קנקן - קן ו׳

‫שנה א • ַקן ו • תמוז תשע״ט לפ״ק‬ ‫ד׳תש‬ ‫ד׳תת‬ ‫ד׳תתק‬ ‫נוֹט ֵרי ַדּם ברענט ‪ -‬״חובלים ויקופש״‬ ‫ְ‬ ‫ד׳תתר‬ ‫ק‬ ‫ר‬ ‫‪–ƒÆ‬‬ ‫�‬ ‫‡ ~‬ ‫ש‬ ‫†ƒ€Š‬ ‫��������ן‬ ‫יגדל אלקים חי‬ ‫�����‬ ‫קבלת שבת‪ :‬שלוס‬ ‫ת‬ ‫די יונגפרוי פון פֿייאין־האלטץ ‪ -‬תכה‬ ‫מפּראג‬ ‫ָ‬ ‫מגלת יוחסין למהר״ל‬ ‫תק‬ ‫צאלן ביליגער פריער‬ ‫תר‬ ‫יו״ל ע״י‬ ‫יוסף נחמי׳ הכהן קוואדראט‬ ‫היסטאריע • מנהג • הלכה • ידיעות • יוחסין • ועוד‬ ‫ָ‬ ‫תש‬ ‫‪ַ ‬קנְ ַקן ‪‬‬ ‫נאלע‬ ‫ציא ַ‬ ‫אינטערנא ָ‬ ‫ַ‬ ‫סיריאל נומער‪:‬‬ ‫ַ‬ ‫נדארט‬ ‫סטא ַ‬ ‫ַ‬ ‫‪ISSN 2631-3502‬‬ ‫יו"ל‬ ‫בעיר הּבירה לונדון יצ"ו‬ ‫ע"י‬ ‫דראט‬ ‫קווא ַ‬ ‫ַ‬ ‫יוסף נחמיה הּכהן‬ ‫עורך ראשׁי‬ ‫הר"ר חיים בצלאל בירזאן‬ ‫מגיה‬ ‫טעלעפאן‪:‬‬ ‫ָ‬ ‫‪+1 929 46-46-46-5‬‬ ‫פאקס‪:‬‬ ‫ַ‬ ‫‪+1 646 931-1947‬‬ ‫אימעיל‪:‬‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫ַאדרעססא‪:‬‬ ‫‪34 Olinda Road‬‬ ‫‪London‬‬ ‫‪N16 6TL‬‬ ‫‪United Kingdom‬‬ ‫‪© 2019‬‬ ‫ַאלע רעכטן רעזערווירט‬ ‫הצעות ומאמרים‪:‬‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫הפצה בארצות הברית ובקאנאדא‪:‬‬ ‫‪F&W Distribution‬‬ ‫טעלעפאן‪+1 845 500-8843 :‬‬ ‫ָ‬ ‫הפצה במלכות המאוחדת‪,‬‬ ‫באירופא ובאוסטרליא‪:‬‬ ‫נא להתקשר עם המערכת‬ ‫אינהאלט‬ ‫ַ‬ ‫דאזיגן נומער‬ ‫ערווארטן פונ׳ם ָ‬ ‫ַ‬ ‫וואס צו‬ ‫ָ‬ ‫ששה מי יודע‪.‬‬ ‫תלי״ת‪ ,‬אז מיר האלטן דא ביים זעקסטן קן‪.‬‬ ‫אין די טעג פאר פסח‪ ,‬האט די נייעס געשטורעמט איבער דעם‬ ‫העלישן פייער וואס האט ארומגענומען אן אור אלטן קאטעדראל‬ ‫אין פאריז‪ ,‬ארויפברענגענדיג אויפן געדאנק די טרויעריק‬ ‫בארימטע שריפת התלמוד וועלכע איז דארטן פארגעקומען‬ ‫מיט׳ן טויש פונעם דאזיגן יאר טויזנט‪.