Milliyetçilik

MİLLİYETÇİLİK Yasin TAŞPINAR Giriş Her ne kadar benzer dönemlerde dünyanın farklı noktalarında kendine özgü ve çağdaşı Batılı medeniyetlerden farklılaşan topluluklar bulunsa da literatürde kronoloji, çoğunlukla Roma ve Avrupa çizgisi üzerinden belirlenmektedir. Bu sebeple milletleşme, devletleşme ya da uluslaşma gibi süreçlerle ilgili olarak atıf yapılan dönemler ve kırılma noktaları da bu bağlamda tanımlanmaktadır. Milliyetçiliğin58 temellerinin atıldığı zaman dilimi de Avrupa’da Orta Çağ’ın sona ermesi ve güç kazanan dünyevi iktidarın kilisenin Augustinus’un (M.S. 354-430) belirlediği çerçeveye uygunluk iddiasıyla yaklaşık bin yıldır elinde bulundurduğu egemenliği (Tannenbaum ve Schultz, 2011: 128) talep etmesine tekabül etmektedir. Kilisenin iktidarının zayıflamasıyla birlikte krallar lehine değişen denge, sistemi -bir süreliğine feodal59 güçlerden alınacak destekle de olsa- bir egemenlik biçimine dönüştürmüştür. Hatta Fransa’da 13. yüzyılda kralın önce papalığa kralın imparatorluktan bağımsızlığını ilan ettirip ardından Roma hukukundan devşirdiği ilkelerle halktan kaynaklanan bir iktidar iddiasıyla papalığı da devre dışı bırakması bu döneme rastlamaktadır (Ağaoğulları 2008: 15-16). İktidarın bir şekilde zayıflayan kilise, zayıf krallık ve feodal beyler arasında paylaşıldığı savunma temelli bağlılıklar düzeni olan (Say, 1998: 25- 58 59 Milliyetçilik, modern toplumların bütünlüğünün altında yatan ve otorite iddialarını meşrulaştıran politik bir inanç olup, halkın ezici çoğunluğunun var olan veya arzulanan ulus-devlete en yüksek sadakatini de ifade etmektedir (Kohn, 1968: 63). Feodalite, hizmet anlamına gelen feudus-feudum kökünden gelen terim, yöneticiler de dâhil tüm kademelerde insanların bir üstündekine hizmetle yükümlü kılındığı (Ortaylı, 2012: 77-78) Orta Çağ düzenidir. 157 Çağdaş Siyasal Akımlar Namık Kemal ve Yusuf Akçura gibi milliyetçilerden etkilenmiştir (Ertekin, 2009: 348-350) ve etkilenmeye devam edecektir. Daha önce İkinci Dünya Savaşı ve 1945-1970 aralığındaki Sovyet tehdidi merkezli dönemlerde olduğu gibi (Canefe ve Bora, 2007: 122-123) konjonktüre uyumlu yönelişler de söz konusu olacaktır. Bunların ötesinde Balkanlar ya da Orta Doğu’da yaşayan Türkler de yeni bir milliyetçilik dalgasına neden olabilme potansiyeline sahip görünmektedir (Özdağ, 2009: 176). İlaveten, Çin’de yaşanan Doğu Türkistan merkezli bir kriz ya da Batılı ülkelerce girişilecek ayrımcı tutumlar da milliyetçilik bağlamında gelişmelere yol açabilecektir. Dine bakış ve dini hassasiyetler noktasında ise Türk Milliyetçiliğinin Yusuf Akçura çizgisinden ziyade Seyyid Ahmet Arvasi’nin (1932-1988) görüşlerine yakın bir çizgi benimsediği gözlemlenmektedir. Nitekim Arvasi İslam’ın evrenselliğine vurgu yaparak, kendi yüceliği içerisinde milliyetçilik alt idealini reddetmeyeceğini belirtmiştir. Milliyetçilik konusunda esas olan kendi milliyetini üstün görmek değil yüceltmek olmalı, başka milletlerin de bu hakkına saygı duyulmalıdır. Türk-İslam çizgisinin bir sentezden ziyade bir ülkü olduğu bilinmeli, bu ülküden iki zıt şeyi birlikteliğe zorlamak değil iki uyumlu parçayı bir bütüne yükseltmek anlaşılmalıdır (Sezen, 2015: 842-845). Bugün Türk ulus kimliği içerisindeki farklı etnik kökenlerin “Ya sev, ya terk et” yaklaşımı yerine “Birlik olma” anlayışıyla ele alınması da bilinçli olsun ya da olmasın, Arvasi çizgisine doğru yol alındığını göstermektedir. Kaynakça Ağaoğulları, Mehmet Ali. (2008). “Laik İktidarın Belirmesi”, Tanrı Devletinden Kral Devlete, (6.Baskı), (Edit. Mehmet Ali Ağaoğulları ve Levent Köker), Ankara, İmge Kitabevi. ss. 11-90. Akçura, Yusuf. (1976). Üç Tarz-ı Siyaset, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII. Dizi, Ankara. Akman, Ayhan. (2008). “Milliyetçilik Kuramında Etnik/Sivil Milliyetçilik Karşıtlığı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 4: Milliyetçilik, (Edit. Tanıl Bora, Murat Gültekingil), (3. Baskı), İletişim Yayıncılık, İstanbul, ss. 81-90. Aktürk, Şener. (2006). “Etnik Kategori ve Milliyetçilik”, Doğu Batı, 38, ss. 23-53. Akyıldız, Ali (2015). Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme (5. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul. Alakel, Murat (2011). “İlk Dönem Cumhuriyet Türkiye’si Ulus İnşası Sürecinde Milliyetçilik ve Sivil-Etnik İkilemine Dair Teorik Tartışmalar”, Gazi Akademik Bakış, 5 (9), ss. 1-30. 170 Milliyetçilik Althusser, L. (2015). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (2. Baskı), (Çev. Alp Tümertekin), İthaki Yayıncılık, İstanbul. Anderson, B. (2009). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması (5. Baskı), Metis Yayınları, İstanbul. Arnhart, Larry. (2005). Platon’dan Rawls’a Siyasi Düşünce Tarihi, (2.Baskı), (Çev. Buğra Kalkan), Adres Yayınları, Ankara. Atabay, Mithat (2004). Aydınlanma Çağı ve Avrupa, Nobel Yayınları, Ankara. Aytürk, İlker (2006). “Türk Milliyetçiliğinde Batı Meselesi”, Doğu Batı, 38, ss. 93-108. Bakır, Kemal (2015). “Emrullah Efendi”, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri, Cilt 1: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Siyasi, İdari ve Sosyal Düşünce Temsilcileri, Nobel Yayınevi, Ankara, ss. 271-295. Baradat, Leon P. (2012). Siyasal İdeolojiler: Kökenleri ve Etkileri, (Çev. Abdurrahman Aydın), Siyasal Kitabevi, Ankara. Bauer, Otto (2000). The Question of Nationalities and Social Democracy, (Edit. Ephrahim J. Ninni), (Çev. Joseph O’ Donnell), University of Minnesota Press, Mineapolis. Billig, Michael (2002). Banal Milliyetçilik, (Çev. Cem Şişkolar), Gelenek Yayıncılık, İstanbul. Bloch, Marc. (2007). Feodal Toplum, (Çev. Melek Fırat), Kırmızı Yayınları, İstanbul. Bolay, Süleyman Hayri (2015a). “Mehmet Fuat Köprülü”, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri, Cilt 2: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Siyasi, İdari ve Sosyal Düşünce Temsilcileri, Nobel Yayınevi, Ankara, ss. 1239-1247. Bolay, Süleyman Hayri (2015b). “Milliyetçi Akım”, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri, Cilt 2: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Siyasi, İdari ve Sosyal Düşünce Temsilcileri, Nobel Yayınevi, Ankara, ss. 1279-1308. Bolay, Süleyman Hayri (2015c). “Ziya Gökalp”, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri, Cilt 1: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Siyasi, İdari ve Sosyal Düşünce Temsilcileri, Nobel Yayınevi, Ankara, ss. 375-486. Bolay, Süleyman Hayri (2015d). “Ali Suavi”, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri, Cilt 1: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Siyasi, İdari ve Sosyal Düşünce Temsilcileri, Nobel Yayınevi, Ankara, ss. 238-262. Boztemur, Recep (2006). “Tarihsel Açıdan Millet ve Milliyetçilik: Ulus-Devletin Kapitalist Üretim Tarzıyla Birlikte Gelişimi”, Doğu Batı, 38, ss. 161-180. Breuer, Stefan (2010). Milliyetçilikler ve Faşizmler: Fransa, İtalya ve Almanya Örnekleri, (Çev. Çiğdem Canan Dikmen), İletişim Yayınları, İstanbul. Calhoun, Craig (2008). “Yolcuların Sınıf Bilinci: Var olan Kozmopolitanizmin Eleştirisi”, 21. Yüzyılda Milliyetçilik, (Der. Umut Özkırımlı), (Çev. Yetkin Başkavak), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 101-138. Calhoun, Craig (2009). Milliyetçilik (2. Baskı), (Çev. Bilgen Sütçüoğlu), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. 