Samiriler (Samaritans) (in Turkish)

SAMiRILER bi bunun bir imtihan ｯｬ､ｵｮ＠ belirterek ｳｲ｡ｩｬｯｵＧｮ＠ ona ｴ｡ｰｭｳｮ＠ engel ol(Ta.ha 20/90-94) maya ￧｡ｬｭｴｲ＠ ｂ｡ｴｬ＠ ｡ｲｴｭ｣ｬ Ｌ＠ ｔ･ｶｲ｡ｴＧｮ＠ ｡ｳｬ＠ gibi da ilah! kaynaktan ｧ･ｬ､ｩ＠ gerçeｩｮ＠ göz ｡ｲ､＠ edip ｫｳ｡ｮ＠ Kur'an ve Tevrat'ta yer alan ｡ｮｬｴｭ＠ ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ benzerliklerden yola ￧ｫｭ＠ ve ｋｵｲ Ｇ ｡ｮ Ｇ ｮ＠ bu ｫｳﾭ ｳ｡ｹ＠ yahudi ｧ･ｬｮｩ､＠ ｡ｫｴｲ､ｮ＠ ileri ｳｲｭｴＮ＠ Hatta ｢｡ｺｬｲ Ｌ＠ Hz. Peygamyahudilerden ￶ｲ･ｮｩｰ＠ ilgi ber'in bu ｫｳ｡ｹ＠ çekici hale getirerek Kur'an'a ･ｫｬ､ｩｮ＠ iddia ･ｴｭｩｲ Ｎ＠ Reformist ｙ｡ｨｵ､ｩｬｮ＠ öncülerinden Abraham Geiger, A'raf suresinin 150. ayetiyle Talmud'da zikredilen Hur hikayesi ｡ｲｳｮ､＠ ｩｬｫ＠ kurarak hikayenin yahudi ｫ｡ｹｮｬｲ､＠ ｡ｬｮｭ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ ｳ￶ｹｬ･ｭｩｴｲ＠ (Judaism and Islam, s. 130) ｋｵｲＧ｡ｮ＠ ｳ｡ｰｴ ｲ ｭ｡ｳ＠ ｢｡ｫｭｮ､＠ yer ｡ｬｭ Ｌ＠ aydivan ｡ｩｲｬ･ｮ＠ ￧･ｩｴｬ＠ beyitlerinde de ondan ｢｡ｨｳ･､ｩｬｭｴｲＮ＠ Bu ｢｡ｫｭ､ｮ＠ Samirl'yi klasik Türk ｩｲｮ､･＠ Karun, Firavun gibi ｫｳ｡Ｍ＠ enbiya ｫ｡ｹｮｬ＠ olumsuz tipierin dahil ｯｬ､ｵ＠ grup çerçevesinde ele almak mümkündür. dan ｲ｣｡＠ ｂｌｙｏｇｒａｆ ｩｮ＠ ｳｲ｡ｩｬｯｵＧｮ＠ ｢ｵｺ｡ｹ＠ Geiger, iki ＠ ｯｬｵｴｲ｡ｮ＠ ｫｳ｡＠ ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｢ｵｺ｡ｮ＠ ｡ｹｲｬﾭ ｹ｡ｰｬｭｳｮ＠ ve ses ￧ｫ｡ｲｭｳ＠ ｯｬ｡ｹｮ＠ Pirke Rabbi Eliezer isimli bir ｍｩ､ｲ｡＠ ｫｩｴ｡｢ｮ､＠ yer alan rivayetlere ､｡ｹｮｲｭｫｴ Ｎ＠ Ancak Emevl hanedam ｨ｡ｫｮ､＠ bilgiler içeren bu ｴ｡ｭｬｮ＠ eserin IX. ｹｺｬ＠ ｢｡ｮ､＠ Filistin'de ｹ｡ｺｬｭ＠ ｯｬ､ｵ＠ bilinmektedir (Strack, s. 226). Nitekim Jeffery Pirke de Kur'an'daki Samir! ｫｳ｡ｮ＠ Rabbi Eliezer'e ､｡ｹｮｭｳ＠ çok uzak bir ihtimal ｯｬ､ｵｮ＠ belirtmektedir (The Foreign Vocabulary , s. 158). Rippin de bu hikayeleri içeren yahudi ｫ｡ｹｮｬｲ＠ ｳｬ｡ｭ Ｇ ｮ＠ ､ｯｵｮ｡＠ sonra ortaya ￧ｫｭ＠ ｯｬ､ｵｮ｡＠ dikkat çekmekte , ､ｯｬ｡ｹｳ＠ ｋｵｲＧ｡ｮ Ｇ ｮ＠ ｡ｮｬｴｭ＠ bu ｫｳ｡ｬｲｮ＠ en eski ｫ｡ｹ､ｮ＠ ｯｬｵｴｲ､ｮ＠ ifade etmektedir (EJ2 ｛ｮｧ Ｎ ｊＬ＠ VIII, ＰＴＶＩ Ｎ＠ Samir! ｫｳ｡＠ ｔｲｫＭｳｬ｡ｭ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ enbiya, Hz. Musa ｨ｡ｫｮ､＠ kaleme ｡ｬｮｭ＠ mesneviler, ｅｮｶ￴ＮｲＧｬＭｫｩ＠ ve Mô.rifetnô.me gibi eserlerle dini-destani metinlerde ｳ ｲ ｡ｩｬｯｵｲＧｮ＠ tevhid ｩｮ｡｣Ｍ ｫｳ｡Ｍ＠ MAHMUT ｓ ａ ｌｈｏｇｕ＠ SAMiRILER ( ｷｾｹｯｗ ｴ｡ｰｭｳｮ＠ temel Samir! ｴ｡ｲｦｮ､＠ : l!l!!l Babil Talmudu'na göre Hur'un cesedini gören Harun ｯｮｬ｡ｲ＠ isteklerini yerine geｴ ｩ ｲｭ･､ｩ＠ takdirde kendisinin de öldürüｬ･｣ｩｮ＠ ､ｮｲ＠ ve ｳｲ｡ｩｬｯｵＧｮ＠ itaat eder (Sanhedrin . 7•). A'raf suresinin 150. ayetine göre. "Benden sonra arkarndan ne kötü ｩｬ･ｲ＠ ｹ｡ｰｭｳｮｺＡＢ＠ diyerek kardeengel olmamakla suçlayan Musa'ya ｫ｡ｲ＠ Harun'un, "Kavmim beni güçsüz buldu; az ｫ｡ｬｳｮ＠ beni öldürüyordu" diyerek kendisini ｳ｡ｶｵｮｭ＠ Geiger, ｋｵｲ Ｇ ｡ｮＧ＠ da Tevrat gibi ｢ｵｺ｡＠ heykelini ｹ｡ｰｮ＠ Harun olduｵｮ｡＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ ･ｴｩ＠ ･ｫｬｩｮ､＠ yorumlamakｴ｡､ｲ Ｎ＠ Halbuki Kur'an'da ｡ｬｴｮ＠ ｢ｵｺ｡ｮ＠ SÖZ konusu ･､ｩｬ＠ ayetlerin hiçbirinden heykeli Harun'un ｹ｡ｰｴ＠ sonucunu ￧ｫ｡ｲﾭ mak mümkün ､･ｩｬｲＮ＠ ａ＠ Taberi. Cami'u 'l-beyan, IX, 206; ｚ･ｭ｡ｨｲｩ Ｌ＠ ･ ｬＭｋ ｡ ｦＬ＠ Beyrut 1403/ 1983, ll, 549; Fahreddin ＯＺｵ Ｇ ｬﾷｧ ｡ ｹ｢Ｌ＠ Beyrut 1411 / 1990, XXII, er-Razi. ｦｬＱ ･ｻ｡ｴｦ 87; A. Geiger, Judaism and islam (tre. F M. Young), Madras 1898, s. 130; A. Jeffery, The Foreign Vo· cabulary o{ the Qur'an, Baroda 1938, s. 158; H. L. Strack, Introduction to the Talmud and fl1id· rash, Philadelphia 1959, s. 226; Moshe David Herr, "Pirke De-Rabbi Eliezer" , EJd., Xlll, 559; Ｌ＠ EP Ｈｮ ｧＮＩＬ＠ Vlll , B. Heller- [A. Rippin], Ｂ ｡ｬ Ｍ ｓ｡ｭｩＢ 1046. Ｚ［Ｌ＠ L ＱＩ＠ Yahudilerle benzer inanç ve ibadetlere sahip olan, ancak ｡ｹｲ＠ bir grup olarak ｶ｡ ｲ ｬｭ＠ sür düren dini-et nik topluluk. Arapça'da Samireveya SamiriyyGn ･ｫﾭ linde isimlendirilen Samirller'in gerek ｡､＠ gerekse kökeni hususunda biri yahudi, di･ｲｩ＠ Samir! ｫ｡ｹｮｬｲ＠ dayanan iki farkｬ＠ ｧ￶ｲ＠ mevcuttur. Yahudiler bu grubu, Filistin ｴｯｰｲ｡ｫｬｮ＠ kuzeyindeki Samirive çevresi için ｫｵｬ｡ｮ＠ ｢ｲ｡ｮＧｩ｣･＠ ye ･ｨｲｩ＠ ｡ｭｲｮ＠ kelimesine nisbetle ｯｭｲｮｩ＠ diＮ＠ ｯｭｲｮｩ＠ ismi Eski Ahi d'ye ｡､ｬｮｲ ｫ｡ｲ＠ bir toplude din! ve etnik ｡￧､ｮ＠ ｬｵ＠ ifade etmek üzere bir yerde geçer (lL Krallar, ＠ 7/ 29) . ｡ｭ･ｲｩ＠ Ｈｯｭ･ｲｩ Ｉ＠ ismini benimseyen Samirller ise kendilerini olumsuz ￧｡ｲｭ＠ olan ｯｭｲｮｩ＠ ile ｩｬﾭ kilendirmeyip ｳｲ｡ｩｬ＠ (Yusuf ve Levi) soyundan gelen ve ｫｯｨ･ｮｬｩ＠ devam ettiren bir topluluk diye kabul eder. ｢ｲ｡ｮＧｩ｣･､＠ ｡ﾭ merim "gözet enler, koruyucular" ｭ ｡ ｮ ｡ｳ ﾭ na gelir. Ｂｔ｡ｮｲ＠ ile ｹ｡ｰｬｮ＠ ahdin ve hakikatin ｭｵｨ｡ｦｺｬｲＢ＠ ｡ｮｬｭ､＠ ｫｵｬ｡ｮ＠ kelime bu ｡ｮｬｭｹ＠ ､ｩ･ｲ＠ ｳｲ｡ｩｬｯｵ Ｇ ｮ＠ ahｩｭ｡ｳｮ＠ da içedi korumadaki ｧ･ｶｫｬｩ＠ rir. Samir! ｫ｡ｹｮｬｲ＠ göre ｳｲ｡ｩｬｯｵＬ＠ Ken'an ｴｯｰｲ｡ｫｬｮ＠ ｹ･ｲｬｴｩｫｮ＠ sonra üç ｹｺｬ＠ boyunca kuzeydeki ･ｫｭ＠ bölgesinde (bugünkü Nablu s' un ､ ｯ ｵ ｳ ｵＩ＠ bir yer olan Gerzlm ､｡ｮ＠ kutsal mekan kabul etｭｩ＠ ve takdimelerini burada ｳｵｮｭｴｲＮ＠ Fakat ｢｡ｫｨ･ｮ＠ Uzzi döneminde ｹ｡ｮ＠ Eli isimli bir kohen ｳｲ｡ｩｬｯｵＧｮ､＠ bir ｫｳｭｮ＠ ｩｬｯＧｹ｡＠ göçmeye ikna ･ｴｭｩ＠ ve bu- rada yeni bir sunak ｫｵｲｭｴ＠ (M . Kürd Ali, VI, 214 ; Mustafa Murad ･､ Ｍｄ･｢ ｡ Ｌ＠ ｲ Ｎ＠ 250-251 ). Bu ｡ｮｬｹ＠ göre ｳｲ｡ｩｬｯｵﾭ ｲ Ｇ ｮ＠ ana gövdesini Samirller temsil etmekte olup ａｳｵｲｬ｡Ｇｮ＠ kuzeydeki ｳｲ｡ｩｬ＠ ｋｲ｡ｬＧｮ＠ ele geçirmesinin ｡ｲ､ｮ＠ buradaki ｶ｡ｲｬｫｮ＠ devam ･ｴｩｲｭｬ､ Ｎ＠ Kohen Eli'ye uyup ｡ｹｲｬｫ＠ ￧ｫ｡ｲｮｬ＠ daha sonｯｬｵﾭ ra yahudi diye isimlendirilen ｴｯｰｬｵ＠ ｴｵｲｭＮ＠ Samirller'in kökeniyle ilgili yahudi kayyer alan ｧ￶ｲ＠ ise ll. Krallar kiｴ｡｢ｮ､ｫｩ＠ pasaja ､｡ｹｮｲ＠ Ｈ＠ 7/24-4 Ｉ Ｎ＠ Buna ll. Sargon kuzeydeki ｳｲ｡ｩｬ＠ göre Asur ｋｲ｡ｬ＠ ｋｲ｡ｬＧｮ＠ ele geçirince buradan ｳｲ､＠ ｳｲ｡