‬‬ ‫דאס האט ביי אונז גלייך אנגעצונדן א לעמפל‪ ,‬אט די טעמע איז‬ ‫שוין געלעגען ביי אונז אויפ׳ן פארש טישל אויסגעפארשט צו‬ ‫ווערן‪ ,‬אבער ס׳איז געלעגען צווישן פילע אנדערע טעמעס וועלכע‬ ‫האבן פונקט אזוי געווארט אויסגעפארשט צו ווערן‪ .‬מי יודע‪,‬‬ ‫אפשר איז דאס געוועזן א רמז פון הימל אז מען זאל זיך געשווינד‬ ‫נעמען דערצו‪ ,‬אזוי האבן מיר טאקע געטוען‪.‬‬ ‫אלזא אין די פאלגענדע פאר וואכן האמיר ממש מעיניני דיומא‪,‬‬ ‫אום פרשת בלק‪ ,‬איז פארגעקומען דער וויכוח צווישן די בעלי‬ ‫התוספות און להבדיל די קריסטליכע גלחים‪ .‬אזוי אויך אום‬ ‫פרייטאג פרשת חוקת‪ ,‬האט מען בעו״ה פארברענט אונזער‬ ‫הייליגע תורה‪ ,‬ווי א פארברעכער אויפן שייטערהויפן‪.‬‬ ‫דאסמאל האבן מיר איבערגעגעבן דעם הלכה רובריק‪ ,‬פאר‬ ‫ידידינו הרה״ג מוהר״ר יהושע אלעזר ווייס שליט״א‪ ,‬פון די ראשי‬ ‫הכולל פון דעם באבאווער כולל דאהי‪ ,‬אין וועלכן ער צולייגט‬ ‫דעם ענין פון געבן אן הנחה פאר אימיצן וואס צאלט פריער‪.‬‬ ‫אונזער טעמע איבער קבלת שבת קומט צו א שלוס‪ ,‬מיר האפן‬ ‫אז איר האט הנאה געהאט דערפון‪ .‬בע״ה‪ ,‬אין די קומענדיגע‬ ‫קנקנים וועלן מיר זיך נעמען צו א פרישע טעמע‪ ,‬וואס פילע פון‬ ‫אייך האבן מיר געבעטן צו ערקלערן‪ :‬די ״דאפלטע זמנים״ אין‬ ‫אונזער לוח‪.‬‬ ‫אינעם פיוט רובריק נעמען מיר זיך צו דעם הערליכן פיוט יגדל‪,‬‬ ‫וואס געפונט זיך אינעם סידור׳ל נאך אדון עולם‪ .‬ס׳איז מיר‬ ‫באקאנט אז אין פילע קהלות זאגט מען עס נישט‪ ,‬און מען קוקט‬ ‫עס עפעס אן ווי א ״יא‪ ,‬דיך זאגט מען נישט!״ דאך מעג מען וואוסן‬ ‫״וואס איז דאס‪ ,‬וואס מען זאגט נישט!״‬ ‫אויך הא׳מיר דאסמאל אן אייגנצייטיגע ערשטהאנטיגע באריכט‬ ‫וואס גיבט אונז א שטיקל ברייטן בליק‪ ,‬ווי אזוי מען האט אמאל‬ ‫געפארכט פון אן עפידעמיע‪ ,‬א מגיפה‪.‬‬ ‫ליינט און האט הנאה‬ ‫יוסף נחמי׳ הכהן קוואדראט‬ ‫ת‬ ‫ּד‬ ‫ֹו ר‬ ‫בעזרת ה׳ יתברך‬ ‫קובץ‬ ‫ָו ד ֹו ר‬ ‫זְ כ ֹו‬ ‫ר ְי‬ ‫מֹ‬ ‫ות‬ ‫ָל ם ‪ִּ .