2023-2033 Ortaokul Eğitimi

2023-2033 ORTAOKUL EĞİTİMİ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 213 BÖLÜM YAZAR KADROSU Doç. Dr. Devrim Akgündüz (Bölüm Editörü) • İstanbul Aydın Üniversitesi • [email protected] Dr. Öğr. Üyesi Tuğba Yulet Yılmaz • Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi • [email protected] 214 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ BİR BAKIŞTA: TÜRKİYE’DE ORTAOKUL EĞİTİMİ MEVCUT DURUM Türkiye’de bugüne kadar milli eğitimin işleyişine yönelik pek çok çalışma yapılmasına ve çeşitli eğitim politikaları benimsenmesine rağmen son yıllarda eğitim çıktılarının istenilen düzeyde olmadığı görülmektedir. Ülkelerin eğitimde verimliliği arttırmak ve eğitim politikalarının öğrenci başarısı üzerindeki etkisini analiz etmek için eğitim çıktılarının uluslararası karşılaştırmalarının dikkate alındığı bilinmektedir. Bu anlamda Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) tarafından yayımlanan “Education at a Glance” raporları, OECD tarafından yürütülen PISA (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Projesi) ve Uluslararası Eğitim Başarılarını Değerlendirme Kuruluşu (IEA International Association for the Evaluation of Educational Assessment) tarafından yürütülen TIMMS (Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması) sınav sonuçları karşılaştırmalı veriler sunmaktadır. Bu sonuçlar dikkate alındığında Türkiye’de öğrencilerin ortaokullarda aldıkları eğitimin; iletişim kurma, problem çözme, eleştirel düşünme, analiz etme, muhakeme yapma gibi üst düzey becerileri geliştirmede eksiklikleri olduğu söylenebilir. Oysaki bu beceriler, Türkiye’de yapılan program yenileme çalışmaları ile birlikte mevcut ilköğretim programlarında zaten vurgulanmaktadır. Buna rağmen öğrencilerin bu becerilerde eksikliklerinin olması, programın uygulama boyutunda ve işleyişinde problemler olduğunu göstermektedir. Programda, öğrencilerin hem ulusal hem de uluslararası düzeyde ihtiyaç duyacakları yetkinliklerden biri olan Dijital Yetkinlik için öğrencilerin bilgi ve iletişim teknolojilerini güvenli ve eleştirel şekilde kullanılması belirtilmekte ancak özellikle devlet ortaokullarında teknolojik alt yapının yetersiz olduğu, eğitimde teknoloji entegrasyonunun istenen düzeyde olmadığı görülmektedir. Programda Bilimde Yetkinlik vurgulanmakta ancak devlet ortaokullarında fen ve teknoloji laboratuvarlarının içinde bulunulan çağın teknolojisine uygun olmadığı, yeterli malzemelerin olmadığı, öğretmenlerin laboratuvar kullanma Her çocuk özeldir ve her çocuk, alışkanlıklarının sınırlı olduğu hatta birçok geleceği tasarlayacağı; bilim, ortaokulda böyle bir laboratuvarın olmadığı, laboratuvar olsa bile kullanılmadığı ya da çok az sanat ve spor imkanlarından kullanıldığı görülmektedir. Programda Yabancı yararlandığı, gözlerinden umut Dillerde İletişim vurgulanmakta ancak yabancı dil ders saatlerinin devlet ortaokullarında özel yansıtacağı, sınav kaygısı okullara kıyasla az olduğu, yabancı dil öğretmeni olmayan, nitelikli bir eğitimi başına düşen öğrenci sayısının fazla olduğu, okulların dil laboratuvarları bakımından eksik almalıdır. olduğu görülmektedir. Ortaokul yabancı dil İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 215 müfredatının, resmi ders kitaplarının ve öğretim yöntemlerinin İngilizce öğrenmede başarılı olmadığı görülmektedir. OECD Education at a Glance raporlarında Türkiye’de ortalama sınıf mevcudunun, OECD ortalamasının üstünde olduğu, bununla birlikte Türkiye’de devlet okulları ve özel okulların sınıf mevcutları arasındaki farkın OECD ortalamasına kıyasla çok daha fazla olduğu görülmekte, bu durum da devlet okulu ve özel okul arasındaki uçurumu açmaktadır. OECD 2022 raporuna göre Türkiye, tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına en düşük harcama yapan OECD ülkeleri arasında yer almaktadır. Ortaokul kademesinde öğrenci başına yapılan eğitim harcamaları OECD ortalamasının neredeyse üçte biridir. Bununla birlikte Türkiye 2019-2020 yılları arasında öğrenci başına yapılan harcamaların en çok düştüğü OECD ülkelerinden biri olmuştur. Ayrıca rapor öğrenci başına yapılan harcamaların kişi başına düşen GSYH’ye oranının Türkiye’de OECD ortalamasının altında olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda Türkiye’de ortaokul kademesinde öğretmen başına düşen ortalama öğrenci sayısının OECD ortalamasının üzerinde olduğu, bu sayının özel okullarda devlet okullarına göre daha düşük olduğu görülmektedir (OECD, 2021; 2022). Ayrıca, 4+4+4 eğitim sistemi ile birlikte okulların ikili öğretim düzeninden çıkamaması, eğitim ortamlarında (okul binası, derslik) fiziki yetersizlik oluştuğu, sistemin uygulanmasında ortaokullarda kalabalık sınıf ortamlarının sıkıntı yarattığı, 5. sınıf öğrencilerinin fiziksel ve zihinsel anlamda ortaokul öğrencisi olmaya hazır olmadıkları görülmektedir. Tüm bunların yanı sıra aynı şehirde bulunan özel ve devlet ortaokulları arasında hatta devlet okullarının kendi aralarında bile ciddi farklılıklar olmakla birlikte PISA raporları Türkiye’de bölgesel eşitsizlikleri de gözler önüne sermekte, okullaşma oranları açısından ciddi farklılıklar bulunduğunu göstermektedir. Kaynaklar 1. OECD (2022), Education at a Glance 2022: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris. 2. OECD (2021), Education at a Glance 2021: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris. 3. PISA (2018), PISA 2018 Results, Combined Executive Summaries, OECD Publishing, Paris. 4. TIMSS (2019), International Results in Mathematics and Science, TIMSS & PIRLS International Study Center, Boston. BAŞARI EKSİKLİKLERİ Okullardaki fiziki ekipman ve materyal eksikliklerinin bulunması Fiziki ve donatım yeterliliğinin öğrenci başarısını olumlu etkilediği, öğretmen ve öğrenci motivasyonunu ve aidiyet duygusunu arttırdığı göz önünde bulundurulduğunda, okullardaki fiziki ekipman ve materyal eksikliklerinin bulunması başarının önündeki engellerden biri olarak kabul edilmektedir. Okulların fiziki şartlarının eğitim öğretime, çağın gereksinimlerine uygun ve donanımının yeterli, eksiksiz ve ihtiyaçlara göre dönüştürülebilir olması, eğitimin 216 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ istenen nitelikte yapılabilmesinin ön koşullarından biridir. Bu anlamda kütüphane, spor ve toplantı salonu, laboratuvar, oyun-tiyatro salonu, müzik odaları, yemekhane, iş atölyeleri, hobi bahçeleri gibi çeşitli mekânların maalesef devlet ortaokullarının birçoğunda olmadığı görülmektedir. Ortaokullarda engelli öğrenciler için gerekli yapısal donanımların olmadığı, okul bahçelerinin donatımlarının pedagojik açıdan yetersiz ve bakımsız olduğu görülmektedir. Türkiye’de okul bahçelerinin çoğunlukla beton zeminden oluştuğu, toprak alanların çok kısıtlı olduğu ve bu alanların çoğunlukla öğrenci kullanımına kapatıldığı, pek çok okul bahçesinin tatil zamanlarında otopark olarak kullanıldığı görülmektedir. Bununla birlikte ortaokullarda öğretmenler odalarında yeterli sayıda bilgisayar, yazıcı, fotokopi makinelerinin olmadığı, sınıflarda etkileşimli tahtaların eksik olduğu, internet