Environmental law in Anthropocene epoch

‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره هفدهم‪ ،‬شماره ‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪15-28‬‬ ‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن (نو ‪ -‬انسانی)‬ ‫ژانت بلیک‪ 1‬و امیر پناهنده ثمرین‬ ‫‪ 1‬گروه حقوق بشر‪ ،‬دانشکده حقوق‪ ،‬دانشگاه شهید بهشتی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‬ ‫‪ 2‬گروه حقوق محیط زیست‪ ،‬دانشکده حقوق‪ ،‬دانشگاه شهید بهشتی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‬ ‫‪*2‬‬ ‫تاریخ دریافت‪1396/03/15 :‬‬ ‫تاریخ پذیرش‪1397/09/25 :‬‬ ‫بلیک‪ ،‬ژ‪ .‬و ا‪ .‬پناهنده ثمرین‪ .1398 .‬حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن (نو ‪ -‬انسانی)‪ .‬فصلنامه علوم محیطی‪.15-28 :)3(17 .‬‬ ‫سابقه و هدف‪ :‬در سالهای گذشته‪ ،‬کارگروه آنتروپوسن‪ ،‬به سرپرستی یان زاالشوویچ‪ ،‬با انتشار مقاله های زیاد‪ ،‬مهمترین نقش را در تعریف‬ ‫و توجیه دور آنتروپوسن (نو‪-‬انسانی) از منظر علوم تجربی داشته است‪ .‬ویداس از جمله مهمترین نویسندگانی است که دربارهی ارتباط میان‬ ‫دور آنتروپوسن با حقوق بین الملل مطالبی را به نگارش درآورده است‪ .‬پژوهش کنونی با هدف بیان مطالب بنیادین در این زمینه و توسعهی‬ ‫مفاهیم مرتبط با حقوق محیط زیست در عصر جدید انجام شده است که پیشینهای در مقاله ها با زبان فارسی ندارد‪ .‬همچنین‪ ،‬مقالهی حاضر‬ ‫به دنبال نشان دادن رابطهی قوی میان یافتههای علوم پایه و اصول کلّی حقوق محیط زیست است‪.‬‬ ‫دانان محیط زیست مورد بررسی قرار میگیرد‪.‬‬ ‫مواد و روش ها‪ :‬در این مقاله‪ ،‬واپسین یافته های علمی در کنار رویکردهای نوین حقوق ِ‬ ‫تغییرات محیط زیستی اخیر در سطح جهان‪ ،‬نشان میدهد که زمین احتماالً وارد یک «دو ِر» زمینشناختی نوین‪ ،‬زی ِر سلطهی انسان شده‬ ‫است‪ .‬دو موضوع تن ّوع زیستی و تغییرات اقلیمی‪ ،‬مهمترین بخشهایی هستند که حقوق محیط زیست در عصر نوین از آن ها حمایت میکند‪.‬‬ ‫شدت از آثار منفی دگرگونی بومسازگان کره زمین در آنتروپوسن آسیب دیده اند‪.‬‬ ‫زیرا به ّ‬ ‫نتایج و بحث‪ :‬بسیاری از حقوقدانان‪ ،‬موضوع های حقوق محیط زیست و حکمرانی را محصول دور پایدار هولوسن می دانند که در آن‪ ،‬درک‬ ‫رابطهی انسان و محیط زیست ساده تر به نظر می آمد و مرکزیت انسان و دولت ها کمکم در آن تثبیت گردیده است‪ .‬در حالی که در دور‬ ‫آنتروپوسن‪ ،‬پایداری و قابلیت پیشبینی کمتری وجود دارد و برای بازگرداندن یکپارچگی به محیط زیست زمین‪ ،‬رویکرد «بوم‪-‬مرکز» باید‬ ‫جای رویکرد مبتنی بر «محوریت انسان یا دولت ها» را در قوانین و معاهدات بگیرد‪.‬‬ ‫نتیجهگیری‪ :‬یکی از اصولی که در عصر کنونی باید در حقوق بین الملل مورد تأکید قوانین بین المللی باشد‪ ،‬پذیرش «مسؤولیت» برای‬ ‫اصل «حاکمیت دائمی دولت ها بر منابع طبیعی خود» یک قاعده ی آمره در حقوق‬ ‫حفظ یکپارچگی محیط زیست زمین است‪ .‬اگر‬ ‫ِ‬ ‫یکپارچگی بوم شناختی» نیز تکلیفی‬ ‫بینالملل دانسته شود‪ ،‬باید‪ ،‬در مقابل‪« ،‬مسؤولیت دولت ها بر حفاظت از منابع طبیعی» و یا «حفظ‬ ‫ِ‬ ‫حقوق محیط زیست ارائه شود تا در آن‪ ،‬اصول‬ ‫جدی برای آن ها به شمار بیاید‪ .‬پیشنهاد میشود اعالمیهای در زمینهی اصول بنیادین‬ ‫ّ‬ ‫ِ‬ ‫راهنمای بشر در زمینهی حقوق و تکالیفاش در ارتباط با محیط زیست در عصر حاضر تدوین گردد‪.‬‬ ‫واژههای کلیدی‪ :‬آنتروپوسن‪ ،‬حقوق بینالملل محیط زیست‪ ،‬یکپارچگی بوم شناختی‪ ،‬تغییرات اقلیم‪ ،‬مسؤولیت مشترک‪ ،‬قاعده آمره‪.‬‬ ‫‪* Corresponding Author: Email [email protected]‬‬ ‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن‪...‬‬ ‫مقدمه‬ ‫توجیه دور نو ‪ -‬انسانی از منظر علوم تجربی داشته است‪ .‬ویداس‬ ‫از جمله مهمترین نویسندگانی است که دربارهی ارتباط میان‬ ‫آنتروپوسِ ن‪ 1‬یک «دور زمین شناختی»‪ 2‬است که پس از‬ ‫دور آنتروپوسن یا نو ‪ -‬انسانی با حقوق بینالملل مطالبی را به‬ ‫دور هولوسن روی داده است و اشاره به دوره یا زمانی دارد که‬ ‫نگارش درآورد (‪ )Vidas, 2015‬و در نتیجه‪ ،‬توجه و عالقهی‬ ‫انسان بر سیارهی زمین تأثیری شگرف و البته نابودگر میگذارد‪.‬‬ ‫نگارندگان مقاله را برانگیخت‪.‬‬ ‫آگاهی به دست آمده از این تغییرها‪،‬‬ ‫در این دور‪ ،‬ما انسانها با‬ ‫ِ‬ ‫پژوهش کنونی با هدف بیان مطالب بنیادین در این زمینه و‬ ‫به این میاندیشیم که چگونه با این تغییرها پیکار کنیم یا آثار‬ ‫توسعهی مفاهیم مرتبط با حقوق محیط زیست در عصر جدید‬ ‫منفیاش را کاهش دهیم‪ .‬نگرش انسانها نسبت به این تغییرها‬ ‫انجام شده است که پیشینهای در مقالههای با زبان فارسی‬ ‫و چگونگی برخورد و حفظ منبعهای طبیعی‪ ،‬انرژی و امنیت‬ ‫ندارد‪ .‬همچنین‪ ،‬مقالهی حاضر به دنبال نشان دادن رابطهی‬ ‫قوی میان یافتههای علوم پایه و اصول ک ّلی حقوق محیط‬ ‫آن و در کل‪ ،‬محیط زیست اطراف‪ ،‬منجر به شکلگیری رویکرد‬ ‫حقوق محیط زیست جدیدتری خواهد شد‪ .‬حقوق محیط‬ ‫زیست است‪.‬‬ ‫پی تنظیم‬ ‫زیست نیز‪ ،‬که بر خالف دیگر بخشهای حقوق در ِ‬ ‫در پژوهش حاضر‪ ،‬این پرسش مطرح است که رابطهی انسان‬ ‫رابطه میان انسانها با محیط زیست زمین است (نه رابطهی‬ ‫با محیط زیست در «دور آنتروپوسن» یا «دور نو ‪ -‬انسانی» چه‬ ‫انسانها با یکدیگر)‪ ،‬اثری مستقیم بر این دگرگونیهای تازه در‬ ‫تفاوتی با پیش از آن خواهد داشت یا باید داشته باشد‪ .‬دیگر‬ ‫مقیاس سیارهای خواهد داشت‪.‬‬ ‫اینکه‪ ،‬اصول حقوقی و قوانین محیط زیستی بشر چه پاسخی‬ ‫انجمن‬ ‫چینهشناسی‬ ‫در سال ‪ 2008‬میالدی‪« ،‬کمیسیون‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫زمینشناسی لندن»‪ 3‬پیشنهاد کرد آنتروپوسن بعنوان یک‬ ‫برای تغییرهای بومسازگان زمین ‪ 5‬خواهد داشت و در این راه‪،‬‬ ‫چه رویکردهایی را میتواند اتخاذ کند‪ .‬در این مقاله‪ ،‬واپسین‬ ‫«دور زمین شناختی» بطور رسمی ثبت شود‪ .‬نشست «کارگروه‬ ‫آنتروپوسن» ‪ 4‬در آوریل ‪ 2016‬میالدی در شهر اُسلو برگزار‬ ‫دانان محیط‬ ‫یافتههای علمی در کنار رویکردهای نوین حقوق ِ‬ ‫شد‪ .‬بمنظور ثبت این اصطالح بعنوان واحدی از تاریخ زمین‪،‬‬ ‫اصلی‬ ‫زیست مورد بررسی قرار میگیرد‪ .‬از آنجا که موضوع‬ ‫ِ‬ ‫این پژوهش‪ ،‬دور زمینشناختی نوین‪ ،‬نظریات مرتبط با آن‬ ‫برسد‪« .‬کارگروه آنتروپوسن» بعنوان بخشی از «کمیتهی‬ ‫ِ‬ ‫زیست آن است‪ ،‬در بخش نخست‪،‬‬ ‫و به تبع آن‪ ،‬حقوق محیط‬ ‫این موضوع باید به تصویب «اتّحادیهی بین المللی علوم زمین»‬ ‫خالصهای از تاریخ پیدایش حیات و تکامل آن در مقیاس‬ ‫چینهشناسی کواترنری» تشکیل شده است که این کمیته‬ ‫دورههای زمینشناختی بررسی و گفته میشود تا جایگاه این‬ ‫خود بخشی از «کمیسیون بین المللی چینه شناسی» است‪.