ｩｬ＠ kabileleri yerine Babil, Kuta, Ava, Hamat ve Sefarvayim'den ｧ･ｴｩｲ､＠ grupｬ｡ｲ＠ Samiriye diye bilinen bu bölgeye yerｬ ･ｴｩｲ､Ｎ＠ ｳｲ｡ｩｬ＠ ｔ｡ｮｲｳ Ｇ ｮ｡＠ ｴ｡ｰｮｭ､ｫｬｲ＠ için ｔ｡ｮｲ＠ bu ｫ｡ｲ＠ grup üzerine aslanlar göndererek ｢｡ｺｬｲｮ＠ yok etti. ａｲ､ｮ｡＠ Asur ｫｲ｡ｬｮ＠ ｩｳｴ･ｹｬ＠ sürgün edilen kahenierｔ｡ｮｲ Ｇ ｹ｡＠ ｮ｡ｳｬ＠ den biri gelip bu ｴｯｰｬｵ｡＠ ibadet edeceklerini ￶ｲ･ｴｩＬ＠ böylece aslanｬ｡ｲｮ＠ ｳ｡ｬ､ｲｮ＠ kurtuldular. Fakat eski gizlice ｵｹｧｬ｡ｭ＠ sürpoliteist ｩｮ｡￧ｬｲ＠ dürdüler. Yahudi telakkisinde Samirller bu ｴｯｰｬｵｮ＠ ､･ｶ｡ｭ＠ ｳ｡ｹｬｭ＠ ve sürgün sonｲ｡ｳｮ､＠ mabedin tekrar ｩｮ｡ｳ＠ engellemeye ￧｡ｬｮ＠ Ezra ｫｩｴ｡｢ｮ､＠ (bab 4) ayｲｬｫ￧＠ grupla ￶ｺ､･ｬｴｩｲｭＮ＠ Rabbant Nergal'e literatürde Samirller. Babil ｴ｡ｮｲｳ＠ ｴ｡ｰｮｭ＠ merkezi olan Kuta'ya nisbetle Kutim diye ｩｳｭｬ･ｮ､ｲｴ＠ (Baba Kamma, 38b; Sanhedrin , 85b). Samirller ile yahudiler ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｡ｹｲｬｫ＠ ve ｨｩｺｰｬ･ｭｮ＠ ne zaman ortaya ￧ｫｴ＠ bilinmemekte, arkeolajik ｫ｡ｺｬｲＬ＠ Gerzlm ､｡ｮ＠ milattan önｩｮ｡＠ edilen ve milattan önce IV. ｹｺｬ､｡＠ ce ll. ｹｺｬ､｡＠ ｹｫｬ｡ｮ＠ bir Samir! mabedinin ｶ｡ｲｬｮ＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ etmektedir. ｮ｡ｫｬｲ､＠ ｳｬ｡ｭ＠ ｴ｡ｮ＠ ｫ｡ｹｮｬｲ､＠ Makdisl, ･ｨｲｩｳﾭ ve ｋ｡ｬｫ･ｮ､ Ｌ＠ Samirller'i yahudilerin bir grubu olarak ､･ｲｬｮｩＮ＠ ｋ｡ｬｫ･ｮﾭ dl Karaller'in ve Rabbant yahudilerin Sam irller 'i yahudi ｳ｡ｹｭ ｡､ ｫｬ ｡ ｲｮ＠ kaydeder XIII, 270-27I ). Makdis!, Sa( ｵ｢ＯＺＧｬＭ｡Ｌ＠ mirller'in yahudi ･ｲｩ｡ｴｮ＠ büyük bir ｫｳﾭ ｭｮ＠ ve ｙ･ｵＧ､｡ｮ＠ sonra gelen peygamberIeri Tevrat'ta yer ｡ｬｭ､ｫｲ＠ gerekçesiyle kabul etmediklerini belirtir (el-Bed' ve 'tSamirller'in tetarii], IV, 34) . ･ｨｲｩｳｴ｡ｮｬＬ＠ mizlenmeye (taharet) özel bir önem ver､ｩｮＬ＠ ｫ｢ｬ･ｲｩｮ＠ Gerzlm ､｡＠ ｯｬ､ｵｮ＠ söyler. Onun ｫ｡ｹ､･ｴｩｮ＠ göre Samir'iler, ａｬ｡ｨ Ｇ ｮ＠ Davud'a Nablus ､｡ｮ＠ (Cebelinablus veya Tur) bir mabed (beytülmakdis) ｹ｡ｰｭｳｮ＠ ･ｭｲｴｩｮＮ＠ DavGd'un buna kar＠ ￧ｫ｡ｲ＠ zalim ｯｬ､ｵｮ｡＠ ｩｮ｡ｭｫｴ､ｲＮ＠ Samirller ､ｩ･ｲ＠ ｳｲ｡ｩｬｯｵ Ｇ ｮ､｡＠ ｡ｹｲ＠ ola- 79 SAM iRILER rak ａｬ｡ｨＧｮ＠ ｧ￶ｳｴ･ｲ､ｩ ｩ＠ bu ｫ｢ｬ･ｹ＠ yönelmektedir (el-Milel ｶ･ＧｮＭｩｦＺ｡ｬ Ｌ＠ s. 219-220) . Belazür1 ise Ebu Ubeyde b. ｃ･ｲＮＳｨＧｮＬ＠ müs､ｯｬ｡ｹ＠ Ürdün ve lümanlara ｹ｡ｲ､ｭｬｮ＠ Filistin'deki Samirller'le cizye ödemeyecekｹ｡ｰｴｮ＠ kaydelerine dair bir ｡ｮｴｬｭ＠ der (Fütah, s. 226). Daha sonraki dönemde belirlenen cizyeyi ödemede zorluk çeken Nablus'taki Samirller'e ､･ｮ＠ cizye mikｴ｡ｲｮ＠ devrin halifesinin (246/860) S dinarｮ｡ｫｬ･､ｩｭｴｲ＠ (a.g.e., dan 3 dinara ｩ ｮ､ｩｲ＠ s. 227). ise ilahi vahiy Samirller'le yahudiler ｡ｲｳｮ､＠ peygamberlik ve kutsal kitap ｫｯｮｵｬ｡ｲ､＠ da farkｬ ｫ＠ mevcuttur. Hz. Musa'dan sonra peygamberlik silsilesinin devam ･ｴｩｮ＠ kapeygamberlerin bul eden yahudiler ￧･ｩｴｬ＠ ｡ｬｭ＠ ｯｬ､ｵ＠ vahiyleri ｋｩｴ｡｢Ｍ＠ Mukaddes'e dahil ederler. ｍｵｳ｡