EIN SÄULEN-FRAGMENT IN DER BAGRATI KATHEDRALE IN KUTAISI

ΔΕΛΤΙΟΝ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Δ΄ ΤΟΜΟΣ ΜΔ΄ ΑΘΗΝΑ 2023-2024 © ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ © ΤΗΕ CHRISTIAN ARCHAEOLOGICAL SOCIETY To Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΔΧΑΕ) εκδίδεται και ηλεκτρονικά: http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion e-ISSN 2241-2190 The Deltion of the Christian Archaeological Society (DChAE) is also published on line: http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion e-ISSN 2241-2190 Το Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας είναι πιστοποιημένο στην Clarivate Analytics και στην ERIH PLUS. The Deltion of the Christian Archaeological Society has been indexed in Clarivate Analytics and in ERIH PLUS. Υπεύθυνοι έκδοσης του τόμου ΜΔ΄ (2023-2024) Editors of the volume 44 (2023-2024) Φιλολογική και εκδοτική επιμέλεια Editing and proofreading Καλλιτεχνική επιμέλεια Art editing Σχεδιασμός εξωφύλλου (2017) Cover design (2017) Υποστήριξη ηλεκτρονικής πλατφόρμας ΔΧΑΕ e-Publishing platform admin Γραμματειακή υποστήριξη Secretarial support Έδρα: Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Βασ. Σοφίας 22, Αθήνα 106 75 e-mail: [email protected] www.chae.gr ISSN 1105-5758 ΚΛΗΜΗΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΝΑΚΗ-ΛΑΠΠΑ ΙΩΑΝΝΑ ΜΠΙΘΑ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΛΛΗΣ ΒΙΚΥ ΦΩΣΚΟΛΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΠΟΥΛΗΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΠΟΥΛΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΑΝΟΣ, ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΜΠΙΘΑ ΣΟΦΙΑ ΓΙΑΝΝΙΩΤΗ Head office: Byzantine and Christian Museum, 22 Vass. Sophias, GR-106 75 Athens e-mail: [email protected] www.chae.gr ISSN 1105-5758 KLIMIS ASLANIDIS MARIA KAZANAKI-LAPPA IOANNA BITHA GEORGIOS PALLIS VICKY FOSKOLOU SOCRATIS POULIS SOCRATIS POULIS SOTIRIS PAPADIMAS GERASIMOS CHRYSOVITSANOS, NIKOLETTA BITHA SOFIA GIANNIOTI ΔΕΛΤΙΟΝ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Δ΄ ΤΟΜΟΣ ΜΔ΄ 2023-2024 DELTION OF THE CHRISTIAN ARCHAEOLOGICAL SOCIETY SERIES 4 VOLUME 44 2023-2024 ATHENS 2023-2024 ΠΕΡΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α / C O N T E N T S ΣυντομογραφιεΣ / AbbreviAtions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 αριΣτοτεληΣ μεντζοΣ, Η βασιλική Α των Φιλίππων. Σχόλια στην αρχιτεκτονική ιστορία και τη λατρεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15-33 Aristotelis Mentzos, The Basilica A of Philippi. Comments on the architectural history and the worship . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33-34 ΚωνΣταντινοΣ Θ. ραπτηΣ, Μια άγνωστη κινστέρνα του δημόσιου υδροδοτικού δικτύου της βυζαντινής Θεσσαλονίκης στην περιοχή του Αγίου Νικολάου Ορφανού . . . . . . . . . 35-42 KonstAntinos t. rAptis, An unknown cistern of the public water supply system of Byzantine Thessaloniki in the area of Hagios Nikolaos Orfanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43-44 ΣωτηρηΣ ΒογιατζηΣ – † νιΚοΣ ΧαρΚιολαΚηΣ, Η (καμένη) νοτιοανατολική πτέρυγα της ιεράς μονής Ξηροποτάμου στο Άγιον Όρος και η γραφική αποκατάστασή της . . . . . . . . 45-76 sotiris voyAdjis – † niKolAos ChArKiolAKis, The (burned) south-east wing of the Xeropotamou monastery in Mount Athos and its graphical reconstruction . . . . . . . . . . . . . . . . . 77-78 ελενη-αΘηνα αγγελη – ευρυδιΚη ΚατΣαλη – αλεξανδρα ΚωΣταρελλη, Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Ακραιφνίου στη Βοιωτία. Συμβολή στη μελέτη της αρχιτεκτονικής του . . . . 79-106 eleni-AthinA Angeli – evridiKi KAtsAli – AlexAndrA KostArelli, The church of Hagios Georgios in Akraifnio, Boeotia. A contribution to the study of its architecture . . . . 