171 Çağdaş Siyasal Akımlar Canefe, Nergis ve Bora, Tanıl (2007). “Türk Siyasi Tarihinde Avrupa Karşıtı Düşüncenin Entelektüel Kökenleri: Radikal Türk Milliyetçiliği Meselesi”, Anavatandan Yavruvatana Milliyetçilik, Bellek ve Aidiyet, (Çev. Deniz Boyraz), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 176, İstanbul, ss. 113-1430. Ceyhan, Ezgi Gül. (2016). “Kitap İncelemesi: Faşistler”, Yaz. Michael Mann, Çev. Ulaş Bayraktar, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 14 (55), ss. 210-221. Chatterjee Partha. (2008). “Heterojen Zamanda Millet”, 21. Yüzyılda Milliyetçilik, (Der. Umut Özkırımlı), (Çev. Yetkin Başkavak), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 35-62. Çolak Yılmaz (2006). “1990’lı Yıllar Türkiye’sinde Yeni-Osmanlıcılık ve Kültürel Çoğulculuk Tartışmaları”, Doğu Batı, 38, ss. 125-144. Dreyfus, Françoise (2007). Bürokrasinin İcadı: Fransa, Büyük Britanya ve ABD’de Devlete Hizmet Etmek (18-20. Yüzyıl), (Çev. Işık Ergüden), İletişim Yayıncılık, İstanbul. Ertekin, Orhangazi. (2009). “Cumhuriyet Döneminde Türkçülüğün Çatallanan Yolları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 4: Milliyetçilik (4. Baskı), (Edit. Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İletişim Yayıncılık, İstanbul, ss. 345-387. Findley, Carter. V. (2011). Modern Türkiye Tarihi: İslam, Milliyetçilik ve Modernlik 1789-2007, Timaş Yayınları, İstanbul. Gellner Ernest (1998). Milliyetçiliğe Bakmak, (Çev. Simten Coşar, Saltuk Özertürk, Nalan Soyarık), İletişim Yayınları, İstanbul. Gellner Ernest (2008). Uluslar ve Ulusçuluk, (2. Baskı), (Çev. Büşra Ersanlı, Günay Göksu Özdoğan), Hil Yayın, İstanbul. Gellner, Ernest (1997). Thought and Change, The University of Chicago Press, Chicago. Gezici, Hikmet Salahaddin ve Taşpınar, Yasin (2017) Milliyetçi Hareket Partisi, Filistin Meselesi: Türkiye’de Siyasi Partilerin Yaklaşımları, (Edit. Gökhan Bozbaş), Tezkire Yayıncılık, Ankara, ss 133-158. Göze, Ayferi. (2013). Liberal, Marxiste, Faşist, Nasyonal Sosyalist ve Sosyal Devlet, (7.Baskı). Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul. Griffin, Roger. (2014). Faşizmin Doğası, Çev. Ali Selman, İletişim Yayınları, İstanbul. Hall John. A (2008). “Milletleri Türdeşleştirmenin Koşulları”, 21. Yüzyılda Milliyetçilik, (Der. Umut Özkırımlı), (Çev. Yetkin Başkavak), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 15-34. Heywood, Andrew (2007). Siyasi İdeolojiler, (Çev. Ahmet Kemal Bayram vd.), Adres Yayınları, Ankara. Heywood, Andrew (2012a). Siyasetin Temel Kavramları, (Çev. Hayrettin Özler), Adres Yayınları, Ankara. Heywood, Andrew (2012b) Siyasi İdeolojiler, Çev. Murat Köse, Küre Yayınları, İstanbul. 172 Milliyetçilik https://www.atam.gov.tr/duyurular/milliyetcilik (tarihsiz), Milliyetçilik, T. C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, https://www.atam.gov.tr/duyurular/milliyetcilik, Erişim tarihi: 05.01.2020. Hutchinson John (2008). “Milliyetçilik, Globalizm ve Medeniyetler Çatışması”, 21. Yüzyılda Milliyetçilik, (Der. Umut Özkırımlı), (Çev. Yetkin Başkavak), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 77-100. Kalaycı, Hüseyin (2007) “Batılı Demokrasilerde Ayrılıkçı Milliyetçilik: Quebec Milliyetçiliği”, Doğu Batı, 39, ss. 9-30. Kalaycı, Hüseyin, (2010). “Etnik Milliyetçilikten Sivil Milliyetçiliğe Geçişte Tarihin Rolü: Quebec Örneği”, Mülkiye Dergisi, 34 (266), ss. 203-222. Karakaş, Mehmet (2006). “Türkçülük ve Türk Milliyetçiliği”, Doğu Batı, 38, ss. 57-76. Kedourie, Elie (1971). Avrupa’da Milliyetçilik, (Çev. M. Haluk Timurtaş), Milli Eğitim Basımevi, Ankara. Kohn, Hans (1968). Nationalism, International Encyclopedia of the Social Sciences (Cilt 11), (Edit. David L. Sills), MacMillan Company & The Free Press, New York, ss. 63-70. Meriç, Cemil. (2016). Bu Ülke, (49.Baskı). İletişim Yayıncılık A.Ş., İstanbul. Oğuz, Alaattin (2006). “Rusya Türklerinin Türk Milliyetçiliğiyle İlişkileri”, Doğu Batı, 38, ss. 109-124. Ortaylı, İlber. (2012). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, (4.Baskı). Cedit Neşriyat, Ankara. Özdağ, Ü. (2009). “Türk Milliyetçiliği ve Jeopolitik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 4: Milliyetçilik, (Edit. Tanıl Bora, Murat Gültekingil), (4. Baskı), İletişim Yayıncılık, İstanbul, ss. 168-178. Özkırımlı Umut (2008a). “Giriş”, 21. Yüzyılda Milliyetçilik, (Der. Umut Özkırımlı), (Çev. Yetkin Başkavak), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 1-14. Özkırımlı Umut (2008b). Milliyetçilik ve Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, TESEV (Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı) Yayınları, İstanbul. Öztan, G. Gürkan (2006). “Türk Milliyetçiliğinde Taşra Fetişizmi ve Toplumsal Cinsiyet”, Doğu Batı, 38, ss. 77-92. Öztürkmen, Arzu (2006). Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik, (2. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul. Say, Ömer (1998). Milli Devlet Kültürü: Türkiye Yansımaları. Kaknüs Yayınları, İstanbul. Sezen, Yümmi (2015). “Seyyid Ahmet Arvasi”, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri, Cilt 2: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Siyasi, İdari ve Sosyal Düşünce Temsilcileri, Nobel Yayınevi, Ankara, ss. 813-847. Smith, Anthony D. (1994). Milli Kimlik, (Çev. Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınları, İstanbul. 