Ｇｮ＠ ｡ｲ､ｮ＠ peygam｢･ｲｬｩｮ＠ son ｢ｵｬ､ｮ｡＠ inanan SamirHer 80 ､ｮ｡ｫｩ＠ ｫｩｴ｡ｰｬｲｮ＠ ｢ｲ｡ｮｩ｣･＠ ｹ｡ｺｬｭ＠ olan Samiri ｔ･ｶｲ｡ｴ＠ ile ve Masoretik metin yahudilerin ｫｵｬ｡ｮ､＠ diye bilinen Tevrat ｡ｲｳｮ､＠ ｦ｡ｲｫｬ＠ ｶ｡ｲ､ ｲＮ＠ Gesenius 181S'te ｹ｡ｭｬ､ ＠ De Pentateuchi Samaritani Origine ｡､ｬ＠ eserinile Masoretik metin arade Samir! ｔ･ｶｲ｡ｴ＠ ｳｮ､｡＠ 6000 noktada ｦ｡ｲｫｬ＠ tesbit ･ｴｭｩﾭ tir (Macdonald, s. 264). ａｹｲ｣｡＠ Origen, Samir! ｔ･ｶｲ｡ｴＧｮ＠ Samareitikon isimli bir Yunanca tercümesinden bahsetmektedir. Günümüzde Samiri ｔ･ｶｲ｡ｴＧｮ＠ Ararnice tercümesi olan bir Targum mevcuttur. Bunun IV. ｹｺｬ､｡＠ Markah ｴ｡ｲｦｮ､＠ yaｰｬ､＠ kabul edilmektedir. Samiri TevraｴＧｮ＠ XIII. ｹｺｬ､｡＠ Ebu Said veya XN. yüzｹｬ､｡＠ Ebü'l-Feth ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｧ･ｲ￧ｫｬｴｩﾭ len bir Arapça tercümesi ｯｬ､ｵ＠ da bilinｬ＠ ilim ｡､ｭｬｲｮ＠ Samiri mektedir. ｂ｡ｴ ｔ･ｶｲ｡ｴ＠ ilk defa 1616 ｹｬｮ､｡＠ Pietro Della Valle ｡ｲ｣ｬｹ＠ ｵｬ｡ｭｴｲ＠ (EJd., Xlll, 268). Samiriler ｡ｹｲ｣＠ Taheb diye bilinen bir meｩｮ｡ｲｬＮ＠ Yahudilerin Kuslhin ｧ･ｬ｣ｩｮ＠ düs'teki mabedinin milattan sonra 70'te ｹｫｬｭ｡ｳｮ､＠ sonra bir itikad prensibi olarak kabul edilen Taheb'in ｧ･ｬｩ＠ Samirller ｴ｡ｲｦｮ､＠ Tesniye'de (18/15-18) yer alan, Hz. ｡ｲ､ｮ＠ ｍｵｳ｡Ｇｮ＠ onun gibi bir peygamber ｧ･ｬ｣ｩ＠ ･ｫｬｩｮ､＠ müjdeye daｹ｡ｮ､ｲｬ＠ (Sassoni, s. 13). ａｹｮ＠ kutsal kitaba (Tevrat), ｡ｹｮ＠ peygambere (Hz. Musa) ve ortak tarihi ｧ･￧ｭｩ＠ sahip olan Samirller ile yahudiler ｡ｲｳｮﾭ daki ｩｨｴｬｂＮｦｮ＠ ｫ｡ｹｮ＠ genellikle ｦ｡ｲｫｬ＠ kutsal mekanlar, yani ･ｫｭ＠ ile Kudüs araｳｮ､｡ｫｩ＠ tarihi rekabete ｡ｴｦ＠ ｡￧ｫｬｮｭﾭ ｴｲ Ｎ＠ Öte yandan Samir1-yahudi ｩｨｴｬ｡ｦｮ＠ her iki grubun ｫｵｬ｡ｮ､＠ takvimlerdeki ｦ｡ｲｫｬﾭ ｬ｡Ｌ＠ ､ｯｬ｡ｹｳ＠ dini ｢｡ｹｲｭｬｮ＠ ｦ｡ｲｫｬ＠ gün､｡ｹｮｲｬ＠ da varlerde ｫｵｴｬ｡ｮｭｳ＠ ､ｲ Ｎ＠ ｙ｡ｨｵ､ｩｬｮ＠ inançtan çok ｰｲ｡ｴｩ･＠ önem veren bir din ｯｬ､ｵｮ＠ vurgulayan P. R. Weis, en önemli dini pratik konumundaki ｢｡ｹｲｭｬｮ＠ ｨ･ｳ｡ｰｬｮｭｹ＠ ilgili ｦ｡ｲｫｬ＠ takvim ｵｹｧｬ｡ｭｲｮ＠ yahudi ｧｲｵｰｬ｡＠ ｩｨｴｬ｡ｦｮ＠ ana sebebi ｯｬ､ｵｮ＠ ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ söyler (Bul/etin of the John Rylands University, XXXII 119461. s. 144). Samiri ｮ ｡ ｮ￧＠ ve Ritüelleri. Samirller'in inanç sistemi ｵ＠ prensipler üzerine kuruludur: 1. Tek ｴ｡ｮｲＺ＠ ｳｲ｡ｩｬ＠ ｔ｡ｮｲｳ＠ Ｈ･ｭ｡＠ = isim); z. Tek peygamber: Hz. Musa (Musa b. Amram); 3. Tek kutsal kitap: Samiri Tevｲ｡ｴ ［＠ 4. Tek kutsal mekan: Gerzlm ､｡Ｎ＠ Kudüs yerine Gerzlm ､｡ｮ＠ kutsal mekan kabul eden Samirller, ･ｫｭＧｩｮ＠ Süleyman Mabedi'nin ｢ｵｬｮ､＠ Kudüs'ten çok daha eskiye giden dini öneme sahip ｯｬ､ｵｮ＠ iddia ederler (Purvis, II, 594). Hz. Musa'dan çok önce Hz. ｢ｲ｡ｨｩｭ＠ (Tekv!n , 12/6-8) ve Hz. Ya'küb (Tekv!n , 33/1820) ･ｫｭＧ､＠ sunak ｩｮ｡＠ ･ｴｭｩｲ Ｎ＠ ｙ･ｵ＠ peygamber orada ｳｲ｡ｩｬ＠ ile ｔ｡ｮｲ＠ ｡ｲｳｮﾭ daki ahdi ｹ･ｮｩｬｭｴｲ＠ Ｈｙ･ｵ Ｌ＠ 24/1 ). Reho｢ｯ｡