bağlantı ve hızlarının yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Okullar arası ciddi başarı farklılıklarının olması Öğrencilerin sadece bir kesiminin değil tamamının nitelikli bir eğitime ulaşabilmesi en temel eğitim hakkı olmasına rağmen Türkiye’de farklı türdeki ortaokullar arasındaki kalite farkı öğrenciler arasında eşitsizliğe yol açmaktadır. Nitekim Türkiye’de ortaokul eğitiminde okullar arası başarı farklılıkları önemli bir yer teşkil etmekte; başarı, ülke içinde homojen bir dağılım göstermemekte; bölgeler arasında, şehirler arasında, aynı şehirlerin farklı ilçeleri arasında hatta aynı ilçedeki okullar arasında bile ciddi anlamda başarı farklılıkları bulunmakta; okulun bulunduğu konum ve öğrencilerin sosyoekonomik durumlarına göre kümelenmeler başarı farkına neden olmaktadır. Devlet ortaokullarının kendi aralarındaki başarı farklılıklarına ek olarak, Türkiye’de özel okul/kolej ve devlet okulları arasında da ciddi anlamda eşitsizlikler söz konusudur. Ayrıca OECD Education at a Glance raporu Türkiye’de toplam eğitim harcamalarının çok önemli bir kısmının özel kuruluşlar ve haneler tarafından gerçekleştirildiğini ve bu oranın OECD ortalamasının neredeyse üç katı olduğunu göstermektedir (OECD, 2021; 2022). Çevrimiçi ortamlardan faydalanma konusunda yetersizlik ve ilgisizliklerin bulunması Dijital teknolojilerin eğitim sistemi içinde kullanılması ile birlikte internet teknolojileri tabanlı sanal ve dijital eğitimi anlamanın ve buna uyum sağlamanın içinde bulunduğumuz bilgi çağına ayak uydurma, öğretimin kalitesini arttırma, öğrenciyi pasif öğrenme ortamlarından kurtararak öğrenciye kendi kendine öğrenme yeteneği kazandırma gibi pek çok önemli etkisi olmasına rağmen çevrimiçi ortamlardan faydalanma konusunda eksikliler vardır. Özellikle Covid-19 pandemisi ile birlikte yaygınlık kazanan çevrimiçi eğitim konusundaki yetersizlikler, pandemi döneminde uzaktan eğitime erişim konusunda sıkıntı yaşayan öğrenciler ile çeşitli olanakları olan öğrenciler arasındaki uçurumu açmış, giderilemeyen öğrenme kayıplarına neden olmuştur. Bununla birlikte öğretmenlerin bu sisteme ve teknolojiye adaptasyonu, bilgi ve iletişim teknolojileri ile ilgili bilgi ve becerileri konusunda sıkıntılar mevcuttur. İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 217 4 yıllık ortaokul süresinin öğrencilerin gelişim seviyelerine uygun olmaması 2012 yılında zorunlu eğitim 12 yıla çıkarılmış ve eğitimin 4+4+4 şeklinde uygulanmaya başlanması ile birlikte 5. sınıflar da ortaokul kapsamına alınmıştır. Ancak yeni sistemde ilkokula başlama yaşının da 72 aydan 66 aya kadar çekilmesi ile birlikte 5. sınıfa gelen öğrencilerin pek çok problem yaşadıkları görülmektedir. Bu öğrencilerin fizyolojik ve bilişsel açıdan ilkokul kapsamında olması gerekirken, kalabalık okullarda öz yeterlik algıları zedelenmektedir. Pilot uygulama çalışmaları yapılmadan ortaya konan geçiş ile birlikte norm fazlası öğretmenlerin ortaya çıkması, ortaokullardaki sınıf sayılarının göz önünde bulundurulmamasından kaynaklı sınıf mevcutlarının artması, seçmeli derslerin programlara yerleştirilememesi gibi pek çok sorun baş göstermiştir. Bu geçişin sonucu olarak açıkta kalan yaklaşık 50 bin sınıf öğretmeni, mezuniyetleri sınıf öğretmenliği olmasına karşın Türkçe, matematik, müzik öğretmenliği gibi alanlara geçiş yapmış ve ortaokullarda branş öğretmeni olarak görev yapmışlardır. Öğretmenlerin mezun oldukları alanda istihdam edilmeleri yerine daha az yeterli oldukları alanlara atanmaları verilen eğitimin niteliğini düşürmektedir. Tanımlı olmasına rağmen öğretmen kaynaklı olarak öğrenci merkezli öğretim programının uygulanmaması Ülkemizde 2005-2006 eğitim-öğretim yılında eğitim programlarında yapılan değişiklik ile birlikte, davranışçı yaklaşım temel alınarak hazırlanan eğitim programları yerini yapılandırmacı yaklaşıma bırakmış, programa göre öğretmenlerin de geleneksel yaklaşımda bilgiyi aktaran otorite konumundan öğrencilerin yeni bilgiye ulaşabileceği öğrenme ortamlarını oluşturma ve öğrencilerin bilgiyi yapılandırma süreçlerine yardımcı olan rehber konumuna geçmeleri beklenmiştir. Bu anlamda öğretmenlerin, öğrencilerin analiz, sentez, ilişkilendirme, muhakeme gibi üst düzey düşünme becerilerini kazanmalarına yönelik etkinlikler planlamaları gerekmektedir. Ancak programının 2005 yılından itibaren uygulamaya konulmasının ardından Eğitim Fakültelerinin de hem teorik hem de uygulama anlamında bu yaklaşım temelinde ders verdikleri düşünüldüğünde özellikle kıdemi fazla olan öğretmenlerin bu yaklaşım ile eğitim fakültelerinde ders almamaları ve kendilerine bu konuda hizmet içi eğitim verilmeden geçiş yapılması, okullardaki teknolojik alt yapı ve sınıflardaki araç-gereç eksikliği gibi nedenlerden ötürü öğretmenler sınıflarında hala geleneksel öğretim yöntemleri ile ders yapmaktadırlar. Ayrıca yapılandırmacı öğrenmenin gereği olarak öğretmenlerin süreç odaklı değerlendirmeler yapmaları gerekmesine rağmen sınıfların kalabalık olması nedeniyle öğretmenlerin bu yöntemlerin çok fazla zaman aldığını düşündükleri ve geleneksel değerlendirme yöntemlerinden vazgeç(e)medikleri görülmektedir. Kaynaklar: Akgunduz, D. & Akinoglu, O. (2017). The impact of blended learning and social media-supported learning on the academic success and motivation of the students in science education. Education & Science / Egitim ve Bilim, 42(191), 69-90. DOI: http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.6444 218 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ En önemli 5 başarı eksikliği konusu 1 Okullardaki fiziki ekipman ve materyal eksikliklerinin bulunması 2 Okullar arası ciddi başarı farklılıklarının olması 3 Çevrimiçi ortamlardan faydalanma konusunda yetersizlikler ve ilgisizliklerin bulunması 4 4 yıllık ortaokul süresinin öğrencilerin gelişim seviyelerine uygun olmaması 5 Tanımlı olmasına rağmen öğretmen kaynaklı olarak öğrenci merkezli öğretim programının uygulanmaması FIRSAT ve TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİT(SİZ)LİĞİ Ekonomik dezavantajlı çocukların eğitim ihtiyaçlarının bulunması Fırsat eşitliği sosyoekonomik ve kültürel arka plan gibi etkenlerden bağımsız olarak tüm öğrencilerin yeteneklerini geliştirmede eşit şansa sahip olmasıdır. Eğitimde fırsat eşitliği, toplumsal açıdan önemli etkileri bulunan bir olgu olmakla birlikte, fırsat eşitliğinin en belirgin şekli başarı olanaklarındaki eşitliktir (Eğitim Reformu Girişimi [ERG], 2020). Türkiye’de hem bölgeler arasında hem de kırsal ve kentsel yerleşim alanları arasında sosyoekonomik farklılıklar çok belirgindir. Bu farklılıklar çocukların eğitime erişimlerini, akademik başarılarını, çocuğun yetiştirilme şeklini etkilemektedir. Çocukların evde yeterli eğitim kaynaklarının olmaması, bazı çocukların kendilerine ait bir çalışma odalarının olmaması, maddi geliri kısıtlı ancak çok çocuklu aile yapısına sahip olunması, okula ulaşım gibi imkânsızlıklar söz konusudur. Örneğin, üst sosyoekonomik düzeydeki öğrencilerin kendilerine ait bir kitaplıkları bulunmakta ancak alt sosyoekonomik düzeydeki çocukların evlerinde