173 Çağdaş Siyasal Akımlar Smith, Anthony D. (1999). Myths and Memories of the Nation, Oxford University Press, Oxford. Sosyal, A. Gün (2009). “Rusya Kökenli Aydınların Cumhuriyet Dönemi Türk Milliyetçiliğinin İnşasına Katkısı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 4: Milliyetçilik, (Edit. Tanıl Bora, Murat Gültekingil), (4. Baskı), İletişim Yayıncılık, İstanbul, ss. 483-504. Şimşek, Ufuk (2009). “Milliyetçilikler ve Milletin Oluşumu Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2), ss. 81-96. Tannenbaum, Donald G. ve Schultz, David. (2011). Siyasi Düşünce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri, (6.Baskı), (Çev. Ahmet Kemal Bayram), Adres Yayınları, Ankara. Taşpınar, Yasin (2020). Milliyetçi-Ulusçu Siyasal İdeoloji Paradigması ve Kamunun Yönetimi, Siyasal İdeolojiler ve Kamu Bürokrasisi, (Edit. Metin Özkaral), Çizgi Yayınevi, Konya, ss. 141-184. Timur, Taner (2014). Marx-Engels ve Osmanlı Toplumu (2. Baskı), Yordam Kitap, İstanbul. Tok, Nafiz. (2014). Siyasal İdeolojiler, Siyaset Bilimi, (4.Baskı), (Edit. Halis Çetin), Orion Kitabevi, Ankara, ss. 167-256. Topçu, Nurettin. (2015). İradenin Davası: Devlet ve Demokrasi, (6.Baskı). Dergah Yayınları, İstanbul. Yaldız, Fırat (2013). Diaspora Kavramı: Tarihçe, Gelişme ve Tartışmalar, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, ss. 289-318. Yıldırım, Ergün (2006). “Küreselleşen Dünyada Milliyetçilik”, Doğu Batı, 38, ss. 181203. Yuval-Davis Nira (2008). “Aidiyetler: Yerlilik ve Diaspora Arasında”, 21. Yüzyılda Milliyetçilik, Der. Umut Özkırımlı, (Çev. Yetkin Başkavak), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 139-158. 174 ÇAĞDAŞ SİYASAL AKIMLAR Editör Doç. Dr. Yusuf SAYIN ÇAĞDAŞ SİYASAL AKIMLAR Editör: Doç. Dr. Yusuf SAYIN Yayın No. : 3394 Yönetim Siyaseti ve Kamu Yönetimi No. : 077 ISBN : 978-625-439-368-6 E-ISBN : 978-625-439-369-3 Basım Sayısı : 1. Basım, Mayıs 2021 © Copyright 2021, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO.: 40340 Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet yürütmekte ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır. Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun [email protected]ın Koordinatörü : Gülfem Dursun [email protected] : Sayfa Tasarım : Kapak Tasarım : Baskı Sorumlusu : Baskı ve Cilt : Şeyda Nur Karabıyık [email protected] Tekin [email protected] Yürümez [email protected] Şahin [email protected] Matbaacılık / Sertifika No.: 15689Büyük Sanayi 1 Cad. Elif Sok. No.:7/236-237 İskitler / ANKARA Kütüphane Bilgi Kartı Sayın, Yusuf. Çağdaş Siyasal Akımlar / Editör: Yusuf Sayın 1. Basım. XXII + 562 s. 16x23,5 cm. Kaynakça var, dizin yok. ISBN: 978-625-439-368-6 E-ISBN: 978-625-439-369-3 1. Çağdaş Siyasal Akımlar 2. İdeolojiler Genel Dağıtım ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ. Adres: Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşmaz-ANKARA - [email protected]: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65 E-Satış: www.nobelkitap.com - [email protected] / www.atlaskitap.com - [email protected] Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, D&R Mağazaları, Dost Dağıtım, Ekip Dağıtım, Kida Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Pandora, Prefix, Remzi Kitabevleri İÇİNDEKİLER BÖLÜM YAZARLARI ............................................................................................ iii EDİTÖRDEN ....................................................................................................... vii TAKDİM ............................................................................................................... ix ÇAĞDAŞ SİYASAL AKIMLARIN DÜŞÜNSEL VE TARİHSEL TEMELLERİ ................. 1 Selim Hilmi ÖZKAN Giriş Yerine… .................................................................................................. 1 1. Tarihi Arka Plan............................................................................................ 3 2. Çağdaş Siyasi Akımlar ve Tarihsel Dayanakları............................................... 7 Sonuç ............................................................................................................ 11 Kaynakça ....................................................................................................... 12 LİBERALİZM, LİBERAL DEMOKRASİLER VE NEOLİBERAL POLİTİKALAR ............ 15 Levent YİĞİTTEPE Giriş ............................................................................................................... 15 1. Liberalizm Kavramsal Çerçevesi ve Tarihsel Serüveni ................................... 17 2. Liberalizmin Felsefi Temelleri ve Önemli Düşünürleri ................................. 19 3. Liberal Demokrasiler ve Ülkeler .................................................................. 23 4. Neoliberal Politikalar ve Ülkeler ................................................................. 27 Sonuç Yerine.................................................................................................. 32 Kaynakça ....................................................................................................... 34 SOSYALİZM, MARKSİZM, KOMÜNİZM............................................................. 37 Faruk KARAARSLAN ............................................................................................ 37 Giriş ............................................................................................................... 37 1. Sosyalizm ................................................................................................... 38 1.1. Ütopik Sosyalizm ............................................................................... 40 1.2. Bilimsel Sosyalizm .............................................................................. 41 2. Marksizm ................................................................................................... 42 Sonuç ............................................................................................................ 45 Kaynakça ....................................................................................................... 46 xi MUHAFAZAKÂRLIK VE YENİ MUHAFAZAKÂRLIK .............................................. 47 Hasan Hüseyin AKKAŞ Giriş ............................................................................................................... 47 1. Muhafazakârlık Kavramı ............................................................................. 50 2. Muhafazakârlığın Temel Unsurları .............................................................. 53 3. Yeni Muhafazakârlık ................................................................................... 56 Sonuç ve Değerlendirme ................................................................................ 59 Kaynakça ....................................................................................................... 63 FAŞİZM .............................................................................................................. 65 Ömer Fuad KAHRAMAN - Abdullah AYDIN Giriş ............................................................................................................... 