Forum Politologiczne Tom 3
INP UWM Olsztyn
2006
Bara Ndiaye
STOSUNKI POLSKO-SENEGALSKIE.
STAN OBECNY I PERSPEKTYWY
POLISH-SENEGAL RELATIONS.
CONTEMPORARY CONDITION AND PERSPECTIVES
Nowa sytuacja miêdzynarodowa Polski i Afryki na pocz¹tku XXI
wieku stawia przed polsk¹ afrykanistyk¹ nowe zadania. Rozpocz¹³
siê wa¿ny etap w historii stosunków polsko-afrykañskich, który
powinien znaleæ w³aciwe odzwierciedlenie w opracowaniach publicystycznych i naukowych. Jednym z niez³omnych popularyzatorów
tej problematyki w Polsce jest Jan J. Milewski1, którego publikacje
stanowi¹ istotny wk³ad w rozwój wspó³czesnej afrykanistyki. W jednej ze swoich ostatnich publikacji J.J. Milewski konstatuje: Wiêkszoæ intelektualistów i polityków afrykañskich jest zgodna co do
tego, ¿e problemów kontynentu nie da siê rozwi¹zaæ w³asnymi si³ami, bez ogromnej pomocy wspólnoty miêdzynarodowej, a zw³aszcza
spo³eczeñstw bogatej Pó³nocy. Choæ Polska nale¿y do najubo¿szych
krajów tego obszaru, z afrykañskiej perspektywy jest czêci¹ zamo¿nego wiata. W tej dziedzinie [...] istnieje wielkie pole dla inicjatyw
i mo¿liwoci polskich afrykanistów. Nasze dowiadczenia tworz¹
1 Prof. dr Jan J. Milewski, historyk gospodarczy Afryki, wieloletni dyrektor Instytutu Krajów Rozwijaj¹cych siê Uniwersytetu Warszawskiego, przewodnicz¹cy Polskiego Towarzystwa Afrykanistycznego. Zob. m.in.: J.J. Milewski,
W. Lizak (red.), Stosunki miêdzynarodowe w Afryce, Wyd. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
190
Bara Ndiaye
powa¿ny potencja³ intelektualny i organizacyjny dla podejmowania
nowych wyzwañ, które przynosi pocz¹tek XXI wieku2.
Wci¹¿ jednak brakuje opracowañ szczegó³owych i syntetycznych,
uwzglêdniaj¹cych przemiany, które pod koniec XX i na pocz¹tku
XXI wieku mia³y miejsce na scenie miêdzynarodowej. Dlatego te¿
autor ¿ywi gor¹c¹ nadziejê, i¿ zawarte w niniejszym artykule refleksje stan¹ siê inspiracj¹ dla dalszych badañ w tej dziedzinie. Przy
czym zasadniczym za³o¿eniem niniejszej publikacji by³a chêæ przedstawienia stosunków polsko-senegalskich w kontekcie relacji polsko-afrykañskich. Autora interesuje zarówno stan obecny, jak i perspektywy.
Jako ¿e stan obecny jest zawsze wypadkow¹ wielowiekowej
tradycji, rozpoczniemy nasze rozwa¿ania od przypomnienia najwa¿niejszych wydarzeñ z historii tych stosunków, traktuj¹c je jako
wprowadzenie do tematyki zasadniczej. W procesie odkrywania i poznawania Afryki istotn¹ rolê odegrali tak¿e Polacy. Pierwszy opis
Trypolitanii i Egiptu sporz¹dzi³ Micha³ Kazimierz Radziwi³³ (Sierotka), który w latach 15821584 odby³ podró¿ do Ziemi wiêtej.
Wzmianki o Afryce zamiecili tak¿e w swoich relacjach z wypraw do
Indii i Azji Micha³ Boym i Krzysztof Paw³owski. Na prze³omie
XVIII i XIX wieku Polacy zaczêli podró¿owaæ do Afryki Pó³nocnej
w celach poznawczych, wród nich m.in. Jan Potocki (Egipt, Maroko), Jan Drohojowski (Egipt). Specjaln¹ misjê wojskow¹ w Algierii
w latach 1840-1845 wype³ni³ Ludwig Tadeusz Bystrzonowski, zapoznaj¹c siê, na zlecenie ksiêcia Adama Jerzego Czartoryskiego,
z metodami walki powstañczej3.
W XIX wieku w Afryce przebywa³o wielu polskich badaczy, m.in.:
Antoni Rehman (Afryka Po³udniowa, 18751877 i 18791880), uczestnicy ekspedycji Stefana K. Szolc-Rogoziñskiego: Leopold Janikow2 J.J. Milewski, Afrykanistyka polska na pocz¹tku XXI wieku, Afryka
20032004, nr 18, s. 89.
3 Zob. S. Go³¹bek, Zwi¹zki Polaków z Afryk¹ (do 1945 roku), Warszawa
£ód 1978.
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
191
ski, Klemens Tomczek, Julia Hirschenfeld, W³adys³aw OstaszewskiBarañski (18821885)4. Kraje Afryki Pó³nocnej badali: ornitolog
i zoolog W³adys³aw Taczanowski (18661867), botanik Józef T. Rostafiñski (18871888), agronom i podró¿nik Jan Dybowski (18891890),
który kierowa³ tak¿e wypraw¹ w okolice jeziora Czad i Konga rodkowego, w celu ratowania ekspedycji Paula Crampela (18911892).
Badaniami Afryki Pó³nocno-Wschodniej zajmowali siê: orientalista Józef J. Sêkowski (Egipt, Nubia, 18191820), botanik i protozoolog Leon Cienkowski (wyprawa nad Nil B³êkitny, 1847), lekarz
i podró¿nik Ignacy ¯agiell (prawdopodobnie dotar³ do róde³ Nilu),
zoolog Antoni Stanis³aw Waga (1847), orientalista Karol B. Za³uski
(18881889). Na uwagê zas³uguj¹ tak¿e zbiory podró¿nika Antoniego Pisuliñskiego, który w latach 1884-1890 wraz z W³adys³awem
Jautzem oraz Stanis³awem i Kazimierzem Stebleckimi prowadzi³
faktoriê handlow¹ nad rzek¹ Shire (obecnie Malawi), sk¹d odbywali
podró¿e badawcze w dorzecze Zambezi. W XX w. w Afryce rodkowej wiatowej s³awy badania prowadzi³ antropolog i etnolog Jan
Czekanowski (1884-1890)5.
Organizowane by³y tak¿e wyprawy: orientalisty i podró¿nika
Kalasantego Motyliñskiego na Saharê i w rejon masywu Ahaggar
(1906), zoologa Antoniego W³adys³awa Jakubskiego do Afryki
Wschodniej i rodkowej (pierwsze polskie wejcie na Kilimand¿aro, 19091910), geografa Ludomira Sawickiego (1925) i geologa
Mariana Ksi¹¿kiewicza do Egiptu i Etiopii. W 1934 roku zorganizo4 Wyprawiono siê w g³¹b Kamerunu, badano dorzecze rzeki Mungo, odkryto góry Rumby, rzekê Memeh i Jezioro S³oniowe, zebrano cenne zbiory etnograficzne, S. Rogoziñski i L. Janikowski weszli na najwy¿szy szczyt Kamerunu
Fako, 4070 m n.p.m. Dalsze badania w Kamerunie w latach 18871889 prowadzi³ L. Janikowski.