kütüphanelerinin ve kitaplarının bulunmadığı görülmektedir. Liselere geçiş sınavına hazırlanan öğrenciler arasında dershaneye gidebilecek, özel ders alabilecek, her çeşit soru bankasına erişebilecek durumda olanlar, bunlardan yoksun olanlara göre daha avantajlıdırlar. Sosyoekonomik olarak dezavantajlı olan çocukların eğitime erişim ve devamlılığının farklı gelir grupları arasındaki farkı kapatmada önemli bir etkisi olduğu düşünüldüğünde fırsat eşitsizliğinin bu farkı kapatmaya engel olduğu söylenebilir. Eğitimde cinsiyet eşitsizliği 2022 yılında gerçekleştirilen BM 77. Eğitimin Dönüştürülmesi Zirvesi’nde dünyada 118,5 milyon kız çocuğunun okula gitmediği ve kadınların dünya genelinde temel okuryazarlık becerilerinden yoksun olan 771 milyon yetişkinin üçte ikisini temsil ettiği belirtilmiştir (BM Transforming Education Summit, 2022). Türkiye’de de bazı bölgelerde ve kırsal yerleşim yerlerinde kız çocuklarının eğitim hakları ellerinden alınmaktadır. Kız çocukları, ataerkil İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 219 gelenekler, evde bakım ve ev işleri yapma, çocuk yaşta evlendirilme, kız çocuklarının eğitimine yatırım yapmanın gereksiz olduğu düşüncesi, yoksulluk gibi nedenlerden dolayı çoğunlukla sadece ilkokul eğitimlerini tamamlamaktadırlar. Özel eğitim dezavantajı olanlar ile kaynaştırma öğrencilerinin normal eğitim alan öğrencilerin yanında yetersiz eğitim almaları Eğitimde fırsat eşitliği konusunda en dezavantajlı gruplardan biri de özel gereksinimli çocuklardır. Bu öğrencilerin tanılama sürecinde yaşadığı sorunlar, eğitim ortamlarına yerleştirme kararları, okul ortamının fiziki olarak erişilebilir olmaması özel gereksinimli çocuklar için en temel sorunların bazılarıdır. Rampaların, engelli asansörlerinin, engelli tuvaletlerinin olmamasının yanı sıra bu çocukların profesyonel bir destekle ve öğretmen eşliğinde eğitimlerini sürdürmeleri gerekirken bu eğitimden de mahrum kaldıkları görülmektedir. Bu çocuklar için bireyselleştirilmiş eğitim programları hazırlanması ve uygulanması gerekirken, öğretmenlerin sadece kâğıt üzerinde program hazırlamaları, mevzuatta bir sınıfta en fazla iki kaynaştırma öğrenci olması gerektiği belirtilmesine karşın ikiden fazla sayıda öğrenci olması ve öğretmenlerin bu çocuklarla ilgilenememesi, çocukların ve ailelerinin psikolojik baskıya maruz kalmaları, ailelerin çocukların yetiştirilmesi için gerekli olan psiko-sosyal desteği alamamaları gibi durumlar eğitimde eşitsizliğe neden olan en temel sorunlar arasındadır. Öğretim yılı içerisinde çocukların tarımda ya da iş yerlerinde işçi olarak çalıştırılması Türkiye’de çocuk işçiliği ile birlikte pandemi-afet gibi olağanüstü durumlarda eğitime erişemeyen çocuklar söz konusudur. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi'nin (İSİG) 2022'de yayınladığı rapora göre Türkiye'de en az 2 milyon çocuk işçi bulunmakta ve çocuk işçilerin sayısı yaz aylarında 5 milyona yaklaşmaktadır. Bu çocuk işçilerin çıraklık yaptığı, simit-su satıcılığı gibi işportacılık yaptığı, özellikle nisan ayının ortalarından ekim ayının sonuna kadar farklı illerde mevsimlik işçi olarak çalıştırıldığı ve bu nedenle eğitime erişemedikleri bilinmektedir. Ayrıca bu çocukların iş kazalarına kurban gittiği de bilinmektedir. Covid-19 süreci de çocuk işçiliği ve okul terklerinin artmasına neden olmuştur. Bunun dışında deprem, sel gibi afetlerden etkilenen bölgelerde eğitimlerin aksaması, bu olağanüstü durumlar için bir eğitim planının olmaması, bu çocuklar şehir ve okul değiştirse bile bu okullarda afet kaynaklı streslerini azaltacak sosyal ve duygusal destek alamamaları eşitsizlik yaratmaktadır. Meslek algısının cinsiyet ekseninde ele alınması Türkiye’de kadın ve erkeğin rolleriyle ilgili kalıplaşmış kavramların eğitime yansıdığı ve meslek algısının da cinsiyet ekseninde ele alındığı görülmektedir. Kız çocuklarının STEM alanlarına ilgisi olsa bile STEM alanları mühendislik ve bilim insanı olmak ile özdeşleştirilmekte ve bu alanların erkekler için daha uygun olduğu, kız çocuklarının STEM 220 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ alanlarına uygun olmadığı şeklinde olumsuz önyargılar bulunmaktadır. Ortaokullar ve liselerin STEM kimliği oluşturması açısından en önemli dönemlerden biri olduğu düşünüldüğünde bu dönemde çeşitli faktörler yüzünden (aile, öğretmen, akran, eğitim politikası vb.) kız çocukları matematik ve fen bilimleri alanlarında kendilerini olduklarından daha başarısız değerlendirmekte ve bu düşük öz-değerlendirme de kadınların meslek seçimlerine yansımaktadır. Kaynaklar BM Transforming Education Summit, (2022). https://www.un.org/en/transforming-educationsummit. ERG. (2020). Eğitim Reformu Girişimi, Eğitim Ortamları Eğitim İzleme Raporu, Eğitim Gözlemevi. ERG. (2021). Eğitim Reformu Girişimi, Eğitim Ortamları Eğitim İzleme Raporu, Eğitim Gözlemevi. İSİG. (2022). https://www.isigmeclisi.org/ Akgündüz, D., Ertepınar, H. (Eds.) (2015). STEM eğitimi Türkiye raporu: Günün modası mı yoksa gereksinim mi? [A report on STEM Education in Turkey: A provisional agenda or a necessity?] [White Paper]. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Akgündüz, D. (Ed.) (2019). Okul öncesinden üniversiteye kuram ve uygulamada STEM eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık. (2. baskı) En önemli 5 fırsat ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği 1 Ekonomik dezavantajlı çocukların eğitim ihtiyaçlarının bulunması 2 Cinsiyet eşitsizliğinin yüksek derecede olması 3 Özel eğitim dezavantajı olanlar ile kaynaştırma öğrencilerinin normal eğitim alan öğrencilerin yanında yetersiz eğitim almaları 4 Afet durumlarında yaşanan eğitime erişimdeki sorunlar 5 Öğretim yılı içerisinde çocukların tarımda ya da iş yerlerinde işçi olarak çalıştırılması 6 Öğrencilerin ve özellikle kızların STEM alanlarına yönlendirilmesinde eksikliklerin bulunması, meslek algısının cinsiyet ekseninde ele alınması BECERİ VE YETKİNLİK EKSİKLİKLERİ Eleştirel düşünme, iletişim, yaratıcılık, problem çözme, bilgi ve teknoloji becerileri gibi 21. yüzyıl becerilerinin hem öğretmenler hem de öğrencilerde eksik olması Yaratıcılık, eleştirel düşünme, iletişim, iş birliği, bilgi ve teknoloji becerilerinin 21. yüzyılda akademik, üretken ve çağa uyum sağlayacak bireylerin yetiştirilmesi için gerekli olan beceri ve yetkinliklerdir. Bu becerilerin öğrencilerde geliştirilebilmesi için öncelikle öğretmenlerin bu becerilere sahip olmaları ve sınıflarında bu becerileri geliştirecek uygulamalar yapmaları gerekmektedir. Ancak öğretmenlerin bu becerilerini test etme ve geliştirmeye yönelik İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 221 çalışmalar yapılmadığı görülmektedir. Bununla birlikte 2018 yılında hazırlanan ilköğretim programında vurgulanmasına karşın, 21. yüzyıl becerilerine kazanımlarda çok az yer verildiği, buna bağlı olarak da hazırlanan ortaokul kitaplarındaki etkinliklerin bu becerilerin hepsini kapsamada yetersiz kaldığı, özellikle BİT okuryazarlığına dair becerilerin ihmal edildiği görülmektedir. Ders kitaplarının ve MEB tarafından dağıtılan yardımcı