Piltdown-mens
De Piltdown-mens is meugeliks de mêest fameuze paleontologische vervolsienge van olle tydn. 't Giengd em over d' overbluufsels van een zogenoamde vôorhistorische menselike vôorouder, woaran dat de name Eoanthropus dawsoni was gegeevn, die in 1912 teegn 't dorptjie van Piltdown in Zuud-ôost Iengeland deur den amateur-geoloog Charles Dawson woarn gevoundn. De vervolsienge bestound deruut dat een moderne menselike schedel en d' ounderkake van een orang-oetang azô woarn geprèpareerd dan ze oud leekn. De vervolsienge is pas uutgekommn in 1953 achter dat een scheikundige analyse van 't gebêente toogde dan (1) ze nie oud woarn; en (2) de schedel en de kake nie by mankoar pastign.
Voundstn
[bewerkn | brontekst bewerken]
D' ôorsprounkelike voundstn van de Piltdownschedel zyn vrê slicht gedocumenteerd, moa Charles Dawson beweirdigde dat een werkmens an de Piltdowngroeve hem een stik van een schedel haa gegeevn round 1908, en dat de reste over de volgende poar joarn was upgegraavn. D' overbluufsels wierdn gepresanteerd up een vergoarienge van de Geological Society in Londen up den achtiensten december 1912, en bestoundn uut fragmentn van een schedel die der gelik van een moderne mens uutzaagn, t' hope met een ounderkake die up dien van een aap trok (beholve dan de tandn slytoage toogdn gelik van een mens). Loater, in 1915, vound Dawson een twidde gevol van een menselike schedel t' hope met een aapachtigen tand die de zelste sôorte mensachtige slytoage toogde, woadeure dan de mêeste wetenschappers overtuugd woarn dan de schedel en 't kaakbêen by mankoar behôordign.
Ounder de wetenschappers die anveirdigdn dat 't een echt fossiel was, was de Piltdown-mens een têken da de groei van 't brein 't êeste was dat ons menselik miek, pas loater gevolgd deur een menselik gebit en maniere van eetn. Up da moment peisdigde der niemand, zels nie de wetenschappers die 't er nie mee 't akkôord woarn, da 't oum een vervolsienge giengt. Goandeweg, on der mêer menselike fossieln wierdn gevoundn, gelik Homo erectus in China en Australopithecus africanus in Zuud-Afrika, begost Piltdown-mens olsmoar raarder deruut te zien, omda 't nie met de reste van 't prentjie pastige.
Ontmaskerienge
[bewerkn | brontekst bewerken]Van in 't begin woarn der olsan mensn die peisdigdn dat der iet nie juuste zaat mè den Piltdown-mens. Azô zeit G.S. Miller in 1915 da "deliberate malice could hardly have been more successful than the hazards of deposition in so breaking the fossils as to give free scope to individual judgment in fitting the parts together" ("Kwoad spil kost het nie beter gedoan hèn vo de fossieln azô up te breekn dan z' up verschillende maniern, noavolgens een mens zyn vôorkeure, t' assambleern").
In november 1953 publiceerde de Times bewysmaterioal t' hope gebrocht deur Kenneth Oakley, Le Gros Clark en Joseph Weiner da toogde da Piltdown-mens een vervolsienge was da bestound uut een menselike schedel uut de Middelêeuwn en een vuufhounderjoar-oude ounderkake van een oerang-oetang uut Sarawak. De bêendern woarn gekleurd met een combinoasje van een yzeruplossienge mè chrôomzeur binst dan de tandn met een vyle woarn ofgeplat vo ze een menselik slytoagepatrôon te geevn.
De reden woarom dat de Piltdownvervolsienge zo goed werktige, is da 't volledig overêenkwaam mè wa dan veel mensn in dien tyd peisdn da de vôorhistorischen mens deruutzaag. Bovendien woarn d' Iengelse wetenschappers rap gerêed vor under achterstand up de Fransn up 't gebied van vôorhistorische menselike fossieln goed te maakn.
Identiteit van de vervolser
[bewerkn | brontekst bewerken]D' identiteit van de Piltdown vervolser goa misschien nôois hêeltegansten zeker zyn, moar ounder de verdachtn zyn de naamn van Dawson zelve, Pierre Teilhard de Chardin, Arthur Keith, Martin Hinton, Horace de Vere Cole en Arthur Conan Doyle te viendn.
Da Charles Dawson derby betrokkn was wordt deur de mêeste mensn anveird, moa de vrage bluuft: was tjie ollêene, of woarn der nog andere mensn by betrokkn? Stephen Jay Gould peist (en je zegt dan andere wetenschapper gelik A.S. Romer, Bryan Patterson en Louis Leakey van 't zelste gedacht woarn) da Teilhard de Chardin êen van de hoofdverdachtn moe zyn, omdat je in dien tyd, tusschn 1908 en 1912 up seminoarie zaat in de streke, dat je Charles Dawson goed kendige en dat je by veel van d' upgraviengn was betrokkn. Volgens hem was 't een grap die te verre was gegoan, en omda Charles Dawson in 1916 stierf binst da Teilhard de Chardin as ambulansier an 't front was geplatst gedeurende d' êeste weireldôorloge, was ter niemand vô den grap te stoppn vôda 't te verre gienk.
Tydsverlôop
[bewerkn | brontekst bewerken]- 1908: Dawson "ountdekt" d' êeste Piltdownoverbluufsels
- februoari 1912: Dawson nim contact up mè Woodward over d' êeste overbluufsels
- juni 1912: Dawson, Woodward en Teilhard beginn'n upgraviengn
- juni 1912: voundstn: olifantnmoaltand, schedelfragmentn en kakebêen ountdekt
- november 1912: 't nieuws gerakt in the populère pers
- december 1912: officiêle presantoatie up een vergoarienge van de Geological Society in Londen
- 1915: Overbluufsles uut een twidde groeve, nie verre van den êesten schynt d' autenticiteit van Piltdown-mens te bevestign
- 1923: Weidenreich verkloart dan de Piltdownoverbluufsels die van een menselike schedel en de kake van een oerang-oetang zyn
- 1943: 't wordt vôrengesteld vô de fossieln mè de nieuwe fluortest t' ounderzoekn
- 1948: Woodward publiceert zyn boek The Earliest Englishman
- 1949: fluortest bewyst dan de Piltdownoverbluufsels nie oud zyn
- 1953: Weiner, Le Gros Clark en Oakley ontmaskern de vervolsienge
Herdenkiengsstêen
[bewerkn | brontekst bewerken]
Up den 23e juli 1938 onthuldigde Sir Arthur Keith een herdenkiensgstêen in Barkham Manor, Piltdown. D' inscriptie up de stêen zei:
Here in the old river gravel Mr Charles Dawson, FSA found the fossil skull of Piltdown Man, 1912-1913, The discovery was described by Mr Charles Dawson and Sir Arthur Smith Woodward, Quarterly Journal of the Geological Society, 1913-15.
't Café nie verre van de plekke is ommegedoopt gewist toet The Piltdown Man.