5 Zob. S. Go³¹bek, op. cit. Zob. ponadto: Z. £azowski (red.), Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. II. Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 1998; Z. £azowski, J. Wójcik (wspó³autor), Polacy w Nigerii (Poles
in Nigeria), Vol. III, Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa
2000; Ten¿e, Z. £azowski, S. £azowska (wspó³autorka), Polacy w Nigerii (Poles in
Nigeria), Vol. IV, Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2000.
Bara Ndiaye
192
wano polsk¹ wyprawê alpinistyczn¹ w góry Atlas, wyprawê naukow¹ w Góry Ksiê¿ycowe (masyw Ruwenzori, 19381939, Edward Loth,
Tadeusz Winiewski, Tadeusz Bernadzikiewicz, Tadeusz A. Paw³owski). Badania naukowe w Afryce w zakresie geografii, geologii, antropologii, etnologii, archeologii, literatury oraz jêzykoznawstwa
w okresie miêdzywojennym prowadzili m.in.: Józef Czekalski, Bronis³aw Malinowski, Roman Stopa, Kazimierz Micha³owski, Zygmunt
Smogorzewski, Tadeusz Smoleñski, Rudolf Zuber, Henryk Gordzia³kowski. W latach 19461948 badania antropologiczne w Afryce prowadzi³ Andrzej Waligórski. Od koñca lat piêædziesi¹tych w Egipcie
i Nubii by³y prowadzone, rozpoczête przez Kazimierza Micha³owskiego, badania archeologiczne, w których uczestniczyli m.in.: Wiktor Godlewski, Bogdan ¯urawski, Lech Krzy¿aniak i Stefan Jakobielski.
Nawet ten krótki zarys pozwala potwierdziæ istotn¹ rolê, któr¹
odegrali Polacy w odkrywaniu Czarnego L¹du. Przy czym nale¿y
podkreliæ, i¿, jak s³usznie konstatuje J. J. Milewski, motorem zainteresowañ Afryk¹ i studiowaniem jej problemów w Polsce by³y i s¹
przede wszystkim osobiste pasje badawcze uczonych, pisarzy, podró¿ników, a nie inspiracja p³yn¹ca z polityki pañstwa6.
Warto przypomnieæ, i¿ w czasach podzia³u kolonialnego w Afryce, Polska tak¿e nie by³a krajem niepodleg³ym. Jest to przecie¿
okres zaborów ziem polskich przez trzy s¹siaduj¹ce mocarstwa.
Z kolei po w³¹czeniu Polski w roku 1945 do bloku radzieckiego,
Polacy patrzyli na Afrykê przez pryzmat w³asnego marzenia do³¹czyæ do demokratycznego wiata Zachodu. Polscy intelektualici nie
podzielali poczucia winy za uczestnictwo w przedsiêwziêciu kolonialnym i bez entuzjazmu patrzyli na socjalistyczne slogany »braterstwa z krajami rozwijaj¹cymi siê«. Czy st¹d w³anie bierze siê
specyfika wspó³czesnych wyobra¿eñ o Afryce w Polsce?7 Wed³ug
6
J. J. Milewski, op. cit., s. 82.
Miêdzynarodowa konferencja, nt. PolskaEuropaAfryka, Pary¿,
22.10.2004, dokument w wersji elektronicznej. Zob. www.nova-polska.pl,
28.07.2005.
7
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
193
Micha³a Tymowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, spojrzenia
Polaków na Afrykê s¹ skrajne, pocz¹wszy od marzeñ o niepodleg³oci i wyzwoleniu spod ekspansji kolonialnej, po solidarnoæ z przeladowanymi8.
Na przedstawionym powy¿ej ogólnym tle wyranie zarysowuj¹
siê kontakty polsko-senegalskie. W zasadzie o stosunkach polskosenegalskich mo¿emy mówiæ pocz¹wszy od XVIII wieku. Od tego
czasu przechodzi³y ró¿ne etapy ewolucji. Pierwsi emigranci polscy
dotarli do brzegów senegalskich w drugiej po³owie XVIII wieku.
Jednak ówczesna emigracja nie mia³a masowego charakteru. W 1766
roku do Senegalu przyby³ miêdzy innymi Jan Kwiryn Mieszkowski,
komendant drugiego eskadronu francuskich husarów 9. Polacy, którzy docierali do tego rejonu, byli przede wszystkim cz³onkami ekspedycji badawczych, handlarzami, misjonarzami.
Charakter i intensywnoæ kontaktów Polski z Senegalem w zasadniczy sposób zmieni¹ siê w okresie miêdzywojennym. 9 padziernika 1935 roku Polska otworzy³a konsulat honorowy w Dakarze.
Otwarcie placówki dyplomatycznej w senegalskiej stolicy mia³o
promowaæ Polskê w regionie zachodnio-afrykañskim. Kompetencje
tego konsulatu obejmowa³y ca³¹ Francusk¹ Afrykê Zachodni¹ (z wy³¹czeniem Gwinei). Jednak¿e wed³ug danych Ministerstwa Spraw
Zagranicznych niewielu Polaków dociera³o do Senegalu w okresie
miêdzywojennym. Nieliczni pracowali w koloniach, wród nich
Eugeniusz Tekielski, przedstawiciel firmy samochodowej, Stanis³aw
Podolski reprezentuj¹cy nowo utworzon¹ polsk¹ spó³kê Maritime
and Colonial League. W tym okresie do Senegalu docierali tak¿e
przedstawiciele nauki polskiej, m.in. botanik Tadeusz Perkitny, badaj¹cy zasoby lene w tym regionie. W czasie krótkiego pobytu
w Senegalu kontynuowa³ swoje badania naukowe Tadeusz Jaczew8
Zob. Miêdzynarodowa konferencja, nt. PolskaEuropaAfryka, Pary¿,
22.10.2004, op. cit.
9 J. Knopek, From the History of Polish Contacts with Senegal, w: Polands
Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa 2004.
Bara Ndiaye
194
ski, badaj¹cy owady tropikalne. Z kolei sporód wojskowych, odbywaj¹cych s³u¿bê w Legii Cudzoziemskiej, najbardziej znany by³ Józef
Bia³oskóski.
Nale¿a³oby wspomnieæ o jeszcze jednym epizodzie polskim
w Afryce w tym okresie, a mianowicie, o afrykañskiej peregrynacji
polskiego z³ota. We wrzeniu 1939 roku ewakuowano z Polski nie
tylko ludzi, ale i cenne przedmioty, zw³aszcza za zapasy z³ota z³o¿one w Banku Polskim. Zdeponowane tam z³oto mia³o wartoæ 60
mln dolarów. Ratowane przed zagarniêciem z³oto odby³o dalek¹ podró¿
przez Turcjê, Syriê do Francji, a z chwil¹ jej kapitulacji przez Casablancê do Francuskiej Afryki Zachodniej. Tutaj z kolei pokona³o
drogê z Dakaru (wówczas stolicy Francuskiej Afryki Zachodniej)
przez Thiès do po³o¿onego nad rzek¹ Senegal portu Kayes, na obszarze ówczesnego Sudanu Francuskiego (obecnie Mali). Skrzynki ze
z³otem umieszczono w budynku przy dworcu, otoczonym zaporami
z szyn kolejowych. Dopiero po kilku latach w 1944 roku z³oto przewieziono do Stanów Zjednoczonych, sk¹d po wojnie wróci³o do Polski.