kaynakların ölçme ve değerlendirme alanlarında, geleneksel çoktan seçmeli türde maddeler olduğu, öğrencilerin bu becerilerini geliştirecek proje çalışmaları olmadığı görülmektedir. Ayrıca çoktan seçmeli LGS sınavının bu becerileri ölçmede ne derece etkili olduğu da tartışma konusudur. Okullarda beceri, yetkinlik, Maker, STEM, kodlama temelli eğitim yapılamaması Fen ve matematik gibi temel bilimlerin, mühendislik ve teknolojinin sağladığı uygulama olanaklarıyla entegre edilerek öğretilmesini içeren bir eğitim yaklaşımı olan STEM eğitimi ve öğrencilerin hayal gücü ve yaratıcı düşüncelerinin yardımıyla, öğretmenin rehberliğinde, özgün ürünler ortaya çıkarılması amacıyla kullanılan maker atölyeleri, robotik ve kodlama atölyeleri 21. yüzyıl becerilerinin kazanılması açısından büyük önem teşkil etmektedir. Ancak devlet ortaokullarında laboratuvar ya da materyal eksikliği olması, öğretmenlerin bu alanlarda yeterli eğitim almaması, bu alanlar için öğretim programı olmaması, okul yöneticilerinin bu alanlara gereken ilgiyi göstermemesi gibi olumsuzluklar söz konusudur. Bununla birlikte bu alanlarda eğitim veren özel okullar olmasına karşın bazı özel okullarda da verilen eğitim oyundan öteye geçmemektedir. Öğrencilerin ilgi, beceri ve yeteneklerine uygun yönlendirmelerin yapılmaması Eğitimin niteliğini arttırmak için öğrencilerin ilgi, beceri ve yeteneklerinin belirlenmesi ve bu alanlara yönlendirilmesi, yeteneklerine göre yetiştirilmesi gerektiği dünya örnekleri ile kanıtlanmış olsa da Türkiye’de sınav odaklı eğitim sistemi ile tek tip eğitim verilmektedir. Bu sistem öğrencilerin iyi olduğu anlarda gelişimini desteklemek yerine öğrencileri ezberciliğe yönlendirmekte, bu sınavların sonuçlarına göre ortaokul öğrencileri başarılı ve başarısız olarak ayrılmakta, başarısız olarak adlandırılan ve niteliksiz liselere giden öğrenciler ortaya çıkarılamayan yetenekleri ile birlikte küskünlüğe itilmektedir. Öğrencilere yabancı dil öğretme konusunda ciddi yetersizliklerin olması Education First adlı dil okulunun 2022 yılında dünya genelinde 111 ülke arasında yaptığı İngilizce Yeterlilik Göstergesi listesinde, İngilizce konuşma becerisinde Türkiye’nin düşük yeterlilik düzeyinde yer aldığı, Avrupa ve çevresi bölgelerde yer alan ülkeler arasında Azerbaycan ve Türkiye’nin en düşük yeterlilikte olduğu görülmektedir (EF, 2022). Türkiye’de bir öğrenci 12 yıllık ilk, orta ve lise eğitimi boyunca yaklaşık 1.296 saat İngilizce dersi görmekte ancak İngilizce öğrenememektedir. Bu durum öğrencilere yabancı dil öğretme 222 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ konusunda Türkiye’deki eğitim sisteminin eksiklikleri olduğunu göstermektedir. Ortaokullarda öğretmen merkezli, dilbilgisi odaklı ve alıştırmaya dayalı öğretimler yapılmakta, dilbilgisi kurallarını ezberleyen ancak iletişimsel olarak yetersiz ve öğrendiklerini gerçek yaşam ortamlarına aktaramayan öğrenciler mezun edilmektedir. Ortaokullarda yapılan sınavların da dilbilgisi kuralları ekseninde cümle tamamlama, boşluk doldurma, eşleştirme şeklinde olduğu; okuma, dinleme, yazma bölümlerinin olmadığı görülmektedir. Eğitim yöneticilerinin ve öğretmenlerin güncel bilimsel ve teknolojik gelişmelerle ilgili bilgilerinin zayıf olması, bunun eğitim ve yönetim zafiyeti oluşturması Eğitimde teknoloji entegrasyonu konusunda okul yöneticilerine ve öğretmenlere verilen hizmet içi eğitimlerin yetersiz kaldığı, verilen eğitimlerin içeriğinin de güncel bilimsel ve teknolojik gelişmelere paralel olarak güncellenmediği görülmektedir. Öğretmenlere ve okul yöneticilerine yakın zamanda verilen uzman ve başöğretmenlik eğitimlerinin teknoloji okuryazarlığı, uzaktan eğitim yönetimi, teknoloji tabanlı ders içeriği oluşturma, dijital dönüşüm, uzaktan eğitimde yönetim süreci gibi güncel konulardan uzak olduğu görülmüştür. Kaynak: EF (2022). English Proficiency Index. https://www.ef.com.tr/epi/. Gulcan, S. & Akgunduz, D. (2018). The impact of integrated STEM education on academic achievement, reflective thinking ability towards problem solving and permanence in learning in science education. Cypriot Journal of Educational Sciences (CJES), 13(1), 94-107. DOI: https://doi.org/10.18844/cjes.v13i1.3322 En önemli 5 beceri ve yetkinlik eksikliği 1 Eleştirel düşünme, iletişim yaratıcılık, problem çözme bilgi ve teknoloji becerileri, gibi 21. Yüzyıl becerilerinin hem öğretmenler hem de öğrencilerde eksik olması 2 Okullarda maker, STEM, kodlama, robotik gibi tasarım temelli eğitim yapılamaması 3 Öğrencilerin ilgi, beceri ve yönlendirmelerinin yapılmaması 4 Öğrencilere yabancı dil öğretme konusunda ciddi yetersizliklerin olması 5 Eğitim yöneticilerinin ve öğretmenlerin güncel bilimsel ve teknolojik gelişmelerle ilgili bilgilerinin zayıf olması, bunun eğitim ve yönetim zafiyeti oluşturması yeteneklerine uygun kariyer ve meslek FIRSATLAR Son yıllarda okullardaki fiziki imkânların geliştiriliyor olması Son yıllarda özellikle çeşitli sivil toplum kuruluşları, dernekler tarafından Millî Eğitim Bakanlığı ortaklığında yürütülen çeşitli projeler ile ya da TÜBİTAK projeleri ile ortaokullarda, İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 223 laboratuvarların, kütüphanelerin sayısında artış olmuştur. Benzer şekilde okul bahçelerinde oyun alanlarının tasarlanmasına ve alana uygulanmasına yönelik faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Ayrıca pek çok okulda olmamakla birlikte bazı ortaokullarda spor salonlarının yapılmış olması umut vericidir. 2022-2023 eğitim öğretim döneminde temizlik, kırtasiye, küçük onarımlar ve okulların donatım eksiklerinin giderilmesi için il-ilçe milli eğitimleri yerine okullara MEB tarafından ilk kez doğrudan bütçe gönderilmesi okulun kendi ihtiyaçlarını karşılaması açısından iyi bir gelişmedir. Teknolojik gelişmelerin ışığında yapılan yenilikler FATİH projesi kapsamında 2012 yılından beri okullara akıllı tahtalar gönderilmektedir. 20122022 yılları arasında yurt çapında, 27.198 okulda 522.691 dersliğe etkileşimli tahtanın kurulumu tamamlanmıştır. Bununla birlikte yeterli olmamasına karşın ağ altyapı kurulumu çalışmaları ile 19.842 okulun ağ altyapı kurulumu tamamlanmış ve okullara ağ altyapı kurulumu çalışmaları devam etmektedir (http://fatihprojesi.meb.gov.tr/etahta.html). Ayrıca MEB’e bağlı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından tasarlanan Eğitim Bilişim Ağı (EBA) okul öncesinden 12. sınıfa kadar tüm sınıf seviyeleri için müfredatla uyumlu ders içerikleri sunmak için çalışmalar yürütmekte; ders kitapları, etkileşimli kitaplar, uygulamalar, testler, videolu veya etkileşimli anlatımlar, infografikler gibi çok sayıda ve farklı türde içerik geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bununla birlikte öğretmenlerin mesleki ve kişisel gelişimleri için Öğretmen Bilişim Ağı (ÖBA) kurulmuş, öğretmenlerin uzaktan eğitim yoluyla mesleki çalışmalarını tamamlayabilmelerine imkân tanınmıştır. Bilime ve teknolojiye ilgi duyan öğrencilerin giderek artması Teknoloji ile iç içe yaşayan yeni neslin bilgiye ulaşmada, problemlerinin çözümünde teknolojiyi aktif