‬‬ ‫عصر‪ -‬یا به بیان علمی «دور» زمینشناختی‪ -‬روشن گردد‪ .‬پس‬ ‫کارگروه آنتروپوسن بطور رسمی به ثبت «دور آنتروپوسن»‬ ‫از آن‪ ،‬چند مورد از مسئلهها و دغدغههای جهانی یا مشترک‬ ‫رأی داد و در تاریخ اوت ‪ 2016‬میالدی در کنگرهی بینالمللی‬ ‫انسان امروز بررسی میشود‪ .‬مسئلههای مشترکی که در اسناد‬ ‫زمینشناختی این تصمیمگیری را بیان کرد (‪Zalasiewicz et‬‬ ‫‪.)al., 2010‬‬ ‫مرتبط با حقوق بینالملل بیان شدهاند و به این ترتیب‪ ،‬موجب‬ ‫بررسیهای علمی‪،‬‬ ‫در زمان نگارش مقالهی پیش رو‪ ،‬نتایج‬ ‫ِ‬ ‫میشود مسیر برای شکلدهی به نظم حقوقی جدید مبتنی بر‬ ‫بویژه مقالههای اعضای کارگروه آنتروپوسن‪ ،‬در اختیار‬ ‫یکپارچگی بومشناختی و پایداری محیط زیستی گشوده شود‪.‬‬ ‫رابطهی دور آنتروپوسِ ن و حقوق محیط زیست یا بینالملل‬ ‫گزیدهای از تاریخ زمین‬ ‫حقوقدانان بینالمللی قرار گرفته بود و آثاری چند‪ ،‬در‬ ‫نگاشته شد که مورد مطالعهی نگارندگان در راه تدوین‬ ‫شناختی زمین با حیات‬ ‫ارتباط تقسیمبندیها و واحدهای زمین‬ ‫ِ‬ ‫نوشتهی حاضر قرار گرفت‪ .‬در این زمینه‪ ،‬کارگروه آنتروپوسن‪،‬‬ ‫یا زندگی جانداران روی زمین‪ ،‬از جمله مهمترین موضوعها‬ ‫به سرپرستی یان زاالشوویچ‪ ،‬با انتشار مقالههای زیاد‬ ‫ِ‬ ‫زیست‬ ‫در بررسی و دسته بندیِ تاریخ زمین است‪ .‬یعنی‪،‬‬ ‫(‪ ،)Zalasiewicz et al., 2015‬مهمترین نقش را در تعریف و‬ ‫جانداران و به طور کلی محیط زیست زمین‪ ،‬شرایط اقلیمی و‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪16‬‬ ‫بلیک و پناهنده ثمرین‬ ‫(از ‪ 2‬و نیم میلیون سال پیش تا ‪ 11‬هزار سال پیش) و دور‬ ‫بومشناختی آن بر نامگذاری و تقسیم بندیِ واحدهای زمانی در‬ ‫مقیاس زمین شناختی مؤثّر بوده است‪.‬‬ ‫هولوسِ ن‬ ‫امروزه‪ ،‬دیرینهشناسان بر این باور هستند که شکلگیری‬ ‫پلئیستوسن پسین بیشتر با یخبندانهای سراسری شناخته‬ ‫دور‬ ‫ِ‬ ‫زمین به حدود چهار و نیم میلیارد سال پیش باز میگردد و‬ ‫میشود و دو ِر هولوسن دربرگیرندهی زمان گسترش و تأثیر‬ ‫زیستی کنونی و پراکندگی آن روی زمین‪ ،‬حاصل حدود‬ ‫تنوع‬ ‫ِ‬ ‫گونهی انسان در سراسر کرهی زمین است‪ .‬آغاز این دور با‬ ‫(‪.)Boenigk et al., 2015‬‬ ‫پایان آخرین عصر یخبندان و گرم شدن دوبارهی زمین مصادف‬ ‫چهار میلیارد سال تکامل است‬ ‫‪12‬‬ ‫(از ‪ 11‬هزار سال پیش تاکنون) (‪.)Fan, Hou, 2016‬‬ ‫سطوح زیست روی‬ ‫تا حدود ‪ 600‬میلیون سال پیش‪ ،‬تمام‬ ‫ِ‬ ‫میشود (‪.)Walker et al., 2009‬‬ ‫زمین از باستانیان‪ ،‬باکتریها‪ ،‬پروتوزوئرها و دیگر جانداران‬ ‫دربارهی انقراض کواترنری‪ ،‬بارزترین وجه‪ ،‬ناپدید شدن‬ ‫تکسلولی تشکیل شده بود‪ .‬تاریخچهی تنوع زیستی در‬ ‫سال‬ ‫درازنایِ «اَبَردوران پیدازیستی»‪( 6‬یعنی ‪ 540‬میلیون‬ ‫ِ‬ ‫سریع «انفجار کامبرین»‪ 7‬آغاز میشود‪،‬‬ ‫گذشته)‪ ،‬با رشد‬ ‫ِ‬ ‫دورهای که در آن کمابیش هر شاخهای از جانداران چندسلولی‬ ‫سال‬ ‫برای نخستین بار پدیدار گشت‪ .‬در طول ‪ 400‬میلیون ِ‬ ‫بعد‪ ،‬تن ّوع زیستی در بی ُمهرگان‪ ،‬در مجموع‪ ،‬افزایشی کم و در‬ ‫بین مهرهداران در مجموع‪ ،‬افزایش نمایی و زیادی داشته است‬ ‫(‪ .)Sahney et al., 2009‬این افزایش چشمگیر تنوع زیستی‬ ‫همواره در هر دوره با یک دورهی نابودی تنوع زیستی همراه‬ ‫بوده است که این رویدادها « انقراض جمعی»‪ 8‬نامیده میشوند‪.‬‬ ‫گونههای جانوری بزرگ جثّه در خشکی است که موسوم‬ ‫به «بزرگزیاگان»‪ 13‬میباشند‪ .‬بین ‪ 50‬هزار تا ‪ 11‬هزار سال‬ ‫گذشته‪ ،‬بیشتر پستانداران بزرگ در همه جا به غیر از آفریقا‬ ‫منقرض شدند‪ .‬بطور کلّی دو فرضیه دربارهی دلیل انقراض‬ ‫کواترنری وجود دارد‪ ،‬تغییرهای اقلیمی و شکار توسط انسانها‪.‬‬ ‫تغییرها در اقلیم بین عصرهای یخبندان و میانیخبندان‬ ‫موجب تغییرات در پوشش گیاهیای شده است که بسیاری از‬ ‫بزرگزیاگان به آن وابسته بودهاند (‪ .)Surovell, 2008‬همچنین‪،‬‬ ‫دربارهی نقش انسان گفته شده است انقراض جانوران‪ ،‬گیاهان‬ ‫و دیگر جانداران بدلیل ف ّعالیتهای انسان‪ ،‬ممکن است ح ّتی‬ ‫بر اساس دادههای فسیلها‪ ،‬امروزه پنج رویداد انقراض بزرگ‬ ‫به اواخر دو ِر پلئیستوسن حدود ‪ 12‬هزار سال پیش بازگردد‬ ‫و چندین رویداد انقراض کوچک برای حیات در طول تاریخ‬ ‫(‪ .)Zalasiewicz et al., 2008‬بسیاری نیز معتقدند که بشر‬ ‫پیدایش زمین شناسایی شده است‪ .‬الزم به توضیح است تاریخ‬ ‫واپسین آن همان‬ ‫زمین به چهار اَبَردوران تقسیم میشود که‬ ‫ِ‬ ‫انقراض طبیعی را در این دوره پیش انداخت‪ .‬البته نکتهی قابل‬ ‫«ابردوران پیدازیستی» است و دربرگیرندهی ‪ 540‬میلیون‬ ‫ِ‬ ‫سال اخیر میشود و تنوع جانداران در آن رو به فراوانی رفته‬ ‫زمانی پیدازیستی خود به سه «دوران»‪ ،‬دوازده‬ ‫است‪ .‬مقیاس‬ ‫ِ‬ ‫«دوره» و دهها «دور» و «عصر» تقسیمبندی شده است‬ ‫(‪.)International Commission on Stratigraphy, 2014‬‬ ‫یادآوری این است که نیازی نیست تا انقراض همهی ردهها در‬ ‫همهی زمانها و مکانهای دورهی کواترنری به یک دلیل مشابه‬ ‫بوده باشد‪.‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ولی انقراض هولوسن که از آن بعنوان یک انقراض«مردمزاد»‬ ‫نام میبرند‪ ،‬در ادامهی انقراض کواترنری گسترش یافت‪ .‬در روند‬ ‫انقراض هولوسن نیز همچنان بزرگزیاگان ناپدید شدند و البته‬ ‫گیاهان نیز از این اتّفاق مصون نماندند‪ .‬انقراض «مردمزاد» در‬ ‫مواد و روشها‬ ‫تغییرات و انقراضهای کواترنری‬ ‫دو ِر هولوسن پس از پراکنده شدن انسان در کرهی زمین به‬ ‫این دلیل رخ داد‪ .‬دربارهی نقش انسان در انقراض هولوسن‬ ‫‪ 66‬میلیون سال پیش‪ ،‬پس از آخرین انقراض جمعی بزرگ‪،‬‬ ‫«دوران نوزیستی» (سنوزوئیک)‪ 9‬آغاز شده و تا عصر حاضر‬ ‫ادامه یافته است‪ .‬این مقیاس زمانی‪ ،‬دربرگیرندهی سه «دوره»‬ ‫است‪ :‬پالئوژن‪ ،‬نئوژن و کواترنری‪ .10‬دورهی واپسین یعنی‬ ‫‪11‬‬ ‫کواترنری به دو «دور» تقسیم میشود ‪ :‬دور پل ِئیستوسِ ن‬ ‫ِ‬ ‫جهانی گازهای‬ ‫غلظت‬ ‫عوامل مختلفی بیان شده است‪ .‬افزایش‬ ‫ِ‬ ‫گلخانهای و تغییرهای اقلیم‪ ،‬نابودی اقیانوسها از طریق آلودگی‬ ‫و صید‪ ،‬تخریب و تغییر بومسازگانها و کاربری زمینها‪،‬‬ ‫جنگلزدایی‪ ،‬شکار و ورود گونههای غیربومی مهمترین آنها‬ ‫هستند‪ .‬به هر حال‪ ،‬بسیاری از دانشمندان‪ ،‬انقراض هولوسن‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪17‬‬ ‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن‪...‬‬ ‫میباشد (‪ .)Lewis and Maslin, 2015‬دیگر پژوهشگران که‬ ‫را ششمین رویداد انقراض جمعی بزرگ به حساب میآورند‪ .