65 1. Faşizmin Tarihi ve Temelleri ....................................................................... 66 2. Faşizmi Anlamak ve Anlamlandırmak .......................................................... 68 2.1. Anti-rasyonalizm ................................................................................ 68 2.2. Rekabet ............................................................................................. 70 2.3. Liderlik ve Elitizm ............................................................................... 71 2.4. Sosyalizm ........................................................................................... 73 2.5. Aşırı Milliyetçilik ................................................................................. 74 3. Farklı Faşizmin Yaklaşımlarının Ortak ve Ayrı Yönleri................................... 75 3.1. Faşizm ve Devlet ................................................................................ 75 3.2. Faşizm ve Ekonomik Örgütlenmeler ................................................... 76 3.3. Faşizm, Modernizasyon ve Devlet ...................................................... 76 3.4. Faşizm ve Irkçılık ................................................................................ 77 4. Türkiye’de Faşizm ...................................................................................... 79 5. Günümüzde Faşizm ................................................................................... 80 Kaynakça ....................................................................................................... 81 BİR POLİTİK ARAYIŞ OLARAK ANARŞİZM ......................................................... 83 Kemal GÖKÇAY Giriş ............................................................................................................... 83 1. Anarşizmin Tarihsel Gelişimi ....................................................................... 84 2. Anarşizmin Önde Gelen Temsilcileri ........................................................... 86 3. Anarşizmin Çeşitleri .................................................................................... 92 3.1. Kolektivist (Toplumcu) Anarşizm ......................................................... 93 3.2. Bireyci Anarşizm ................................................................................ 95 Sonuç ............................................................................................................ 98 Kaynakça ....................................................................................................... 99 xii KAPİTALİZM ÜZERİNE GENEL BİR ANALİZ ..................................................... 101 Kamil ŞAHİN Giriş ............................................................................................................. 101 1. Kavramsal Bağlamda Kapitalizm................................................................ 103 2. Kapitalizmin Tarihsel Gelişimi ................................................................... 104 3. Toplumsal ve Siyasal Anlamda Kapitalizm ................................................. 107 4. Kapitalizm ve Yeni Toplumsal Sınıflar ........................................................ 110 Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 112 Kaynakça ..................................................................................................... 114 NEOLİBERALİZM, ETKİLERİ VE ÜLKELERE YANSIMALAR ................................. 117 Cenay BABAOĞLU Giriş ............................................................................................................. 117 1. Neoliberalizmin Felsefi ve Tarihsel Kökenleri ............................................ 118 2. Neoliberalizmin Etkileri ve Çıktıları ........................................................... 122 3. Farklı Ülke Örneklerinde Neoliberalizm.................................................... 124 Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 127 Kaynakça ..................................................................................................... 128 SOSYAL DEMOKRASİ ....................................................................................... 131 Önder Aytaç AFŞAR Giriş ............................................................................................................. 131 1. Sosyal Demokrasinin Kökenleri ................................................................. 132 2. Sosyalizmin Tarihsel Gelişimi .................................................................... 135 3. Sosyal Demokrasinin Gelişimi ................................................................... 140 4. Sosyal Demokrasinin Temel İlkeleri .......................................................... 143 5. Refah Devleti ve Sosyal Demokrasinin Altın Çağı ...................................... 145 6. Sosyal Demokrasinin Zayıflaması .............................................................. 149 7. Gelişen Küreselleşme ve Üçüncü Yol ........................................................ 151 Sonuç .......................................................................................................... 153 Kaynakça ..................................................................................................... 154 MİLLİYETÇİLİK ................................................................................................. 157 Yasin TAŞPINAR Giriş ............................................................................................................. 157 1. Milliyetçiliğin Ortaya Çıkışı ve Günümüzde Milliyetçilik ............................ 159 2. Ülkemizde Milliyetçilik ............................................................................. 161 3. Milliyetçilik Yaklaşımlarına İlişkin Ayrımlar ................................................ 165 xiii Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 168 Kaynakça ..................................................................................................... 170 SAĞ ÜTOPYANIN EL KİTABI: NASYONAL SOSYALİZM ................................... 175 Yiğit Anıl GÜZELİPEK - Tevfik Orkun DEVELİ Giriş ............................................................................................................. 175 1. Nasyonal Sosyalizm Nedir? ....................................................................... 176 2. Nasyonal Sosyalizmin Tarihsel Kökenleri: Alman Romantikleri ve Milliyetçilik .............................................................................................. 177 3. Nasyonal Sosyalist Kuramcılar ve İdeolojik Metinler .................................. 