kullandıkları, sosyal medya araçları ile bilgi üretebildikleri bilinmektedir. Öğrenmede etkileşimli ortamlardan yararlandıkları, teknolojik gelişmeleri bildikleri ve yakından takip ettikleri, yeniliğe açık oldukları, gelişmelere hızlı bir şekilde adapte oldukları, bilim ve teknoloji projelerinde yer almaya meraklı oldukları bilinmektedir. Son yıllarda ortaokul öğrencilerinin ve öğretmenlerinin e-Twinning projelerine katılımlarının yüksek olduğu bilinmektedir. Bu projelerde bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir konuda Avrupa'daki okullarla kısa ve uzun vadeli ortaklıklar yaptıkları, iş birliği içinde bir proje ürettikleri, bir öğrenme topluluğunun parçası oldukları bilinmektedir. Son yıllarda ulusal ve uluslararası öğrencilere yönelik festival, bilim ve teknoloji etkinliklerinin artması Son yıllarda TÜBİTAK ve MEB destekleriyle kurulan bilim merkezlerinin, 21. yüzyıl becerilerini ön plana çıkaran STEM etkinlikleri, robotik ve kodlama etkinlikleri, planetaryumlar ve teknoloji ile mühendisliği birleştiren uygulamalara yer verilen bilim 224 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ şenliklerinin, bilim festivallerinin, bilim atölyelerinin TEKNOFEST destekli yarışmaların sayısı artmaktadır. Bu etkinlikler hem öğrencilere yeni şeyler öğretmekte, araştırma, eleştirel düşünme becerilerini geliştirmekte hem de eğlenceli vakit geçirmelerini, bilime karşı olumlu tutum geliştirmelerini sağlamaktadır. Örneğin, TEKNOFEST Havacılık, Uzay ve Teknoloji Festivali; teknoloji yarışmalarının, hava araçları sergilerinin, hava gösterilerinin, teknoloji firmalarının tanıtım yaptığı fuarların, bilim söyleşilerinin, girişim zirvesinin ve birçok sosyal etkinliğin yer aldığı büyük bir organizasyon yapmaktadır. Milli Eğitim Müdürlükleri AR-GE birimleri tarafından yürütülen projelere katılımın artması Milli Eğitim Müdürlükleri Ar-Ge birimi bünyesinde devam eden AB Programı Erasmus+, eğitim, öğretim, gençlik ve spor, vatandaşları kişisel ve mesleki gelişimlerinde destekleyen bir programdır. İlk ve ortaöğretim öğrencilerinin, okul liderlerinin, öğretmenler ve okul çalışanlarının Erasmus+ programına son yıllarda başvuruların arttığı görülmektedir. Bu programın sunduğu öğretmen ve öğrenci hareketliliği sayesinde öğrencilerin dil öğrenme, farklı kültürler tanıma, girişimciliğin gelişmesi, kişisel ve sosyal gelişimlerinde kendilerini ifade edebilme, özgüven kazanma, yenilikçi ve yaratıcı ürünler ortaya koyma fırsatları elde ettikleri bilinmektedir. En önemli 5 fırsat 1 Son yıllarda okullardaki fiziki imkânların geliştiriliyor olması 2 Teknolojik gelişmelerin ışığında okullarda yapılan yeniliklerin olması 3 Bilime ve teknolojiye ilgi duyan öğrencilerin giderek artması 4 Son yıllarda ulusal ve uluslararası öğrencilere yönelik festival, bilim ve teknoloji etkinliklerinin artması 5 Milli Eğitim Müdürlükleri AR-GE birimleri ve okullar tarafından yürütülen projelere katılımın artması İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 225 2023-2033 HEDEFLERİ İLK 100 GÜN-ACİL EYLEM HEDEFLERİ 2023-2033 hedefleri içinde öncelikli hedef, ortaokulları yeniden yapılandırma ve güçlendirme politika ve eylem planının hazırlanması ve yayınlanması olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda ilk 100 gün öncelikle yeniden yapılandırma ile ilgili bir ortaokullar çalıştayı gerçekleştirilmesi, bu çalıştaya katılımda eşitlik ve saydamlık ilkelerine önem verilmesi, tüm paydaşların temsil edilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu çalıştayda var olan aksaklıklarının bütünüyle giderilmesi için sistemin bütüncül değerlendirilmesi yapılmalı, görüşler tarafsız biçimde raporlanmalı, kararlar oy çokluğu ile alınmalı, süreç sonunda oluşturulan eylem planı tüm katılımcılar ile paylaşılmalı ve bu bir politika belgesine dönüştürülmelidir. Dezavantajlı bölgeler başta olmak üzere tüm ortaokullarda fiziki kapasite, eğitim materyalleri, laboratuvar, spor salonları, kütüphane, yemekhane, dijital içerikler gibi okulların fiziksel imkânlarına ve kapsamına ilişkin kalite güvence sistemi standartlarına ait bir raporun hazırlanması ve yayınlanması gerekmektedir. Bu raporda ortaokullarda bulunması gereken eğitim materyalleri standartları oluşturulmalı ve bu standartlar temelinde sistematik izleme çalışmaları yapılmalıdır. Ayrıca öğrencilerin devamsızlık ve okul terklerine ilişkin ayrıştırılmış verilere dayalı kapsamlı izleme çalışmaları yapılmalıdır. Bununla birlikte ortaokullarda görev alan öğretmenlerin öğrencilerin performanslarını değerlendirirken çoklu değerlendirme yapmalarına olanak tanıyan belirli ölçütler ve standartlarla oluşturulmuş, bu ölçütlerin hangi performans alanına yönelik değerlendirmede kullanılması gerektiği ile ilgili kapsamlı bilgilerin yer aldığı envanterlerin oluşturulması gerekmektedir. ANA HEDEF Ortaokulları yeniden yapılandırma ve güçlendirme politika ve eylem planının hazırlanması ve yayınlanması İlk 100 Gün Hedefi Katkısı (%) Eğitimde Fırsat Eşitliği Katkısı 226 100 ✓ Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katkısı 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ ✓ Teknolojik Dönüşüm Katkısı ✓ Beceri ve Yetkinlik Katkısı ✓ Etik Değerler Katkısı ✓ Sürdürülebilir Kalkınma, Üretim ve İnovasyon Katkısı ✓ İçerik ve Öğretim Programı Katkısı ✓ Fiziksel Olanaklar Katkısı ✓ İnsan Kaynağı ve Organizasyonel Katkı ✓ Sosyal Olanaklar Katkısı ✓ No Ana Hedefe Katkı düzeyi Alt Hedefler 1 2 1 Ortaokulları yeniden yapılandırma ve güçlendirme ile ilgili tüm paydaşların temsil edildiği bir ortaokullar çalıştayı gerçekleştirilmesi 2 Ortaokullarla ilgili elde edilen verilerin değerlendirilerek bir politika belgesine dönüştürülmesi 3 Ortaokullarla ilgili bir eylem planının duyurulması 4 Ortaokulların fiziksel imkanlarına ve kapsamına ilişkin kalite güvence sistemi standartlarına ait bir raporun hazırlanarak yayınlanması 5 Ortaokullarda görev alan öğretmenlerin çoklu değerlendirmelerine ilişkin envanterlerin oluşturulması 3 4 5 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ BECERİ VE YETKİNLİK TÜRLERİ KATKISI Ana Hedef Eleştirel Düşünme Sosyal ve Duygusal Öğrenme Bilimsel (Fen) Okuryazarlık Tasarım ve Üretim Becerileri Yaşam ve Kariyer Becerileri Matematik Okuryazarlığı Yaratıcılık ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 227 İletişim Kurma İş birliği Yapma Problem Çözme Bilgi Okuryazarlığı İnternet Okuryazarlığı Medya Okuryazarlığı Girişimcilik Teknoloji Okuryazarlığı ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ HEDEF SORUMLULUKLARI Ana Hedef MEB Merkez T. Valilikler İl Milli Eğitim M. İlçe Milli Eğitim M. Okullar Okul Yöneticileri Öğretmenler Öğrenciler ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ Veliler İŞ BİRLİĞİ KURULUŞLARI VE PAYDAŞLAR Ana Hedef Üniversiteler STK’lar Siyasi Partiler Sendikalar Belediyeler Valilikler 228 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ TÜBİTAK Avrupa Birliği Diğer Bakanlıklar Medya ✓ ✓ ✓ ✓ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 229 2023-2028 HEDEFLERİ 2023-2028 dönemi ilk 5 yıllık dönemi ifade etmektedir. Dolayısıyla