‬از‬ ‫‪16‬‬ ‫سویی دیگر‪ ،‬همچنان توافقی بر سر اینکه انقراض کواترنری و‬ ‫بر روی ویژگی در‪-‬‬ ‫فیزیکی آنتروپوسِ ن تأکید‬ ‫زمانی الیههای‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫میکنند‪ ،‬معتقدند شروع و تأثیرگذاریِ این دور در طول زمان‬ ‫شمار آورد‪ ،‬وجود ندارد‪.‬‬ ‫پراکنده شده است و به یک نقطهی زمانی محدود نمیشود‬ ‫ورود به دور نوین؛ آنتروپوسِ ن‬ ‫(‪.)Edgeworth et al., 2015‬‬ ‫تغییر های محیط زیستی اخیر در سطح جهان‪ ،‬نشان میدهد‬ ‫که زمین احتماالً وارد یک «دو ِر» زمینشناختی نوین‪ ،‬زی ِر‬ ‫دانشمندان‬ ‫با این حال به نظر میرسد بر اساس نوشتههای اخیر‬ ‫ِ‬ ‫کارگروه بینالمللی آنتروپوسن‪ ،‬مدرک کافی راجع به تغییرهای‬ ‫سلطهی انسان شده است‪ .‬در اوایل دههی ‪ 2000‬میالدی‪،‬‬ ‫چشمگیر چینهشناختی برای شناسایی آنتروپوسِ ن بعنوان یک‬ ‫پائول کروتسن دانشمند هلندی‪ ،‬ادعا نمود که به دلیل تأثیر‬ ‫دو ِر نوین زمینشناختی به دست آمده است‪ .‬در طول بخش‬ ‫ات توسعهی اقتصادی و افزایش جمعیت انسان‪ ،‬زمین دو ِر‬ ‫هولوسن را ترک گفته و وارد یک دور کام ً‬ ‫ال جدید شده است‬ ‫توجه و بزرگی از سرزمینهای بدون یخ زمین‪ ،‬یک مر ِز‬ ‫قابل ّ‬ ‫انقراض هولوسن را باید یکی دانست یا رویدادهای جداگانهای به‬ ‫«زمین تغییریافته» به دست‬ ‫جدایی میان‬ ‫چینهشناختی‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫انسان و رسوبهای زمینشناختی طبیعی را نمایان میکند‪.‬‬ ‫که آن را آنتروپوسن نامید (‪ .)Steffen et al., 2011‬از سال‬ ‫‪ 2009‬میالدی‪ ،‬این مفهوم تحت بررسی دقیق زمینشناختی‬ ‫الزم به توضیح است اساس همهی دورانها‪ ،‬دورها و عصرها‬ ‫قرار گرفت‪ .‬بنابر ا ّدعای برخی نویسندگان‪ ،‬زمین در حال تجربه‬ ‫از کامبرین به بعد‪ ،‬با «میخ طالیی»‪ 17‬تعیین و در آن یک‬ ‫کردن یک جابهجایی از دور هولوسن به یک وضعیت سیارهایِ‬ ‫گون جهانی» ‪ 18‬برگزیده‬ ‫برش مناسب بعنوان یک «برش چینه ِ‬ ‫نوین میباشد‪ .‬دور هولوسن از نظر محیط زیستی بعنوان یک‬ ‫میشود‪ .‬میخ طالیی در یک نقطهی توافقی درون آن قرار‬ ‫دور پایدار شناخته میشود‪ .‬هولوسن به خودی خود‪ ،‬یک عامل‬ ‫گون‬ ‫برش چینه ِ‬ ‫داده میشود تا مبنای تعیین یک «نقطه و ِ‬ ‫مرزیِ جهانی» (‪ )GSSP‬باشد‪ .‬تعیین مبنایی برای آنتروپوسِ ن‬ ‫که آنتروپوسن دربردارندهی ناپایداریِ شرایط محیط زیستی‬ ‫میباشد (‪.)Vidas, 2015‬‬ ‫توسط یک نقطه و برش چینهگون در رسوبها‬ ‫ممکن است ّ‬ ‫ّ‬ ‫مشخص شود‬ ‫یا مغزههای یخی و یا تنها با یک تاریخ عددی‬ ‫هرچند به طور رسمی این اصطالح بعنوان یک مقیاس‬ ‫(‪.)Zalasiewicz, 2008‬‬ ‫زمانی در زمینشناسی ثبت نشده است‪ ،‬با این حال تاریخهای‬ ‫تغییر الگوها در برابر تغییرهای سیارهای‬ ‫پیشنهاد شده است‪ .‬تاریخی که توسط کروتسن و چند تن‬ ‫علمی زمینشناختی که در بخش‬ ‫افزون بر آزمایشهای‬ ‫ِ‬ ‫پیشین مورد اشاره قرار گرفت‪ ،‬برخی حقوقدانان بر این باور‬ ‫کلیدی در گسترش تمدن بشری به حساب میآید‪ .‬در حالی‬ ‫گوناگونی توسط دانشمندان بعنوان تاریخ شروع این دور‬ ‫دیگر همواره پیشنهاد شده است‪ ،‬سال ‪ 1800‬میالدی است‬ ‫ِ‬ ‫زیست طبیعی هم‬ ‫هستند که تسلط انسان بر اجزای محیط‬ ‫که همزمان با هجوم صنعتیسازی‪ ،‬یکی از ویژگیهای اصلی‬ ‫اکنون بسیار زیاد شده است‪ .‬آلودگیها و تأثیرهای انسان بر‬ ‫آن‪ ،‬گسترش استفاده از سوختهای فسیلی بوده است‪.‬‬ ‫تغییرها در غلظت کربندیاُکسید در جو زمین یکی دیگر از‬ ‫بخشهای طبیعت و حضور وی در همه جای زمین‪ ،‬نشان از‬ ‫این است که زمین و ساکنان آن وارد دور «آنتروپوسن» شدهاند‬ ‫استداللهای این گروه است (‪.)Crutzen and Steffen, 2007‬‬ ‫(‪.)Houck, 2012‬‬ ‫در ژانویهی ‪ 2015‬میالدی‪ 26 ،‬عضو از ‪ 38‬عضو «کارگروه‬ ‫بینالمللی آنتروپوسن» با انتشار مقالهای ادعا کردند که آزمایش‬ ‫ژنتیکی مورد استفاده برای غذا و کشاورزی‬ ‫تنوع منبعهای‬ ‫ِ‬ ‫نقشی بسیار حیاتی را در برطرف نمودن نیازهای تغذیهای‬ ‫هستهایِ ترینیتی‪ 15‬در جوالیِ ‪ 1945‬میالدی نقطهی آغازین‬ ‫انسان ایفا میکند‪ .‬در صورت پذیرش این نظر که تغییرهای‬ ‫این دور جدید پیشنهادی است (‪)Zalasiewicz et al., 2015‬‬ ‫دادن‬ ‫اقلیمی در زمین در حال روی دادن است و قرار‬ ‫ِ‬ ‫شناختی» نوینی همچون‬ ‫قرینههای نشاندهندهی «دور زمین‬ ‫ِ‬ ‫در مارس ‪ 2015‬میالدی‪ ،‬در مقاله دیگری ا ّدعا شد که یکی از‬ ‫دو تاریخ ‪ 1610‬یا ‪ 1964‬میالدی‪ ،‬تاریخ آغاز دور آنتروپوسن‬ ‫«آنتروپوسن» در کنار آن‪ ،‬میتوان نتیجه گرفت بسیاری از ابعاد‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪18‬‬ ‫بلیک و پناهنده ثمرین‬ ‫تن ّوع زیستی نیز دستخوش دگرگونی خواهد شد‪ .‬منبعهای‬ ‫به این موضوع نیز توجه خاصی داشته است‪ .‬در اعالمیهی ریو‬ ‫ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی نیز یکی از سطوح‬ ‫‪ 2012‬میالدی بر «ضرورت ارتقا‪ ،‬افزایش و حمایت از کشاورزیِ‬ ‫گوناگونی زیستی روی زمین است که باید با تغییرهای جدید‬ ‫ِ‬ ‫شامل محصولها‪ ،‬دامها‪ ،‬جنگلداری‪ ،‬ماهیگیری‬ ‫پایدارتر که‬ ‫ِ‬ ‫اقلیمی و زمینشناختی زمین همسو گردد‪ .‬تولید مواد غذایی‬ ‫مورد نیاز‪ ،‬بویژه در نظر گرفتن کشورهایی که از تغییرهای‬ ‫و آبزیپروری است که امنیت غذایی را بهبود میبخشد‬ ‫و گرسنگی را ریشهکن میکند و از نظر اقتصادی بادوام‬ ‫اقلیمی بیشترین لطمه را میخورند‪ ،‬نمونهای ضروری است‪.‬‬ ‫است ‪ »...‬تأکید شده است‪ .‬همچنین‪ ،‬ضرورت پایداری بوم‬ ‫سازگاری با بومسازگان و حفظ تنوع زیستی‬ ‫شناختی و موضوع تنوع زیستی در قطعنامهی مجمع عمومی‬ ‫تنوع زیستی به معنای گوناگونی حیات در سه سطح ژنتیکی‪،‬‬ ‫ملل م ّتحد با نام «دگرگون ساختن جهان ما‪ :‬دستورکار ‪2030‬‬ ‫(‪Gaston and Spicer,‬‬ ‫برای توسعهی پایدار» مورد توجه ویژه قرار گرفته است‪ .‬بعنوان‬ ‫‪ .)2004‬پس باتوجه به نیاز به استفاده از الگوها و نگرشهای‬ ‫نمونه‪ ،‬ارتقای کشاورزی پایدار یکی از موارد هدف دوم و توقف‬ ‫نوین در حفاظت از تنوع زیستی زمین‪ ،‬اهمیت و نقش تنوع‬ ‫نابودی تنوع زیستی از موارد هدف پانزدهم این سند است‪.‬‬ ‫«منابع ژنتیکی» بعنوان یکی از سطح های تنوع زیستی روی‬ ‫در این سند اعالم شده است اجرای رویههای انعطافپذیر در‬ ‫زمین در بقای تنوع زیستی و همچنین سازگار شدن آن با‬ ‫ظرفیت سازگاری‬ ‫ِ‬ ‫کشاورزی موجب حفظ بومسازگانها و تقویت‬ ‫گونهای و بومسازگانی تعریف شده است‬ ‫شرایط اقلیمی زمین پررنگتر میشود‪.‬‬ ‫با تغییرهای اقلیمی میشود‪.‬‬ ‫به بیان دیگر‪ ،‬سرعت تغییرهای محیط زیستی (مانند تغییرهای‬ ‫همان طور که دربارهی پایداریِ بومشناختی نیز گفته شد‪،‬‬ ‫اقلیمی) که بیشتر مردم ‪ -‬زاد نیز میباشند‪ ،‬نیاز به الگوهای‬ ‫جدید را در پرداختن به بخش زندهی محیط زیست نیز بیشتر‬ ‫یکی از تفاوتها در رویکرد بشر نسبت به حفاظت از محیط‬ ‫زیست در دو ِر جدید‪ ،‬چرخش به سمت رویکر ِد «بوم ‪ -‬مرکز»‬ ‫میکند‪ .