Tego faktu z pewnoci¹ nie nale¿y pomijaæ analizuj¹c genezê
budowania stosunków z Afryk¹. Jest to bowiem jeden z pierwszych
dowodów wzajemnej wspó³pracy10. To ciekawy epizod w stosunkach
miêdzy Polsk¹ a Afryk¹ w ogóle, i miêdzy Polsk¹ a Senegalem
w szczególnoci. Wprawdzie Senegal pozostawa³ wówczas pod panowaniem francuskim, ale przechowywanie maj¹tku pañstwowego
innego pañstwa w przeci¹gu kilku lat, to bez w¹tpienia dowód ¿yczliwoci i dobrych stosunków z tym krajem.
Sytuacja radykalnie zmieni³a siê w okresie II wojny wiatowej.
Senegal jako kolonia francuska nie wi¹za³ du¿ych nadziei z Polsk¹
jako partnerem gospodarczym i politycznym. Jednak¿e w stosunkowo krótkim czasie sytuacja ta uleg³a poprawie wraz z uzyskaniem
przez Senegal niepodleg³oci (1960). W 1963 roku polsko-senegalska misja dyplomatyczna zosta³a przekszta³cona w ambasadê.
10
Zob. S. Go³¹bek, op. cit.
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
195
W tym samym roku zosta³a utworzona placówka administracyjnohandlowa w Dakarze. Niezale¿nie jednak od stworzenia podstaw
wspó³pracy ekonomicznej, Polacy nie byli zatrudniani na rynku senegalskim. Natomiast dziêki umowom miêdzynarodowym senegalska m³odzie¿ akademicka mia³a mo¿liwoæ podjêcia nauki w uczelniach polskich.
Wraz z uzyskaniem niepodleg³oci rozpoczyna siê o¿ywiona
wspó³praca gospodarcza W rezultacie tego procesu Senegal sta³ siê
w latach 60. najwiêkszym partnerem handlowym Polski w Afryce
Zachodniej. Pierwsza umowa handlowa zosta³a podpisana 18 czerwca
1962 roku. W tym czasie ratyfikowano umowê o wspó³pracy w dziedzinie technologii i nauki. Liczby które podaje Witold Czernek
(w publikacji: Polands Economic Cooperation with Senegal)11 nie s¹
ogromne, ale wskazuj¹ na pewn¹ dynamikê wzrostu wymiany handlowej. W 2001 roku wp³ywy z importu strony polskiej wynosi³ 3,114 mln
dolarów. Obecnie handel miêdzy tymi krajami znacznie siê zwiêkszy³. Nale¿y tak¿e zauwa¿yæ, ¿e polskie statystyki nie uwzglêdniaj¹
wszystkich transakcji, w których uczestniczy Senegal w koñcowym
etapie. Wynika to z faktu, i¿ wiêkszoæ polskiego handlu z Senegalem odbywa siê drog¹ poredni¹, przez Francjê.
Wed³ug róde³ senegalskich Polska jest najwiêkszym partnerem
handlowym w Europie rodkowo-Wschodniej. W ostatnich latach
polski eksport do Senegalu znacznie wzrós³. Polska eksportuje przede
wszystkim aparaturê przemys³ow¹, wyroby elektryczne, sprzêt AGD;
oprócz tego ¿ywnoæ, m.in. koncentraty, konserwy, pasty, mleko. Coraz
wiêksze znaczenie w eksporcie odgrywa rynek kosmetyczny. Polska
fabryka kosmetyków Pollena otworzy³a swój pierwszy oddzia³
w Senegalu w 1993 roku12. Natomiast import wyrobów senegalskich
do Polski jest nieznaczny i dotyczy g³ównie produktów rolinnych.
11 Zob. W. Czernek, Polands Economic Cooperation with Senegal, w: Polands Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa
2004, s. 254257.
12 Ibidem, op. cit., s. 256.
Bara Ndiaye
196
Bilans wymian handlowych pokazuje, ¿e import do Polski, jest znacznie mniejszy ni¿ polski eksport do Senegalu.
Mówi¹c o wspó³pracy ekonomicznej miêdzy Polsk¹ a Senegalem
trzeba podkreliæ, i¿ w du¿ym zakresie nie wykorzystuje ona potencja³u obu krajów. W przesz³oci wspó³praca ta ogranicza³a siê w
du¿ej mierze do sektora rybackiego. W 1980 roku Polska nie by³a w
stanie wype³niæ zobowi¹zañ inwestycyjnych, w zwi¹zku z czym w³adze senegalskie odebra³y Polsce licencje na rybo³ówstwo. W wyniku
tych zaniedbañ do dzisiaj istniej¹ trudnoci, które uniemo¿liwiaj¹
wspó³pracê w tej dziedzinie, g³ównie z powodu zajêcia rynku senegalskiego przez spó³ki z krajów Unii Europejskiej. Jednak¿e istnieje jeszcze szansa, aby poprawiæ istniej¹c¹ sytuacjê, zw³aszcza uwzglêdniaj¹c
zmiany ekonomiczne i polityczne nastêpuj¹ce w ostatnich latach
w Senegalu. Obecnego prezydenta Abdoulaye Wade nie satysfakcjonuj¹
dotychczasowe umowy z UE. W zwi¹zku z czym po ich wyganiêciu
mo¿na spodziewaæ siê, ¿e nast¹pi liberalizacja w tej dziedzinie.
Obecnie wiele mówi siê na temat pomocy afrykañskiemu kontynentowi. Mo¿na przypomnieæ chocia¿by zaanga¿owanie Toniego Blaira, stanowisko G-8, w sprawie anulowania d³ugów bilateralnych i
multilateralnych 14 afrykañskim krajom, czy historyczny koncert,
zorganizowany przez Boba Geldofa (Live 8), w celu sensybilizowania
opinii publicznej. W nielicznych komentarzach, które pojawi³y siê w
polskich mediach wyra¿ano ¿al, ¿e ¿adnego sporód tych wielkich
koncertów nie zorganizowano w Polsce.
Obecnie w dziedzinie stosunków bilateralnych z pañstwami Afryki
nast¹pi³y istotne zmiany. Wiêkszoæ dawnych umów, jakie Polska
podpisa³a z pañstwami Afryki, albo wygas³a, albo straci³a moc wykonawcz¹. Dotyczy to miêdzy innymi tak wa¿nych spraw dla partnerów afrykañskich i dla polskiej afrykanistyki, jak wymiana naukowa i kulturalna. W rezultacie mo¿liwoci Polski przyznawania
stypendiów studentom czy pracownikom nauki, Polakom i Afrykanom, znacznie siê skurczy³y13.
13
J. J. Milewski, op. cit., s. 8485.
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
197
Zauwa¿aj¹c perspektywy dalszego rozwoju i aktywizacji stosunków polsko-senegalskich w dziedzinie gospodarki, nale¿y podkreliæ,
i¿ potencjalne mo¿liwoci mog¹ prze³o¿yæ siê na realn¹ wspó³pracê
jedynie wówczas, gdy zakoñczy siê etap zaniedbania w tej dziedzinie. W tym kontekcie wa¿ne s¹ tak¿e inicjatywy na rzecz wzajemnego poznania, zbli¿enia miêdzy narodami, wymiany kulturalnej
i naukowej. To wrêcz niezbêdna baza dla dalszego umacniania dotychczasowej wspó³pracy i rozszerzania jej zakresu w przysz³oci.
W tym kontekcie nale¿y odnotowaæ inicjatywy Senegalczyków,
mieszkaj¹cych w Polsce. Na przyk³ad, od 1999 roku w Krakowie
istnieje Galeria Centrum Kultury i Sztuki Afrykañskiej TERANGA.