ｭＧ＠ kral ilan etmek için bütün ｳｲ｡ｩｬｯﾭ ｵｬ｡ｲ＠ ･ｫｭ Ｇ ､･＠ ｴｯｰｬ｡ｮｭｲ＠ (1. Krallar, 12/l ). Samiri ｫ｡ｹｮｬｲ＠ göre ｢ｵｲ｡ｳ＠ ayｮ＠ zamanda Hz. ｢ｲ｡ｨｩｭＧｮ＠ ｯｬｵ＠ ｳｨ｡ｫＧ＠ kurban etmek üzere ｧ￶ｴｲ､＠ yerdir. ｯｬｭ｡､＠ gerekçesiyle revｫｵｴｳ｡ｬｮ＠ kabul etmezler. ｄｯｬ｡ｹｳ＠ sadece kendi Tevrat ｮｳｨ｡ｬｲ＠ kutsal ｳ｡ｹｰ＠ Rabbant ve Karai ｧ･ｬｮｩ＠ mensup yahudilerin beｮｩｭｳ･､＠ ･ｫｬｩｹ＠ ｋｩｴ｡｢Ｍ＠ Mukaddes'in üç bölümünden (Tora, Nevilm ve Ketuvim) son ikisini reddederler. ｲ｡ｴＧｮ＠ Yahudiler ile Samirller ｡ｲｳｮ､＠ öldükten sonra diritme hususunda da ihtilaf buｬｵｮ､＠ bilinmektedir. Rabbant ｧ･ｬｮ＠ ait bir risale olan Masseket Kutim'in (Samirller risalesi) sonunda yer alan bir diyalogda SamirHer'in ne zaman yahudilerin ｡ｲｳｮ＠ geri ｡ｬｮ｣＠ ･ｫｬｩｮ､＠ bir soruya, "Onlar Gerzlm ､｡ｮ＠ reddedip Kudüs'ü ve ölülerin tekrar ､ｩｲｬｮ＠ kabul ettiklerinde bundan sonra bir Samiri'yi sayan bir ｳｲ｡ｩｬＧｹ＠ sayan gibi ｯｬ｡｣ｫｴｲＢ＠ ･ｫｬｩｮ､＠ cevap ｶ･ｲｩｬｭｴ＠ (Montgomery, s. 203). Her ne kadar Samiriler, Gerzlm'i terkedip Kudüs'ü kutsal mekan kabul ･ｴｭｩ＠ olsaXIV. ｹｺｬ､｡＠ lar da Xl. ｹｺｬ､｡＠｢ｰ tamamlanan bir sürecin ｡ｲ､ｮ＠ ölülerin tekrar ､ｩｲｬｮ･＠ inanmaya ｢｡ｬｭｲ､Ｌ＠ bu inanç günümüz SamirHer'inde de ya｡ｭｫｴ､ｲ＠ (Pummer, s. 8070). ｴ｡｢ｮ､＠ SamirHer ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｨ｡ｺｲｬｮ＠ bir el kiSamirller ile yahudiler ｡ｲｳｮ､＠ mevcut olan temel ｦ｡ｲｫｬ＠ ｬｩｳｴ･ｮｭＭ tir (Sassoni, s. 29-31) Bu listede kutsal mekan, kutsal kitap ve takvimle ilgili farkｬｮ＠ ｹ｡ｮ＠ ｳｲ｡＠ ibadet, dini otorite ve neseple ilgili ｢｡ｺ＠ farkiara ｩ｡ｲ･ｴ＠ ･､ｩｬｭｴｲＮ＠ Samir1ler'e göre ｔ･ｶｲ｡ｴＧｮ＠ otoritesi hahamlara (rabbi) ､･ｩｬ＠ kaheniere aittir; Mesih de Yahuda kabilesinden ､･ｩｬ＠ Yusuf veya Levi soyundan gelecektir; nesep de anne ､･ｩｬ＠ ｢ｲ｡ｮｩ＠ ｡ｴｬｲ＠ (ibrahim, ishak, Ya'küb) ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｵｹｧｬ｡ｮ､＠ üzere baba yoluyla sürmektedir. ａｹｲ｣｡＠ SamirHer ｆｳｨ＠ (Pesah) ｫｵｲ｢｡ｮ＠ ｵｹｧｬ｡ｭｳｮ＠ devam ettirme, Tevrat'a dayanmayan Purim ve Hanuka ｢｡ｹｲｭｬｮ＠ kutlamama, ｡｢ｴ＠ süresince kandil ｹ｡ｫｮｭ＠ ve cinsel ｩｬｫｹ･＠ girmeme, ibadet için herhangi bir cemaat ｳ｡ｹﾭ ｳｮ＠ ｡ｲｴ＠ ｫｯｭ｡＠ gibi ｵｹｧｬ｡ｭｲ＠ yahudilerden ｡ｹｲｬ Ｎ＠ Samir1ler, ￇｫ＠ kita｢ｮ､｡＠ (bab ＠ 2) ｡ｮｬｴ､＠ gibi Gerzlm daｮ､｡＠ ｆｳｨ＠ kuzusu kurban eder ve revrat'ta ･ｭｲ､ｩｬ＠ gibi ｡ｴ･＠ ｰｩｲ＠ yerler. Yahudiler ise Kudüs'teki mabedin milattan sonra 70'te ｹｫｬｭ｡ｳｮ､＠ sonra kurban ve takdime ibadetinin ｡ｳｫｹ＠ ｡ｬｮ､ﾭ ｮ＠ kabul ederler. Günümüzde Samiriler. Tevrat merkezli bir din ｡ｮｬｹ＠ benimseyen SamirHer, benzer inanç ･ｳ｡ｬｲｮ＠ ve dini ritüellere sahip ｢ｵｬｮｭ｡ｲ＠ ｲ｡ｭ･ｮ＠ en ｡ｺｮ､＠ milattan önce IV. ｹｺｬ､｡ｮ＠ beri yahudilerden ｡ｹｲ＠ bir dini gelenek olarak ｶ｡ｲｬｫｮ＠ ｳｲ､ｭｬ･ｩ Ｎ＠ Tarih boyunca Filistin'de Samiri cemaati hep ｯｬ｡