‬الگوی «پایداری بومشناختی»‪19‬یکی از راهکارها برای‬ ‫است‪ .‬یعنی به جای حفاظت از محیط زیست برای استفادهی‬ ‫بازگرداندن پیوستگی طبیعت روی زمین است‪ .‬بر اساس این‬ ‫انسان‪ ،‬حفاظت از محیط زیست در مقابل آسیبهای انسان به‬ ‫الگو انسان باید در هماهنگی با طبیعت زندگی کند که این‬ ‫محیط زیست انجام خواهد گرفت‪ .‬در واقع‪ ،‬این رویکرد بیشتر بر‬ ‫نیازمند احترام به اجزای طبیعت‪ ،‬بویژه تنوع زیستی و اقدام‬ ‫خطرهای بوجود آمده در دور آنتروپوسن تأکید دارد‪.‬‬ ‫عملی در جهت حفاظت و احیای محیط زیست طبیعی است‪.‬‬ ‫از دیگر مفاهیمی که امروزه مورد تأکید بیشتری قرار‬ ‫حفاظتی مبتنی بر «پایداری بومشناختی»‬ ‫در واقع‪ ،‬رویکرد‬ ‫ِ‬ ‫میگیرد‪ ،‬مفهوم «یکپارچگی بوم شناختی»‪ 23‬است‪ .‬بدنهی‬ ‫میبایست جایگزین رویکرد انسان ‪ -‬مرکز ‪ 20‬کنونی در حقوق‬ ‫افزایش معاهدههای محیط زیستی که بطور محدود بر‬ ‫رو ‪ -‬به ‪-‬‬ ‫ِ‬ ‫محیطزیست شود (‪.)Montini, 2014‬‬ ‫روی بخشها یا مشکالتی خاص تمرکز میکند‪ ،‬نتوانسته تضمین‬ ‫ژنتیکی آنها در تأمین‬ ‫اشاره شد که نقش گیاهان و تنوع‬ ‫ِ‬ ‫نماید که تالشهایش منجر به بهبودی شبکهای در همهی‬ ‫غذای مردمان منطقههای گوناگون زمین بسیار حیاتی است و‬ ‫المللی‬ ‫بخشها میشود‪ .‬پس به نظر میآید معاهدههای بین‬ ‫ِ‬ ‫توجه به آن در دور آنتروپوسن که تغییرهای اقلیمی و کاهش‬ ‫ّ‬ ‫محیط زیستی بهتر است رویکردی کلنگر دربارهی زیست سپهر‬ ‫تن ّوع زیستی را در پی داشته است‪ ،‬بیشتر خواهد شد‪ .‬یکی از‬ ‫یکپارچگی بومشناختی یا اکولوژیک‪،‬‬ ‫زمین داشته باشند‪ .‬مفهوم‬ ‫ِ‬ ‫راهکارها در تطبیق با الگوی پایداری بومشناختی‪« ،‬کشاورزی‬ ‫نخستین بار در «موافقتنامهی کیفیت آب دریاچههای بزرگ»‬ ‫پایدار» میباشد‪ .‬در نشست زمین ‪ 2012 21‬میالدی که بیست‬ ‫در سال ‪ 1978‬میالدی میان کانادا و ایاالت م ّتحده آمریکا‬ ‫سال پس از نشست زمین ‪ 1992‬میالدی در ریو دی ژانیرو‬ ‫یکپارچگی‬ ‫ظاهر شد که هدف از انعقاد آن «بازیابی و نگهداریِ‬ ‫ِ‬ ‫رسمی بینالدولی در نهایت یک اعالمیه‬ ‫تشکیل شد‪ ،‬جلسهی‬ ‫ِ‬ ‫زیستی آبِ بومسازگان حوزهی دریاچههای‬ ‫شیمیایی‪ ،‬فیزیکی و‬ ‫ِ‬ ‫با عنوان «آیندهای که ما میخواهیم»‪ 22‬صادر کرد‪ .‬این اعالمیه‪،‬‬ ‫بزرگ» بود‪ .‬اعضای «کنوانسیون حفاظت از منابع زندهی دریایی‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪19‬‬ ‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن‪...‬‬ ‫جنوبگان» ‪ 1980‬میالدی‪ ،‬موضوع «اهمیت نگهداری محیط‬ ‫تغییر اقلیمی تنها به عامل انسانی آن توجه شده است‪.‬‬ ‫یکپارچگی بومسازگان دریاهای پیرامون‬ ‫زیست و حفاظت از‬ ‫ِ‬ ‫یکی از موضوعهایی که در سالهای اخیر توجه حقوقدانان‬ ‫جنوبگان» را مورد شناسایی قرار دادند‪ .‬این کنوانسیون‪ ،‬از اجزای‬ ‫محیط زیست را نیز به خود جلب نموده است‪ ،‬روشهایی با‬ ‫نظام معاهدهای جنوبگان است که در سال ‪ 1980‬میالدی برای‬ ‫عنوان «زمین ‪ -‬مهندسی» یا «مهندسی اقلیم»‪ 26‬بوده است‪.‬‬ ‫امضا گشوده شد و در سال ‪ 1982‬الزماالجرا گردید‪ .‬هدف‬ ‫اصطالح «زمین ‪ -‬مهندسی» که بوسیلهی چزاره مارکتی‬ ‫‪27‬‬ ‫یکپارچگی محیط‬ ‫این کنوانسیون محافظت از حیات دریایی و‬ ‫ِ‬ ‫در سال ‪1977‬میالدی ابداع گردید‪ ،‬بعنوان « دستکاریِ‬ ‫زیستی در جنوبگان و اطراف آن است‪.‬‬ ‫آگاهانهی محیط زیست در مقیاس بزرگ» تعریف شده است‬ ‫مفهوم یکپارچگی بومشناختی در بسیاری از اسناد حقوق نرم‬ ‫(‪ . )Marchetti, 1977‬همان طور که دیوید کیث‬ ‫بینالملل محیط زیست بیان شده است‪ .‬اعالمیهی ریو در‬ ‫است‪ ،‬مقیاس بزرگ و آگاهانه بودن نقشهای اصلی را در این‬ ‫دیباچهاش بیان میکند «کنفرانس ملل م ّتحد دربارهی محیط‬ ‫تعریف بازی میکنند (‪ .)Keith, 2000‬این اصطالح با عناوین‬ ‫زیست و توسعه به سمت موافقت نامهای بینالمللی میرود که‬ ‫«مهندسی اقلیم» نیز شناخته میشود و در‬ ‫دیگری همچون‬ ‫ِ‬ ‫یکپارچگی نظام محیط‬ ‫به منافع همگان احترام میگذارد و از‬ ‫ِ‬ ‫زمینهی موضوع «تغییرهای اقلیمی» نیز به معنای مداخله یا‬ ‫‪28‬‬ ‫اشاره کرده‬ ‫اقلیمی سیارهی‬ ‫دست بردن آگاهانه و در مقیاس بزرگ در نظام‬ ‫ِ‬ ‫زیستی و توسعهایِ جهانی حفاظت میکند»‪ .‬این موضوع در اصل‬ ‫زمین با هدف کاهش دادن آثار زیانبار تغییرهای اقلیمی است‪.‬‬ ‫‪ 4‬منشور جهانی طبیعت‪ 1982 24‬میالدی نیز کام ً‬ ‫ال آشکار است‪.‬‬ ‫یکپارچگی بومشناختی‬ ‫در منشور زمین ‪ 2000‬میالدی مفهوم‬ ‫ِ‬ ‫مهندسی اقلیم دربرگیرندهی دو دسته اقدام است‪« :‬زدایش‬ ‫دی ُاکسید کربن» و دیگری «مدیریت تابش خورشیدی»‬ ‫بیان شده است که « به همهی افراد‪ ،‬سازمانها‪ ،‬ف ّعالیتهای‬ ‫(‪.)Shepherd et al., 2009‬‬ ‫در میان چهار اصل مرکزی آن آمده است‪ .‬در اصل ‪ 5‬این منشور‬ ‫دو دسته از روشهای زدایش دی اکسید کربن‪« ،‬بازجنگل‬ ‫تجاری‪ ،‬دولتها و نهادهای فراملّی توصیه میشود که با توجه‬ ‫کاری» و «جنگل سازی» هستند که در پروتکل کیوتو ‪1998‬‬ ‫ویژه به تنوع زیستی و فرآیندهای طبیعی که حیات را پایدار‬ ‫میالدی به آنها تصریح شده است‪ .‬در پروتکل کیوتو در ما ّدهی‬ ‫شناختی‬ ‫یکپارچگی نظامهای بوم‬ ‫بازیابی‬ ‫میسازند‪ ،‬به حفاظت و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ 2‬بند ‪ ،1‬موضوع حفاظت و افزایش چاههها و خزانههای گازهای‬ ‫زمین بپردازند»‪.‬‬ ‫گلخانهای مطرح شده است که میبایست در راستای تعهدات‬ ‫یکپارچگی بومشناختی در مقیاس سیارهای داللت بر نگهداری‬ ‫ِ‬ ‫موافقت نامههای بین المللی محیط زیستی‪ ،‬ارتقای مدیریت پایدار‬ ‫بازیابی شرایط محیط زیستی «دور هولوسن» دارد‪ .‬گا ِم رو‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫جنگل‪ ،‬باز جنگل کاری و جنگل سازی باشد‪ .‬همچنین در مادهی‬ ‫به جلوی جامعهی بینالمللی میتواند شناسایی مفهوم در‬ ‫‪ 3‬بند ‪ 3‬این پروتکل آمده است « تغییرهای نهایی در انتشارات‬ ‫حال ظهو ِر «حفاظت و بازیابی یکپارچگی بوم ‪ -‬شناختی»‬ ‫ِ‬ ‫‪25‬‬ ‫گاز گلخانهای توسط منابع نشر و جا به جایی آنها توسط چاههها‬ ‫بعنوان یک هنجار برتر در حقوق بینالملل محیط زیست باشد‬ ‫ناشی از تغیی ِر انسان ‪ -‬انگیختهی کاربری زمین و فعالیتهای‬ ‫(‪.)Kim and Bosselmann, 2013‬‬ ‫جنگلداری‪ ،‬محدود به جنگل سازی‪ ،‬بازجنگل کاری و جنگلزدایی‬ ‫سازگاری با تغییرهای اقلیمی و روشهای نوین‬ ‫از سال ‪ 1990‬میالدی‪ ،‬باید در جهت ایفای تعهدهای هر عضو‬ ‫تغییر اقلیمی با منشأ انسانی یا غیرانسانی‪ ،‬معموالً بعنوان‬ ‫ضمیمهی یک مورد استفاده قرار گیرد»‪ .‬الزم به بیان است چاههها‬ ‫آبوهوایی یک‬ ‫تغییرهایی تعریف میشود که در الگوهای پایدار‬ ‫ِ‬ ‫و خزانههای کربن شامل زیست توده‪ ،‬جنگلها و اقیانوس و دیگر‬ ‫منطقه در بلند‪ -‬مدت (از یک دهه تا میلیونها سال) روی‬ ‫بوم سازگانهای خشکی و دریا می باشد‪.