‬ב י‬ ‫נ‬ ‫ּ‬ ‫ו‬ ‫ׁ‬ ‫ְש‬ ‫ע ֹו‬ ‫נ ֹו‬ ‫• קן ו •‬ ‫חודש תמוז‬ ‫שנת ׄקנׄ ׄקןׄ ׄה ׄד ׄע ׄת לפ"ק‬ ‫ַקנְ ַקן ָח ָדשׁ ָמלֵ א יָ ָשׁן‬ ‫אויסגאבע פול מיט ַאלטעס‬ ‫ַ‬ ‫ַא נייע‬ ‫פאר יונג און ַאלט‬ ‫געאייגנט ַ‬ ‫פארבינדונג‬ ‫נאר ַא ַ‬ ‫האט ָ‬ ‫וואס עס ָ‬ ‫באקענט ַאייך מיט ָ‬ ‫ַ‬ ‫רגאנגענהייט‬ ‫פא ַ‬ ‫היסטארישׁע ַ‬ ‫ָ‬ ‫מיט אונזער רייכע‬ ‫רעדאגירט און ַארויסגעגעבן‬ ‫ַ‬ ‫געשריבן‪,‬‬ ‫דורך‬ ‫דראט‬ ‫קווא ַ‬ ‫ַ‬ ‫יוסף נחמי׳ הכהן‬ ‫מק"ק לונדון עיר המלוכה יצ"ו‬ ‫פארשׁונג קן ו‬ ‫ָ‬ ‫‪40‬‬ ‫ַקנְ ַקן‬ ‫‪40‬‬ ‫פארשׁונג‬ ‫ָ‬ ‫היסטאריע פון קבלת שׁבת‬ ‫ָ‬ ‫די‬ ‫ס׳האט זיך ַאנטוויקלט ]שלוס[‬ ‫ָ‬ ‫היסטאריע ווי ַאזוי‬ ‫ָ‬ ‫די‬ ‫‪50‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ַזיךקנְ ַקן‬ ‫פלאן‬ ‫אין דעם פאלגענדן ארטיקל‪ ,‬הא׳מיר בכוונה תחלה נישט געהאט‬ ‫הלכהאיןקן ו‬ ‫אריינצולאזן דערין‪ ,‬ווייל מיר האבן געפילט אז דאס האט נישט קיין שייכות מיט אונז‪,‬‬ ‫ס׳איז קבלה׳דיגע ענינים‪ ,‬בבחינת ״במופלא ממך אל תדרוש״ ‪.‬‬ ‫למעשה האט זיך אונזער באשלוס געטוישט‪ ,‬ווען?‬ ‫ִשׁבַּ ְע ִתּי בְ ַאפִּ י״‬ ‫״א ֶשׁר נ ְ‬ ‫‪ֲ ‬‬ ‫״כ׳קען חרטה האבן דערפון‪ ,‬ווייל ס׳איז‬ ‫כביכול נישט געווען פון ישוב הדעת‪ ,‬ס׳איז‬ ‫אריינטראגנדיג אונזער ערשטן קנקן צום‬ ‫נאר געווען ְּ׳ב ַא ִּפי׳״‪ .‬קומט אויס‪ ,‬אז דאס איז‬ ‫וויזשניצער רבי׳ן שליט״א‪ ,‬באטראכנדיג און‬ ‫געווען א טובה אז עס איז געווען ״נְִׁש ַּב ְע ִּתי‬ ‫הלכה אז מיר ווידמען א רובריק ‪ -‬א‬ ‫זעהענדיג‬ ‫ְב ַא ִּפי״‪ ,‬ווייל ס׳איז נאר געווען ְּ׳ב ַא ִּפי׳‪ ,‬ס׳איז‬ ‫פארשונג ‪ -‬איבער סדר קבלת שבת‪ ,‬האט ער‬ ‫נאר ווייל מ׳איז געווען מבוהל‪ .