Celem Centrum jest propagowanie kultury i obyczajów Czarnego
L¹du. Placówka prowadzi Spotkania z Afryk¹ oraz Dni Kultury
Afrykañskiej. Poprzez udostêpnianie kontaktu z kultur¹ Afryki
centrum wnosi cenny wk³ad w poszerzanie tolerancji, przyjani
i szacunku dla innych, podtrzymuje dialog miêdzy Polsk¹ a kontynentem afrykañskim. Z kolei Senegalczycy z Warszawy s¹ w trakcie
przygotowañ do przysz³ego Forum Polsko-Senegalskiego, celem którego jest wymiana i umacnianie relacji miêdzy Polsk¹ a Senegalem.
A zatem warunki dla wspó³pracy gospodarczej istniej¹. Senegal
to przede wszystkim kraj rolniczy, który w ostatnich latach osi¹ga
w tej dziedzinie dobre wskaniki. W 2005 roku wzrost gospodarczy
wyniós³ 6%. Stawia to Senegal na pierwszym miejscu wród krajów
Wspólnoty Gospodarczej i Monetarnej Pañstw Afryki Zachodniej.
Obecny rz¹d Senegalu stawia na rozwój rolnictwa i produkcji
¿ywnoci. W zwi¹zku z tym wzrasta zapotrzebowanie na traktory
oraz wszelkiego typu sprzêt rolniczy. Istniej¹ realne mo¿liwoci zwiêkszenia bezporednich kontaktów, ale tak¿e kapita³u i umocnienia
zwi¹zków pomiêdzy polskimi i senegalskimi spó³kami i firmami
w tej dziedzinie.
198
Bara Ndiaye
* * *
Charakter wspó³pracy w dziedzinie kultury okrela³y za³o¿enia
i zadania polskich placówek misyjnych w Senegalu. Misjonarze polscy
pracuj¹ tam od czasów kolonialnych do dzisiaj i wykonuj¹ kolosaln¹
pracê i nie tylko w sferze religii. Warto przytoczyæ najwa¿niejsze
przyk³ady dzia³alnoci polskich misjonarzy w Senegalu. Jako pierwszy przyby³ tam:
KRZY¯ANOWSKI JAN KANTY, misjonarz Ducha wiêtego
(CSSp), brat zakonny, urodzony 25 grudnia 1895 roku w wieciu
nad Wis³¹ (diecezja pelpliñska), w zgromadzeniu od 10 lipca 1928
roku. W Senegalu przebywa³ od 20 padziernika 1932 roku. Pracowa³ w misji w Thiès, gdzie zajmowa³ siê m.in. hodowl¹ królików i
bia³ych myszy dla Instytutu Pasteura w Dakarze w celu otrzymania
serum przeciw ¿ó³tej febrze i innym chorobom tropikalnym (diecezja
Thiès). Zmar³ 9 lutego 1963 roku, pochowany w Thiès.
Kolejnymi misjonarzami w Senegalu byli:
BIJO EWA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra,
urodzona 2 padziernika 1966 roku w Rzeszowie (diecezja rzeszowska). Pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 23 czerwca 1991 roku.
W Senegalu przebywa³a od 28 grudnia 1997 roku do 10 wrzenia
2003 roku, gdzie prowadzi³a Centrum dla dziewcz¹t i szko³y gospodarstwa domowego w Joal-Fadiouth (archidiecezja Dakar), w których
uczono krawiectwa, higieny i zasad ¿ywienia, pielêgnacji noworodków.
FALKIEWICZ MARIA RÓ¯A DOBROMI£A TERESA, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 5 czerwca 1939 roku
w Poznaniu. W Senegalu od 1 padziernika 1982 roku do 10 lipca
1988 roku, nauczycielka i wychowawczyni w Collége Sainte Ursule
w Thiès (diecezja Thiès).
FRANKOWSKI STEFAN SZCZEPAN, fraternia z Taizé, brat
zakonny, urodzony 17 grudnia 1973 roku (archidiecezja katowicka).
W Senegalu od grudnia 2000 roku, zajmowa³ siê prac¹ z dzieæmi
i m³odzie¿¹ chrzecijañsk¹ i muzu³mañsk¹ w ubogiej dzielnicy Da-
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
199
karu Grand-Yoff (archidiecezja Dakar) oraz prac¹ w jednej ze szkó³
na przedmieciach Dakaru.
FROÑ WALERIA HELENA, boromeuszka trzebnicka (SCB),
siostra, urodzona 22 marca 1949 roku w Radzionkowie k. Bytomia
(archidiecezja katowicka), w zgromadzeniu od 1966 roku. W Senegalu od 2 marca 1986 roku, pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu
w Koldzie (diecezja Kolda), Centrum dla niedo¿ywionych dzieci, szkole
gospodarstwa domowego oraz laboratorium przy przychodni zdrowia.
GO£ÊBIOWSKA ALICJA, franciszkanka Misjonarka Maryi
(FMM), siostra, urodzona 10 lipca 1965 roku w Rajgrodzie (diecezja
³om¿yñska), pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 31 sierpnia 1992 roku.
W Senegalu od 9 kwietnia 2005 roku, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka w Ngohé (diecezja Thiès).
GO£UCH RYSZARD, kap³an archidiecezji krakowskiej, urodzony 24 sierpnia 1946 roku w Jeleni, wiêcenia kap³añskie otrzyma³
w 1971 roku. W Senegalu przebywa³ w latach 19801981, pracowa³
jako wyk³adowca w Ni¿szym Seminarium Duchownym w Ngazobil
(archidiecezja Dakar) oraz wspiera³ Poloniê w Saint Louis.
GRABOWSKA GRA¯YNA, franciszkanka Misjonarka Maryi
(FMM), siostra, urodzona 18 listopada 1966 roku w ¯arach (diecezja
zielonogórsko-gorzowska). W Senegalu od 15 listopada 1998 roku,
pracowa³a jako pielêgniarka w przychodni w Ngohé (19982000,
diecezja Thiès), a od 24 listopada 2000 roku w Salemata (diecezja
Tambacounda).
IGNACIUK LUCYNA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM),
siostra, urodzona 20 maja 1931 roku w Kopcach (diecezja siedlecka), pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 19 marca 1951 roku, za luby
wieczyste 19 marca 1965 roku. W Senegalu od koñca wrzenia 1977
roku do 1 sierpnia 1978 roku, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka
w przychodni St. Martin w Dakarze, troszczy³a siê o Centrum
Formacji dla senegalskiego personelu pomocniczego w s³u¿bie zdrowia, pracowa³a te¿ w duszpasterstwie akademickim w Dakarze na
probê abpa Dakaru Hyacinthe Thiandouma, prowadzi³a Camp
200
Bara Ndiaye
Claudel miêdzynarodowy internat dla dziewcz¹t (archidiecezja
Dakar).
IMACH MARIA HENRYKA INGRID, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 14 listopada 1942 roku w BytomiuBobrek (diecezja gliwicka). W Senegalu od 1 wrzenia 1988 roku do
12 lipca 2002 roku, bra³a udzia³ w pracy misyjnej w Thiaroye (archidiecezja Dakar).
KALICKA ZOFIA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 3 maja 1958 roku w Borkach (archidiecezja lubelska), w zgromadzeniu od 1976 roku. Do Senegalu wyjecha³a 27
lutego 1989 roku, gdzie by³a pielêgniark¹ w szpitalu uniwersyteckim w Dakarze, na oddziale dzieciêcym (archidiecezja Dakar).