‬‬ ‫میدهد (‪ .)Houghton, 2002‬اگرچه در عصر حاضر تغییرهای‬ ‫کنوانسیون ملل متحد دربارهی منع استفادهی نظامی یا هر‬ ‫اقلیمی منسوب به دخالت مستقیم یا غیرمستقیم انسان است و‬ ‫نوع استفادهی خصمانه از فنآوریهای تعدیل محیط زیستی‬ ‫حتی در کنوانسیون تغییرات اقلیمی ‪1992‬میالدی‪ ،‬در تعریف‬ ‫‪ 1977‬میالدی مهمترین کنوانسیونی است که به موضوع‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪20‬‬ ‫بلیک و پناهنده ثمرین‬ ‫زمین ‪ -‬مهندسی یا مهندسی اقلیم مربوط میشود‪ .‬مادهی ‪1‬‬ ‫محیط زیست شناسایی شده است و شاید بتوان گفت دلیل‬ ‫این کنوانسیون تنها آن دسته از فعالیتهای تعدیل کنندهی‬ ‫اصلی اهمیت این رشته از حقوق نیز باشد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬معاهدات‬ ‫ِ‬ ‫محیط زیست را منع میکند که هدف نظامی یا خصمانه‬ ‫و اعالمیههای بسیاری در زمینهی حقوق بینالملل محیط‬ ‫داشته باشند‪ .‬در مادهی ‪ 2‬در تعریف اصطالح تعدیل محیط‬ ‫زیست تصویب شد و زمینهساز آگاهی ملتها و همکاری میان‬ ‫زیستی آمده است‪« :‬هر گونه تغییر از طریق دستبردن آگاهانه‬ ‫دولتها و سازمانهای بینالمللی گردید‪ .‬البته با وجود انعقاد‬ ‫در فرآیندهای طبیعی‪ ،‬پویاییشناسی‪ ،‬ترکیب و ساختار زمین‬ ‫معاهدهها بسیار در زمینهی حقوق بینالملل محیطزیست‬ ‫شامل زیواگان (بیوتا)‪ ،‬سنگ سپهر‪ ،‬آب سپهر و هواسپهر یا‬ ‫ِ‬ ‫که همه بر مسئلهها و دغدغههای مشترک بشری تأکید‬ ‫ماورای ج ّو زمین است»‪.‬‬ ‫داشتند‪ ،‬بسیاری حقوقدانان بر این موضوع اذعان دارند که‬ ‫در جهت ارتباط آنتروپوسن با حقوق محیط زیست‪ ،‬باید‬ ‫این معاهدهها نتوانستهاند در پیشگیری یا کاهش آلودگیها‬ ‫یادآور شد که یکی شدن انسان و طبیعت که میتواند ویژگی‬ ‫و آسیبهای محیط زیستی و همچنین در ارتقای استفادهی‬ ‫آنتروپوسن را شکل دهد‪ ،‬بطور ضمنی توسط اصول مرکزی‬ ‫پایدار از منبعهای طبیعی کارآمد و موفق باشند‪.‬‬ ‫حقوق بین الملل محیط زیست دربارهی هر ف ّعالیتی که‬ ‫اثری بر محیط زیست دارد‪ ،‬شناسایی شده است‪ .‬شناسایی و‬ ‫مسؤولیت مشترک‬ ‫در بخشهای پیشین این مقاله‪ ،‬دو موضوع «تنوع زیستی» و‬ ‫کاوش ارتباط میان نظامهای محیط زیستی و دیگر نظامها در‬ ‫ِ‬ ‫«تغییرهای اقلیمی» بیشتر مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬دو موضوعی‬ ‫توسعهی حقوق بین الملل محیط زیست در دور آنتروپوسن‬ ‫که بعنوان مهمترین دغدغههای محیط زیستی عصر کنونی‬ ‫نقش محوری دارد‪ .‬حقوق بین الملل محیط زیست یک‬ ‫شناخته شدهاند‪ .‬به همین دلیل نیز در مقدمهی کنوانسیونهای‬ ‫چارچوب قانونی برای زمین ‪ -‬مهندسی فراهم میکند‪ .‬ولی‬ ‫تنوع زیستی ‪ 1992‬میالدی و کنوانسیون تغییرهای اقلیمی‬ ‫زمین ‪ -‬مهندسی خود به دلیل دست بردن در هواسپهر‪ ،‬زیست‬ ‫‪ 1992‬میالدی نیز این موضوعها بعنوان «مسئلهی مشترک‬ ‫سپهر و اقیانوسها میتواند تهدید جدی و دراز ‪ -‬مدت برای‬ ‫محیط زیست باشد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬این موضوع چالشی برای حقوق‬ ‫بین الملل محیط زیست خواهد بود (‪ .)Scott, 2013‬در واقع‪،‬‬ ‫از سویی حقوق بین الملل محیط زیست میتواند چارچوب‬ ‫بهره گیری از روشها و فن آوریهای نوین را مشخص نماید‬ ‫و از سویی بدلیل نبود قطعیت علمی‪ ،‬دست بردن در نظامهای‬ ‫طبیعی میت واند آثار سوئی داشته و مغایر با اصول حقوق‬ ‫محیط زیست باشد‪ .‬همان طور که هدف نهایی نظام معاهدهی‬ ‫ِ‬ ‫«تثبیت غلظت گاز گلخانهای‬ ‫تغییرهای اقلیم عبارت است از‬ ‫ِ‬ ‫خطرناک مردم ‪ -‬زاد در‬ ‫در هواسپهر در سطحی که از مداخلهی‬ ‫سامانهی اقلیمی جلوگیری شود»‪.‬‬ ‫‪29‬‬ ‫بشریت» مورد خطاب قرار گرفتند‪ .‬بروز این مفهوم میتواند‬ ‫جهانی زمین در آغاز دور‬ ‫بازتابدهندهی تغییرها و چالشهای‬ ‫ِ‬ ‫آنتروپوسن باشد‪ .‬بشر در اواخر سدهی بیستم با چالشهای‬ ‫جدیدی همچون کاهش الیهی ا ُ ُزن‪ ،‬تغییرهای اقلیمی و یا‬ ‫حفاظت از تنوع زیستی مواجه شد و دریافت که با استناد‬ ‫پیشین مسؤولیت دولتها در روابط دوجانبه و‬ ‫به انگارههای‬ ‫ِ‬ ‫مقررات حقوقی سنتی نمیتوان به آسانی به آنها واکنش‬ ‫نشان دهد (‪ .)Tolba, 1990‬بویژه که وجود نظام وستفالیایی‬ ‫و حاکمیت دائم بر منبعهای طبیعی میتواند یکی از موانع در‬ ‫مسیر حل کردن مسئلهها و چالشهای جهانی باشد‪.‬‬ ‫از آنجا که پدیدههای مسئلهساز و بغرنج سدهی کنونی‬ ‫و پایان سدهی پیشین‪ ،‬همچون کاهش تنوع زیستی یا‬ ‫نتایج و بحث‬ ‫حقوق محیط زیست و ترسیم قواعد کلی‬ ‫تغییرهای اقلیمی‪ ،‬پدیدههایی «جهانی» و «جمعی» بودهاند‬ ‫و این مشکالت برآمده از تغییراتی سراسری در زیستسپه ِر‬ ‫شناختی‬ ‫زمین هستند‪ ،‬این مسئلهها با فرارسیدن دو ِر زمین‬ ‫ِ‬ ‫مقررات و تغییرهای متناسب‬ ‫در دور «آنتروپوسن» تدوین ّ‬ ‫با وضعیت کنونی زمین ضروری به نظر میرسد‪ ،‬زیرا این دور‬ ‫«آنتروپوسِ ن» یا «نو ‪ -‬انسانی» که خاستگاه این تغییرها بشمار‬ ‫زمینشناختی همزمان با پیدایش و گسترش حقوق بینالملل‬ ‫میآیند‪ ،‬دارای ارتباط غیرقابل انکاری هستند‪.‬‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪21‬‬ ‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن‪...‬‬ ‫برخی بر این باوراند که حقوق بینالملل محیط زیست نتوانسته‬ ‫المللی و داخلی‪ ،‬این مسؤولیت در زمینههای گوناگون محیط‬ ‫است نابودیِ نظامهای حیاتی سیارهی زمین را متو ّقف یا کند‬ ‫زیستی گنجانده شود‪.‬‬ ‫کند‪ .‬تعارض میان کشورهای به اصطالح «شمال و جنوب»‬ ‫شکل دهی به قوانین محیط زیستی‬ ‫دربارهی اولویتهای محیط زیستی‪ ،‬تخصیص مسؤولیتها‬ ‫حقوق محیط زیست نهادی اجتماعی است که از طریق آن‬ ‫در برابر خسارتهای محیط زیستی و رابطهی میان حفاظت‬ ‫میتوان فعالیتهای مردم و تأثیر های این ف ّعالیتها را بر محیط‬ ‫محیط زیست و توسعهی اقتصادی‪ 30‬موجب پیدایش بنبست‬ ‫زیست تنظیم و ساماندهی نمود‪ .‬معموالً قوانین و مقررات دارای‬ ‫در مذاکرههای مربوط به معاهدههای محیط زیستی شده‬ ‫سیاستها و هدف های کلی هستند که در تعیین جهت‪ ،‬خط‬ ‫اصل «مسؤولیت‬ ‫است‪ .‬در این رابطه‪ ،‬کشورهای شمال‪ ،‬تنها ِ‬ ‫مشی و تفسیر آنها تأثیرگذار است‪ .‬برخی حقوقدانان بر این‬ ‫اساس منبعهای مالی و فنیای که‬ ‫مشترک ا ّما متفاوت» را بر‬ ‫ِ‬ ‫باور هستند که هدف قوانین محیط زیستی در دور آنتروپوسن‬ ‫در اختیار دارند‪ ،‬پذیرفتهاند‪ .‬در حالی که نقش تاریخی خود را‬ ‫باید تغییر یا تعدیل مثبت و موفقیتآمی ِز رابطه انسان با محیط‬ ‫در شکلگیریِ این بحران انکار نمودهاند‪ .‬در این زمینه‪ ،‬برخی‬ ‫زیست باشد‪ .