107-108 ioAnnis perrAKis – stAvros MAMAlouKos – AthAnAsios KouMAntos, Byzantine and Post-Byzantine church architecture at Ainos (Enez), Eastern Thrace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109-182 ιωαννηΣ περραΚηΣ – ΣταυροΣ μαμαλουΚοΣ – αΘαναΣιοΣ ΚουμαντοΣ, Βυζαντινή και μεταβυζαντινή ναοδομία στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183-184 KliMis AslAnidis, Three churches with aniconic decoration in the Aegean islands reconsidered and a similar example in Crete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185-205 ΚλημηΣ αΣλανιδηΣ, Επανεξέταση τριών ναών με ανεικονικό διάκοσμο στα νησιά του Αιγαίου και ένα παρόμοιο παράδειγμα στην Κρήτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205-206 Asher ovAdiAh, The image of Paradise and Valeria’s inscription in an Early Byzantine wall-painting in the church of the Annunciation in Nazareth. A reexamination . . . . . . . . 207-216 Asher ovAdiAh, Η εικόνα του Παραδείσου και η επιγραφή της Ουαλερίας σε μια πρωτοβυζαντινή τοιχογραφία στον ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στη Ναζαρέτ. Μια επανεξέταση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216-218 AnnA zAKhArovA, The Middle Byzantine wall-paintings in the diaconicon of the Dormition church in Kalambaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219-235 ΔΧΑΕ ΜΔ΄ (2023-2024) 9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ AnnA zAKhArovA, Οι μεσοβυζαντινές τοιχογραφίες του διακονικού του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καλαμπάκας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235-236 νιΚολεττα πυρρου, Οι τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Νικολάου στον Βάτο Ρεθύμνου. Συμβολή στη μελέτη των καλλιτεχνικών εργαστηρίων στη βενετική Κρήτη . . . . 237-260 niKolettA pyrrou, The wall-paintings of the church of Saint Nicholas at Vatos, Agios Vasileios province, Rethymnon. Contribution to the study of artistic workshops in venetian Crete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261-262 γεωργιοΣ Δ. τΣιμπουΚηΣ, Εσχατολογικές αναζητήσεις στην Ήπειρο του 18ου αιώνα: ο εικονογραφικός κύκλος της Αποκάλυψης του Ιωάννη στον ναό της Φανερωμένης κοντά στο Φορτόσι Κατσανοχωρίων Ιωαννίνων, 1787 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263-286 georgios d. tsiMpouKis, Eschatological quests in the 18th century region of Epirus: the iconographic cycle of the Apocalypse of John at the Faneromeni church near Fortosi village, Katsanochoria, 1787 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287-288 elenA sAenKovA, The early-13th-century icon of Saint Demetrius of Thessaloniki enthroned from the State Tretyakov Gallery, Moscow: the iconography of enthroned martyrs and its spread in Russian Medieval art . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289-306 elenA sAenKovA, Εικόνα του ένθρονου αγίου Δημητρίου των αρχών του 13ου αιώνα στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ, Μόσχα: ο εικονογραφικός τύπος των ένθρονων αγίων μαρτύρων και η διάδοσή του στη ρωσική μεσαιωνική τέχνη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307-308 Κατερινα (αιΚατερινη-ΚωνΣταντινα) Κοντοπαναγου, Άγνωστο έργο του Ιωάννη Περμενιάτη: ανιχνεύοντας τον καλλιτεχνικό συγκρητισμό του ζωγράφου . . . . . . . . . . . . . . . . . 309-322 KAterinA KontopAnAgou, An unkown painting of Ioannis Permeniatis: tracing the painter’s artistic syncretism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323-324 μυρταλη αΧειμαΣτου-ποταμιανου, Νικολάου Κάλμπου, εικόνα του αγίου Νικολάου . . 325-340 MyrtAli ACheiMAstou-potAMiAnou, Vita icon of Saint Nicholas by the hand of Nikolaos Kalbos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341-342 αγγελιΚη ΚατΣιωτη – ΔημητριοΣ παπανιΚολαου, Συνευρέσεις a tergo σε λυχνάρια της ύστερης αρχαιότητας από τη Ρόδο. Εικονογραφικές αμφισημίες. Φιλολογικά και ιστορικά υποστρώματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343-360 AngeliKi KAtsioti – diMitrios pApAniKolAou, Sexual intercourse a tergo in late antique lamps from Rhodos. Iconographic ambivalences. The literary and historical background . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361-362 nergis AtAç – guntrAM KoCh, Ein säulen-Fragment in der Bagrati Kathedrale in Kutaisi . . 363-378 nergis AtAç – guntrAM KoCh, Ένα τμήμα κίονα στον καθεδρικό ναό Bagrati στο Kutaisi της Γεωργίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 νιΚολαοΣ γΚιολεΣ, Γλυπτὸ μὲ τὴν Διάβαση τῆς Ἐρυθρᾶς Θάλασσας καὶ ἡ χρήση του . . . . 379-386 niKolAos gKioles, A relief with Crossing of the Red Sea and its use . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 10 ΔΧΑΕ ΜΔ΄ (2023-2024)