KASZCZYC BART£OMIEJ, misjonarz Ducha wiêtego (CSSp),
brat zakonny, urodzony w 1979 roku (diecezja siedlecka). W Senegalu od wrzenia 2004 roku, odbywa³ tam roczny sta¿ przed lubami
wieczystymi (pomoc pastoralna w Kédougou, diecezja Tambacounda;
troska o internat dla ch³opców ze szko³y podstawowej).
KIE£B BARBARA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 3 grudnia 1961 w Kolbuszowej (diecezja tarnowska).
W Senegalu od 1 sierpnia 1992 roku do 1 lutego 1993 roku, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Dakarze (archidiecezja Dakar).
KO£ACZEK JULIA MARIA, franciszkanka Misjonarka Maryi
(FMM), siostra, urodzona 23 grudnia 1914 roku (archidiecezja krakowska). W latach 19371953 pracowa³a w Maroku. W Senegalu
przebywa³a w latach 19541968, gdzie przyby³a na zaproszenie abpa
Dakaru, Marcela Lefebvrea (archidiecezja Dakar). Zmar³a w 1975
roku we Francji.
MALSKA KRYSTYNA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM),
siostra, urodzona 17 lipca 1946 roku w Radomiu (diecezja radomska), luby wieczyste z³o¿y³a w 1980 roku. W Senegalu przebywa³a
od 1982 roku, pracowa³a w duszpasterstwie akademickim na uniwersytecie w Dakarze, troszcz¹c siê o ugrupowanie studentek katolickich Aline Sitoe Diatta (archidiecezja Dakar).
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
201
MICHALSKA KSAWERA ZOFIA MARIA, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 18 czerwca 1958 roku w Sobieszynie
(diecezja przemyska). W Senegalu od 12 marca 1991 roku, by³a
pielêgniark¹ i dyrektork¹ prywatnej urszulañskiej przychodni zdrowia i centrum wykrywania AIDS w Thiaroye (archidiecezja Dakar).
M£YNARZ KRYSTYNA EL¯BIETA, urszulanka Unii Rzymskiej
(OSU), siostra, urodzona 7 lipca 1957 roku w Radomylu (diecezja
sandomierska). Pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 26 sierpnia 1979
roku, za luby wieczyste 26 sierpnia 1984 roku. W Senegalu przebywa³a od 30 wrzenia 1996 roku do 3 wrzenia 2002 roku, pracowa³a jako nauczycielka i wychowawczyni w szkole redniej w Thiès
(diecezja Thiès), odpowiada³a za internat i formacjê wstêpn¹ zgromadzenia. Odby³a studia w Kanadzie (2002), odpowiedzialna za
formacjê sióstr w junioracie w Thiaroye (archidiecezja Dakar).
MNICH CHRYZOLOGA REGINA KRYSTYNA, boromeuszka
trzebnicka (SCB), siostra, urodzona 12 maja 1962 roku w Zabrzu
(diecezja gliwicka). Dyplomowana pielêgniarka, w zgromadzeniu od
1977 roku, pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 22 lipca 1981 roku, za
luby wieczyste 22 lipca 1986 roku. Pracowa³a jako pielêgniarka w
szpitalu w Trzebnicy. W Senegalu przebywa³a od 1 grudnia 1990
roku, gdzie tak¿e by³a pielêgniark¹ w Velingara (diecezja Kolda),
pracowa³a wród chorych dzieci, by³a za³o¿ycielk¹ centrum dla dzieci niedo¿ywionych.
MONDRZYK DAMARIS DOROTA ANNA, boromeuszka trzebnicka (SCB), siostra, urodzona 2 lipca 1965 roku w Zabrzu (diecezja
gliwicka), dyplomowana pielêgniarka, w zgromadzeniu od 1981 roku.
Do Senegalu wyjecha³a 12 lutego 1996 roku, by³a pielêgniark¹ w
przychodni w Koldzie (19962002), od 2002 pielêgniark¹ w szpitalu
w Velingara (diecezja Kolda). Przede wszystkim sprawowa³a opiekê
nad dzieæmi niedo¿ywionymi.
MYLIÑSKI MAREK, misjonarz Ducha wiêtego (CSSp), kap³an, urodzony w 1974 roku w Zalesiu (diecezja pelpliñska), wiêcenia kap³añskie otrzyma³ 15 czerwca 2002 roku, ukoñczy³ kurs
Bara Ndiaye
202
jêzyka francuskiego w Pary¿u (2002). W Senegalu pracowa³ od 30
wrzenia 2002 roku, gdzie by³ duszpasterzem w Kédougou (diecezja
Tambacounda), odpowiedzialnym za internat dla dzieci ze szko³y
podstawowej i wietlicê dla gimnazjalistów.
OLCHAWA JANINA £UCJA URSZULA, urszulanka Unii Rzymskiej (OSU), siostra, urodzona 11 padziernika 1940 roku w Filipowicach (diecezja tarnowska), w zgromadzeniu od 1962 roku, pierwsze luby zakonne przyjê³a 5 sierpnia 1965 roku, za luby wieczyste
5 sierpnia 1970 roku. W latach 1965-1968 odby³a studia katechetyczne w Miêdzyzakonnym Wy¿szym Instytucie Katechetycznym
w Krakowie (opiekunem by³ ks. kard. Karol Wojty³a), ponadto studiowa³a na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (19681974).
W 1974 roku uzyska³a tytu³ magistra filozofii chrzecijañskiej za
specjalizacj¹ filozofia praktyczna. W Senegalu przebywa³a od 5 listopada 1980 roku, pracowa³a jako nauczycielka w Collége Sainte
Ursule w Thiès, a tak¿e w ubogim rejonie Léhar (diecezja Thiès),
gdzie naucza³a katechezy oraz zajmowa³a siê prac¹ parafialn¹.
OWCA ANDRZEJ, misjonarz Ducha wiêtego (CSSp), kap³an,
urodzony 30 listopada 1960 roku w Kronie, diecezja przemyska,
w zgromadzeniu od 1980 roku. W Senegalu przebywa³ w latach
19921997, gdzie zajmowa³ siê prac¹ duszpastersk¹ (Thiadiay, archidiecezja Dakar).
PASEK HENRYKA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM),
siostra, urodzona 26 stycznia 1957 roku w Baranowie (archidiecezja lubelska), pierwsze luby zakonne przyjê³a 6 stycznia 1980 roku.
W Senegalu przebywa³a w latach 19861997, pracowa³a jako pielêgniarka na oddziale pediatrycznym w szpitalu w Dakarze (19861990),
mistrzyni nowicjatu w Dakarze (19911997, archidiecezja Dakar).
PASTUSZAK ANIELA MILANA, franciszkanka Misjonarka Maryi
(FMM), siostra, urodzona 12 maja 1939 roku w S¹siadce (diecezja
zamojsko-lubaczowska), w zgromadzeniu od 1957 roku. Ksiêgowa
prowincji zakonnej (obejmuj¹cej Górn¹ Woltê14 Togo, Niger, Ghanê,
14
Obecnie Burkina Faso.
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
203
Liberiê i Senegal) w Górnej Wolcie w latach 19731982. Ukoñczy³a
kurs teologiczny w Ecole de la Foi we Fryburgu (Szwajcaria) w latach
19821984. W Senegalu przebywa³a od 18 wrzenia 1984 roku do
1 sierpnia 2001 roku, gdzie by³a odpowiedzialna za sprawy finansowe prowincji zakonnej w Senegalu i Mauretanii (archidiecezja Dakar). 22 listopada 1996 roku zosta³a odznaczona Z³otym Krzy¿em
Zas³ugi.