179 4. Nasyonal Sosyalizmin Kuramsal Analizi ..................................................... 181 4.1. Nasyonal Sosyalist Propaganda ......................................................... 182 4.1.1. Bir Propaganda Aracı Olarak Spor ............................................ 183 4.2. Ekonomi Pratiği ................................................................................ 184 Sonuç .......................................................................................................... 185 Kaynakça ..................................................................................................... 185 CUMHURİYETÇİLİK ......................................................................................... 187 Fikret ÇELİK Giriş ............................................................................................................. 187 1. Cumhuriyetçilik ve Tarihi Kaynakları ......................................................... 189 2. Modern Dönemde Cumhuriyetçilik .......................................................... 193 3. Günümüzde Cumhuriyetçilik.................................................................... 197 4. Tarihsel ve Teorik Farklılıklarıyla Bir Tasnif Denemesi: Cumhuriyetçiliğin İki Yorumu ............................................................................................... 199 Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 201 Kaynakça ..................................................................................................... 202 İSLAMCILIK ...................................................................................................... 205 Sümeyye ÖZBAYRAK Giriş ............................................................................................................. 205 1. Kavramsal Bir Şema .................................................................................. 206 2. İslamcılığın Ortaya Çıkışı ve Önemli İsimler .............................................. 207 3. İslamcılığın Dönemselleştirilmesi ............................................................... 210 3.1. İttihad-ı İslam Dönemi (1870-1908) ................................................. 210 3.2. İkinci Meşrutiyet Dönemi İslamcılığı (1908-1924) ............................. 212 3.3. Milliyetçi ve Muhafazakâr İslamcılık Dönemi (1924-1960) ................ 213 3.4. Radikalleşme ve Partileşme Dönemi (1960-1980) ............................. 214 3.5. Liberal Politikalara Açılım ve Uyum Dönemi (1980-2002) ................. 215 xiv Sonuç .......................................................................................................... 216 Kaynakça ..................................................................................................... 217 TÜRKİYE’DE BİR İDEOLOJİ OLARAK KEMALİZM ............................................ 219 Ekrem Yaşar AKÇAY Giriş ............................................................................................................. 219 1. Kemalizm’in Tanımı ve Gelişim Süreci ...................................................... 220 2. Kemalizm’in Temel Unsurları ................................................................... 223 2.1. Cumhuriyetçilik................................................................................ 224 2.2. Milliyetçilik ...................................................................................... 224 2.3. Halkçılık .......................................................................................... 225 2.4. Laiklik .............................................................................................. 225 2.5. Devletçilik........................................................................................ 226 2.6. Devrimcilik/İnkılapçılık ..................................................................... 226 3. Kemalizm ve Türk Dış Politikası ................................................................ 227 Sonuç .......................................................................................................... 228 Kaynakça ..................................................................................................... 230 FEMİNİZM ....................................................................................................... 233 Vasfiye ÇELİK Giriş ............................................................................................................. 233 1. Feminizm Kavramına Dair ........................................................................ 234 2. Feminizmin Tarihsel Gelişimi .................................................................... 235 2.1. Feminist Harekette Birinci Dalga ...................................................... 236 2.2. Feminist Harekette İkinci Dalga ........................................................ 238 3. Feminizmin Türleri ve Ortak Özellikleri .................................................... 240 3.1. Liberal Feminizm ............................................................................. 240 3.2. Radikal Feminizm ............................................................................ 241 3.3. Sosyalist Feminizm ........................................................................... 242 4. Feminizmde Ortak Özellikler ................................................................... 243 Sonuç .......................................................................................................... 245 Kaynakça ..................................................................................................... 246 ÇEVRECİLİK ...................................................................................................... 249 Esra Banu SİPAHİ Giriş ............................................................................................................. 249 1. Çevrecilikle İlgili Temel Kavramlar ............................................................ 250 2. İnsanın Doğayı Algılayışı ve Çevreciliğin Düşünsel Temelleri ...................... 252 xv 3. Çevreciliğin Gelişim Süreci ....................................................................... 254 4. Çevreciliğin Bileşenleri ............................................................................. 258 4.1. Çevreci Düşünce: Derin Ekoloji, Holistik Yaklaşım ve Toplumsal Ekoloji ............................................................................ 258 4.2. Çevreci Hareket: Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Politika ................. 260 4.2.1. Sürdürülebilir Kalkınma ............................................................ 