ｧ･ｭｩｴｲ Ｎ＠ Geçｭｩｴ･＠ Atina, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＬ＠ Halep, Beyrut, Trablusgarp, Kahire ve ｡ｭ＠ gibi bölgelerde ｶ｡ｲｬｫ＠ gösteren Samirller bugün sadece Filistin ｴｯｰｲ｡ｫｬｮ､＠ ｹ｡ｭｫｴ､ｲ Ｎ＠ IV-V. ｹｺｬ｡ｲ､＠ ｹ｡ｫｬ＠ 1.200.000 ｫｩｬ＠ bir cemaate sahip olan SamirHer'in ｳ｡ｹ＠ 1917'de 146'ya kadar ､ｭｴｲ＠ (Sassoni, s. 2). 2000'li ｹｬ｡ｲ＠ itibariyle ｳ｡ｹｬｲｮ＠ 600 civaｲｮ､｡＠ ｯｬ､ｵ＠ tahmin edilen SamirHer, Nablus'taki Kiryat Luza'da ve Tel Aviv ｹ｡ｫｮ ﾭ daki Holon'da ikamet etmektedir (b k. NABLUS). ｋｯｮｵｭ｡＠ dili olarak Samiri ｢ｲ｡ｮｩ｣･ﾭ si ve ａｲ｡ｰ￧ｳＧｮ＠ benimseyen bu grup ibadet dili olarak Samiri Aramlcesi'ni devam ettirmektedir. ｳｲ｡ｩｬＧ､･ｫ＠ Rabbani otoriteler yahudilerle Samiriler ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ･ｶｬｩ＠ onaylarnamakla birlikte, nesebin baba yoluyla devam ･ｴｩｮ＠ kabul eden Samirller, ｫ｡､ｮ＠ nüfusun ｡ｺｬ＠ sebebiyle Samiri bir erkekle yahudi bir ｫ｡､ｮ＠ ･ｶｬｩｮ＠ Samir! ｧ･ｬｮｩ＠ takip edilmesi ｡ｲｴｹｬ＠ geçerli ｳ｡ｹｭｫｴ､ｲＮ＠ Samiri cemaatinin li､･ｲｬｩｮ＠ ｢｡ｫｨ･ｮｬｲ＠ ｹ｡ｰｭｫｴ､ｲＮ＠ 2004'te vefat eden ｢｡ｫｨ･ｮ＠ ｡ｬｯｭ＠ b. Arnram yerine günümüzde ｢｡ｫｨ･ｮﾭ b. ｙｩｴｺｨ｡ｫＧｮ＠ lik görevini Elazar b. Tsedaka b. Yitzhak yürütmektedir. SAMORi TURE Literatür. Samirller ｴ｡ｲｦ ｮ､｡＠ ｯｬｵｴｲﾭ lup ｺ｡ｭｮ＠ kadar gelen önemli bir literatür mevcuttur. Yahudilerden ｦ｡ｲｫｬ ﾭ ｬｫ｡ｲｮ＠ tarihsel olarak ispat etmek için ｹ｡ｺｬｭ＠ tarih ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ ile kendi dini ve hukuki ｵｹｧｬ｡ｭｲｮ＠ konu edinen "halaha" ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ Samiri literatürünün temelini ｴ･ｫｩｬ＠ eder. ｔ･ｶｲ｡ｴＧｮ＠ ￧･ｩｴｬ＠ bölümleri üzerine ｹ｡ｰｬｮ＠ tefsirler, ibadet esnaｳｮ､｡＠ okunan dua ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ ve Samiri ｢ﾭ ranlcesi'ne yönelik gramer ￧｡ｬｭｲ＠ da Tarih kibu kapsamda ､･ｲｬｮｩ｢Ｎ＠ ｴ｡ｰｬｲ＠ genellikle Samirller'in ｫｵｬ｡ｮ､＠ ･ｫｬｩｹ＠ ｢ｲ｡ｮｩ｣･Ｌ＠ Ararnice ve Arapça kaleme ｡ｬｮｭｴｲＮ＠ Günümüze ｵｬ｡ｮ＠ tefsirler ve dini-hukuki kitaplar ise daha çok Samirller'in ａｲ｡ｰ￧Ｇｹ＠ ｢･ｮｩｭｳ､＠ döneme ait ｯｬ､ｵ＠ için Arapça ｹ｡ｺｬｭｴｲＮ＠ Sami￧･ｩｴｬ＠ alanlarda meydarller ｴ｡ｲｦｮ､＠ na ｧ･ｴｩｲｬｭ＠ kitaplardan ｢｡ｺｬｲｮ＠ ￶ｹｬ･ﾭ ce ｳｲ｡ｬｭｫ＠ mümkündür: A) Dua ｫｩｴ｡｢ Ｎ＠ ibadet ･ｳｮ｡､＠ okunan dua ve ilahileDefter isimli bir Samiri dua rin ､･ｲｬｮｩ＠ ｫｩｴ｡｢＠ bugüne kadar ｧ･ｬｭｩｴｲＮ＠ Defter'in IV. ｹｺｬ､｡＠ ､･ｲｬｮｩ＠ ve daha sonra çeｩｴｬ＠ vesilelerle ｧ･ｮｩｬｴ､＠ kabul edilmek1. Esatir. Aramltedir. B) Tarih ｫｩｴ｡ｰｬｲＮ＠ ce ｹ｡ｺｬｭ＠ olan kitap X veya Xl. ｹｺｬ､｡＠ ､･ｲｬｮｭｩｴＮ＠ 2. ha-Tolidah . ｢ｲ｡ｮｩ｣･＠ olan bu kitap genel olarak Hz. Adem'den itibaﾭ ren nesep bilgileri içermekte ve Samiri ｢｡ kohenlerinin bir listesinin ｹ｡ｮ＠ ｳｲ｡＠ önemli Samiri ailelerinin nesebini vermektedir. 