ilk 100 günde atılması gereken acil adımlar sonrası, alt yapının oluşturulması açısından büyük bir önem taşımaktadır. Bu dönemde ortaokulların yeniden 3 yıl olarak eğitim veriyor olması öğrencilerin gelişimsel dönemi açısından önemli bir adım olarak nitelenebilir. Fiziksel ve zihinsel anlamda ortaokul öğrencisi olmaya hazır olmayan 5. sınıfların ilkokul kapsamına alınması ile birlikte ortaokulların bir bütünlük teşkil edeceği düşünülmektedir. Ortaokullara laboratuvarlar, iş atölyeleri, maker atölyeleri, robotik-kodlama atölyeleri, yabancı dil atölyeleri, toplantı, spor salonları, oyun ve tiyatro salonları, müzik odaları, kütüphane, yemekhane, kantin, hobi bahçeleri eklenmeli; okul bahçeleri pedagojik açıdan yeniden gözden geçirilmelidir. Teknolojik alt yapı sorunları çözülmeli, deneysel gereçlerden spor malzemelerine kadar donatım yeterlilikleri sağlanmalıdır. Bu eksikliklerin özellikle devlet okullarında olduğu, özel okulların bu donatım yeterliliklerine sahip olduğu düşünüldüğünde fırsat eşitliği gereği fiziki şartların iyi ve eksiksiz olması, donanım ve donatım malzeme eksiğinin olmaması gerekmektedir. Okula yiyecek getiremeyen ve kantinden alışveriş yapamayan çocukların okulda geçirdiği uzun ders saatleri dikkate alındığında çocukların sağlıklı gelişimleri için tüm devlet okullarında bütün öğrencilere en az bir öğün ücretsiz, sağlıklı yemek ve içecek verilmelidir. Bilgi çağının gereklerine uygun olacak şekilde yüz-yüze ve çevrimiçi eğitimin birlikte kullanıldığı harmanlanmış öğrenme modellerinin kullanımı, zengin dijital uyarıcıların eğitim ortamına dâhil edilmesinin sağlanması, öğrencilerin bağımsız öğrenen olabilmelerinin önündeki engellerin kaldırılması gerekmektedir. Ortaokulların öğretim programlarının güncel konular dikkate alınarak güncellenmesi ve zenginleştirilmesi, özellikle finansal okuryazarlık, fen ve matematik okuryazarlığı becerileri eklenmesi, yabancı dil becerilerinin gelişimi için konuşma odaklı öğretim programı yapılması, üretim/patent/tasarım/beceri/STEM odaklı derslerin konulması üst düzey becerilerin bütün derslerin öğretim programında yer alması ve önceliklendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca ortaokullarda sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi, yurttaşlık bilgisi, afet bilinci ve farkındalık bilgilerini içerecek şekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Sosyoekonomik olarak dezavantajlı çocuklar ve kız çocuklarına eşitlikçi ve nitelikli eğitim hakkı sunulmalı, çocuk işçiliği, mevsimlik tarım işçiliği gibi nedenlerle yaşanan devamsızlık ve okul terki sorunlarına çözüm sunulmalı, öğrencinin bir sanat dalı ile uğraşması ve sertifikasına sahip olması için imkânlar sunulmalıdır. Her çocuğun evde ders ve test kitapları dışında da bir kütüphanesinin olmasının sağlanması, sosyoekonomik düzeyi düşük olan ailelere çocuk kitaplıklarının oluşturulması için destek verilmesi gerekmektedir. 21. yüzyıl 230 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ becerilerini kazandırmak üzere ihtiyaç duyulan alanlarda öğretmenlere yönelik modüler sertifikalı eğitimler düzenlenerek mesleki yeterlilikleri geliştirilmeli ve güncellenmeli, öğretmenlerin mesleki gelişimlerini destekleyen kurum ve kuruluşlarca verilen eğitimlerin akreditasyonu sağlanmalıdır. Bu dönemde öğrenenlerin tek bir alandaki yeterliliğini değil, farklı alanlardaki yeterliliklerini ölçebilecek geçerli ve güvenilir süreç odaklı alternatif değerlendirme tekniklerinin uygulanması gerekmektedir. Portfolyolar, projeler, yapılandırıcı grid, tanılayıcı dallanmış ağaç, rubrikler, öğrenci günlükleri, akran değerlendirmesi, grup değerlendirmesi gibi öğrencileri sadece notla değerlendirmenin amaçlanmadığı, öğrenenlerin bireysel farklılıklarının dikkate alındığı, süreç içerisindeki ilerlemelerini ve eksikliklerini ortaya çıkaran değerlendirmeler yapılmalıdır. ANA HEDEF-1 Ortaokulların yapısının yeniden düzenlenmesi 2023-2028 Hedef Katkısı (%) 40 Eğitimde Fırsat Eşitliği Katkısı ✓ Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katkısı ✓ Teknolojik Dönüşüm Katkısı ✓ Beceri ve Yetkinlik Katkısı ✓ Etik Değerler Katkısı ✓ Sürdürülebilir Kalkınma, Üretim ve İnovasyon Katkısı ✓ İçerik ve Öğretim Programı Katkısı ✓ Fiziksel Olanaklar Katkısı ✓ İnsan Kaynağı ve Organizasyonel Katkı ✓ Sosyal Olanaklar Katkısı ✓ No Ana Hedefe Katkı düzeyi Alt Hedefler 1 2 3 4 5 1 Ortaokulların ilkokul sonrası 3 yıllık eğitim kurumu olarak düzenlenmesi, farklı ortaokul türlerinin kaldırılması, farklılıkların ders ağırlıklı sınıflara dönüştürülmesi ve ikili eğitimin sona erdirilmesi ✓ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 231 2 Ortaokulların laboratuvarları ve atölyelerinin yeniden tasarlanması ve geliştirilmesi. Bunların fen, sanat, teknoloji, STEM, matematik, maker (kendin yap), future classroom (geleceğin sınıfları), living lab (yaşam laboratuvarı), robotikkodlama vb. olarak oluşturulması ve mükemmeliyet merkezlerinin kurulması 3 Ortaokullarda yeni spor alanlarının oluşturulması ve var olanların modernizasyonunun yapılması 4 Ortaokullardaki öğrencilere ve öğretmenlere ücretsiz öğle yemeği ve içecek verilmesi 5 Harmanlanmış eğitim ve dijital teknoloji içeriklerine uygun öğrenme ortamların oluşturulması 6 Liseler ve mesleki eğitim kurumlarıyla iş birliği çalışmaları için eşleştirmelerin yapılması, öğrencilerin projelerinin bu eğitim kurumları iş birliği ile gerçekleştirilmesi 7 Okulların mimari yapısının modern, çocuk dostu, depreme dayanıklı, bilim, spor ve sanat atölyelerini kapsayan bir şekilde olabilmesi için standartlar kitabının oluşturulması ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ANA HEDEF-2 Ortaokulların öğretim programlarının güncel konular dikkate alınarak güncellenmesi ve zenginleştirilmesi 2023-2028 Hedef Katkısı (%) 30 Eğitimde Fırsat Eşitliği Katkısı ✓ Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katkısı ✓ Teknolojik Dönüşüm Katkısı ✓ Beceri ve Yetkinlik Katkısı ✓ Sürdürülebilir Kalkınma, Üretim ve İnovasyon Katkısı Etik Değerler Katkısı İçerik ve Öğretim Programı Katkısı İnsan Kaynağı ve Organizasyonel Katkı 232 ✓ Fiziksel Olanaklar Katkısı Sosyal Olanaklar Katkısı 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ No Ana Hedefe Katkı düzeyi Alt Hedefler 1 2 3 4 5 1 Ortaokullarda uygulamalı ve proje odaklı öğretim programlarının geliştirilmesi, disiplinlerarası çapraz bağlantıların kurulması ✓ 2 Ortaokullarda ileri düzey öğrenciler için üretim/patent/tasarım/beceri/STEM odaklı derslerin konulması ✓ 3 Sorgulama, argümantasyon, eleştirel düşünme, yaratıcılık, iletişim kurma, iş birliği yapma, yargıya ulaşma, sosyal ve duygusal öğrenme becerilerinin gelişiminin bütün derslerin öğretim programında yer alması ve önceliklendirilmesi 4 Konuşma odaklı yabancı dil eğitim programlarına geçilmesi ve bu kapsamda protokollerin yapılması ✓ 5 Ortaokuldaki derslerin %20’sinin harmanlanmış eğitimle yapılması ve böylece spor, sanat, tasarım, oyun, kodlama vb. derslerine zaman ayrılması ✓ 6 Ortaokullarda sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi, permakültür, felsefe, yurttaşlık