261 4.2.2. Yeşil Politika (Green Politics) .................................................... 262 5. Çevreciliğin Türkiye’deki Yansımaları ........................................................ 264 Sonuç .......................................................................................................... 266 Kaynakça ..................................................................................................... 267 KOMUNİTERYANİZM ...................................................................................... 271 Yunus ŞAHBAZ Giriş ............................................................................................................. 271 1. Komuniteryanizm Nedir? .......................................................................... 272 2. Adalet ve Ortak İyi ................................................................................... 274 3. Birey ve Cemaat ....................................................................................... 277 Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 280 Kaynakça ..................................................................................................... 281 PAN-ARABİZM VE ARAP MİLLİYETÇİLİĞİ ........................................................ 283 Tuğba ALTUN - Nur Zeynep BALABAN Giriş ............................................................................................................. 283 1. Arap Milliyetçiliğinin Oluşum Süreci ......................................................... 284 2. Pan-Arabizm ve Arap Milliyetçiliği Kavramları ........................................... 286 3. Arap Milliyetçiliğinin Bazı Merkezleri ........................................................ 288 3.1. Mısır ................................................................................................ 288 3.2. Suriye .............................................................................................. 292 3.3. Irak .................................................................................................. 293 Sonuç .......................................................................................................... 294 Kaynakça ..................................................................................................... 295 HİNDU MİLLİYETÇİLİĞİ: HİNDİSTAN SİYASETİNDE OYUNUN YENİ KURALLARI ............................................................................. 297 Hayati ÜNLÜ Giriş ............................................................................................................. 297 1. Hinduların Primordiyal Ulusu ................................................................... 298 2. Hindu Milliyetçiliğinin İdeolojik Kökenleri ................................................ 301 3. Kitlelerin Mobilizasyonu ve Toplumsal Örgütlenme ................................... 304 xvi 4. Hindu Milliyetçiliğinin Siyasallaşması ve BJP’nin Yükselişi .......................... 308 Sonuç .......................................................................................................... 311 Kaynakça ..................................................................................................... 312 İNSAN HAKLARI VE HUKUK DEVLETİ DÜŞÜNCESİ......................................... 315 Önder KUTLU - Selçuk KAHRAMAN Giriş ............................................................................................................. 315 1. İnsan Hakları ............................................................................................ 316 1.1. Kavram ............................................................................................ 319 1.2. Özellikleri ........................................................................................ 320 1.3. İnsan Hakları ve İnanç Sistemleri ...................................................... 321 1.4. Tarihsel Gelişim ve Sınıflandırma ...................................................... 324 1.5. Uluslararası Metinler ve Koruma Mekanizması .................................. 326 2. Hukuk Devleti.......................................................................................... 328 3. İnsan Hakları ve Hukuk Devleti ................................................................ 329 Sonuç .......................................................................................................... 330 Kaynakça ..................................................................................................... 331 SİVİL TOPLUM VE DEMOKRASİ....................................................................... 333 H. Salahaddin GEZİCİ - M. Cemal ŞAHİNOĞLU Giriş ............................................................................................................. 333 1. Sivil Toplum ............................................................................................. 334 1.1. Sivil Toplum Kavramının Tarihsel Gelişimi ........................................ 335 1.2. Sivil Toplum Kuruluşları.................................................................... 338 2. Demokrasi ............................................................................................... 341 2.1. Demokrasi Kavramının Tarihsel Gelişimi ........................................... 343 3. Sivil Toplum ve Demokrasi ....................................................................... 346 Sonuç .......................................................................................................... 350 Kaynakça ..................................................................................................... 351 LAİKLİK-SEKÜLERLEŞME TARTIŞMALARI ......................................................... 355 Fikret ÇELİK Giriş ............................................................................................................. 355 1. Sekülerleşme Nedir?................................................................................. 357 2. Laiklik Nedir? ........................................................................................... 359 3. Tarihsel Arka Plan .................................................................................... 360 4. Modern Dönemde Laiklik-Sekülerleşme Tartışmaları ................................. 362 5. Günümüzde Laiklik-Sekülerleşme Tartışmaları .......................................... 366 xvii Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 367 Kaynakça ..................................................................................................... 