POTULSKI KAZIMIERZ, misjonarz Ducha wiêtego (CSSp),
kap³an, urodzony 22 kwietnia 1957 roku w Gdañsku (archidiecezja
gdañska), w zgromadzeniu od 1982 roku, pierwsze luby zakonne
z³o¿y³ 8 wrzenia 1983 roku, za wiêcenia kap³añskie otrzyma³
2 lutego 1987 roku. Po ukoñczeniu kursu jêzyka francuskiego
w Pary¿u w 1988 roku wyjecha³ do Senegalu, gdzie przebywa³ do
1994 roku. By³ wikariuszem w Diohine (archidiecezja Dakar).
PRÊTKA JADWIGA D¥BRÓWKA, franciszkanka Misjonarka
Maryi (FMM), siostra, urodzona 20 grudnia 1949 roku w G³ucho³azach (diecezja opolska), w zgromadzeniu od 1967 roku, pierwsze
luby zakonne z³o¿y³a 18 marca 1970 roku. W Senegalu przebywa³a
w latach 1980-1982, gdzie pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu
w Dakarze (archidiecezja Dakar). Ciê¿ko zachorowa³a na grulicê,
co sta³o siê g³ówn¹ przyczyn¹ powrotu do kraju w 1982 roku. Po
odbyciu rekonwalescencji w Polsce, pracowa³a w Pañstwowym Domu
Ma³ego Dziecka w £abuniach. Zginê³a tragicznie w katastrofie lotniczej (linie Aeroflot) w Moskwie w drodze powrotnej do Senegalu
6 lipca 1982 roku.
PYCYK TARSYCJA STEFANIA, boromeuszka trzebnicka (SCB),
siostra, urodzona 31 padziernika 1948 roku w Grabownie Ma³ym
(archidiecezja wroc³awska), w zgromadzeniu od 1963 roku, pierwsze
luby zakonne z³o¿y³a 28 sierpnia 1968 roku, za luby wieczyste
28 sierpnia 1973 roku. Zgodnie ze swoim wykszta³ceniem pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Trzebnicy. Po ukoñczeniu kursu
medycyny tropikalnej wyjecha³a do Senegalu, gdzie przebywa³a od
2 marca 1986 roku do 18 lutego 2003 roku. Pracowa³a jako pielê-
204
Bara Ndiaye
gniarka w szpitalu w Koldzie oraz w miejscowych przychodniach
(diecezja Kolda). Zginê³a tragicznie w wypadku samochodowym 18
lutego 2003 roku, pochowana w Koldzie.
ROGOWSKA EL¯BIETA EWA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM), siostra, urodzona 19 grudnia 1961 roku w Józefowie
Bi³gorajskim (diecezja zamojsko-lubaczowska), pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 3 maja 1986 roku, za luby wieczyste 4 maja 1991
roku. W Senegalu przebywa³a od 4 kwietnia 1997 roku, pracowa³a
jako ksiêgowa i zaopatrzeniowiec w ¿³obku w Dakarze (19972000),
a od 2000 roku jako ekonomistka (archidiecezja Dakar).
SEDLACZEK MARIAN WITOLD, kap³an archidiecezji poznañskiej, urodzony 10 grudnia 1926 roku (archidiecezja warszawska),
formacja kap³añska w Polskim Seminarium Duchownym w Pary¿u.
Odby³ studia z zakresu filozofii, teologii i pedagogiki katechetycznej
na Uniwersytecie Katolickim w Pary¿u, uzyskuj¹c tytu³ licencjata
teologii. wiêcenia kap³añskie przyj¹³ 6 lipca 1952 roku, by³ proboszczem w Rosku nad Noteci¹ 19741980. W Senegalu przebywa³
w latach 19801997, pe³ni³ funkcjê pomocnika dyrektora, a potem
ojca duchownego w Ni¿szym Seminarium Duchownym w Ngazobil
(archidiecezja Dakar).
SKURA LEOKADIA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM),
siostra, urodzona 21 grudnia 1940 roku w Terespolu (archidiecezja
lubelska), luby wieczyste z³o¿y³a 19 marca 1968 roku. Po odbyciu
kursu jêzyka francuskiego w Szwajcarii (19811982), wyjecha³a do
Senegalu. Na Czarnym L¹dzie pracowa³a jako pielêgniarka od sierpnia 1982 roku grudnia 1985 roku, najpierw w Etoile (dzielnica
Dakaru, 19821984), nastêpnie w pañstwowym szpitalu dla ubogich
le Dantec w Dakarze (19841985, archidiecezja Dakar).
SZALKIEWICZ BO¯ENA, franciszkanka Misjonarka Maryi
(FMM), siostra, urodzona 5 listopada 1963 roku w Nowym Stawie
(archidiecezja gdañska), pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 30 sierpnia
1992 roku, za luby wieczyste 7 wrzenia 1997 roku. Do Senegalu
wyjecha³a 20 sierpnia 2000 roku. Pracowa³a jako pielêgniarka
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
205
w Salemata (diecezja Tambacounda), by³a odpowiedzialna za formacjê profesek w Ngohé (diecezja Thiel, 20012003), a od 2003 roku
za formacjê junioratu.
TALABSKA ONEZYMA HALINA, boromeuszka trzebnicka (SCB),
siostra, urodzona 25 padziernika 1950 roku w Zbylutowie (archidiecezja wroc³awska), w zgromadzeniu od 1970 roku. W Senegalu
przebywa³a od 5 marca 1986 roku do 27 stycznia 1999 roku, pracowa³a jako pielêgniarka w szpitalu w Velingara, g³ównie przy dzieciach niedo¿ywionych, ponadto zajmowa³a siê prac¹ ewangelizacyjn¹ (diecezja Kolda).
TYMOSZUK CECYLIA, franciszkanka Misjonarka Maryi (FMM),
siostra, urodzona 20 lutego 1952 roku w Dubicy Górnej (diecezja
siedlecka), pierwsze luby zakonne z³o¿y³a 23 marca 1980 roku, za
luby wieczyste 23 marca 1985 roku. W Senegalu przebywa³a w latach 1992-1995, gdzie by³a katechetk¹, ponadto prowadzi³a biuro
parafialne w Joal. By³a odpowiedzialna za formacjê katechetów
nauczaj¹cych religii w pañstwowych szko³ach podstawowych (archidiecezja Dakar).
WO£EK JAN, kap³an archidiecezji krakowskiej, urodzony w 1943
roku w Krakowie (archidiecezja krakowska), wiêcenia kap³añskie
otrzyma³ w 1966 roku. W Senegalu przebywa³ od 1 lutego do 17
wrzenia 1979 roku (9 miesiêcy), zajmowa³ siê prac¹ pastoraln¹
(archidiecezja Dakar). Powróci³ do kraju ze wzglêdu na stan zdrowia. Zmar³ w Polsce 24 listopada 1981 roku.
ZABROCKI MIROS£AW, misjonarz Ducha wiêtego (CSSp),
kap³an, urodzony 4 stycznia 1960 roku w Jakubowie (diecezja pelpliñska), w zgromadzeniu od 1980 roku. W Senegalu przebywa³
w latach 19921995, gdzie zajmowa³ siê prac¹ duszpastersk¹ w Kédougou (diecezja Tambacounda).
