Kiến Tường (tỉnh)

Đối với thị xã cùng tên, xem Kiến Tường.

Kiến Tường là một tỉnh cũ thời Việt Nam Cộng hòa ở Miền tây Nam phần, Việt Nam.

Bản đồ hành chính Việt Nam Cộng hòa năm 1967

Bản đồ hành chính tỉnh Kiến Tường năm 1973

Lịch sử

Tỉnh Kiến Tường được thành lập vào cuối năm 1956 do đổi tên từ tỉnh Mộc Hóa trước đó và bị mất tên gọi đơn vị hành chính cấp tỉnh từ tháng 2 năm 1976 cho đến nay. Tỉnh lỵ tỉnh Kiến Tường có tên là "Mộc Hóa".

Giai đoạn 1956-1976

Việt Nam Cộng hòa

Tỉnh Kiến Tường được chính quyền Việt Nam Cộng hòa thành lập theo Sắc lệnh 143-NV ngày 22 tháng 10 năm 1956 của Tổng thống Ngô Đình Diệm để "thay đổi địa giới và tên Đô thành Sài Gòn – Chợ Lớn cùng các tỉnh và tỉnh lỵ tại Việt Nam". Địa giới và địa danh các tỉnh ở miền Nam thay đổi nhiều, một số tỉnh mới được thành lập. Theo Sắc lệnh này, địa phận Việt Nam Cộng Hoà gồm Đô thành Sài Gòn và 22 tỉnh. Lúc này, tỉnh Kiến Tường được thành lập trên cơ sở đổi tên tỉnh Mộc Hóa cũ (thành lập ngày 17 tháng 2 năm 1956). Tỉnh lỵ có tên là "Mộc Hóa", về mặt hành chánh thuộc xã Tuyên Thạnh, quận Châu Thành.

Tỉnh Kiến Tường bao gồm 3 quận, 3 tổng, 18 xã (ngày 24 tháng 4 năm 1957):

• Quận Châu Thành, quận lỵ ở xã Tuyên Thạnh, có một tổng là Thanh Hòa Hạ
• Quận Tuyên Bình, quận lỵ ở xã Tuyên Bình, có một tổng là Thanh Hòa Thượng
• Quận Ấp Bắc, quận lỵ ở xã Tân Hòa, có một tổng là Ninh Hòa.

Ngày 7 tháng 6 năm 1958, tỉnh Kiến Tường bao gồm 3 quận, 9 tổng, 23 xã:

• Quận Châu Thành Mộc Hóa, quận lỵ ở xã Tuyên Thạnh, có hai tổng là Mộc Hóa Hạ và Mộc Hóa Thượng
• Quận Tuyên Bình, quận lỵ ở xã Tuyên Bình, có ba tổng là Tuyên Bình Hạ, Tuyên Bình Trung và Tuyên Bình Thượng
• Quận Kiến Bình, quận lỵ ở xã Tân Hòa, có bốn tổng là Kiến Bình Đông, Kiến Bình Tây, Mỹ Bình Hạ, Mỹ Bình Thượng (quận Kiến Bình đổi tên từ quận Ấp Bắc).

Ngày 10 tháng 3 năm 1959, Kiến Tường được lập thêm quận mới là Tuyên Nhơn, do tách từ quận Kiến Bình, quận lỵ ở xã Thủy Đông, gồm hai tổng là Mỹ Bình Hạ, Mỹ Bình Thượng, có sáu xã. Sau năm 1965, các tổng đều bị giải thể. Về sau, quận lỵ quận Tuyên Bình cũng được dời về xã Thái Bình Trung.

Tỉnh Kiến Tường từng có sân bay quốc tế Mộc Hóa, có các tuyến đường bay quốc tế phục vụ hành khách.

Dân số tỉnh Kiến Tường 1967
Quận	Dân số
Châu Thành	13.589
Kiên Bình	5925
Tuyên Bình	9829
Tuyên Nhơn	6542
Tổng số	35.885

Chính quyền Cách mạng

Về phía chính quyền Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam và sau này là Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam, để đối phó kịp thời với âm mưu địch và chỉ đạo sát đúng với thực tế tình hình địa phương, tháng 7 năm 1957 tách Mộc Hóa ra khỏi tỉnh Tân An, lập đơn vị hành chính cấp tỉnh, vẫn lấy tên là tỉnh Kiến Tường như bên chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Tuy nhiên, bên dưới tỉnh Kiến Tường chính quyền Cách mạng lại chia làm bốn vùng, mỗi vùng tương ứng với một quận của phía Việt Nam Cộng hòa:

• Vùng 2: tương ứng với quận Châu Thành
• Vùng 4 (vùng tư): tương ứng với quận Kiến Bình
• Vùng 6: tương ứng với quận Tuyên Nhơn
• Vùng 8: tương ứng với quận Tuyên Bình.

Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, chính quyền quân quản Cộng hòa miền Nam Việt Nam lúc bấy giờ vẫn duy trì tên gọi tỉnh Kiến Tường cho đến đầu năm 1976. Lúc này, chính quyền Cách mạng cũng bỏ danh xưng "quận" có từ thời Pháp thuộc và lấy danh xưng "huyện" (quận và phường dành cho các đơn vị hành chánh tương đương khi đã đô thị hóa).

Bên cạnh đó, chính quyền Cách mạng cũng tách một phần đất đai xã Tân Bình (thuộc quận Kiến Bình cũ) và một phần đất đai xã Tân Đông (thuộc quận Tuyên Nhơn cũ) cùng thuộc tỉnh Kiến Tường để sáp nhập vào địa bàn tỉnh Mỹ Tho lúc bấy giờ (ngày nay là tỉnh Tiền Giang). Hiện nay, vùng đất này tương ứng với các xã Tân Hòa Đông, Thạnh Mỹ, Thạnh Tân, Thạnh Hòa cùng thuộc huyện Tân Phước, tỉnh Tiền Giang.

Ngày 20 tháng 9 năm 1975, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 245-NQ/TW về việc bỏ khu, hợp tỉnh trong toàn quốc "nhằm xây dựng các tỉnh thành những đơn vị kinh tế, kế hoạch và đơn vị hành chính có khả năng giải quyết đến mức cao nhất những yêu cầu về đẩy mạnh sản xuất, tổ chức đời sống vật chất, văn hóa của nhân dân, về củng cố quốc phòng, bảo vệ trị an, và có khả năng đóng góp tốt nhất vào sự nghiệp chung của cả nước". Theo Nghị quyết này, tỉnh Long Châu Tiền, tỉnh Sa Đéc và tỉnh Kiến Tường sẽ hợp nhất lại thành một tỉnh, tên gọi tỉnh mới cùng với nơi đặt tỉnh lỵ sẽ do địa phương đề nghị lên.

Nhưng đến ngày 20 tháng 12 năm 1975, Bộ Chính trị lại ra Nghị quyết số 19/NQ điều chỉnh lại việc hợp nhất tỉnh ở miền Nam Việt Nam cho sát với tình hình thực tế, theo đó tỉnh Long An và tỉnh Kiến Tường được tiến hành hợp nhất lại thành một tỉnh.

Sau năm 1976

Tháng 2 năm 1976, tỉnh Kiến Tường bị giải thể, sáp nhập vào tỉnh Long An. Ban đầu, toàn bộ đất tỉnh Kiến Tường cũ là huyện Mộc Hóa của tỉnh Long An.

Ngày 30 tháng 3 năm 1978, chia huyện Mộc Hóa thành 2 huyện Mộc Hóa và Vĩnh Hưng.

Ngày 19 tháng 9 năm 1980, chia huyện Mộc Hóa thành 2 huyện Mộc Hóa và Tân Thạnh.

Ngày 26 tháng 6 năm 1989, thành lập huyện Thạnh Hóa từ một phần các huyện Mộc Hóa và Tân Thạnh.

Ngày 24 tháng 3 năm 1994, chia huyện Vĩnh Hưng thành 2 huyện Vĩnh Hưng và Tân Hưng.

Ngày 18 tháng 3 năm 2013, thành lập thị xã Kiến Tường từ một phần huyện Mộc Hóa. Sau 37 năm bị mất tên gọi hoàn toàn, vào ngày 18 tháng 3 năm 2013, địa danh Kiến Tường giờ đây xuất hiện trở lại khi trở thành tên gọi của một thị xã mới được thành lập của tỉnh Long An: thị xã Kiến Tường.

Sau nhiều lần chia tách, thay đổi các đơn vị hành chính, hiện nay vùng đất tỉnh Kiến Tường cũ bao gồm thị xã Kiến Tường, các huyện Mộc Hóa, Thạnh Hóa, Tân Thạnh, Tân Hưng, Vĩnh Hưng cùng thuộc tỉnh Long An và một phần huyện Tân Phước, tỉnh Tiền Giang.

Phân chia hành chính năm 1970

• Quận Châu Thành gồm 6 xã: Bắc Hòa, Bình Hiệp, Bình Hòa Thôn, Tân Lập, Thạnh Trị, Tuyên Thạnh.
• Quận Kiến Bình gồm 6 xã: Nhơn Bình, Nhơn Ninh, Tân Bình, Tân Hòa, Thạnh Hòa, Trị Pháp.
• Quận Tuyên Bình gồm 8 xã: Bình Thành Thôn, Hưng Điền, Thới Bình Trung, Thới Trị, Tuyên Bình, Vĩnh Lợi, Vĩnh Thạnh, Vĩnh Trị.
• Quận Tuyên Nhơn gồm 6 xã: Phong Phú, Tân Đông, Thạnh Phú, Thạnh Phước, Thuận Nghĩa Hòa, Thủy Đông.

Xem thêm

• Tỉnh (Việt Nam Cộng hòa)