bilgisi, afet bilinci güncel bilgilerini içerecek şekilde yeniden düzenlenmesi 7 Öğrenci, öğretmen, bilim insanı iş birliği ile proje çalışmalarının gerçekleştirilmesi, bunun için çağrı açılması, kaynak ve bütçe ayrılması 8 Süreç odaklı alternatif değerlendirme tekniklerinin uygulanması ve sonuç odaklı değerlendirmelerin kaldırılması ✓ ✓ ✓ ✓ ANA HEDEF-3 Ortaokullarda öğretmen, öğrenci ve yönetici kişisel ve mesleki gelişim programlarının ve uygulamalarının başlatılması 2023-2028 Hedef Katkısı (%) 30 Eğitimde Fırsat Eşitliği Katkısı ✓ Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katkısı ✓ Teknolojik Dönüşüm Katkısı ✓ Beceri ve Yetkinlik Katkısı ✓ Etik Değerler Katkısı Sürdürülebilir Kalkınma, Üretim ve İnovasyon Katkısı İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 233 İçerik ve Öğretim Programı Katkısı ✓ Fiziksel Olanaklar Katkısı İnsan Kaynağı ve Organizasyonel Katkı ✓ Sosyal Olanaklar Katkısı No ✓ Ana Hedefe Katkı düzeyi Alt Hedefler 1 2 3 4 5 1 Her öğrencinin bir sanat ve spor dalı ile uğraşması ve sertifikasına sahip olması için imkânlar sunulması (Tiyatro, resim, dans, basketbol vb.) 2 Ortaokullardaki kulüplerin işlevinin artırılarak kurumlarla iş birliği yapılması ve okul dışı çalışmaların etkin hale getirilmesi 3 Her evde bir çocuk kütüphanesinin olması, her ortaokulda teknolojik-hibrit kütüphanelerin oluşturulması 4 Ortaokullarda görev alan öğretmenlere güncel programlarla ilgili modüler ve her biri 40 saatlik sertifikalı eğitimler düzenlenmesi 5 Ortaokullardaki öğretmenlerin mesleki gelişimlerini destekleyen kurum ve kuruluşlarca verilen eğitimlerin akreditasyonunun sağlanması 6 Öğrencilere mezuniyetleri sırasında doğrulanabilir dijital portfolyo verilmesi ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ BECERİ VE YETKİNLİK TÜRLERİ KATKISI Eleştirel Düşünme Sosyal ve Duygusal Öğrenme Bilimsel (Fen) Okuryazarlık Tasarım ve Üretim Becerileri Yaşam ve Kariyer Becerileri Matematik Okuryazarlığı Yaratıcılık İletişim Kurma 234 Ana Hedef-1 Ana Hedef-2 Ana Hedef-3 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ İş birliği Yapma Problem Çözme Bilgi Okuryazarlığı İnternet Okuryazarlığı Medya Okuryazarlığı Girişimcilik Teknoloji Okuryazarlığı ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ HEDEF SORUMLULUKLARI MEB Merkez T. Valilikler İl Milli Eğitim M. İlçe Milli Eğitim M. Okullar Okul Yöneticileri Öğretmenler Öğrenciler Veliler Ana Hedef-1 Ana Hedef-2 Ana Hedef-3 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ İŞ BİRLİĞİ KURULUŞLARI VE PAYDAŞLAR Üniversiteler STK’lar Siyasi Partiler Sendikalar Belediyeler Valilikler TÜBİTAK Ana Hedef-1 Ana Hedef-2 Ana Hedef-3 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 235 Avrupa Birliği Diğer Bakanlıklar Medya Diğer … 236 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ ✓ 2028-2033 HEDEFLERİ Türk eğitim sistemi sınavlı modeller üzerine kuruludur. Liselere geçiş sınavı okulları nitelikli ve niteliksiz kategorilerine ayırmakta, nitelikli okul sayısının az öğrenci sayısının fazla olması sebebiyle de her geçen gün sorular daha da zorlaştırılmakta, öğrenciler dershanelere ve özel kurslara mahkûm edilmektedir. İkinci 5 yıllık dönemi kapsayan 2028-2033 döneminde liselere geçiş sınavı kaldırılarak ezberci ve sınav odaklı eğitime son verilmesi gerekmektedir. Bunun yerine liselere geçiş için sınavların zorunlu olmaktan çıkarılarak liselere doğrudan geçişin sağlanması, liselerin niteliklerinin arttırılması, bazı özel durumlu liselere giriş yapmak isteyen öğrenciler için sınavların isteğe bağlı olarak okul tarafından yapılması en uygun çözüm yöntemidir. Bunun yanı sıra öğrencilerin fen okuryazarlığı, vatandaşlık bilgisi, BİT okuryazarlığı ve matematik okuryazarlığı, medya okuryazarlığı vb. geliştirilmeli, ortaokulların son yılında open inquiry (açık sorgulama) uygulamaları ile alan ağırlıklı, beceri-yetkinlik ve ilgi odaklı alanlarda eğitim yapılması gerekmektedir. Teknolojinin eğitime entegrasyonunun sağlanması için iyi örnekler ve uygulamaların paylaşıldığı öğretmen kılavuz kitapları hazırlanmalı ve çevrim içi içerikler göz önünde bulundurularak çeşitlendirilmeli ve iyileştirilmeler yapılmalıdır. Ayrıca öğrencilerin bilim ve teknolojiye olan ilgisini çekmek, farklı deneyimler yaşamalarını sağlamak amacı ile yerel bilim ve doğa merkezleri kurulmalıdır. Ortaokul mezunu olan öğrencilerin en az bir yabancı dilde A2 düzeyinde yetkinliğe sahip olması, %10’unun tasarım/patent/üretim odaklı derslere katılmış olması ve en az bir adet özgün proje üretmiş olması, en az bir spor dalında okul dışı eğitime katılması ve sertifika alması sağlanmalıdır. Ayrıca ortaokullarda sanat ve kültür eğitiminin zorunlu genel eğitim içine yerleştirilmesi, bu eğitimleri destekleyecek organizasyonlar, festival, yarışma, okul-sanatçı buluşması etkinlikleri yapılmalıdır. Öğretmenlerin mesleki gelişimlerini destekleyen kurum ve kuruluşlarca verilen eğitimlerin akreditasyonu sağlanmalı, salgın hastalıklar ve afetler gibi yüz yüze eğitime engel olacak hâllerde eğitim öğretimin aksamaması için tedbirler alınmalıdır. Dikey (gökyüzüne doğru olan) yapılanmaların deprem gibi durumlarda daha fazla risk taşıdığı ve daha az kullanışlı olduğu bilinmektedir. Daha büyük arazilere ihtiyaç duyulsa da okulların yapısının yatay mimari yöntemi kullanılarak, zemine sıfır girişi olan, iki katı geçmeyen, eğitim ile ilgili değişimlere cevap verebilecek esneklikte olan, çocukların farklı öğrenme özelliklerine uygun mekânsal çeşitlilik sağlayan, permakültür felsefesine uygun geniş alanlarda inşa edilmeye başlanması gerekmektedir. İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 237 ANA HEDEF-1 Liselere geçiş sınavının kaldırılması, ezberci ve sınav odaklı eğitime son verilmesi 2028-2033 Hedef Katkısı (%) 40 Eğitimde Fırsat Eşitliği Katkısı ✓ Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katkısı ✓ Teknolojik Dönüşüm Katkısı ✓ Beceri ve Yetkinlik Katkısı ✓ Sürdürülebilir Kalkınma, Üretim ve İnovasyon Katkısı ✓ Etik Değerler Katkısı İçerik ve Öğretim Programı Katkısı İnsan Kaynağı ve Organizasyonel Katkı No ✓ Fiziksel Olanaklar Katkısı Sosyal Olanaklar Katkısı Alt Hedefler Ana Hedefe Katkı düzeyi 1 2 1 Ortaokuldaki derslerin %30-50 arasında harmanlanmış eğitimle gerçekleştirilmesi ve böylece spor, sanat, tasarım, oyun, kodlama vb. derslerine ilave zaman ayrılması 2 Ortaokulların son sınıfında öğrencilerin ilgi, yetenek ve alanlarının etkin rehberlik ile ve testlerle belirlenmesi, öğrencilerin elde edilen skorlarla alan ağırlıklı bir eğitim alması, bunun liselere geçişte sınırlayıcı olarak kullanılması 3 Liselere geçiş sınavının kaldırılması. Bütün öğrencilerin beceri ve yetkinlikleri belirlenerek, not ortalamaları, sertifikaları, bilimsel ve sanatsal aktiviteleri, yabancı dil seviyeleri de dikkate alınarak etkin rehberlikle liselere doğrudan geçişin sağlanması 4 Ortaokulların son yılında open inquiry (açık sorgulama) uygulamaları ile alan beceri-yetkinlik ve ilgi odaklı alanlarda eğitim yapılması 5 Bazı özel nitelikteki liseler haricinde, liseler arası başarı