‬זאגט ער‪,‬‬ ‫ארויפגעברענגט דאס פאלגענדע‪:‬‬ ‫׳אף׳‪ ,‬אז כ׳וועל גיין‬ ‫דאס איז די תוכחה‪ ,‬אויך ַ‬ ‫כ׳האב געזעהן פונ׳ם נועם אליעזר‪ ,‬פונ׳ם‬ ‫קבלתאויב מען‬ ‫ווינציגער‬ ‫רעכענען‬ ‫אויסגעהאלטן‬ ‫פריערמען טוישן‪ ,‬ווייל מען איז נישט‬ ‫צאלטף׳ – קען‬ ‫ְּ׳ב ַא‬ ‫דארט ביי‬ ‫רבי'ן‪,‬צומען זאגט‬ ‫איז סקולענער‬ ‫געווען מיט ישוב הדעת‪ ,‬דעריבער האב איך‬ ‫ֲשר נִ ְׁש ַּב ְע ִּתי ְב ַא ִּפי ִאם ְיבֹאוּן ֶאל‬ ‫ׁ‬ ‫שבת‪ ,‬״א ֶ‬ ‫עס געטוען‪ .‬פיוט קן ו‬ ‫ּח ִתי״‪.2‬‬ ‫יהושעו ָ‬ ‫ְמנ‬ ‫ווייסער דארט א פשט;‬ ‫ברענגט‬ ‫אלעזר‬ ‫‪3‬‬ ‫ס׳שטייט ‪ ,‬אז יעדע תוכחה איז דאך דא א‬ ‫לונדון יצ״ו‬ ‫אין כמה קהלות הקודש‪ ,‬האט מען נישט‬ ‫טובה דערפון‪ ,‬ביי די תוכחה שטייט אויך‬ ‫אויסגעלאזט דעם ערשטן קאפיטל פון קבלת‬ ‫ַ‬ ‫׳אף׳‪ ,4‬כ׳וועל גיין ביי ענק מיט ְּ׳ב ַאף׳‪ .‬זאגט‬ ‫פארשידענעזיך מיט‬ ‫פארעס ענדיגט‬ ‫שטעלןוואס‬ ‫וואס צוליב‬ ‫הויעך‪,‬‬ ‫פארשידענע שבת‬ ‫יענק'לזאגט‬ ‫שטייט דיר' גמרא‬ ‫ער‪ ,‬אז‬ ‫וואודיווייס איך‬ ‫און‪ ,5‬פון‬ ‫מודעות‬ ‫לייענט‬ ‫קומענדיגןנ ְִשׁבַּ ְע ִתּי‬ ‫״א ֶשׁר‬ ‫דערמאנט‪ֲ :‬‬ ‫פרעניות‪ ,‬ווי‬ ‫פאר'ן דברי‬ ‫ש ַּב ְע ִּתי‬ ‫ֲשר נְִׁ‬ ‫ׁ‬ ‫ס׳שטייט ״א ֶ‬ ‫נדרים׳‬ ‫׳היתר‬ ‫לקראת דעם‬ ‫היימישען עולם‬ ‫צוגעשטעלט‬ ‫וויילווערן‬ ‫וואס‬ ‫קעמפס‬ ‫אין כ׳האב‬ ‫מודעהוואס‬ ‫נוּח ִאתי״‪- .‬‬ ‫אויג ָ‬ ‫זיין ְמ‬ ‫כאפט ֶאל‬ ‫פלוצלינג יְ בֹאוּן‬ ‫הבעל"ט‪.‬בְ ַאפִּ י ִאם‬ ‫אלול( נאר‬ ‫שבועה‬ ‫נאך איז‬ ‫ממילא‪,‬‬ ‫ְב ַא ִּפי״‪,‬‬ ‫גאנצע ר"ח‬ ‫תשעהדיבאב ביז‬ ‫זומער )פון‬ ‫וועט איר‬ ‫גרימצארן‪,‬‬ ‫געשוואוירן‬ ‫אייבירשטער‪,‬‬ ‫הדבריםדער‬ ‫י׳‪ ,‬זאגט‬ ‫וועלכע ְּ׳ב ַא ִּפ‬ ‫געווען‬ ‫אויבאיז‪:‬‬ ‫איינשרייבן‬ ‫מיין זיך‬ ‫איןפאר‬ ‫פרייז‬ ‫בזה הלשון‪ :‬די‬ ‫שטייט דארט‬ ‫בתוך‬ ‫פאר די גאנצע דריי וואכען‪ .‬דער וואס וועט‬ ‫א וואך פער קינד‪ ,‬אדער‬ ‫פיוט‬ ‫ביזע״ב‪.‬‬ ‫חגיגה י״ג‬ ‫סירא‪,‬‬ ‫‪ .‬בן‬ ‫הנחה‪ .