ZWOLIÑSKI JÓZEF, misjonarz Ducha wiêtego (CSSp), kap³an,
urodzony 19 maja 1962 roku w Sierakowicach (diecezja pelpliñska),
w zgromadzeniu od 1983 roku, pierwsze luby zakonne z³o¿y³
8 wrzenia 1984 roku, za wiêcenia kap³añskie 20 czerwca 1988 roku.
206
Bara Ndiaye
Po ukoñczeniu kursu jêzyka francuskiego w Pary¿u w latach 1988
1989, wyjecha³ do Senegalu. Prac¹ duszpastersk¹ w Salemata (diecezja Tambacounda) zajmowa³ siê do 1996 roku15.
Przedstawiona powy¿ej bogata karta dzia³alnoci misyjnej polskich duchownych w Senegalu wpisuje siê tak¿e w misjê ojca wiêtego Jana Paw³a II. W 1992 roku, w trakcie podró¿y do Senegalu,
papie¿ odwiedzi³ Dom Niewolników na wyspie Gorée k. Dakaru, na
której przetrzymywano Afrykanów wysy³anych nastêpnie do Ameryki do pracy na plantacjach bawe³ny i kawy. To historyczne miejsce
upamiêtniaj¹ce tragiczne losy obywateli Czarnego L¹du pozostawi³o
niezatarty lad w sercu papie¿a. W swoich wyst¹pieniach wielokrotnie powraca³ do tamtych prze¿yæ: Z tego afrykañskiego sanktuarium czarnego bólu powiedzia³ Jan Pawe³ II b³agamy Niebo
o przebaczenie. Modlimy siê, by uczniowie Chrystusa [...] nie stawali
siê ju¿ nigdy ciemiê¿cami braci; W imieniu wszystkich katolików
proszê o przebaczenie wszystkich krzywd wyrz¹dzonych niekatolikom w ci¹gu burzliwej historii tych ludów. Jednoczenie zapewniam
o przebaczeniu ze strony Kocio³a katolickiego wszelkiego z³a, które
wycierpieli jego synowie (O³omuniec, 1995)16.
Uwzglêdniaj¹c stan obecny, potencja³ obu stron oraz perspektywy mo¿na spodziewaæ siê, ¿e w najbli¿szej przysz³oci stopniowo
nast¹pi rozszerzenie i umocnienie wszelkich form wspó³pracy w dziedzinie gospodarki, nauki i kultury. Szefowie pañstw i rz¹dów,
w tym Prezydent RP Aleksander Kwaniewski, zaakceptowali Milenijne Cele Rozwoju, podpisuj¹c Deklaracjê Milenijn¹ we wrzeniu
2000 roku oraz Deklaracjê Polityczn¹ i Plan Dzia³ania przyjête
15 Inspiracjê tej czêci artyku³u zawdziêczam ks. Marianowi Midurze, któremu wyra¿am wdziêcznoæ za udostêpnienie fragmentów swojej rozprawy doktorskiej nt. Wk³ad polskich misjonarzy i misjonarek w rozwój Kocio³a katolickiego w Senegalu (UKSW, Warszawa 2005). Zob. tak¿e: Biogram, Archiwum
Komisji Episkopatu Polski ds. Misji.
16 Zob. J. Poniewierski, Dwudziestolecie pontyfikatu Jana Paw³a II, dokument w wersji elektronicznej. Zob. Encyklopedia multimedialna PWN, http://
em.pwn.pl/cywilizacja/artykuly/, 28.07.2005.
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
207
w trakcie wiatowego Szczytu Zrównowa¿onego Rozwoju w Johannesburgu we wrzeniu 2002 roku. Realizacja przyjêtych celów wymaga zaanga¿owania wszystkich uczestników ¿ycia miêdzynarodowego, obejmuj¹cego nie tylko transfer rodków rzeczowych i finansowych, ale tak¿e zmian w polityce handlowej, rolnej, inwestycyjnej
i ekologicznej17. Przed Polsk¹, jako cz³onkiem UE otwiera siê perspektywa w ramach nowych umów miêdzy t¹ organizacj¹ a krajami
Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP).
W stosunkach polsko-senegalskich rozpoczyna siê obecnie nowy
etap, w którym Polska ponownie zwraca siê ku Afryce, widz¹c
w niej nie tylko obiekt pomocy humanitarnej, ale tak¿e partnera
wspó³pracy w ró¿nych dziedzinach gospodarki i kultury. Potrzebê
istotnych zmian w tym zakresie zauwa¿aj¹ polskie w³adze. Nowy
kierunek polskiej polityki zagranicznej zosta³ sprecyzowany w dokumencie Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów
rozwijaj¹cych siê. Tempo i skala zmian w polityce i gospodarce
wiatowej, jak równie¿ procesy globalizacji i regionalizacji narzucaj¹
koniecznoæ ca³ociowego i perspektywicznego formu³owania celów
polskiej polityki zagranicznej, a w szczególnoci jej wymiaru ekonomicznego, w odniesieniu do poszczególnych pañstw i regionów.18
W jednym z rozdzia³ów, dotycz¹cych Afryki, oprócz ogólnej charakterystyki, wymienieni zostali najbardziej perspektywiczni partnerzy
z punktu widzenia polskich interesów. W ostatnich latach gros obrotów handlowych Polski z Afryk¹ przypada³o na 5 krajów tworz¹cych tzw. Afrykañsk¹ Strefê ródziemnomorsk¹ (Maroko, Tunezja,
Algieria, Egipt i Libia), Republikê Po³udniowej Afryki oraz dwa
kraje Afryki Zachodniej: Nigeriê i Wybrze¿e Koci S³oniowej.
Po lekturze tego dokumentu, który stanowi oficjalne stanowisko
Polski wobec Afryki, mo¿na odnieæ wyra¿enie, ¿e poza wy¿ej wy17 Zob. Strategia polskiej wspó³pracy na rzecz rozwoju, przyjêta przez
Radê Ministrów w dniu 21 padziernika 2003 r.
18 Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijaj¹cych
siê, Wyd. Akademii dyplomatycznej MSZ, Warszawa 2005.
Bara Ndiaye
208
mienionymi krajami oraz Keni¹, Angol¹, Demokratyczn¹ Republik¹
Kongo i Ghan¹, w Afryce nie ma innych pañstw, lub ¿e pozosta³e
kraje nie licz¹ siê z punktu widzenia strategicznych celów polskiej
polityki zagranicznej. Jednak¿e to fa³szywe wra¿enie. Autor niniejszego mia³ okazjê przekonaæ siê o tym w czasie rozmowy z Ambasadorem RP w Senegalu. Jego Ekscelencja Pan Ambasador Andrzej
£upina rozpoczyna swoj¹ misjê dyplomatyczn¹ jako nowy ambasador Polski w Senegalu. W podejmowanych inicjatywach kieruje siê
w³anie wspomnian¹ Strategi¹ RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijaj¹cych siê. W rozmowie z Panem Ambasadorem autor uzyska³ przede wszystkim potwierdzenie zasadniczych
tez, zawartych we wspomnianym dokumencie.
Zdaniem polskiego dyplomaty polska placówka dyplomatyczna
w Senegalu jest szczególna, albowiem poza Senegalem obejmuje
jeszcze 9 krajów afrykañskich. Wychodz¹c z g³ównych za³o¿eñ polskiej polityki zagranicznej, trwa obecnie odbudowa stosunków z krajami rozwijaj¹cymi siê w ogóle i z krajami afrykañskimi w szczególnoci. Z Senegalem ta odbudowa powinna odbywaæ siê równolegle z intensyfikacj¹ kontaktów oraz z realizacj¹ ich na szczeblu
pañstwowym, wymianami wizyt, misji gospodarczych, wspó³pracy
z dakarsk¹ izb¹ handlow¹.