‬در واقع‪ ،‬هدف از حقوق و مقررات محیط زیستی‬ ‫حقوقدانان معتقدند حقوق بینالملل محیط زیست به منظور‬ ‫تنظیم رابطهی میان انسان و محیط زیست پیرامون او است‬ ‫رویارویی با چالشهای «دور آنتروپوسن»‪ ،‬باید راه حلهای‬ ‫(‪.)Kotzé, 2014‬‬ ‫بلند ‪ -‬مدت را در برابر مسئلههای محیط زیست جهانی ایجاد‬ ‫تأکیدی که در دور آنتروپوسن یا نو ‪ -‬انسانی وجود دارد و گاه‬ ‫ِ‬ ‫ضعیف اقتصادی و اجتماعی را‬ ‫کند تا بتواند منافع کشورهای‬ ‫نادیده گرفته میشود این است که آیندهی حیات بر روی‬ ‫در حالی پیش ببرد که گذار به الگوهای پایدارت ِر تولید و مصرف‬ ‫زمین به روشهای پیشگیرانه‪ ،‬کاهش دهنده و سازگارکننده‬ ‫را سرعت ببخشد‪ .‬در این زمینه‪ ،‬موضوعهای غذا‪ ،‬انرژی و آب‬ ‫در این زمان وابسته است‪ .‬روشهایی که کمابیش میتوانند‬ ‫میبایست هدفهای محوریِ حقوق بین الملل محیط زیست‬ ‫انتخابهایی محدود برای زیست روی زمین را در آینده فراهم‬ ‫باشند (‪.)Gonzalez, 2015‬‬ ‫کند‪.‬‬ ‫مفهوم «مسئلهی مشترک» بیتردید به این اندیشه پیوند‬ ‫از موارد ارتباط میان موضوع پژوهش حاضر و مسئله های حقوق‬ ‫میخورد که دولتها بر اساس تأثیر نابرابری که بر «مسئلهی‬ ‫محیط زیست این است که حقوق محیط زیست مردم را به‬ ‫مشترک» داشتهاند و این نیز ریشه در تفاوتهای تاریخی و‬ ‫سمت رفتارها و رویههای پایدار راهنمایی میکند‪ .‬به این شکل‬ ‫تفاوت در سطح توسعهی اقتصادی و اجتماعی دارد‪ ،‬عهدهدا ِر‬ ‫که قوانین و مقررات و رویههای قضایی وسایلی را مهیا کنند که‬ ‫یک «مسؤولیت مشترک ا ّما متفاوت» هستند‪ .‬دیباچهی‬ ‫موافقتنامهی ‪ 2015‬میالدی پاریس نیز با اشاره به اصول‬ ‫از طریق آنها جوامع انسانی‪ ،‬هنجارهای پایدارسازندهی محیط‬ ‫زیست را مانند بازیافت پسابها‪ ،‬یا تولید برق با روشهای‬ ‫راهنمای کنوانسیون چارچوبی ‪ 1992‬میالدی به اصل‬ ‫غیرکربنی نهادینه سازند‪ .‬یکی از روشهای موفقیت آمیز در‬ ‫«مسؤولیت مشترک ا ّما متفاوت» تأکیدی دوباره کرده و این‬ ‫ایجاد هنجارهای پایدارکننده‪ ،‬مدلی است که در آن‪ ،‬تأسیساتی‬ ‫اصل در مواد دیگر این موافقتنامه هم مورد استفاده قرار گرفته‬ ‫همچون نیروگاهها باید تأسیساتی برای مردم محلی باشند‪ ،‬یعنی‬ ‫است‪ .‬در همین دیباچه به صراحت پذیرفته شده است که‬ ‫این گونه تأسیسات محل سکونت پذیرفته شده و شایستهای‬ ‫«تغییر اقلیمی یک مسئلهی مشترک بشری است‪.»...‬‬ ‫برای مردم بومی و محلی باشد‪ .‬در این صورت‪ ،‬محلیها که‬ ‫نکتهی پایانی این است که پذیرش مسؤولیت توسط دولتها‬ ‫به تأسیسات و نیروگاهها دسترسی دارند‪ ،‬این پدیدهها را مال‬ ‫در زمینهی محیط زیستی نه تنها دربارهی موضوعاتی خاص‪،‬‬ ‫خود کرده و راه اندازی میکنند و در همان مکان آموزش الزم‬ ‫بلکه باید نخست با دیدگاهی کلنگر دربارهی «حفظ یکپارچگی‬ ‫را میبینند (‪ .)Robinson, 2012‬در واقع‪ ،‬تجهیزات میبایست‬ ‫محیط زیست زمین» بکار رود و سپس در مقررات خاص بین‬ ‫فرهنگی انسانها و البته‬ ‫بطور کامل با ارزشهای طبیعی و‬ ‫ِ‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪22‬‬ ‫بلیک و پناهنده ثمرین‬ ‫شناختی (غیرانسانی) آن محیط درآمیخته شوند‪.‬‬ ‫جوامع بوم‬ ‫ِ‬ ‫که شامل تغییرهای اقلیمی‪ ،‬کاهش تنوع زیستی و تغییرات‬ ‫بر اساس یک رویکرد دیگر‪ ،‬به نظر میرسد هدف نهایی‬ ‫در چرخهی نیتروژن میباشد‪ ،‬زیر پا گذاشته شده است‪.‬‬ ‫و اصلی انسانها در دور آنتروپوسن باید تغییر کند‪ ،‬مقررات‬ ‫(‪.)Rockström et al., 2009‬‬ ‫بینالمللی به گونهای به کار برده شود که انسان امروز را توانا‬ ‫این رویکرد علمی میتواند خاستگاه قواعد حقوقی در حقوق‬ ‫سازد تا تأثیراتش را بر سیستم زمین کنترل کرده و محدود‬ ‫بینالملل محیط زیست یا بخشهایی همچون حقوق دریاها‬ ‫سازد‪ .‬یک نکتهی اصلی در زمینهی حقوق بینالملل این‬ ‫قرار گیرد و به همین دلیل مورد توجه حقوقدانان بینالمللی‬ ‫است که از خودمان و دیگر جانداران در برابر سوء استفاده از‬ ‫قرار گرفته است (‪ .)Vidas, 2011‬به این ترتیب که انجام و‬ ‫فضاهای مشترک بینالمللی همچون دریاها‪ ،‬هواسپهر و ح ّتی‬ ‫ادامهی فعالیتهایی که درون حدود یا فراتر از حدود سیارهای‬ ‫فضای ماورای جو حفاظت کنیم‪ .‬سوء استفادهای که بیشتر با‬ ‫هستند‪ ،‬میتواند مشروط به رعایت مرزها و حدود در مقیاس‬ ‫هدفهای کسب سود اقتصادی و قدرت سیاسی از سرزمینها‬ ‫سیارهای باشد و در نتیجه‪ ،‬منشأ مقررات محدودکنندهی انسان‬ ‫انجام میشود (‪ .)Vidas et al., 2015‬در چنین مواردی است که‬ ‫شود‪.‬‬ ‫به پایداری نظام زیستی دریاها‪ ،‬تنوع زیستی آنها و به تأثیرهای‬ ‫انسان بر اقلیمهایی که در بخش پیشین بعنوان چاهه و خزانه‬ ‫کربن مطرح شد‪ ،‬مانند دریاها و جنگلها توجه نمیشود‪.‬‬ ‫رابینسون نیز معتقد است‪ ،‬در دور نوین آنتروپوسِ ن‪ ،‬اصول کلی‬ ‫یا راهنمای محیط زیست باید مورد بازنگری قرار بگیرد و به تبع‬ ‫نتیجهگیری‬ ‫بسیاری از حقوقدانان‪ ،‬موضوعهای حقوق محیط زیست و‬ ‫حکمرانی را محصول دور پایدار هولوسن میدانند که در آن‬ ‫درک رابطهی انسان و محیط زیست ساده تر به نظر میآمد و‬ ‫مرکزیت انسان و دولتها کم کم در آن تثبیت گردیده است‪.‬‬ ‫نگرش جدید‪ ،‬تقویت‪ ،‬اصالح یا با اصول جدیدی جایگزین شوند‬ ‫در حالی که در دور آنتروپوسن‪ ،‬پایداری و قابلیت پیشبینی‬ ‫(‪.)Robinson, 2014‬‬ ‫کمتری وجود دارد و برای بازگرداندن یکپارچگی به محیط‬ ‫برخی از رویکردهای نوین نسبت به حقوق محیط زیست از‬ ‫نظریهی جدید دانشمندان علوم پایه برخاسته است‪ .‬بعضی‬ ‫زیست زمین‪ ،‬رویکرد «بوم ‪ -‬مرکز» باید جای رویکرد مبتنی‬ ‫بر «محوریت انسان یا دولتها» را در قوانین و معاهدهها بگیرد‪.‬‬ ‫دانشمندان در زمینهی پایداری جهانی محیط زیستی رویکرد‬ ‫به همین دلیل‪ ،‬یکی از اصولی که در عصر کنونی باید در‬ ‫موسوم به «حدود سیارهای» را معرفی نمودهاند که بر اساس‬ ‫حقوق بینالملل مورد تأکید قوانین بین المللی باشد‪ ،‬پذیرش‬ ‫آن‪ ،‬انسان میتواند در ارتباط با محیط پیرامونش به شکلی‬ ‫«مسؤولیت» برای حفظ یکپارچگی محیط زیست زمین است‬ ‫که در موارد مختلف‪ ،‬چه در زمینهی اَعمال متخلفانه و چه‬ ‫گذاشتن‬ ‫«امن» عمل کند (‪ .)Rockström et al., 2009‬زیر پا‬ ‫ِ‬ ‫یکی از این حدود سیارهای‪ ،‬بدلیل خط ِر رد شدن از آستانهای‬ ‫اَعمال منع نشده‪ ،‬میتواند بر دولتها بار شود‪.‬‬ ‫که میتواند آغاز کنندهی تغییرهای محیط زیستی در سطح‬ ‫میتوان گفت حقوق بینالملل محیط زیست باید از هنجارها‬ ‫قارهای تا جهانی باشد‪ ،‬زیان بار یا همراه با فاجعه خواهد بود‪.‬‬ ‫و قواعدی عالی بعنوان یک اصل یا قاعدهی آمره‪ 31‬پیروی‬ ‫در این مورد‪ ،‬هفت مرز سیارهای پیشنهاد شده است که‬ ‫کند‪ .‬قاعدهی آمره میتواند دیگر قواعد کلی را محدود کرده‬ ‫عبارتاند از‪ :‬تغییرهای اقلیمی (غلظت دی اکسید کربن در‬ ‫و نظاممند نماید‪ .