‬פאר ר' יענקל'ן‪ ,‬וועלכער‬ ‫ר"ח תמוז וועט קענען באקומען א‬ ‫באצאלן‬ ‫‪ .‬תהליםאיזצטאיא‪.‬שטיקל ת"ח‪ ,‬איז זעהר נישט געפאלן די מודעה‪" ,‬עס איז דאך אן ערנסטע‬ ‫‪ .‬זהר חדש‪ ,‬כי תבא‪.‬‬ ‫זיך‪.‬‬ ‫שאלה פון ריבית!" טראכט ער צו‬ ‫כו‪ ,‬טו‪-‬טז(‪ :‬״וְ ִאם בְּ ֻחקּ ַֹתי ִתּ ְמ ָאסוּ וְ ִאם ֶאת‬ ‫‪ .‬די תוכחה אין ויקרא הייבט זיך אן מיט׳ן ווארט ׳אף׳‪ ,‬די תורה הייבט אן )ויקרא‬ ‫״אף‬ ‫ריבית?תוכחה אן מיט די ווערטער‪ַ :‬‬ ‫הייבט זיך די‬ ‫יתי״‪.‬‬ ‫ת בְּ ִר ִ‬ ‫דאהפְ ְרכֶ ם‬ ‫ֹותי לְ ַ‬ ‫קומט ַ‬ ‫וויכָּ ל ִמצְ‬ ‫ריבית?! ֶאת‬ ‫ִמ ְשׁפָּ ַטי ִתּגְ ַעל נַפְ ְשׁכֶ ם לְ בִ לְ ִתּי ֲעשׂוֹת‬ ‫שאלה פון‬ ‫אריין ֶאא‬ ‫פיוט‬ ‫הערליכן‬ ‫די דרייצן עיקרים אין א‬ ‫״הלַ כְ ִתּי ַאף ֲאנִי ִע ָמּכֶ ם בְּ ֶק ִרי‪...‬״ )שם‪ ,‬כח(‪ ,‬״וְ יִ ַסּ ְר ִתּי ֶא ְתכֶ ם ַאף ָאנִי‪...‬״‬ ‫ֲאנִי ֶא ֱע ֶשׂה זֹּאת לָ כֶ ם‪...‬״ און ס׳חזר׳ט זיך איבער )שם‪ ,‬כד(‪ָ ,‬‬ ‫עס איז טאקע אן ערנסטע שאלה פון ריבית!‬ ‫יא!רי‪...‬״‬ ‫״אף ֲאנִי ֵאלֵ ‪ִ ‬ע ָמּם בְּ ֶק ִ‬ ‫)שם מ(‪ַ ,‬‬ ‫‪ .‬חגיגה י׳‬ ‫וואס איז‬ ‫ע״א‪ .‬לאמיר זיך אביסל באקענען מיט עטליכע יסודות פון הלכות‬ ‫אלזא‪,‬‬ ‫יחוסריביתקן ו‬ ‫אונז דא נוגע‪ ,‬און זען וואס דער פראבלעם איז מיט די אויבן‪ -‬דערמאנטע מודעה‪ ,‬און‬ ‫וויאזוי קען מען זיך אן עצה געבן כדי נישט אריין צו גיין און דעם פראבלעם‪.‬‬ ‫צאלן ביליגער פריער‬ ‫ַקנְ ַקן‬ ‫‪56‬‬ ‫‪56‬‬ ‫יגדל אלקים חי‬ ‫ַקנְ ַקן‬ ‫‪68‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪ ‬ריבית דאורייתא‬ ‫דרך הלואה‬ ‫צאלן מער ווי דעם קרן‪ ,‬דאס קאפיטאל‪.‬‬ ‫יִ גְ ַ ּדﬥ ֱﭏ ִֹהיﬦ ַחי‬ ‫אויך ְמצָ א‪,‬‬ ‫אזויבח‪ ,‬נִ‬ ‫וְ יִ ׁ ְש ַּﬨ ַּ‬ ‫״אל‬ ‫שטייט אין פרשת בהר‪ַ :‬‬ ‫די תורה הקדושה זאגט אונז אין פרשת‬ ‫‪.‬‬ ‫ﬨוֹ‬ ‫ו‬ ‫יא‬ ‫צִ‬ ‫מ‬ ‫ְ‬ ‫ל‬ ‫א‬ ‫ֶ‬ ‫ת‬ ‫ּ‬ ‫אקּיןח ֵע ֵמ ִאתּוֹ נ ֶֶשׁ‪ ‬וְ ַת ְרבִּ ית‪ֶ ...