Ponownie ma zostaæ uruchomiony system stypendialny dla m³odzie¿y akademickiej. Mo¿liwoæ podjêcia studiów w Polsce to istotny
element wspierania systemu edukacyjnego w Senegalu, a tym samym w przysz³oci ró¿nych dziedzin nauki. Tym bardziej ¿e Polska
postrzegana jest w Afryce jako cenny partner w dziedzinie nauki,
a polskie uczelnie, jak stwierdza J.J. Milewski, s¹ widziane przez
mieszkañców Afryki jako atrakcyjne a jednoczenie tañsze ni¿ zachodnioeuropejskie czy amerykañskie. St¹d ronie nacisk ze strony
naszych partnerów afrykañskich na przyjmowanie ich rodaków na
studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie19.
19
J.J. Milewski, op. cit., s. 85.
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
209
Zdaniem A. £upiny, Senegal jest reprezentantem ca³ego kontynentu, i jako taki ma zamiar uczestniczyæ w globalnej wspó³pracy,
tak aby wspó³dzia³aæ na rzecz globalnego rozwi¹zania problemów
Afryki. I to, m.in., t³umaczy jego chêæ zostania cz³onkiem Rady
Bezpieczeñstwa w przysz³ej reformie ONZ.
Mo¿na spodziewaæ siê tak¿e o¿ywienia wymiany kulturalnej
i sportowej. Jako ciekawostkê podam, ¿e w niedalekiej przysz³oci
w Dakarze lub w Polsce ma odbyæ siê mecz polskiej reprezentacji
z dru¿yn¹ senegalsk¹. G³ównym organizatorem tej imprezy jest Malick Gakou, przewodnicz¹cy komitetu finansowego Senegalskiej
Federacji Pi³ki No¿nej Senegalczyk, który ukoñczy³ studia w Polsce i podejmuje dzia³ania na rzecz polsko-senegalskiego zbli¿enia.
Pozytywne przyk³ady mo¿emy mno¿yæ. Przypomnieæ mo¿na chocia¿by nazwisko znanego w Polsce muzyka Mamadou Diouf, Papa Samba Ndiaye, za³o¿yciela Kulturalnego Centrum Teranga w Krakowie
i innych.
Podsumowuj¹c nale¿y zauwa¿yæ, ¿e entuzjazm, zaanga¿owanie
wielu ludzi, a tak¿e rozwi¹zania na szczeblach rz¹dowych pozwalaj¹
z optymizmem patrzeæ w najbli¿sz¹ przysz³oæ. Z drugiej strony,
nowa pozycja Polski we wspólnocie miêdzynarodowej, poprzez miêdzy innymi cz³onkowstwo w UE od maja 2004 roku i jej udzia³
w walce antyterrorystycznej, nak³ada tak¿e nowe obowi¹zki, a wród
nich udzia³ w publicznej pomocy rozwojowej. Powy¿sza sytuacja
okrela tak¿e nowe wyzwania, stoj¹ce przed polskimi afrykanistami,
zw³aszcza w zakresie: stosunków bilateralnych z pañstwami Afryki,
stosunków bilateralnych z pañstwami pozaafrykañskimi, prowadz¹cymi aktywn¹ politykê afrykañsk¹, dzia³añ w ramach ONZ i innych
organizacji miêdzynarodowych20.
20 Por. J.J. Milewski, Afrykanistyka polska na pocz¹tku XXI wieku, Afryka 20032004, nr 18, s. 84.
210
Bara Ndiaye
BIBLIOGRAFIA
Czernek W., Polands Economic Cooperation with Senegal, w: Polands
Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa 2004.
Go³¹bek S., Zwi¹zki Polaków z Afryk¹ (do 1945 roku), Warszawa-£ód 1978.
Knopek J., From the History of Polish Contacts with Senegal, w: Polands
Relations with West Africa, Wyd. Wydawnictwa Akademickie, Warszawa 2004.
Midura M., Wk³ad polskich misjonarzy i misjonarek w rozwój Kocio³a
katolickiego w Senegalu, UKSW, Warszawa 2005 (rozprawa doktorska).
Milewski J.J., Afrykanistyka polska na pocz¹tku XXI wieku, Afryka 2003
2004, nr 18.
Milewski J. J., Lizak W. (red.), Stosunki miêdzynarodowe w Afryce, Wyd.
Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
£azowski Z. (red.), Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. II. Wyd. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 1998.
£azowski Z., £azowska S., Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. IV, Wyd.
Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2000.
£azowski Z., Wójcik J., Polacy w Nigerii (Poles in Nigeria), Vol. III, Wyd.
Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2000.
Poniewierski J., Dwudziestolecie pontyfikatu Jana Paw³a II, Encyklopedia
multimedialna PWN, http://em.pwn.pl/cywilizacja/artykuly/, 28.07.2005.
Strategia polskiej wspó³pracy na rzecz rozwoju, przyjêta przez Radê Ministrów w dniu 21 padziernika 2003 r., Warszawa 2003.
Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijaj¹cych siê,
Wyd. Akademii dyplomatycznej MSZ, Warszawa 2005.
POLISH-SENEGAL RELATIONS.
CONTEMPORARY CONDITION AND PERSPECTIVES
SUMMARY
Polish contacts with Senegal are presented here in the context
of relations between Poland and Africa. Polish scientists and scho-
Stosunki polsko-senegalskie. Stan obecny i perspektywy
211
lars played a significant role in the process of discovering The Black
Continent. But, Poland has never been a colonial power.
The first Polish emigrants arrived to the Senegalese coast at
the second half of the 18th century.
During the period of Polands partitions, A number of Polish
military men served in the Foreign Legion and thanks to this service, they arrived in Dakar. The character of Polish contact with
Senegal changed during the inter-war period. Poland established an
honorary consulate in Dakar, in the territory of French West Africa,
whose mission was to promote Poland in the region. The opening of
the diplomatic mission took place in 1935 and its competency included the all French West Africa territory.
During the independence period, Senegal becomes one of Polands larger West African trade partners. The first Polish-Senegalese trade agreement was signed on June 18, 1962. At the same
time, an agreement for cooperation in the fields of technology and
science was ratified.
Along with the establishment of diplomatic relations in 1963,
the Polish Trade Mission was created in Dakar.
As part of international agreements, a small group of Senegalese youths was able to begin studies at Polish universities, mainly
in the technological and medical fields.
Cultural relations with Senegal resulted in Polish missionaries
from various orders conducting mission activities in Senegal. Polish
missionaries are present in Senegal since 1932. During the Second
World War, 35 Poles have conducted mission work in the country.
Polish missionaries of both genders were actively involved in virtually all local Roman Catholic Church activities in Senegal. Actually,
nuns are worked in medical service, education and are also involved
in running academicals/students Church groups and in training of
religion teachers. They are also involved in charity work, bringing
aid to the needy. There is also under their responsibilities church
administration, teaching in schools or seminary academies in addi-
Bara Ndiaye
212
tion to their chief task, conducting pastoral duties under very difficult conditions.
The economic cooperation between Poland and Senegal is not
characteristic of the potential of either country. However, there are
chances to improve the situation.
There is a possibility of intensifying the direct relations and
both capital and production ties of Senegalese and Polish firms.
.