369 ASKERİ VESAYET VE DEMOKRASİ İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME ............................................................................................ 371 Hakan CANDAN Giriş ............................................................................................................. 371 1. Kavramsal Çerçeve ve Teorik Arka Plan .................................................... 373 1.1. Askeri Vesayet ve İlişkili Kavramlara Yönelik Tanımlar ....................... 374 1.2. Asker ve Sivil Siyaset İlişkilerine Yönelik Teorik Yaklaşımlar ............... 375 1.3. Askeri Vesayetin Ortaya Çıkışı ve Kurumsallaşmasına Neden Olan Faktörler .......................................................................................... 379 2. Türkiye’nin Askeri Vesayet Deneyimi ........................................................ 382 Sonuç .......................................................................................................... 392 Kaynakça ..................................................................................................... 395 SİVİL-ASKER İLİŞKİLERİ .................................................................................... 399 Mustafa Burak ÇELEBİ Giriş ............................................................................................................. 399 1. Sivil-Asker İlişkilerinin Değişen Yapısı ........................................................ 399 2. Ordunun Sivil Denetimi ........................................................................... 400 2.1. Sübjektif Sivil Denetim ..................................................................... 401 2.2. Objektif Sivil Denetim ...................................................................... 401 2.3. Ordunun Denetimi Konusunda Sivil Yönetime Düşen Görevler......... 402 3. Sivil-Asker İlişkileri Bağlamında Ortaya Çıkan Devlet Modelleri ................. 403 3.1. Aristokratik Model ............................................................................ 403 3.2. Demokratik Model ........................................................................... 404 3.3. Totaliter Model ................................................................................ 404 3.4. Garnizon Devlet Modeli ................................................................... 404 4. Pretoryenizm ........................................................................................... 405 4.1. Pretoryen Devletlerin Genel Özellikleri ............................................ 406 4.2. Pretoryen Ordu Tipleri ..................................................................... 407 4.2.1. Hakem Ordu ........................................................................... 407 4.2.2. Yönetici Ordu .......................................................................... 407 5. Uyum Teorisi ........................................................................................... 408 6. Türkiye’de Sivil-Asker İlişkileri .................................................................. 409 6.1. 1923-1946 Dönemi: Sivil-Asker Bütünleşmesi .................................. 409 6.2. 1946-2000 Dönemi: Asker Gölgesi Altında Siyaset ........................... 410 xviii 6.3. 2000’li Yıllar: Sivil İnisiyatifin Güçlenmesi ......................................... 413 Sonuç .......................................................................................................... 416 Kaynakça ..................................................................................................... 417 FUNDAMENTALİZM ........................................................................................ 419 Kamil ŞAHİN Giriş ............................................................................................................. 419 1. Kavramsal Bağlamda Fundamentalizm ...................................................... 421 2. Modernleşme ve Karşıtlığı ......................................................................... 423 3. Fundamentalizmin Temel Özellikleri ........................................................ 426 4. Dinsel ve İdeolojik Boyutlarıyla Fundamentalizm ...................................... 428 Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 430 Kaynakça ..................................................................................................... 431 POPÜLİZM....................................................................................................... 433 Sema Müge ÖZDEMİRAY Giriş ............................................................................................................. 433 1. Tartışmalı Bir Kavram Olarak Popülizm ..................................................... 434 2. Popülizmin Tarihsel Süreçteki Gelişimi ..................................................... 435 3. Popülizmle İlişkilendirilen Temel Kavramlar .............................................. 437 4. Popülist Siyasetin Arz Yönü: Popülist Liderlik ............................................ 441 5. Popülist Siyasetin Talep Yönü: Grup, Statü ve Kolektif Duygu.................... 443 Sonuç .......................................................................................................... 445 Kaynakça ..................................................................................................... 446 KÜRESEL GÖÇ VE GÖÇMENLİK: ULUSLARARASI İLİŞKİLER PERSPEKTİFİNDEN BİR İNCELEME .................................................................. 449 Buket ÖKTEN SİPAHİOĞLU Giriş ............................................................................................................. 449 1. Göç ve Göçmenlik: Kavramsal Çerçeve .................................................... 450 1.1. Göçün Nedenleri ............................................................................. 452 1.2. Göç Çeşitleri ve Göç-Kalkınma İlişkisi ............................................... 452 2. Küresel Göç ............................................................................................. 453 2.1. Küresel Göç Mutabakatı ................................................................... 455 2.2. Küresel Göç Yönetimi ....................................................................... 456 Sonuç .......................................................................................................... 457 Kaynakça ..................................................................................................... 458 xix DİJİTALLEŞME VE DEVLETİN DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ ........................................ 