‬همچنین‪ ،‬رویکرد کلنگر منجر به شکلگیری‬ ‫هواسپهر)‪ ،‬اسیدی شدن اقیانوس‪ ،‬نرخ نابودی تنوع زیستی‪،‬‬ ‫ا ُ ُز ِن استراتوسفری‪ ،‬نیتروژن بیوژئوشیمیایی و چرخهی فسفر‪،‬‬ ‫اصولی جامع و دربرگیرنده نسبت به محیط زیست زمین‬ ‫اصل «حاکمیت دائمی دولتها بر منابع طبیعی‬ ‫خواهد شد‪ .‬اگر ِ‬ ‫جهانی آب شیرین و تغییر در نظام بهره برداری از زمین‪.‬‬ ‫مصرف‬ ‫ِ‬ ‫خود» یک قاعدهی آمره در حقوق بینالملل دانسته شود‪ ،‬باید‪،‬‬ ‫البته‪ ،‬دو مرز دیگر آلودگی شیمیایی و هواپخشها در هواسپهر‬ ‫در مقابل‪« ،‬مسؤولیت دولتها بر حفاظت از منابع طبیعی»‬ ‫نیز بیان شده است که هنوز درباره آنها قطعیت حاصل نشده‬ ‫یکپارچگی بومشناختی» نیز یک تعهد محکم یا‬ ‫و یا «حفظ‬ ‫ِ‬ ‫است‪ .‬دانشمندان معتقدند تا کنون سه مورد از این حدود‬ ‫تکلیفی جدی بشمار آورده شود‪ .‬همچنین باید پذیرفت که در‬ ‫فصلنامه علوم محیطی‪ ،‬دوره‪ ،17‬شماره‪ ،3‬پاییز ‪1398‬‬ ‫‪23‬‬ ...‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن‬ 10 Paleogene, Neogene, Quaternary ِ ‫زیست زنده و‬ ‫صورت تنظیم مناسب رابطهی انسان با محیط‬ 11 Pleistocene Epoch ‫ میتوان تأثیرهای انسان بر محیط‬،‫غیرزندهیِ پیرامون خویش‬ 12 Holocene Epoch 13 ‫ نگاه قواعد و مقرراات بینالمللی و‬.‫زیست زمین را محدود کرد‬ Megafauna 14 ‫ میتواند از همین‬،‫داخلی به موضوعهایی مانند حدود سیارهای‬ Anthropogenic 15 Trinity Nuclear Test 16 Diachronic .‫دسته باشد‬ ‫ پیشنهاد میشود اعالمیهای در‬،‫در این نتیجهگیری همچنین‬ Golden Spike ‫حقوق محیط زیست مطرح شود تا در‬ ‫زمینهی اصول بنیادین‬ ِ 18 Global Stratotype Section ‫ اصول راهنمای بشر در زمینهی حقوق و تکالیفاش در‬،‫آن‬ 19 Ecological Sustainability ‫ارتباط با محیط زیست در عصر حاضر تدوین گردد و در آن‬ 20 Anthropocentric Approach 21 ‫ جایگزین شدن اصولی با محوریت‬،‫بر همکاری متقابل دولتها‬ United Nations Conference on Sustainable Development )UNCSD( or Earth Summit 2012 ،)‫ حقوق زمین و جانداران دیگر (غیر از انسان‬،‫محیط زیست‬ 22 Future We Want 23 Ecological Integrity 24 World Charter for Nature, UN GA RES 37/7, 28 October 1982 17 .‫شود‬ 25 Protecting and Restoring Ecological Integrity 26 Climate Engineering or Geoengineering 27 ‫یکپارچگی بومسازگانها و نیازهای نسلهای آینده تأکید‬ ‫بقا و‬ ِ 1 Anthropocene: ‫علمی آنتروپوسِ ن ریشهای یونانی دارد که از دو جزء‬ ‫واژهی‬ ِ »‫ به معنای «انسان‬anthropo ‫ جزء نخست‬.‫تشکیل شده است‬ .‫ به معنای «نو» و جدید است‬cene ،‫ و جزء دوم‬،»‫یا «بشریت‬ Cesare Marchetti 28 David Keith 2 29 Common Concern of Humankind 3 Geological Epoch Stratigraphy Commission of the Geological Society of London :‫ بنگرید به‬30 ‫ چالشهای شمال و جنوب در مواجهه با‬،‫ علی اصغر‬،‫امیر‬ ‫ پایان نامهی‬،‫توسعه پایدار در حقوق بین الملل محیط زیست‬ ،‫ به راهنمایی حسن مرادی‬،‫کارشناسی ارشد حقوق بینالملل‬ . 1386 ،‫ دانشکده حقوق و علوم سیاسی‬،‫دانشگاه تهران‬ 31 ‫پینوشتها‬ 4 Anthropocene Working Group 5 Earth’s Ecosystem 6 Phanerozoic Eon 7 Cambrian Explosion Jus Cogens 8 Mass Extinction 9 Cenozoic Era ‫منابع‬ Boenigk, J., Wodniok, S., Glücksman, E., 2015. Biodiversity and Earth’s history. Springer. Berlin, p.4. Are humans now overwhelming the great forces of nature? Ambio. 36 )8(, 614-621. Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources, 1980. Convention for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources, Canberra, Australia. Edgeworth, M., Richter D., Waters, C., Haff, P., Neal, C. and Price, J., 2015. Diachronous beginnings of the Anthropocene. The Anthropocene Review. 2 )1(, 33-58. Crutzen, P. and Steffen, W., 2007. The anthropocene: Fan, J. and Hou, X., 2016. International chronostrati- 1398 ‫ پاییز‬،3‫ شماره‬،17‫ دوره‬،‫فصلنامه علوم محیطی‬ 24 ‫بلیک و پناهنده ثمرین‬ graphic chart, International commission on stratigraphy. Available Online at: http://www.stratigraphy.org Gaston, K.J. and Spicer, J.I., 2004. Biodiversity, an introduction, )Second Ed(. Montini, M., 2014. Revising international environmental law through the paradigm of ecological sustainability, international law for common goods: Normative perspectives on human rights, Lenzerini, F. and Vrdoljak, A.F., )Eds.(, Culture and Nature, Hart Publishing. pp.271-278. Gonzalez, C.G., 2015. Bridging the North-South Divide: International Environmental Law in the Anthropocene. Pace Envtl. L. 32, 407 Robinson, N.A., 2012. Beyond sustainability: Environmental management for the Anthropocene epoch. Journal of Public Affairs. 12(3), 181-194. Houck, O., 2012. Welcome to the Anthropocene: The Future of Environmental Law and Policy. The Environmental Forum. Robinson, N.A., 2014. Fundamental principles of law for the Anthropocene?. Environmental Policy and Law. 44(1-2), 12-27. Houghton, D., 2002. Introduction to Climate Change: Lecture Notes for Meteorologists. Secretariat of the World Meteorological Organization, Geneva – Switzerland. Rockström, J., Steffen, W., Noone, K., Persson, Å., Chapin, F.S., Lambin, III. E., Lenton, T. M., Scheffer, M., Folke, C., Schellnhuber, H., Nykvist, B., De Wit, C.A., Hughes, T., van der Leeuw, S., Rodhe, H., Sörlin, S., Snyder, P. K., Costanza, R., Svedin, U., Falkenmark, M., Karlberg, L., Corell, R.W., Fabry, V.J., Hansen, J., Walker, B., Liverman, D., Richardson, K., Crutzen, P. and Foley, J., 2009. Planetary Boundaries: Exploring the Safe Operating Space for Humanity. Ecology and Society. 14)2(, 32. International Commission on Stratigraphy, 2014. International Chronostratigraphic Chart. Available Online at: http://www.stratigraphy.org/ICSchart/chronostratchart2014-10.pdf. Keith, D.W., 2000. Geoengineering the climate: History and prospect. REV. ENERGY and ENv’T. 25, 245-247 Kim, R.E. and Bosselmann, K., 2013. International environmental law in the anthropocene: Towards a purposive system of multilateral environmental agreements. Transnational Environmental Law. 2)2(, 285-309 Kotzé, L.J., 2014. Rethinking global environmental law and governance in the anthropocene. Journal of Energy and Natural Resources Law. 32 )2(, 121-156. Lewis, S. and Maslin, M., 2015. Defining the anthropocene, Nature. v. 519 Marchetti, C., 1977. On geoengineering and the C02 problem. Climatic Change. 