‬את כַּ ְספְּ ‪ ‬א ִת ֵתּן‬ ‫וְ ִתּ ֵ ַ‬ ‫״אם כֶּ ֶסף ַתּלְ וֶ ה ֶאת ַע ִמּי‪ ...‬א‬ ‫משפטים‪ִ :‬‬ ‫ﬨוֹת‪ֵ .‬תּן ָאכְ לֶ ‪.‬״‬ ‫חדּ ּו‪‬א ִ‬ ‫ית‬ ‫ְת ִשׂימוּן‬ ‫ֶשׁ‪‬סוֹוּבְף ַמ ְלְרבִּ ַא ְ‬ ‫יחוס ָעלָ יו נ ֶֶשׁ‪.‬״ֶא ָחד‪ ,‬וְ ֵאין יָ ִחיד ְּכיִ ח ּודוֹ ‪ ,‬נֶ ְעלָ ם‪ ,‬וְ גַלוֹם בְּ ֵנא ֶין‬ ‫דא שטייט‪ ,‬אז די תורה ערלויבט נישט צו‬ ‫דהיינו‪ ,‬ווען מען פארבארגט געלט פאר‬ ‫ְ‬ ‫ֵאין לוֹ ְדמ ּות ַה ּג ּוף וְ ֵאינוֹ ּג ּוף‪ ,‬לֹא נַ ֲערֹך ֵאלָ יו ְק ֻד ּׁ ָשﬨוֹ ‪.‬‬ ‫נעמען ריבית סיי ווען מען פארבארגט געלט‬ ‫איינעם‪ ,‬טאר מען נישט אפמאכן בשעת'ן‬ ‫אשיﬨוֹ ‪.‬‬ ‫מען ׁ ִ‬ ‫וועןית לְ ֵר‬ ‫אש‬ ‫סיי ׁ ִ‬ ‫אוןין ֵר‬ ‫אשוֹ ן וְ ֵא‬ ‫זאלר ׁ‬ ‫ערָרא‪ִ ,‬‬ ‫בארגער‪,‬א ׁ ֶשאזר נִ בְ‬ ‫דערכָ ל ָ ּדבָ ר ֲ‬ ‫לוה‪,‬מוֹ ן לְ‬ ‫פארבארגן מיט'ן ַק ְד‬ ‫פארבארגט עסן‪.‬‬ ‫מפּראג‬ ‫ָ‬ ‫מגלת יוחסין למהר״ל‬ ‫המורחבת‬ ‫]חלקן ו׳[עוֹ לָ ם‪ ,‬לְ כָ ל נוֹ צָ ר יוֹ ֶרה ְג ֻּד ָּלתוֹ ּו ַמלְ כ ּוﬨוֹ ‪.‬‬ ‫והמתוקנת ֲאדוֹ‬ ‫ִהנּוֹ‬ ‫‪ .‬שמות כ״ב‪ ,‬כ״ד‪.‬‬ ‫באותיות ְר ּﬨוֹ‬ ‫תוֹ וְ ִת ְפ ַא‬ ‫סודרוי ְסגֻ ָּל‬ ‫שבמקור ַאנְ ׁ ֵש‬ ‫היוחסיןתנוֹ ‪ֶ ,‬אל‬ ‫המגלת ָאתוֹ נְ ָ‬ ‫המגילה‪ַ :‬פע נְ ב ּו‬ ‫ול״ז‪ֶ.‬ש‬ ‫כ״ה‪ ,‬ל״ו ׁ‬ ‫הללו‪ ..‬אחרי כל שם‬ ‫למעלה‬ ‫‪ .‬ויקראבנין‬ ‫>ד<‪,‬ﬨוֹ ‪.‬‬ ‫כזה‪ְּ :‬תמ ּונָ‬ ‫הדורותביטלו‪ֶ ,‬את‬ ‫מספורבִ יא ּו ַמ ִּ‬ ‫הוספנו עוֹ ד‪ ,‬נָ‬ ‫הפרקים ְּכמ ֶֹשה‬ ‫ראשי ְּביִ ְ ׂש ָר ֵאל‬ ‫מצאצאיֹא ָקם‬ ‫ל‬ ‫ה״ה בפרק א׳ לר׳‬ ‫ושם‪,‬‬ ‫‪8‬‬ ‫טאגבוך‬ ‫די יונגפרוי פון פֿייאין־האלטץ‬ ‫א שטיקל בליק‪ ,‬ווי שטארק מען האט פארצייטנס געפארכט פון מגיפות‬ ‫‪20‬‬ ‫היסטאריע‬ ‫נוֹט ֵרי ַדּם ברענט ‪ -‬״חובלים ויקופש״‬ ‫ְ‬ ‫שריפת התלמוד פרייטאג פרשת חוקת ‪] -‬ערשטע פארזעצונג[‬