461 Sefa USTA - Fatih TÜREDİ Giriş ............................................................................................................. 461 1. Devlet ve Dijitalleşme: Kavramsal Çerçeve................................................ 462 1.1. Devlet Kavramı ................................................................................ 463 1.2. Dijitalleşme: Kavramsal Çerçeve ....................................................... 464 2. Devlette Dijital Dönüşüm ......................................................................... 465 3. Devletin Dijital Dönüşümü: Tarihsel Süreç ve Aşamaları ........................... 466 3.1. Devlet 1.0 (Gov 1.0): Dijital Devletin Temelleri ................................ 466 3.2. Devlet 2.0 (Gov 2.0): Dijital Yönetişim Dönemi ................................ 467 3.3. Devlet 3.0 (Gov 3.0): Veri ve Kanıta Dayalı Teknolojik Politika Dönemi.............................................................. 468 4. Devletin Dijital Dönüşümü: Yıkıcı Teknolojiler .......................................... 469 4.1. Nesnelerin İnterneti (Internet of Things) (IoT) .................................... 470 4.2. Büyük Veri (Big Data) ....................................................................... 471 4.3. Açık Veri (Open Data) ...................................................................... 471 4.4. Bulut Bilişim (Cloud Computing) ...................................................... 472 4.5. Makine Öğrenmesi (Machine Learning) (ML) ve Derin Öğrenme (Deep Learning)............................................................................... 472 4.6. Yapay Zekâ (Artifical Intelligence) (AI) ............................................... 473 4.7. Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing) (NLP)....................... 473 Sonuç ve Değerlendirme .............................................................................. 474 Kaynakça ..................................................................................................... 476 DİJİTAL DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE KAMU DİPLOMASİSİNDEKİ DEĞİŞİM VE DİJİTAL DİPLOMASİ UYGULAMALARI ........................................ 481 Mustafa KOCAOĞLU - Hikmet Salahaddin GEZİCİ Giriş ............................................................................................................. 481 1. Dijitalleşme ve Dijital Dönüşüm ............................................................... 482 1.1. Dijital ve Dijitalleşme Kavramları ...................................................... 483 1.2. Dijital Dönüşüm............................................................................... 484 2. Kamu Diplomasisi ve Dijital Diplomasi ..................................................... 485 2.1. Diplomasi ve Kamu Diplomasisi ....................................................... 486 2.2. Dijital Çağda Kamu Diplomasisindeki Değişim ve Dijital Diplomasi ... 488 2.2.1. Kamu Diplomasisindeki Değişim ve Yeni Kamu Diplomasisi ...... 488 2.2.2. Dijital Diplomasi ...................................................................... 490 3. Türkiye’den ve Dünya’dan Örnekler......................................................... 492 3.1. Türkiye’den Örnekler ....................................................................... 492 xx 3.2. Dünya’dan Örnekler ........................................................................ 494 Sonuç ve Değerlendirme ......................................................................... 497 Kaynakça ..................................................................................................... 498 DİJİTAL AĞLAR VE YENİ TOPLUM ................................................................... 503 Onur ÖNÜRMEN Giriş ............................................................................................................. 503 1. Dijitalleşme ve Dijital Ağlar ....................................................................... 504 2. Dijital Ağlar ve Siyasal Hareketler ............................................................. 507 3. Dijital Ağlar ve Yeni Ekonomi ................................................................... 508 3. Dijital Ağlar ve Toplumsal Yaşam .............................................................. 510 Sonuç .......................................................................................................... 512 Kaynakça ..................................................................................................... 513 DİJİTALLEŞEN SİYASAL İLETİŞİM ..................................................................... 515 Faruk TEMEL Giriş ............................................................................................................. 515 1. Kavramsal Açıdan Siyasal İletişim .............................................................. 517 2. İletişim Araçları ve Siyasal İletişim Uygulamaları ........................................ 520 3. Dijitalleşen Siyasal İletişim ........................................................................ 523 4. Dijital Siyasal İletişim Pratikleri ................................................................. 525 Sonuç .......................................................................................................... 527 Kaynakça ..................................................................................................... 528 KÜRESEL PANDEMİ SİYASETİ .......................................................................... 531 Yusuf SAYIN - Ahmet Furkan ÖZYAKAR Giriş ............................................................................................................. 531 1. Küresel Pandemi Siyasetine Bütüncül Bir Bakış ......................................... 534 2. Kovid-19 ve Küresel Siyaset Açısından ABD-Çin Rekabeti ......................... 537 3. Uluslararası Örgütlerin ve Organların Pandemi Sürecine Etkileri ................ 538 4. Kovid-19 Pandemisinin Bir İnsani Diplomasi Aracı Olarak Kullanılması: Türkiye Örneği......................................................................................... 540 5. Kovid-19 Aşı Firmalarına Dair Kısa Bir Değerlendirme ............................... 541 Sonuç Yerine................................................................................................ 543 Kaynakça ..................................................................................................... 545 ÖZ GEÇMİŞLER ................................................................................................ 549 xxi