farklılıkların azaltılarak ve liselerin niteliklerinin artırılarak öğrencilerin istedikleri liseye gitmelerinin kolaylaştırılması 238 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ 3 4 5 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 Ortaokuldaki öğrencilere STEM, girişimcilik, tasarım, patent vb. bilim ve teknoloji ağırlıklı sertifika programlarının ücretsiz bir şekilde düzenlenmesi ve diploma eki olarak verilmesi 7 Ortaokullardaki öğrencilerin %10’unun tasarım/patent/üretim odaklı derslere katılmış olması ve en az bir adet özgün proje üretmiş olması ✓ ✓ ANA HEDEF-2 Yeni bir ortaokul yapısının ve mimarisinin oluşturulması 2028-2033 Hedef Katkısı (%) 30 Eğitimde Fırsat Eşitliği Katkısı ✓ Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katkısı ✓ Teknolojik Dönüşüm Katkısı ✓ Beceri ve Yetkinlik Katkısı ✓ Sürdürülebilir Kalkınma, Üretim ve İnovasyon Katkısı ✓ ✓ Etik Değerler Katkısı İçerik ve Öğretim Programı Katkısı ✓ Fiziksel Olanaklar Katkısı İnsan Kaynağı ve Organizasyonel Katkı ✓ Sosyal Olanaklar Katkısı No Ana Hedefe Katkı düzeyi Alt Hedefler 1 2 1 Mükemmeliyet merkezlerinin niteliğinin artırılması 2 Genişletilmiş gerçeklik ve metaverse tabanlı sanal laboratuvar uygulamalarının geliştirilmesi ve uygulanmaya başlanması 3 Teknolojinin eğitime entegrasyonunun sağlanması için dijital öğretmen kılavuz kitaplarının hazırlanması ve çevrim içi içeriklerin çeşitlendirilmesi 4 Salgın hastalıklar ve afetler gibi yüz yüze eğitime engel olacak hâllerde, eğitim öğretimin aksamaması için B planı kapsamında dijital altyapı ve alternatif erişim imkânlarını artıracak standartların belirlenmesi 3 ✓ 4 5 ✓ ✓ ✓ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 239 5 ✓ Okulların yapısının yatay mimari yöntemi kullanılarak geniş alanlarda permakültür felsefesine uygun çevre dostu olarak eğitim verecek şekilde inşa edilmeye başlanması ANA HEDEF-3 Ortaokullarda sosyal ve kültürel imkanların artırılması 2028-2033 Hedef Katkısı (%) 30 Eğitimde Fırsat Eşitliği Katkısı ✓ Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katkısı ✓ Teknolojik Dönüşüm Katkısı Beceri ve Yetkinlik Katkısı ✓ Etik Değerler Katkısı Sürdürülebilir Kalkınma, Üretim ve İnovasyon Katkısı İçerik ve Öğretim Programı Katkısı ✓ Fiziksel Olanaklar Katkısı İnsan Kaynağı ve Organizasyonel Katkı ✓ Sosyal Olanaklar Katkısı No Alt Hedefler ✓ Ana Hedefe Katkı düzeyi 1 2 1 Tüm ortaokullarda kahvaltı ve ara öğünler de dâhil olmak üzere tüm yiyecek ve içeceklerin belirlenecek limit dahilinde öğretmenler ve öğrenciler için ücretsiz hale getirilmesi uygulamasına başlanması 2 Okul dışı sanat, spor, bilim kulüplerinin profesyonel kişilerle sertifikalı bir şekilde yapılmasına başlanması ve ücretsiz olması 3 Sanat ve kültür eğitimini destekleyecek organizasyon ağlarının oluşturulması ve okul-sanatçı dayanışmasının geliştirilmesi 4 Her çocuğun en az iki farklı sanat ve bir spor dalında sertifika almasının sağlanması 5 Çocuklar için ikinci yabancı dil öğretiminin başlatılması ve A2 düzeyinde sertifika verilmesi 240 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ 3 4 5 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ BECERİ VE YETKİNLİK TÜRLERİ KATKISI Eleştirel Düşünme Sosyal ve Duygusal Öğrenme Bilimsel (Fen) Okuryazarlık Tasarım ve Üretim Becerileri Yaşam ve Kariyer Becerileri Matematik Okuryazarlığı Yaratıcılık İletişim Kurma İş birliği Yapma Problem Çözme Bilgi Okuryazarlığı İnternet Okuryazarlığı Medya Okuryazarlığı Girişimcilik Teknoloji Okuryazarlığı Ana Hedef-1 Ana Hedef-2 Ana Hedef-3 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ HEDEF SORUMLULUKLARI MEB Merkez T. Valilikler İl Milli Eğitim M. İlçe Milli Eğitim M. Okullar Okul Yöneticileri Öğretmenler Öğrenciler Ana Hedef-1 Ana Hedef-2 Ana Hedef-3 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 241 ✓ Veliler ✓ ✓ İŞ BİRLİĞİ KURULUŞLARI VE PAYDAŞLAR Üniversiteler Siyasi Partiler Sendikalar Belediyeler Valilikler TÜBİTAK Avrupa Birliği Diğer Bakanlıklar Diğer … 242 Ana Hedef-2 Ana Hedef-3 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ STK’lar Medya Ana Hedef-1 ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 2033 YILI GENEL BAŞARI KRİTERLERİ 1 Ortaokulların tümünün en az 5 farklı alanda laboratuvara/atölyeye ve açık ya da kapalı en az bir spor salonuna sahip olması 2 Ortaokulların 2030’lardaki Sanayi X.0 alanındaki gelişmelere zenginleştirilmiş ve işleyen bir öğretim programına sahip olması 3 Okulların modern, permakültür felsefesine uygun çevre dostu; tüm spor, sanat, bilim ve teknoloji atölyelerini kapsayacak ve yatay bir mimaride olacak şekilde tasarlanıyor ve inşa ediliyor olması 4 Ortaokuldaki haftalık gerçekleştirilmesi 5 Bütün ortaokul öğrencilerine mezuniyetleri sırasında dijital portfolyo verilmesi 6 Ortaokulların 3. yılında alan ağırlıklı ve yönlendirmeli bir eğitime geçilmiş olması derslerin %50’sinin harmanlanmış uygun, eğitimle 2033 YILI EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ VE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ BAŞARI KRİTERLERİ 1 Bütün ortaokulların aynı standartta eğitim veren kurumlar haline getirilmiş olması, okullar arası başarı farklılıkların sınırlı hale gelmesi 2 Öğrencilerin ve öğretmenlerin tamamının belirlenmiş limitler çerçevesinde ücretsiz yiyecek ve içecek imkanlarından faydalanıyor olması 3 Bütün ortaokulların 3 yıllık eğitim kurumu haline getirilmiş, farklı ortaokul türlerinin kaldırılmış ve ders ağırlıklı sınıflara dönüştürülmüş ve ortaokulların gün boyu eğitim yapılan kurumlar haline getirilmiş olması 4 Bütün öğrencilere verilecek okul içi ve okul dışı spor, sanat, tiyatro, bilim, teknoloji, sertifikalı eğitimlerin ücretsiz olması 5 Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, fırsat eşitsizliği ve özel gereksinimli çocuklar çerçevesinde okul terkleri ve çocuk işçiliğinin önleniyor olması İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ 243 2033 YILI BECERİ VE YETKİNLİKLER BAŞARI KRİTERLERİ 1 Bütün öğrencilerin en az 3 farklı alanda sertifikalı eğitime katılması ve sertifika sahibi olarak mezun olması (STEM, girişimcilik, tiyatro, finans okuryazarlığı, medya okuryazarlığı, her türlü yazılım, tasarım odaklı düşünme, felsefe, eleştirel düşünme vb.) 2 Ortaokul mezunu olan öğrencilerin en az bir yabancı dilde A2 düzeyinde yetkinliğe sahip ve bu kapsamda tüm yabancı dil öğretmenlerinin mesleki gelişimlerinin güncellenmiş olması, konuşma kulüplerinin aktif kullanılıyor olması 3 Ortaokullardaki öğrencilerin %10’unun tasarım/patent/üretim odaklı derslere katılmış olması ve en az bir adet özgün proje üretmiş olması 4 Bütün ortaokul öğrencilerinin en az bir spor ve iki sanat dalında okul dışı eğitime katılmış olması ve sertifika alması 5 Liselere geçiş sınavının kaldırılmış olması. Bütün öğrencilerin beceri ve yetkinliklerinin belirlenerek, not ortalamaları, yabancı dil seviyesi, projeleri, patent-tasarım tabanlı çalışmaları, spor ve sanattaki başarıları bütüncül olarak değerlendirilerek etkin rehberlikle liselere doğrudan geçişin sağlanıyor olması 244 2033 TÜRKİYE EĞİTİM POLİTİKALARI STRATEJİ BELGESİ