962 roku w Sierakowicach (diecezja pelpliñska), w zgromadzeniu od 1983 roku, pierwsze œluby zakonne z³o¿y³ 8 wrzeœnia 1984 roku, zaœ œwiêcenia kap³añskie 20 czerwca 1988 roku. 206 Bara Ndiaye Po ukoñczeniu kursu jêzyka francuskiego w Pary¿u w latach 1988– 1989, wyjecha³ do Senegalu. Prac¹ duszpastersk¹ w Salemata (diecezja Tambacounda) zajmowa³ siê do 1996 roku15. Przedstawiona powy¿ej bogata karta dzia³alnoœci misyjnej polskich duchownych w Senegalu wpisuje siê tak¿e w misjê ojca œwiêtego Jana Paw³a II. W 1992 roku, w trakcie podró¿y do Senegalu, papie¿ odwiedzi³ Dom Niewolników na wyspie Gorée k. Dakaru, na której przetrzymywano Afrykanów wysy³anych nastêpnie do Ameryki do pracy na plantacjach bawe³ny i kawy. To historyczne miejsce upamiêtniaj¹ce tragiczne losy obywateli Czarnego L¹du pozostawi³o niezatarty œlad w sercu papie¿a. W swoich wyst¹pieniach wielokrotnie powraca³ do tamtych prze¿yæ: „Z tego afrykañskiego sanktuarium czarnego bólu” – powiedzia³ Jan Pawe³ II – „b³agamy Niebo o przebaczenie. Modlimy siê, by uczniowie Chrystusa [...] nie stawali siê ju¿ nigdy ciemiê¿cami braci”; „W imieniu wszystkich katolików proszê o przebaczenie wszystkich krzywd wyrz¹dzonych niekatolikom w ci¹gu burzliwej historii tych ludów. Jednoczeœnie zapewniam o przebaczeniu ze strony Koœcio³a katolickiego wszelkiego z³a, które wycierpieli jego synowie” (O³omuniec, 1995)16. Uwzglêdniaj¹c stan obecny, potencja³ obu stron oraz perspektywy mo¿na spodziewaæ siê, ¿e w najbli¿szej przysz³oœci stopniowo nast¹pi rozszerzenie i umocnienie wszelkich form wspó³pracy w dziedzinie gospodarki, nauki i kultury. Szefowie pañstw i rz¹dów, w tym Prezydent RP Aleksander Kwaœniewski, zaakceptowali Milenijne Cele Rozwoju, podpisuj¹c Deklaracjê Milenijn¹ we wrzeœniu 2000 roku oraz Deklaracjê Polityczn¹ i Plan Dzia³ania przyjête 15 Inspiracjê tej czêœci artyku³u zawdziêczam ks. Marianowi Midurze, któremu wyra¿am wdziêcznoœæ za udostêpnienie fragmentów swojej rozprawy doktorskiej nt. Wk³ad polskich misjonarzy i misjonarek w rozwój Koœcio³a katolickiego w Senegalu (UKSW, Warszawa 2005). Zob. tak¿e: Biogram, Archiwum Komisji Episkopatu Polski ds. Misji. 16 Zob. J. Poniewierski, Dwudziestolecie pontyfikatu Jana Paw³a II, dokument w wersji elektronicznej. Zob. Encyklopedia multimedialna PWN, http:// em.pwn.pl/cywilizacja/artykuly/, 28.07.2005. Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 207 w trakcie Œwiatowego Szczytu Zrównowa¿onego Rozwoju w Johannesburgu we wrzeœniu 2002 roku. Realizacja przyjêtych celów wymaga zaanga¿owania wszystkich uczestników ¿ycia miêdzynarodowego, obejmuj¹cego nie tylko transfer œrodków rzeczowych i finansowych, ale tak¿e zmian w polityce handlowej, rolnej, inwestycyjnej i ekologicznej17. Przed Polsk¹, jako cz³onkiem UE otwiera siê perspektywa w ramach nowych umów miêdzy t¹ organizacj¹ a krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP). W stosunkach polsko-senegalskich rozpoczyna siê obecnie nowy etap, w którym Polska ponownie zwraca siê ku Afryce, widz¹c w niej nie tylko obiekt pomocy humanitarnej, ale tak¿e partnera wspó³pracy w ró¿nych dziedzinach gospodarki i kultury. Potrzebê istotnych zmian w tym zakresie zauwa¿aj¹ polskie w³adze. Nowy kierunek polskiej polityki zagranicznej zosta³ sprecyzowany w dokumencie Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijaj¹cych siê. Tempo i skala zmian w polityce i gospodarce œwiatowej, jak równie¿ procesy globalizacji i regionalizacji narzucaj¹ koniecznoœæ ca³oœciowego i perspektywicznego formu³owania celów polskiej polityki zagranicznej, a w szczególnoœci jej wymiaru ekonomicznego, w odniesieniu do poszczególnych pañstw i regionów.18 W jednym z rozdzia³ów, dotycz¹cych Afryki, oprócz ogólnej charakterystyki, wymienieni zostali najbardziej perspektywiczni partnerzy z punktu widzenia polskich interesów. W ostatnich latach gros obrotów handlowych Polski z Afryk¹ przypada³o na 5 krajów tworz¹cych tzw. Afrykañsk¹ Strefê Œródziemnomorsk¹ (Maroko, Tunezja, Algieria, Egipt i Libia), Republikê Po³udniowej Afryki oraz dwa kraje Afryki Zachodniej: Nigeriê i Wybrze¿e Koœci S³oniowej. Po lekturze tego dokumentu, który stanowi