3. Sefer ｙｵ｡Ｇ＠ b. Nun. XIII. ｹｺｬ､｡＠ Arapça kaleme ｡ｬｮ､＠ kabul edilen kitap, YeｵＧｮ＠ Hz. Musa ｴ｡ｲｦｮ､＠ görevlendirilmesinden itibaren Samiri tarihini içermektedir. 4. Kitôbü't-Tari{J.. Ebü'l-Feth ｴ｡ｲｦｮ､＠ 1355'te ｹ｡ｺｬｭｴｲＮ＠ C) Halaha ｫｩｴ｡ｰｬｲ Ｎ＠ t. Kitôbü'l-Kafi. Yusuf el-Askeri ｴ｡ｲｦｮ､＠ 1042'de telif ･､ｩｬｭｴｲＮ＠ 2. Kitôbü't-Tabbô{J.. Ebü'l-Hasan es-Sürl taｲ｡ｦｮ､＠ Xl. ｹｺｬ､｡＠ ｹ｡ｺｬｭｴｲＮ＠ 3. Kitabü'l-Ijilôt. Münecca b. Sadaka ｴ｡ｲｦｮﾭ dan XII. ｹｺｬ､｡＠ kaleme ｡ｬｮｭ＠ olup Samirller'le Rabbanl yahudiler ve Karaller araｳｮ､｡ｫｩ＠ ｦ｡ｲｫｬ＠ konu edinir. 4. Kitôbü'lFera'iz. Samiri hukuku üzerine Ebü'l-Ferec b. ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｳｨ｡ｫ＠ Xlll -XIV. ｹｺｬ｡ｲﾭ da ｹ｡ｺｬｭ＠ önemli bir ｫｩｴ｡ｰｲＮ＠ ｂｌｙｏｇｒａｆ＠ : (Fayda). s. 226-227; Makdisi, Belazüri. ｆｴ｣ｨ＠ el-Bed' ve't·tarfl), IV, 31; ･ｨｲｩｳｴ｡ｮＬ＠ el-Milel ve'n· ｮｩｦＺ｡ｬ＠ ＨｮｲＮ＠ Abdülaziz M. el-Vekil). Beyrut, ts. (Darü'l-fikr), s. 219-220; ｋ｡ｬｫ･ｮ､ｩＬ＠ ｵ｢ｦＺＧｬＭ｡＠ Ｈ･ｭｳ､ｩｮＩＮ＠ XIII, 270-273; J. A. Montgomery, The Samaritans, The Earliest Jewish Sect: Their History, Theology and Uterature, Philadelphia 1907; Mustafa Muract ･､Ｍｄ｢｡ Ｌ＠ Biladüna Filistin, Arnman 1975, ll, 249-269; M. Kürd Ali, ｬｪﾭ ｴ｡ＧＭｭＬ＠ Beyrut 1403/1983, VI, 213-219; L. Jacobs, The Jewish Religion: A Compan ion, Ox- ford 1995, s. 441-442; M. Jastrow. A Dictionary of the Targumim, the Talmud Bab/i and Yerushaimi and the Midrashic Uterature, New York 1996; Shomron & Osher Sassoni, The Samaritanlsraelites and their Religion, Holon/ lsrael 2004; J. D. Purvis, "The Samaritans", The Cambridge History of Judaism, Cambridge 2005 , ll , 591613; A. S. Halkin, "Samaritan Polemics Against the jews", Proceedings of the American Academy for Jewish Research, VII, New York 193536, s. 13-59; P. R. Weis, "Abu'l-Hasan ai-Suri's Discourse on the Calender in the Kitab al-Tabbakh, Rylands Samaritan Codex IX", Bul/etin of the John Rylands University Ubrary Manchester, XXX/1, Manchester 1946, s. 144-156; M. Gaster, "Samiriler", ａ Ｌ＠ X, 148-167; John Macdonald, "Pentateuch, Samaritan", EJd., XIII, 264-268; Ayata Loewenstamm. "Samaritans, Language and Uterature", a.e., XIV, 752-757; S. Noja Noseda. "ai-Samira", EF(ing.), VIII, 1044-1046; Reinhard Pummer, "Samaritans" , Encyclopedia of Religion (ed. L Jones). Detroit 2005, XII, 8067-8071. ｾ＠ MAHMUT ｓａｌｈｏｇｕ＠ r ｂ｡ｴｮｩ＠ ｳｭ｡ｩｬ･ｲＧｮ＠ yedili sisteminde ｮ｡ｴｫ＠ ismi verilen peygamberden sonraki ｡ｬｴ＠ imamdan her birine verilen isim (bk. ｂａｔｉｎｙｅ［＠ L r ｂ｡ｴ＠ TURE (1830- ＠ 900) (1861-1898). ｂ｡ｴ＠ _j Afrika'da Mandingler'in (MandinGine ｳｮｲｬ｡＠ içinde kalan, ｰｵｴ･ｲｳｬｩｮ＠ ｹ｡ｧｮ＠ ｯｬ､ｵ＠ bir çevrede Konyan'a ｢｡