1)1(, 59-68. Sahney, S., Benton M.J., Ferry, P., 2009, Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land, Biology Letters, 544547. Scott, K.N., 2013, International Law in the Anthropocene: Responding to the Geoengineering Challenge, 34 Mich. J. Int’l L. 309. Shepherd, J., 2009, Geoengineering the Climate: science, governance and uncertainty, The Royal Society, Excellence in Science, September, p.1. Steffen, W., Grinevald, J., Crutzen, P., McNeill, J., 2011, The Anthropocene: conceptual and historical perspectives, Philosophical Transactions of the Royal 1398 ‫ پاییز‬،3‫ شماره‬،17‫ دوره‬،‫فصلنامه علوم محیطی‬ 25 ...‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن‬ Society. 369, 842–867. Walker, M., Johnsen, S., Rasmussen, S.O., Popp, T., Steffensen, J.-P., Gibbard, P., Hoek, W., Lowe, J., Andrews, J., Björck, S., Cwynar, L. C., Hughen, K., Kershaw, P., Kromer, B., Litt, T., Lowe, D. J., Nakagawa, T., Newnham, R., and Schwander, J., 2009. Formal definition and dating of the GSSP )Global Stratotype Section and Point( for the base of the Holocene using the Greenland NGRIP ice core, and selected auxiliary records. Journal of Quaternary Sciences. 24, 3–17. Surovell, T.A., 2008, Extinctions of big game, Encyclopedia of Archaeology, 2008, 2: 1365-1374. Tolba, M.K., 1990, The Implications of the Common Concern of Mankind Concept on Global Environmental Issues, Revista IIDH Documentos, 13: 237-246. Zalasiewicz, J., Williams, M. and Smith, A., 2008. Are we now living in the Anthropocene?”, GSA Today. 18 )2(, 4-8. Vidas, D., 2011, The Anthropocene and the international law of the sea, Phil. Trans. R. Soc., A 369: 909-925. Zalasiewicz, J., Williams M., Steffen, W. and Crutzen, P., 2010. The new world of the Anthropocene, Environmental Science and Technology. 44 (7), 2228–2231. Vidas, D., 2015. The Earth in the Anthropocene- and the world in the Holocene?”. ESIL Reflections. 4(6), 1-7. Vidas, D., Fauchald, O.K., Jensen, Ø., Tvedt, M.W., 2015. International law for the Anthropocene? Shifting perspectives in regulation of the oceans, environment and genetic resources. Anthropocene. 9, 1-13. Zalasiewicz, J., Waters, C.N., Barnosky, A.D. and Cearreta, A., 2015. Disputed start dates for the Anthropocene. Nature. 520:436. 1398 ‫ پاییز‬،3‫ شماره‬،17‫ دوره‬،‫فصلنامه علوم محیطی‬ 26 Environmental Sciences Vol.17/ No.3/ Autumn 2019 15-28 Environmental law in Anthropocene epoch Janet Blake1* and Amir Panahande Samarin2 1 Human Rights Department and Environmental Law Department, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran 2 Department of Environmental Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran Received: 2017.06.05 Accepted: 2018.12.16 Blake, J. and Panahande Samarin, A., 2019. Environmental law in anthropocene Epoch. Environmental Sciences. 17(3): 15 - 28. Introduction: In recent years, the ‘Anthropocene Working Group’ under Jan Zalasiewicz’s direction, has played an extremely significant role in the explanation of the ‘Anthropocene epoch’ from a scientific point of view, by publishing numerous articles on this issue. Among the authors of these papers, Vidas is one of the most important lawyers who has published papers concerning the relationship between the Anthropocene and international law. This article aimed to explain introductory subjects about the Anthropocene and their connection with environmental law, which has no history in the Persian language literature. Material and methods: In this paper, the latest scientific data along with new approaches used by environmental lawyers will be studied. Recent global environmental changes suggest that the Earth has arrived at a new geological epoch under the influence of mankind. ‘Biodiversity’ and ‘climate change’ are two subjects that are mostly protected by environmental law in this new epoch since they are severely affected by the consequences of changes in the Earth’s ecosystem. Results and discussion: Many lawyers believe that environmental law and governance issues are the result of the ‘Holocene’ stability, and understanding the relationship between human beings and the environment seemed relatively simple and the centrality of humans and governments was fixated. While in the Anthropocene epoch, there is less stability and predictability, and in order to restore the integrity to the Earth’s ecosystem, giving centrality to human governments must be replaced with an ‘eco - centric’ approach in international and national laws. Conclusion: One of the principles that should be emphasized in international treaties is taking responsibility for the con* Corresponding Author: Email Address. [email protected] ...‫حقوق محیط زیست در دور آنتروپوسِ ن‬ servation of the environment’s integrity. If the principle of ‘sovereignty over natural resources’ is a Jus Cogens in international law, then the state’s responsibility towards the ‘conservation of natural resources’ and ‘safeguarding the ecological integrity’ should be a strong obligation. This paper proposes that a declaration on fundamental principles of environmental law should be presented, in which some guiding principles regarding the rights and duties of humankind in relation to the environment in the new epoch could be codified. Keywords: Anthropocene, International environmental law, Ecological integrity, Climate change, Common responsibility, Jus Cogens. 1398 ‫ پاییز‬،3‫ شماره‬،17‫ دوره‬،‫فصلنامه علوم محیطی‬ 28