oficjalne stanowisko Polski wobec Afryki, mo¿na odnieœæ wyra¿enie, ¿e poza wy¿ej wy17 Zob. „Strategia polskiej wspó³pracy na rzecz rozwoju”, przyjêta przez Radê Ministrów w dniu 21 paŸdziernika 2003 r. 18 Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijaj¹cych siê, Wyd. Akademii dyplomatycznej MSZ, Warszawa 2005. Bara Ndiaye 208 mienionymi krajami oraz Keni¹, Angol¹, Demokratyczn¹ Republik¹ Kongo i Ghan¹, w Afryce nie ma innych pañstw, lub ¿e pozosta³e kraje nie licz¹ siê z punktu widzenia strategicznych celów polskiej polityki zagranicznej. Jednak¿e to fa³szywe wra¿enie. Autor niniejszego mia³ okazjê przekonaæ siê o tym w czasie rozmowy z Ambasadorem RP w Senegalu. Jego Ekscelencja Pan Ambasador Andrzej £upina rozpoczyna swoj¹ misjê dyplomatyczn¹ jako nowy ambasador Polski w Senegalu. W podejmowanych inicjatywach kieruje siê w³aœnie wspomnian¹ „Strategi¹ RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijaj¹cych siê”. W rozmowie z Panem Ambasadorem autor uzyska³ przede wszystkim potwierdzenie zasadniczych tez, zawartych we wspomnianym dokumencie. Zdaniem polskiego dyplomaty polska placówka dyplomatyczna w Senegalu jest szczególna, albowiem poza Senegalem obejmuje jeszcze 9 krajów afrykañskich. Wychodz¹c z g³ównych za³o¿eñ polskiej polityki zagranicznej, trwa obecnie odbudowa stosunków z krajami rozwijaj¹cymi siê w ogóle i z krajami afrykañskimi w szczególnoœci. Z Senegalem ta odbudowa powinna odbywaæ siê równolegle z intensyfikacj¹ kontaktów oraz z realizacj¹ ich na szczeblu pañstwowym, wymianami wizyt, misji gospodarczych, wspó³pracy z dakarsk¹ izb¹ handlow¹. Ponownie ma zostaæ uruchomiony system stypendialny dla m³odzie¿y akademickiej. Mo¿liwoœæ podjêcia studiów w Polsce to istotny element wspierania systemu edukacyjnego w Senegalu, a tym samym w przysz³oœci ró¿nych dziedzin nauki. Tym bardziej ¿e Polska postrzegana jest w Afryce jako cenny partner w dziedzinie nauki, a polskie uczelnie, jak stwierdza J.J. Milewski, „s¹ widziane przez mieszkañców Afryki jako atrakcyjne a jednoczeœnie tañsze ni¿ zachodnioeuropejskie czy amerykañskie. St¹d roœnie nacisk ze strony naszych partnerów afrykañskich na przyjmowanie ich rodaków na studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie”19. 19 J.J. Milewski, op. cit., s. 85. Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 209 Zdaniem A. £upiny, Senegal jest reprezentantem ca³ego kontynentu, i jako taki ma zamiar uczestniczyæ w globalnej wspó³pracy, tak aby wspó³dzia³aæ na rzecz globalnego rozwi¹zania problemów Afryki. I to, m.in., t³umaczy jego chêæ zostania cz³onkiem Rady Bezpieczeñstwa w przysz³ej reformie ONZ. Mo¿na spodziewaæ siê tak¿e o¿ywienia wymiany kulturalnej i sportowej. Jako ciekawostkê podam, ¿e w niedalekiej przysz³oœci w Dakarze lub w Polsce ma odbyæ siê mecz polskiej reprezentacji z dru¿yn¹ senegalsk¹. G³ównym organizatorem tej imprezy jest Malick Gakou, przewodnicz¹cy komitetu finansowego Senegalskiej Federacji Pi³ki No¿nej – Senegalczyk, który ukoñczy³ studia w Polsce i podejmuje dzia³ania na rzecz polsko-senegalskiego zbli¿enia. Pozytywne przyk³ady mo¿emy mno¿yæ. Przypomnieæ mo¿na chocia¿by nazwisko znanego w Polsce muzyka Mamadou Diouf, Papa Samba Ndiaye, za³o¿yciela Kulturalnego Centrum Teranga w Krakowie i innych. Podsumowuj¹c nale¿y zauwa¿yæ, ¿e entuzjazm, zaanga¿owanie wielu ludzi, a tak¿e rozwi¹zania na szczeblach rz¹dowych pozwalaj¹ z optymizmem patrzeæ w najbli¿sz¹ przysz³oœæ. Z drugiej strony, nowa pozycja Polski we wspólnocie miêdzynarodowej, poprzez miêdzy innymi cz³onkowstwo w UE od maja 2004 roku i jej udzia³ w walce antyterrorystycznej, nak³ada tak¿e nowe obowi¹zki, a wœród nich udzia³ w publicznej pomocy rozwojowej. Powy¿sza sytuacja okreœla tak¿e nowe wyzwania, stoj¹ce przed polskimi afrykanistami, zw³aszcza w zakresie: stosunków bilateralnych z pañstwami Afryki, stosunków bilateralnych z pañstwami pozaafrykañskimi, prowadz¹cymi aktywn¹ politykê afrykañsk¹, dzia³añ w ramach ONZ i innych organizacji miêdzynarodowych20. 20 Por. J.J. Milewski, Afrykanistyka polska na pocz¹tku XXI wieku, „Afryka” 2003–2004, nr 18, s. 84. 