ｬ＠ Manyambaladugu'da ､ｯﾭ du. Mandingler'in müslüman Soninke kolundan olan ｢｡ｳ＠ ticaret, ｴ｡ｲｭ＠ ve hayｶ｡ｮ｣ｬｫ＠ ｵｲ｡ｹｯ､Ｎ＠ Kankan'dan Milo'aile burada ｡ｹｮ＠ etnik gruptan ya ｴ｡ｮ＠ putperest Kamara kabilesiyle birlikte ya｡ｭｹ＠ ｢｡ｬ､Ｎ＠ On ｢･＠ ｹ｡ｮ､＠ iken ticarete ｢｡ｬｹｮ＠ Samari bu ｹｬ｡ｲ､＠ alimlerkurarak kendilerinden etkilendi le ｹ｡ｫｮｬ＠ ve ticari faaliyetlerinde onlardan ￶ ｲ･ｮ､ｩ ﾭ ｩ＠ dini kurallara uydu. 1853'te annesinin Sise (Cisse) kabilesinin lideri ｴ｡ｲｦｮ､＠ esir ｡ｬｮｭｳ＠ üzerine onu kurtarmak için ticabu liderin hizmetine girdi. Yedi reti ｢ｲ｡ｫｰ＠ ｹｬ＠ yedi ay yedi gün süren hizmetinin ar､ｮ｡＠ annesinin serbest ｢ｲ｡ｫｴｩｭｳｮ＠ ｳ｡ﾭ ｬ｡､Ｎ＠ Bu süre içerisinde Kur'an ･ｩｴｭｮ＠ devam etti, ｢｡ｺ＠ alimierin derslerine ｫ｡ｴ ﾭ larak dini bilgilerini ｧ･ｬｩｴｲ､Ｎ＠ ａｹｲ｣｡＠ ｡ｴ･ｬｩ＠ ｳｩｬ｡ｨｲｮ＠ ｫｵｬ｡ｮｭｳｹ＠ ilgilendi. ａｲ､ｮﾭ dan Serete ｅｭｩｲ ｬｩ Ｇ ｮｩ＠ ordusunda askeri golar) ｹ｡､Ｌ＠ Sam ori Ture, 1861 'de Kamara kabilesinden ｴｯｰｬ｡､＠ gönüllülerin ｢｡ｮ､＠ dini ve askeri bir mücadele ｢｡ｬｴＮ＠ Komuta kave ｹ｡ｫｮｬｲ＠ demelerinde ｡ｲｫ､ｬｮ＠ ｧ￶ｲ･ｶｬｮ､ｩ＠ bir askeri güç ｯｬｵｴｲ､＠ ve dört ｹｬ＠ içinde Milo bölgesinin en kuvvetli lideri haline geldi. 1871 'de bütün Toran bölgesini hakimiyeti ｡ｬｴｮ＠ alarak Bissandugu'yu yönetim merkezi ｹ｡ｰｴＮ＠ 1875 ｹｬｮ｡＠ kadar Mandingler'in ｹ｡､＠ bölge･ｧｭｮｬｩ＠ ｡ｬｴｮ＠ almalerin ｴ｡ｭｮ＠ ｹ＠ ｢｡ｲ､Ｎ＠ 1878'de ｙｵｫ｡ｲ＠ Nüer bölgesini, 1881'de ｄｹｵｬ｡Ｇｮ＠ en önemli ticari merkezi ｋ｡ｮｫＧ＠ ele geçirdi. Böylece idaresindeki ｴｯｰｲ｡ｫｬｮ＠ ｳｮｲｬ｡＠ kuzeyde bugünSikasso'ya, ､ｯｵ｡＠ kü Mali ･ｨｩｲｬｮ､＠ el-Hac ömer'in ｯｬｵ＠ Ahmedü'nün ülkesine, ｢｡ｴ､＠ Futa Calon'a ve güneyde orｭ｡ｮｬｫ＠ bölgeye kadar ｧ･ｮｩｬｴＮ＠ Hakim ｯｬ､ｵ＠ ｴｯｰｲ｡ｫｬ＠ 162 idari bölgeye ｡ｹｲ､＠ ve her birinin ｢｡ｮ＠ ｹ｡ｫｮ＠ ｡ｫｲ｢ｬｮﾭ dan birini tayin etti. Din alimlerini hükümet görevlilerine ､｡ｮｭ＠ ｹ｡ｰｴＮ＠ ｋ｡ｮｫＧ＠ Afrika'da devlet kurucusu L sonra kendi yur- ele geçirmesinin ｡ｲ､ｮ＠ buönde gelen dini önderlerinden Kur'an ve tefsir dersleri almaya devam eden Samari'ye ilmi bir paye olan "fade" ｵｮｶ｡＠ verilerek ｨ｡ｹｴ＠ boyunca ｢｡ｮ､＠ ｴ｡､＠ ｳ｡ｲｫ＠ giydirildL 25 Temmuz 1884'te "almami" (imam ve emlrü'l-mü'minln) unｶ｡ｮ＠ alan Samari Ture ｹ｡ｫｬ ｫ＠ 40.000 Ｈ｢｡ｺ＠ ｫ｡ｹｴｬｲ＠ göre 60.000) ｫｩｬ＠ bir ordu ｯｬｵｴｲ､ Ｎ＠ Askerlerinin büyük ｫｳｭｮ＠ piediyordu. Bu arada ｮﾭ yade birlikleri ｴ･ｫｩｬ＠ giliz kolonisi Sierra Leone'den tüfek ithal ve ｆｲ｡ｮｳｺ＠ sömürge birliklerinetti. ｮｧｩｬｺ＠ de bulunduktan sonra kendisine ｫ｡ｴ ｬ｡ｮ＠ yerli askerlerin ｹ｡ｲ､ｭｬ＠ silah ｹ｡ｰｭ＠ için atölyeler kurdurdu . Sierra Leone-Gine ｳｮｲ､｡ｫｩ＠ ｡ｬｴｮ＠ madenierinin ｯｬ､ｵ＠ bölgeyi ele geçirmesi maddi gücünü ｡ｲｴ､Ｎ＠ ｲ｡ｮ＠ ｓｍａｌｙｅＩＮ＠ ｓａｍｏｒ＠ bilgilerini ilerietti ve iki ｹｬ＠ duna döndü. Mandingler'in ￧ｯｵｮｬ＠ alan ve tarihi Mali ｓｵ ｬ ｴ｡ｮｬ Ｇ ｮ＠ idaresine yeniden Samari Tu re 81