210 Bara Ndiaye BIBLIOGRAFIA Czernek W., Poland’s Economic Cooperation with Senegal, w: Poland’s Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa 2004. Go³¹bek S., Zwi¹zki Polaków z Afryk¹ (do 1945 roku), Warszawa-£ódŸ 1978. Knopek J., From the History of Polish Contacts with Senegal, w: Poland’s Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa 2004. Midura M., Wk³ad polskich misjonarzy i misjonarek w rozwój Koœcio³a katolickiego w Senegalu, UKSW, Warszawa 2005 (rozprawa doktorska). Milewski J.J., Afrykanistyka polska na pocz¹tku XXI wieku, „Afryka” 2003– –2004, nr 18. Milewski J. J., Lizak W. (red.), Stosunki miêdzynarodowe w Afryce, Wyd. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002. £azowski Z. (red.), Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. II. Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 1998. £azowski Z., £azowska S., Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. IV, Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2000. £azowski Z., Wójcik J., Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. III, Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2000. Poniewierski J., Dwudziestolecie pontyfikatu Jana Paw³a II, Encyklopedia multimedialna PWN, http://em.pwn.pl/cywilizacja/artykuly/, 28.07.2005. Strategia polskiej wspó³pracy na rzecz rozwoju, przyjêta przez Radê Ministrów w dniu 21 paŸdziernika 2003 r., Warszawa 2003. Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijaj¹cych siê, Wyd. Akademii dyplomatycznej MSZ, Warszawa 2005. POLISH-SENEGAL RELATIONS. CONTEMPORARY CONDITION AND PERSPECTIVES SUMMARY Polish contacts with Senegal are presented here in the context of relations between Poland and Africa. Polish scientists and scho- Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy 211 lars played a significant role in the process of discovering The Black Continent. But, Poland has never been a colonial power. The first Polish emigrants arrived to the Senegalese coast at the second half of the 18th century. During the period of Poland’s partitions, A number of Polish military men served in the Foreign Legion and thanks to this service, they arrived in Dakar. The character of Polish contact with Senegal changed during the inter-war period. Poland established an honorary consulate in Dakar, in the territory of French West Africa, whose mission was to promote Poland in the region. The opening of the diplomatic mission took place in 1935 and its competency included the all French West Africa territory. During the independence period, Senegal becomes one of Poland’s larger West African trade partners. The first Polish-Senegalese trade agreement was signed on June 18, 1962. At the same time, an agreement for cooperation in the fields of technology and science was ratified. Along with the establishment of diplomatic relations in 1963, the Polish Trade Mission was created in Dakar. As part of international agreements, a small group of Senegalese youths was able to begin studies at Polish universities, mainly in the technological and medical fields. Cultural relations with Senegal resulted in Polish missionaries from various orders conducting mission activities in Senegal. Polish missionaries are present in Senegal since 1932. During the Second World War, 35 Poles have conducted mission work in the country. Polish missionaries of both genders were actively involved in virtually all local Roman Catholic Church activities in Senegal. Actually, nuns are worked in medical service, education and are also involved in running academicals/students Church groups and in training of religion teachers. They are also involved in charity work, bringing aid to the needy. There is also under their responsibilities church administration, teaching in schools or seminary academies in addi- Bara Ndiaye 212 tion to their chief task, conducting pastoral duties under very difficult conditions. The economic cooperation between Poland and Senegal is not characteristic of the potential of either country. However, there are chances to improve the situation. There is a possibility of intensifying the direct relations and both capital and production ties of Senegalese and Polish firms. .